Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 4, 17 October 1861 — NO KA HOKU O KA PAKIPIKA. HE KAAO. [ARTICLE]

NO KA HOKU O KA PAKIPIKA.

HE KAAO.

-0 k* mooieto a kakou e oielo aei, he Kaao no ia i hoomaka ia i ka makahiki 3 f 865/"6ke aho oei. a peoei ka hoonmka ana. Iloko 6 kekahi kulanakaahale haaohano o kekahi aopuai, e noho ana kekahi alii wahine, a o kana hana o ka hai i na mea bou, o ka hoooaaoao i kona poe kanaka rna iia kaao, i me na moolēlo o da wahi e ae o k6 ao nei, i iae ko kela ao hoi. * 1 kēkahi Hh, ua hanau ua alii wihine nei i kekahikeiki, a he keiki maikai loa kona mau hēiehelēna i ka nana ana, e oi anā i ka p6ē a paia ana i hanaa mamoa, a ua kaoia maluna o kōna poo he hoailona o kekihi malamala ma kē ao uli, a o kona aahu e uhi ana i kona ili, o na ale no ia o kekahi moāna nui e popoi ana ma kona mao aoao a pau, a o na kukuna malamalama a ō kona hoailona ma kona poo, hoomalamalama ae la oia i ke kino a pau o ua keiki nei, a he lua ole kona nafii i kō ka poē a pau i hahaU like me la, Mamua o kōna hanau ana, mokfiahana ae la kekihi o kōna pōē kahu me ka manaō e hoopio i ke ōla 6 kē keiki e hanau mai ana, ē kuēe iho la lakou, a lilo aē la i elua ohana ē kuē i kē ola o ke keiki ē ai waiu ana. Huli ae !a kekahi hapa o hd kahu o ua keiki nei, a hoolilo ae la i kēkahi keiki a ka hoahanau 0 ke a)ii Wahine i hanai na lakou, a hoolaha aē la ilōkō o ke aupuni a pau, oia ke kēiki alii ma ka hakahaka o ka mea i hanau mua ia mai, a Hoino ae la i ka hanau mua, no ka 'makau ō puka mai kana hana pono ole ; no ka mēa, o ka nui o na kahu o ua keiki la, hē poe pono ole, (wahi a ka pōe kue mni,) a e aoiā auahei ke kēiki alii i na mea ano ino, a pono ole hoi. Nolaila, huli (ōkihi ae la lakou, a hoohui ae lt ia lakou tt»e ka poe " kuhikuhi puu 660," o lakou hoi kekahi poe kiekie o ke auptini, ā he nui lōtt ka lakou pōe hnumana ma kēla wahi kēiā Wahi ō ke aupuni a pau, a hobmak& āe la fakou ē kuē i kē ola o ka mea 1 hanau ia mai i aku la imua o na haumana a lakou, "Mai hookauwa oukou ; & flfiai haēāi, a mai hookiparhbi i ka mea i haaaii iho itei i alii ilokif p keia 6UKdif wahi, dußsd pēla, 6 hoōkaēwale ia oukou mai kaoihana kauU aku. O ka kakou hanai, he maikai no ia, a nani hoi, ē like aoa ko laua ano, a me ko lauā kiekie ; aka, o ka kakou alii hē hahohano no ia, a ua hoonani ia oia e kona mau hoailona hanoharto, oia hoi ke kii o kekahi holoholona, a me ke kii ō kekahi mea holo ma Ue kāi, ōia ka kakou alii, a e malama'Ku oukou ia ia." Oiai lakou e kukala ana pela, lohē ae lāna kahu o ke keiki niua, a ponō ole ko lakou mānao, a hooikāika lōa ihōla lakōu i mea ē mau ai kē ola o kē 'lii ā lakou-ē hanāi ana, ā hele kino iho lakōU hie kē ( 'lii nō a lākou ia wahi aku, ia wahi akU o ke kulāhakaUhale ālii, e hāi anā i kāna hāna, a mē kēnā ano hoi, ā apo koke mai la ko kē kulahakahālē rflii me ke kanaluā olē, a lanakilā iho lā ua keiki aliinei, e oi ana imua ō kona hoa i hanau pu is mai ; āka, ma na #aht kuaaiōa o ke aupuni, āolē i ldhē iā mai konā moolēlo ; no ka mēā, aolē pāu kona kaāhele anā i ktf aupUhia pau. 1 ka lua 6na puni makahiki o uā mau keiki alii la, a i kekahi la hui; hookahakaha ae la lāuā ilōkō o kē kulanakauhale, ē hoike ana ia laua iho irriua ō na kanakā ā me nā 'lii 6 ua aupuni la, a nui loā ka piōloke ō kē kulai nakauhale no laua ; no ka mea, uā kue ka maikai o kekahi i kekahi, a ma ia la no hōi ihoōmākā'i laua ē kamailio pu, hē maki ho be inaka. Pane māi la ke keiki muli i ka muā, pēnēi : ;■ Muii. Ē kuu katkti*aff&j (wāhi ā ka muli) he la (fiatkai loa keia ō ko kaua halawai anā, no ka mea, iia k£lae |6a ka fani, aole hoi hē ua ; aka, iia lai lōa ke kulanakauhālē, ua lohē iahoi ka lēō ō na mānu, a ko mo&nt mai nei kēi āla 6 ha pua, ā liē 6016 a mē kā pbē hānohāno maluha o hā kaa, āme na lio, a kē kahikō nllāi la na moku i ko lakou mau hāe ē kāpālili maikāi ihā iloko o ke aheāh'ē māliē; ā o Kāua hoi ua lai ka hēle anā; nō kā mēl, Ua nui nō hoi ka p6e e maKaikāi māi a kē! lōhē nēi āh i hā hipahipā 'huh> āua ō kē kulāhākauliāle, ā mē m. mēle lēalkā a na kaiilialāllme ē mēīe mai āna oo k'āoia; holai* la, iiā lelē kā hauli ō ko'u nfiānaor i kā olioli no kaua t kēia la. Aka hei, Uā fitfi ko'u kaumāha nou e kuū hōahanātf no keiā lā ōliolii Mud. Ē iou kāikaioa aloha.iieahā la kā meā ē kiuiAaha'i koii manao no'U i(oko o k<£» ia ta maikai, oiai e hauoli ānā kō kē kulānakauhale no kaUa, a ō keia !a hoi he la laelae hō ia, aōle hoi i huha 'ia ka maka 6 kā la, i ka puka ana'e ma kāiiikioa ? Muli. E kuu kaikoaanā, aole ka oe lf6he i ki olēlo a kuu poe kahU i kukala'i ilok6 6 ttā hēiāfit o lakōu i kēia māu tā i hāla afe iiei, e hai āoa, ina i ike ia oe eua ko lakou wāhi i iōh6 iij ā tna kahi ā lakon o hōoinoānā anā t he oiaio, f m|lte ana oe ? JKnL fcM UHuka! Aole au i lohe ; «ka t >6«aiMai i kēia tā. Pel« hei

e ike ia'i oe be hoahaoau i ka la pilikia ; io j ka mea, ke hoike e eiai nei oe i ka hami a.ko poo kahu apiki, kahaha ! Weliweli wale f l Kainoa hoi, he poe maikai ou kahu ! Aole ka !! O ka baoa ibo la oo ia a ke ioo, o ka pepehi i ole e puka ae ka pulapula alii, akahi poe kahu o kou ! O ke aba la ko'u' hewa a lakou i olelo ai e make au ? Ua koe aoei ao ia iakou, a i ole ia, ua lawe waie hoi i kekahi e ko lakou waihona a me ko lakoa wsi#a/ hei ? Muli. Aole no ia mea ko lakou ohumu aba e make oe ma ko lakou wāhi ; aka, no ko fakou iohē ana, ua ao nui kou poe kahu ia oe ma na kaao a me na moolelo o kaouka, a ea lohe lakou ia oe, he 'hi puni mele oe a o kao haua ia e ao nei i na keiki opiopio, o ko kaua lāhui, a he mea keia no lakou e poioo ai, nolaila, ua lōkahi ka manao o kuu poe kahu e make oe i kou wa opiopio, o nui ae auanei oe # aoi loa'ku ka hewa o kau hana i ko Ita mua. Mua. Pehea ko lakou manao ia oe?) Aole anei o lakou huhu ia oe i keia wa n£ kau ao ana ia mea, a me kau hai anam&muā| aku nei o kau hana no hoi ia, o ke kaao o ka moolelo o kanaka, o ka hai aku hoi i na mea hou, a me ke ao aku hoi i kā lahui ma ka mea; e pomaikai ai ko iakou noho ana ? Muli. Aole o lakou huhu ia'u, he puna* hele loa au la lakpu. O na mea pono wale no anei ka'u e hana'i, aole o na mea hewa,| nolaiia e inaina lakou ia oe, a makemake ai • « ' / la u. Mua. Ke kahaha loa nēi au i ko poe kahu, me ka hilinai ma ko'u poe iho ; no ka mea, aole o lakou ohumu e make oe ; aka, he makemake no lākou ia oe, e IHee me ko lakou makeinake ia'u. Kainoa hoi e ahewa ana lakou ia oe i ko olelo ino ana i kēkahi luna o ko'u poe kahu, aole ka ! E apono ia āna no ka oe ia mea. He poe puni ahewa hoi. Heaha la hoi ka mea i makemake ai ia oe ? Muli. Eia ko lakoU' mea i makemake ai ia'u, o ko'u ana-6 na mea ponō wale no ko'u makemake, aole o na mea pōno ole, e like me kau oihana o ke kukahekahe ma na kaao kahiko, a me na mele a ka poe kaKiko i haku ai, a e lilo auanei ia mea i kumu/ iiiilā i makēm'akē iilikoU e kioia ia oe iloko 0 ka fua hohonu i poin» ai oo ilaila. Mua. Ea ! e ka hoahanau, o nā kaao hea" la, a me na mele hea hoi a'u i hai ai kai hewa, a lilo ia i kumu e make ai ka lahuī ? Ina o na kaao o na kupuna alii ō'u i.noho ai i na makahiki he tausāni a oi ae, a 1 na hoi no na mele a'u i olioli ai mamua 'ku nei, aole o'u manao e pilikia ana ka lāhāi ilaila. No ka mea, ua noi ia mai kakou ilaila, aole e liahai ia lakou, a hoomahui i ka lakou hana aua, a ma kāhi mau olelo o na kaao au i olelo ai ua pomaikai no kā lahui ilaila, a pela no na mele a ka poe kahiko, ua waiwai no kakou ilāila, iloko o na mele, he mau huaolelo i oleloiā e kakou i keia wa, uaolelo la no e ka poe kahiko, nolaila, aole o'u manao he kumu ia e poino ai ka lahui. A ma ka moolelo hea la i poino āi kā lahui ia'u ? Muli Ka inoa no hoi ma ia mau mea no au i olelo ai, e manao ana ka oe ma ka mea hea ? Uā makau ko'u pee i kau mau hana o nui loa aku auanei kou hoopunipuni, a me kou hoowalewale ana a lilo ia i mea e make nui ai na kino, a me na uhane, o ka lahuikanaka, nolaila, i mākemake ole ai ko'u poe ia oe i keia wa, a mahope aku hoi, a oia Ia i lohe oe ! Mua. Kupanahā maoli ke ano e ō ka manao o kou poe. Ma ka mea hea e pomaikai ai ka iahui ? Aoie anei ma ka hoonaauao ana ia lakou ma na mele, ā me na moolelo o na kanaka kahiko i make mamua'ku o kakou? Aole anei o kakou hoopaa i na mele o kekahi Alii kahiko o ka Iseraela, me na moolelo hoi 0 ua lahuikanaka a ke Akua i luku ai no ko lakou hewa? Ua make anei ka lahui nana 1 malama ia*tnea ? A pehea hoi keia ? Kē olelo nei Koi āU i ka moolelo <tko kakou lahui, me ka hai aku hoi i ko lakou ano 6 kā noho ana i ke au kahiko, a me ka wahahee no e pili ana i ko lakou moolelo ? Ua hēwa ānei ka mea hai ? A i na hoi ua hewa au, ke olelo nei hoi au, ua oi loa aku oe. Na ka mea, hoomaka no oe e hai i kau hana o kou hoomaka no iā i k» kuāmuamu i kekahi o ko'u poe kauwa naia ē malama nei ia'u, ā wahahee pu mai no oe, olelo oē, o na mea 6iaio wale no kau e olelo ai, aole o na' mea pofio ole. Pehea hoi keia, he pono no kfa olēio ino. ia oe, a tbe kou poe kahu ? j MkH. Aole manao nui o ko'u poe kabu j ini ia mea, no ka mea, ua apono ia mai no au ē lakou ia wa a'u i oleloai ja lakou i ka moolelo o kekahi o kau poe k'auwa, aka, no ka nui no o ka poe pooo e ao ana ia'o oolaili', ua lilo no ia māu olelo iho au i meā ole, aole no hoi e hoomanaoia ma keia hope aku -A no kā lehulehu loa o ka poē bewa i waenā o kou tnau kahu, nolāila, hōopailua ia*ōe, haumia nō oe a haomiā pu me kou poe. Mua. Aole oo 6e ē kopono kē noho po kaua i ke ao aei, e abo no oe ke boi iloko o ka Paredaiso i kahi o ka maikai loa, 6 hoopi-

iikēa ia s«Mo«i oe e ka owoielo o kanaka, a me aa aMila boi, a aa ia aoolelo o b ao oei, ao ka laea o ka auieaauike aai ao ia o ltoa maa haha o koa heaiolele loa laamuli oe |Aamia ke aelio po kaaa. No ka mea, oka poe a paa i haoena a ka wakiae, aole hookajbi o lākoo i r |Kiao t aoiaala o oe a oe kou poe e hof l Pare<laiao i ka hoaoa o ki bewa ote, oo k« be ao bev* keia. A owau ® me ko'a poe kaho a aobo ao makou i ke ao oet . Muli. paha pooo oia olelo au, oo ka mea, ke olelo ioo oei oe ia'o, a me ko'u poe, ina peia, ®aho e pau na olelo kike o kaua, a ke kipaku atai nei hoi oe ia'u.', A o j &o laua bttf no ia f e nana ana ia laua iho, a lae na kabiko o laua. G. K.' i («Aole i pau.)