Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 6, 31 October 1861 — Ka Waiwai o ka Naauno. [ARTICLE]

Ka Waiwai o ka Naauno.

0 ka la he ku malie, o kn lionua e ! k«a aiie. Ke kuluhewa nei ka poe unaupo ! he inea hele ka la ina ka pnka ana a unpoo i ke kmnohana. Pela na huku e kau mai nei, un kuhihewa in hookahi o lakuu ano a tne ku lakou »uii, n ine ko l«kou wnhi e hele nei, | aka, i ka pue naauao, ua maopopo !on lakou I d*ine !<o lakou poai ah» i ku la a me kn ma- j hinn. Peln no hoi, he nui na w.ii hooluu o kela a u»e keia, he mau wui huoluu ko ka honua, he oinamnao, he lenaleou, he keokeo, he ulaula, a pelu aku. A pelu no lioi ka lani, na ao, ke auuenue, e hiku wai hooluU, ptsla ka la a me ka mahina, na hoku, ka moana, uo ka nui o ni wui hooluu, ua uluolu kak.iu ke nana aku uia o a rna o, inn ho »kolu, mukap>i no lluko u ka manao o ka poe uaaupo, aole inaopopo keia mau inea. Pela ka honua a me na moana e wniho nei, o ka honun, he iho k:>na mai ka poai waena aku a ka poai anu aku, 90 cletero, a p-la ma ka hema, 1)1) delere, he iuhu poai ko ka houua e p mo ai, poai anu akau, p<>at uluoiu akau, poai waena, poni uluolu hema, po ai anu he'im, pi'la na kaei, eluna Ukou. Maluko o k»*ia iiihu mnhele elnna, ko na k«mtka ann. O kn poe mn na kae» oluolu, oia kn poe keokeo e noh<> pu nei me kakou, h«pa o ka ul«iotu a ine ka wt-la, oia Kakou a me ko Nuiihiwa, Polupola, ko Malae, a peln aku, 0 ku poe eleele, kupouo lon lakou malalo o ke kaei inaliiihi, eleele. Pela i.o hoi na moana, elima īakou, o ka Pukipikn, AkHamka, luiann, Anu-akau, a Aiiu-hema, he moanu iiui ku Pakipika a kakou e nohu nei, ua pili ia moana i na mokupuui h« nui, «»iu keia mau inoa, o Auseteralia, Poluneaia, luia komuhana, a maloko o Polu<ies*a ko kakou mau mukupuni oia o llu waii uei, he inoaua oluolu ko kakou, nolaila, ua oiuulu ko kakuu noho ana, aohe anu iuo loa. O ka munna Akelanika, he moana mo, aule nui, h» an ikaika, oolaila ko..a inoa Akelnuika. na inoaoa anu. he pono ka na tnoana e waiho mai ne? imua o kakou, nolaila inai na ia uui, na aila, na inoko e holo nei, 1 uia aole' m>»ana, pehea e loaa ai na pono he nui ia kakou ? a pehea kakou e naauao ai a me ka hanohano ? Nuluko iiiai «io hoi o ka moana ka Wai a kakoo e mu nei, e huihui nei, e ono nei, oo ka tn a, ua bm ko ka lrf wela me ko ka mouna, a lilu » ohu, i ua, a uhi ma ua kuahiwi, 6ia ka wa kahe. Ma ka noouo > o ka poe naauao, he oiaio p>>la i ko ka poe oaaupo, he puhihihi, he iauwiii, no ka mea, he aiea ■>lnh a lau a ole, kifkie ole, hoh««nU oli*, ka oaaupo, oulaila, he huikau a pohihihi loa ka nooaoo. U* maopopo loa, he mea kiekie a kaawale ka naau&o iftat ka naaupo mai, O ka naauao, mai ka malamalaina mai no ia, a o kooa kuinu no ia, « o ka uaaopo, inai ka pouli mai no ia, a o koaa kumu oo ia, nolaila, he mau kumo ko laua. 1 oa kakou e hoomoopopo, alaila, e akaka no he iii*u mahele ko ka naauao e pono iij i na hookahi o na <no a me alsl4 he inini • lo*a mai, eia na iooe, Mol, Ku«

biMi f Kiaaina/ wih*B, loio, K«bffßi, Ku»w«, A«<«, mana, Kela. Krtp* t a p«la «ko. 10« *t»f# e fcaa»al~ ka ino« a me k« • mē n« | ano, • ra* na maikii e p«k* &*i. * m% ke kuI p»mo, «laila. ike n« kakoo «ohe pono ? Penei ka h<K»mao{K»po aoa, oka Mo», ht> ! noho »ale kana, a i na pela ke Kuhina, Kt- | aaina. a pela ako, p-»no anei l Oia ka ano- | nnn o k» nāaopo <t w%i*ai ole ai ia mea o ka j huikau i hook<thi aoo trale 00. Pela ke K»«- ? tnHa me ka Am*M. a roe ke Kamana, h"o--1 j kahi wale no ano t kamaa wale no, pehea e | l «aa ai o na 00. a rne ka pahi, a me ke Kni, ' a pela aku ? N'nhila, oka ftaauao a pakahi | ka hana. oia ka mea i pono ai, a pela i waii wai ai keia noho ana o kakou. Eia h«»t keI kahi, oia kue ona, «> na hsna ka m*a e wni- | *ai »i, i na owau h<» amara, a o oe he kume- | ia. a «*ia la he o ka'u hana ka h«»o- -| kaawale i na hao, nia t 00, pahi. pu, kui, o | [ kau hana o ke kamana e hana n«»loko mai « ka aol» oe i ike i ka'u hana, pela wau i ka'u, nolaila, kuai oe i ka'u, p«la wau i kau, ua holo keia loaa ia oe a me a'u, oia jka me* i waivrai ai ka naauao, a neie loa ai ka naaupo. īNnlaila, lawo mai ke kumela ke kauiaa i nolnk'» mai oka ili b*pt huluhulu inoinn a [ palahalah'-t, a rmlok>» olaila, ua lilo i kamaa I kaeie, kamaa wahine, ka/uaa keiki, pii |ou ko kekahi kuai ano, a emi kekahi, pna lon keknhi, a pua hemo wale ko kekahi, nani kekahi kaniaa, a nani ole kekahi, nui kekaln, a uuku kekuhi, he eleele keknhi, ulnula kekaln, keokeu kekuhi. Ua hlo kei.i ano e aua 1 mpa e waiwai ai ke Kumeta. P» la ka Amarrt, ua lawe mai oia i ka O'», pnhi, kui, pn, eluu, a pela uku, noloko mai o ka hao nui paakiki, a honl'lo ia lakou i mau mea kaawale huikau ole o ka hana, nolaila, j na waiwai okon ka p"C kuai o<i, okoa ka ' | poe ika p;thi, o koa ka poe i ka pu, n pela ! aku, e like tne ka lakou mau huna ka nui, ka ! oi, pela ko lakou kuui ahu, he iike* f ule, tiol«i | iin, uu i ka like ole ana o keia rnau | uien. | Peln ke Knmana. Ua hui.kaaU'nle ina lnI hu, 1 pili, i pupa, i kua, i oa, i pou, i uihu kaola, nolnko mui o na lanu nui maniimanu, lala, a-auui, iuoino Iko lukou liilii uim a , k«awale, ua uani loa ua hule, ua like tne ko j ke knnaku uinkeinake, a ua pii kona kumu- i kuni iku n.inii aku. Noh»ko o keia liilii ana j ua nolio, na papakaukau, un inou,' na ko-ki, na noho inliuui, a pela aku, uua lilo keiā mnu inea 1 tne« uani a hunohunu fio ko ke kunuku o|tt ana i keiu wa. A pein no hoi ke Kela, ua hßna i ka wnwae, pnlulp, puhlu, kukn, hainnka, noloko ' umi o kn mea ho«»kithi. oia ka apa okon, 110luila, ua pono u lnwn kn makemuke ii/ine ka [ nani o ke kim» i knia mau mahele liilri »ma o keld humuhuinu. A ua Wniwai a iiip. ka iako loa ia hana uha. Aole anei oka naauao ? Oia no. Pela no e mimpopo ui na hnnn a pou loa, he inua a he hope, he waiwui, a he waiwai ole, 11 pela koua kumu i koun waena, a me konn welau, noluila, ke uo tnai uei keknhi mnu hoa ia kakou, u ke hoowaiwai nei, ke alukai nei, a ke ku mui uei imua o kakou, u 110 kvia, a uo kela, «> ka like ole o na munuwa me nn wa kekahi uiea e puno ui, ua aka* ku loa no ma keia noonoo una, me ka ike pn--110 iho no, no na mea i uo iu, a 1 ike mu ke kino, ko ke kihaka nuauao e noho nei i keiu \mi, uole noloko mai n ku opu o ka inukuahine, no ka tneu, he pouii ia. I ko kuk««u ku mnlMs ana e noonoo pono i keia wuiwai nui o ka naauao, alaila, e looa 110 ia iioloko mai o nn kumu o Amerika e fioho nt*i, a i inake, a i hoi 110 hoi. O lakou no ka in«ia o ka naauno i puka i Hawaii nei i ka makahiki ld'2U. Un nnuupo loa o Hawaii nei, ua like ka pono iue ku hewa, a ua 0-0 ka pouli me ka hewu, ua hele a knnikoo-pa-lalauhala-haumakuiole, e noh » ana kein iiiuu mea he milimili ua na'lii a ine na makaaiuana> l ka hiki ana mui o k"ia po«*, ua luka kn tnana«; o na 'lii a me 11 a iuaknaninnn, ua ae e ao, e mihi, 0 hualele ina hann hewn. Ua »10 ia ka naauao, a me ka hōomnna nkua anu, ua ku na hulepule a me nu hule kula, ua pai ia na pukp, na olelo maoli o Haw,iii nei, «nni ka A hiki i ka W. he I*2 hua, mai ke l hoi a hilei tkalo na hua helu u pela uku. Ua hui ia lakou iloko o ka wa hookahi a me ke kumu hookahi. lloko o keia uo ana a nn kuuiu, huli ke uupuni mai Hawaii a Nuhau, a. 1110 1 poe ike heluhelu paiupala, hai m mao, kumu, a pela aku. Uu holo koke ka ike o keia lahui imua, a ua ioaa na waiwai he nui i hiki ole niaanei , mamua aku. Ua kauiu na kanawai no na hewa, ua h «onoho ia he mau luua no ka ahaolelo, ua loaa na kanawai hoomalu 110 ke kal 'he, aihue, pej»ehi, hao wale, ua malu keia j mau mea. | U » naauao a kaulana loa kekahi poe, ua « waiwai a hnnohano, ua ike na kane, na wa-1 . ine a mena keiki, ua uiakaukau ikaolelua j uie ka heluhelu, a )rte ke kakau ana, a trie ka | houmana akua ana i keia wa. Maloko o keia ! mau makahiki ho 40 a keu ae, ua kiekie ka i naauao o keia lahui e noh<» nei, a me na'iii. i Ua loiu, ua kahunapufe, ua kum i, ua kuine- \ ta, ua Kela, ua kamana, a pct« aku. Ua ike ; i ka namu haole, ua ioaa na h*lo laau, a me | u& muku, 01 aina ame na iio, t»a bipt a me' na mea e ae, 4e dala, ka lole ka pu. ka pa-l hi, ka 00, ka had o kela ano keia aoo. | llokoo ka naauao ana o keia lahui, ua tna- : opopo he pono ela a me keia, a he *tiw»i ] •. *na iloko o ka ole a me ka lapa- j walloleo dka maau h« dala, Uoko o k

aabeJeb?<« he Uolt'< « lut pohaku t$4 ha)e p*» f iloko o ka laiii he h«Nt maikai, īJo« ko o k» nrto«na be aila, ■ h« ii. Kolell*, ua o>an rJ po ka oaaaao h« mei waiwai. I na o ka waiwai kou» o ka ike ko'ū ! ka befo ana i ffle He kakau, peheā la ki pono, i oa e bele aiia fn ua ia wahi akn, a ifl wahi aku ? P«no anei ka waiwai maolīe hke oiq ka naaaao iloko o ko'u maoao. i oa c »«boe i« ka walwai, pao «nei ka noonoo a mc ka nauua-) ifr»ko o ke ktno ? a»le, oia koo« rn*a i waiwai ai ka naauao, o ke koe o kooi kino, ka hale bana n ka manao e mne aj 4 Noliila i olelo roa* ai n S<>!orono» t o ka nanuao ua ot mamua n ke gula a tne ke daU, a be papale alii ka naauao oo ka mea nona ia, a he mea hookiekie ka naauao, a pela ir mo, nolai'a, ua (>ili ka na<iu&r> i na mea kino, a me na mea kino ole, i na mea n kpia wa a tne na mea n kela ws, i na mea i hikī mai, a me na mei i kne ? 0 ka naauno, oa p ' i kn »ke rnaka, t ks l«>h*\ « ka han*, i kaolelo, i ka ae, i ke ala ana a me ka mne an«t, nolaila. he mau hlanui ko ka naauao e pono ai. I. Oia ke ao ia, 2 oia ke noi, 3 oia ka ike rnnka, 4 oii ka lohe ana. Ma ke ao ia ko Hawaii nfi ike a naaoan. Ma ke ooi ko Sq~ lomona, a me ko DHtiieJa. Ma ka ike maka ko Mose, a me ko Pelero ma, mB ka |obc ko Paulo, a tnc ko ha kumu a kakou e uoho nei. Nolaila, o ka naauao ka wniwai n«j(i o keia ol» nna. S. D Keolaxui. Niuhelewni, Kapilama, Oct. 26, J8/jl.