Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 6, 31 October 1861 — Untitled [ARTICLE]

([/** No ka puka ana mai o kekahi manao kuhihewa t nolaiia, ua kauohaiā aku ma keia na Luna a pau o keia nupepa, a me.ka poe lawe nupepa a pau, a e ike maopopo ol'Kou Aole keia mau nupepa i hooiahaia iho nei he mau nupepa haawi wale, no ka mea, o ka olelo i puka ma ka nupepa ka Hoku o ka Pakipika o ke !a ehiku o S?paiemaba, 1661, i hala iho nei, aole i hooko loa ia pela ; aole hoi i kaliia a hiki i ka (nalama tt Novemaba ; aka, ua hoopuka koke ia no A eia ke kumu o ke kafi ole ana ; ua ulu mai ke ku e iloko o ka Ahahui ; a ua malieleia i elua poe, a hooikaika kekahi poe e hoopio i keia nupepa ; a ua loheia no hoi na ku e rna na wahi e ae a pum keia Pae Aina e like me ko oukou ike nna, a me ka luiie ana i hoikeia aku maniua iho nei. Nohila, ua manao keia Ahahui e hoopuka koke aku, a e pants koke nku i ka poe ku e mai ; uule e hookuu in lakou e kalekalo wale aku, a e hoop:ihee i na apu a lakuu a pau loa ka lehulehu o na kanaka Hawaii i ka puni ia poe maliinali, nolaila, ua paiia a o ka Helu G keio, a pela ā lawa ke o'2 ; alaila e hoi huu iio. Aole keia i pai ia i mea haawi wale, no ka mea, uu ike oukou he pde ilikole keia lahui, nolaila, ina he mea haawi wale, alnila, pehea la e hiki ai ke hookau i na aie no ke pni ana; ua kuhi anei oukou, aohe uku o ka poe nana i hana. E nana oukou i ka olelo kauoha m« ka Helu 5 i na Luna o keia pepa, a e hana aku pela. E kokua like mai no hoi, no ka mea, ua nui no ka lilo no ke pai ana, & like no me ka nui o ka nupepa ; a ua oluolu no makou no ko makou il<e aua na kokua aloha oukou ina ka ae ana e lawe i keia nupepn ine ka uku mai i kona wahi uku haahaa loa, a kupono ole i kona kino nui; aka, no ka inake.iake nui 0 ko oukou poe hoahanau e loaa i nupepa kuokoa na oukou, a nui hoi, i ana ka rnakemake o ka poe puni ike ; nolaila, keia nupeP a - le? 11 Ma ka Helu 29, Buke 6, o ku Hae Hawaii, ua heluhelu makou i ka palapala a W. Knleikau no Raluu. Wuilukn i « hoike ana no kekahi hoopaanaa iwaena ō lakou a me Ēdward Bailey, a me kekahi poe e ae, a ua lawe mai maknu i kekahi olelo noloko o kana palupala, no ko makou inanao ana, ua oiain ia inau olelo ; no ka mea, aole e hiki i na nupepa hemolele ke hoolaha i ka mea oiaio ole. ne.lailn, eia ia mau olelo : " Olelo mai la o E. B, u ua knkau uu i ka inoa o kekahi poe ma ka pepa helu akahi o Kaauwai, Kapeau, Kapoi, Wahahee, a ua huoili aku au na ka liaku, u ke makemuke nei anei oe e kakau pu īna keia pepu hookahi. E like me Z. Kaauwni kekahi G. L. Kapeau ua halu aku lukou, a ko koe nei o Kapoi a o Wnhaheo a ke mokemake nei»anei oe o lawe aku ia oe i ka haku i pokole na la." Auhea oukou na kanaka inaoli o Hnwaii nei, mai ka mea he noho ana ma ka NohoAlii a hikī i ka mea ilnln loa. Ke ike pu ae no kakou i ka olelo a Edward Bniley o WTniluku ; oia no kekahi o nu misionari i hiki mai i Hawaii nei iloko o ka makahiki 1837, mainuli o ke kena ana u ka Ahahui MiaioAan e noho la ina Bosfitona ; a o kana hana ka ia i liele mai ai e hooiloilo, a e huawi i na kanaka inaoli i ka haku. Kupanaha ka hann a ua poe In I Kainoa un hele mai e ao 1 keia lahui, a e hoohuli i na knnnka Hawnii i poe hnipuie no ka Haku lesu Kristo. Eia ka ! o ka hooiloilo, a me ka anaana kekahi hana. No keaha k& hewa o na hooiiana kahiko o Hawaii nei ? Aole anei no ka hoomana kii r Aole anei no ke kaumaha i na kanaka i na i Akua o lakou ? Ua like anei peln kn manao ] 0 keia ohana misionari a pau ? Ina peln, ' alaila, ke kauoha aku nei au me ka makau, 8 »ne ka hopohopo. Pono oo ke hele lakou pela. No keaha ? No ka mea, aole kupono ia lakeu ke hele mai a e hooinana i ke Akua ; a e haawi i ko makou maU kino hala ole i mau mohni no ko lakou inaina. No E. B. wale no aoei ia manao ? A no laknu a pau paha ? Aole anei oia ka mea i kaunhaia ai e ku Haku inai hoahu i kooukou waiwai ma ka honua ? No ka puoi waiwai ia manao i Ulil mai ai ; a ua makemakeia e ike na mea ā pau i ke ano o ka pou a laknu i hilinai ai. ka makemake oui ia e hoike aku 1 ka ohana o ka lahui kaoaka maoli o HaWaii nei, i knhihewa ole kela mea pakahi, keia inoa pakahi o ua poC ia ; noUiU ua noooi haahaa ia aku Ukou īne ka hilinai nui t a ene ka hilahila ole e apo mai ana ua poe la o ka Ui hookahi i ka nupepa a ko lakou poe i kukuSa ai i ttahsi no lakou e kamailio ai. Ua haiia aku eaamua iho oei, he nupepa a na kauaka maoli keia oupepa ka Hoka o ka Pakipika, a aoiaila, i maopopo ia oukou ko

I <j>tfkoc nop«p« maoli k«i« ; «ol« like knoa ; f Bf*o • 01« krii»« mma*o »• k* • k«|MiI ia k* Nt»prf« Kookiwi. ot« kā, oop«p* « | ni ; no k« nie« # Ja ik* otkott f k«kihi nap*1 pa ana i hoōlehaia ib*> *»«» ®§:.M t« 28 o keia ' milama ; u« omii* ; *' <»i k»«weia oa m«nao j j d na knnaka maoli Hawaii, o« hoa kuokoa | [ ona ; aole hoi i aeia ko Ukoo m«« e j | boufaha rn!i ua nupepa ia. AM«, «a b<ifrlaha»a ; ; na nu kahikn popopo a punahelu i lohe mun i ia i ua enahina i haia aku nei ; qi« k« paha j , •' ka nnea i lilo ai o ia nupepa i Napepn Kuo- [ kon ; o kona hoolaha rnai i na nu kehiko ua | I hele a pol polnna ; kainoa paha ua like me | ka nupepa ki Hoku o ka Pakipika ? Ato- ( ha *ale oukou na kanaka maoli puni «rale ; j aole no hoi e hoi mai « ku like aku na kand- * ( ■ ka maoli Hawaii ma ka aoao hooknhi , hila- | hila «rale ka.hoopiJi wale mamuli o ka haole, | a nele nae i k« «raha ole e pnnfe ai. | la oukou no ia ; aka ke kupaa nei ka nu- > | pepa a nn kannka Hawaii, me k* hilinai i | • knntt mau ohana ili ulaula liko ; a e laha no 4 ! - ' s auanei, no ka mea, ua aeia na manno o kela i mea keia rnea, e hookomo iloko o keia nupe- ; p- .. i £s** Oiai ua ioaa i n » kanaka H&waii »kei A [ ! manawa i waha no hkoa e kamailkrpu ai oia I i hoi keta Nupepa ka lloku o ka Pakipika, i kukaluia a i hapaiin e na kinaka tn#oli Hawaii i a me ka hoolilo ana i Nupepa ku i ka wa, a : pili ole i o a i oi a no ka mea, ua hoikeia aku j ma keia Nupepn o ka pule i hala iho nei no ke j ano o ke Kanawai e pili ana i ka hooemi ana < I i na mai itio i laha noloko mai o ka hookama- ! kama. Ua nui ke ku e ia ana o keia Kanawai, a ua hoolahu ia aku ma kekHhi Nopepa, a ma na halawai hoi me ka olelo, he haumia loa ke Aupuni i ka hana ana pela, a me ka hooik.'iika niii ana e kau i keia Kanawai. Ala ka nana ana, a nie ka ike mooli ana i ka moa i puka mai mamuli o ka hooko anfe o kela kanawni, ua maopoopo loa ka pono e like me na olelo hoike, no ka mea I ka hapuha mua, 111 mai iloko o na wahine ! 239, I ka lua o l<a hap iha, 31 mai iloku 0 na wahine 233, 1 ke kolu o ka hapaha, '27 mai ilokō o na wahine 248, A. i ka hapaha hope, 18 wale no i mai iloko o na wahine $£83. Ma ka nana ana i keia, ua hooemi loa ia na inai ino, a ua ko ka makemako i manaoia e hana innlalo o īa kanawai, nolaila, h6 uiea pono anei ke imie hoopau i keia kanawal, a e hookuu iiUu i kekahi poe lehulehu e make wale rae ka inalama olu ia, n no ka loaa ole anei o ka mea e hiki ai ke pale ae ke kumu e kiola wale aku ai i na knhaka e make? Aole kupono oii manao; no ka mea, aole o ke kail ana o keia Kanawai ke kupiil o tidi moekolohd 4 J|e iyi hcokamakrtina i. mnJ ~ i '~ t l/ewa no iloko o ko kanaka; aole tio hoi o ka hoopau ana o keia kanawai k'i inea e pau ai ia hewa; a e pau ai Im laha rnai o na mai ino, Ina pela alaila, e ae koke aku nu e hoopnuia | kela kanawai, aka, uji maopoopo, o ka hoomau ana o keln kanawai, he mea no ia e hoola mai i kekahi poe o keia lahui. E pono ke noonoo niamua o ka uhewa wule ana. K nu Luna a pau o ka Mo!<u Pakipikn a me na kanaka maoli a pau mai o a o. Ua hoike pololei ia mni, ua hoopuka pono aku o H.M Wini ka mea hoopuka i ka Nupepa Kuokoa me kn olelo keakea, aole ka e hala na pule elua i koe, alaila, e make no keia Nupepa ka Hoku Pakipika. E ike maopopo loa oukou i ke ano kenkeā hilahila ole o ka poe e imi nei e hoopauwale i keia hann i pio. a ke kauohu aku nei oukou a pau loa, mai manao i keln olelo hoohilohila, a keakea wale i ka Nupepe a na kanaka maoH Hawaii; Ua liwa na inoa, a ina e loaa ia mau j Dala mai a oukou inai, alailii, ua J hala ka i makahiki, no ke pai nna no ia mau Dala, a oi j aku; n ina pela mau aku, alaila, e oln mau no i ko kakou Nupepn. J Mai puni wale i na olelo a ka poe ku e mai i mea e emi ai i ka ike ō na kanaka Hawaii aialalo o lakou; aka, e oluolu no oukou e hooko i na olelo malun.i no ka ohi ana i ka uku, no ka mea, ua oleloia, mai pani paa i ka waha o j ka Pipi nana e hehi i ka palaoa. | " I keia wa, nui ka olelo ma ka wahn kanaka no ka Nupepa hou, o ttoku Pakipika kona inoa. Ua hoopukaia mai ia ma ke pai pelapala o ke Aupunl, ma Monolulu nei. Nui no ka poe makemake i ka Hoku Pakipika, he pepa : misionari ole in; a ke ku e mui nae kekahi poe ; ia ia, a ke hana nei lakou i nupepi nui, hano- ; hano, i mea e make ai ka Haku Pakipika. i Heaha la ka hewa ke ola ka nupepa misionari ole ma Hawaii nei ? O keia oleio maluna, ua laweia mai no ka Nupepa i paiia e ka aoao hoomana Katolika ma ko lakou ha'e pai palapala ma Honolulu nei; a ua maopoopo loa i keia aoao hoomana, o keia Nupepa aole oia i pili i kekahi aoao hoomana; aole hoi e ku e aku i kekahi e lakou. Ina peia ka manao like o na aoao hoomana a pau, e malama ana ma ka lakou oihana ponoi iho, alaila, oia, ka mea i oleloia o keia pepa, he pono likt. Makemake do ka Nupepo Hoku o ka Pakipika, e hoopololei kela mea keia mea mamuli o kana oihaoa iho; a e hoopololei no bdi ka Nupepa ma kona hana ponoi iho, me ke ku e ole aku i n« aoao hoomana; a me na mea a pau, a ina i hookomoia kekahi mea e ku e » na aoao hoomana, alaila, oa pono >»|e i keia Nupepa. Aole ati i ike iloko o keia Ahahui Nupepa ua pili kekahi i ka hoomana Kakolika, aka, ua pilī ko lakou soao nui a pau loa i ka hoomana KaUvi oa ; a nolaila, ma ka «no bdomana t u* maopopo he poe ku e i ka aoao Katolika, ka out o lakou, a o kekahi poe, he

po6 fco i ka «tra ; aka, ma ka oibo« hooialm nu|»epa t ke ike niai la mikott ika e ka ottpep« hoomana Kato!ika ; a e pooo k# «•na mai ka («huleho ; no kii tt»ea f ua kekeil eko ket« ittipepa m«? ka leo auinpopo ; •4« ana no oiaika vta, aole i»iii i k*kabi aoao h -oenana» aole hui e hoo'euee i oa hoooiaaa, j ika t e ku oo ia iwa-oa rne ka bio oie ntioa mt o ; a owaf ka me« i kokua mai i keia leo? Eia nn maluna ke mea i ipono mai. I maopopo i na mea a pao, he h*H be»r» a Uian hoi ka manao wale ana ma ko ke k«n«ka ano m«w-4ho, a ma kona ano hoo* binubinu e huna sfta i k<?na aoo enaloko, malaiia, e ike pono oukou i keia. Ua hoolaha nuiia iho nei iloko okaP. C AdvertiBer ka Xupepa a H. M. Wini, a oa . paiia hoi iloko o ka Hae Hawaii, he mooleīo e pili ana īa Kapena W. M. Gibsoni», a nie na Mofemona i akoakoa rna Wailuku, a ma e kona moolelu, me he mea h, e olelo ana, aole i h »ike oiaio ua Gib§oii ia i kona ano, a me kā hana i kona hiki nna ma Tlonolultt nei, ua huna paha ia i kana oihana, a i keia nianaWa ina Wailuku, ua ikeia, he huna mor?rnona oia i h«le mai, mni Mauna Pohaku mai tna ke kauoha a Brigham Young, ke kaula nuī o f lakOo, a nolaila, me he mea la ua mmamina kei poe ma Honolulu no ko hkou punt ia ia. Aka, aole ia he mea hou, aole hoi he tnea malihini; he <nea kamaaina no a kahiko loa} a nolailn, e olelo mua rnai ni kn Haku, ''ma ko lakou hua e ike aku ai ia lakou,/ nolaila, he inea inakehewa ka hilinai ma ke ano o ke konuka, a nana ma ka hua I puka a(tu ma ka hniiH ana. Ke olelo nui nei kekahi poe hemolele o ne?a mau In, he p<-e lealea, a he poe ona, a hewn hoi' ka poe kukulu i ka Nupepa ka Hoku oka Pakipki. Ae, keakea nei no ua poe la, nole hookamani, aka, e nana i ka lakou luina, a e heluhelu, a e ike auanei oukou, ua oi aku ka pono o na olelo a ua pne la, eao ana i ka lahui ma na mea o ka ike. Ke uinau h<>u iu nei, āuhea ke kanawai %■} pnpn n hoohewa ia kbia hann o kn hoolahn jjupepa, a i poe pono wale no? misioniri paha? Aia malien o ka honua nei i ikeia in rnea? Kup'ino no kela hana i na mea a pau, a ua aeia mnlnlo o ko kakou Kumuknnawni a ka Moi i haawi lokomaikni mai; nolaila, inn mnnno ookou na ka poe pono wale no; e pono ke hooinanao i kn puni hei una e kekahi poe i ke nno o Kapena G. M. lakou e hoolnhā nei me kn hoolilo ana ua Hewn oln. Aole keia e honhewa ana i ka aoao M«remoun, aole hoi ia Oihaon, no ka rnea, aole-' i innopopo ka hewa ia mnkou; akn, 110 nn ■ olelo i paiia no ka puni wale o kekahi poe ia ia, oiu ke kumu o keia olelo. dry -!••*«»*« .I.—m inoie ■ n kniihnmHiio, Ua paiia kona hapn'mOa'e tike me ka nui o ka hoaknka ann; a ma keia, ke hoopau loa ia nei. E like me kn olelo mua nna a keia pepa, e honkaka no e like ine ko kn pepa ike nna he pono, a nolailn, i pai ' ai ma keia A'upepa, a ina he olelo hewa, haumia, aole makou i ike ia mea i ka inanawa i hookomo ai; no ka mea, nole hookahi ano wule no 0 ka olelo, aka, hē lehulehu, u ua hilinai makou rna kona ano nui i kupono i ka hnike rnn ke aken, n koe aku kona mau ano kapUinili, a ka poe e kapa wnle mai nei he huuuiin kn mukoU nupepa. E hooinaka kein mu na lalani i koe mai ma ke pui ana iho nei iloko o ka helu 5 o keia Nupepa. He heleuina ke kowa o Davia, Pea pale ka olu o lae aloha, Dala kihikihi ke nnu 0 kenmo uhalewa, Hulu palnkai nn ululaau o Califonia, Kamauuwi na kanhi o Bosetonu, Phii paina uala iiou ka nani o Inia, IBipi kunpuu ke anu o Nou»iiki, Lipoa aala o pnknun, Kapu holomoopu o Kolumehia, Uwi hone o Lnlaio, Alolui no hoi e oe John niniau pnina honere nnnuao, Kn pua ala mohaluhnlu i ke awakea, 1 hoopuluia i ka wai ala rukini, He kiiu kn hoi kou aloha he mea laha ole, Aole i laha 1 ka poe paniolo, Knlali uale oukou e ka poe e holo la i Cā* Inponi, Ike nku la oukou i na keena alii o ka poe i onn, Onn ia poe haole ke hoi la iloke, E ohi nna paha i kn hooponopono aupuni, 1 ka hoonnkeke dala i ka papa kauka'u. I ka houwiuwi kaniua 1 kn hale laau, I ka hookapohi papnle i ke aUnui, I ka haehne lole i ke one a luhi^ Lubi ke kino i ka puunaue a Ka, E kuka ae ana i ka waiwai pono ole i ka hooilina, Ua noho lako ma ua mea a pau iluna o Papihuli, Huliau nana o ke anapunl o Limaloa, I ka haaleale mai a Kalamanailnki. Elua kikuo iue ka hapa ike ia Lolomauna. Mnunn ke aloha hakoi mai luna a lalo, Malnlo malalo inai ke one kani o Nohili, Puahi puahi ma pahapaha o Polihale, A ka iae o Makuaiki Ja, hoi aku ke aloha. Apopo a kiola haalele i ke anu o Kaala, Alohn no hoi o John ninau paina honele naauao, Ke knwe kaimaua anapu hulili lua i ka 000hi aoiani o maka d«la, E nlohiloiā aku aaa i ka wai pauma o Wanedeima, Ka inika kohu a ko Mareka poe, 1 walea ai maua i ka paaheahe a ka makaoi he īnuwai, Me kuu hoa i ka ua punaneiea o ka aina, 1 kau leo aku hoi au ia Lahaiualuna, 1 iuiuna oe la, i laiawē au, I iaiawe au la, i wewehi oe, Hele eu a hur ia Kaianamaihiki, I ka nokenoke iu« i ke keha o aina ike, Pehu kam ke kai o Nap«H t Pati mai la na m«ka >a e ke hoa, fie h«»a aiq i ke koekoe o Nauaiki, H« iki ka manao naue ke kino, Iki aku boi au i Hekekela, Uwebe ia mai au e ka laka o aina hau.

Heaha 1« ka haumia o ke kapa aoa he hnma &t Uam* 4 No ka btkt ol# aaet ke biu U kowa ilooa o ka noko i ktltwmal a Ke oleio ioo «nei ka htU«m? a ke baotnia ka olelo he honal a ha inoa kapo oDaria ke hoohikūa? a bewa ka ke kapa la la e Aloha he pea pahl he olelo hewa ane»? iok> ka ia he lae mi ka hema o J&ma6wuumao? a aia hoi ua lae la ma na poai ot*7 oa kapaia ke anu o Keamolewa bt 'dala kikOeiki, no ka mea, oa ike paha ookou i ke aoo o b 4ala, he oioi oa kihi, e like hoj me ke aou, ua Uke ia me ka mea oi, a me ke kui e hou mai ana; ao!e ka o Keamoiewa he wahi aou? no »e komo ana anei o kela hua mawaeoa o Jftamo uha Utea, oia hoi keia uha, a i ka boojaha aoa, Keamouhalaaalao\e aaei ina eloaa r ke kanaka 1 ke anu, a e huli pinepioi tfia i o, • ia nei, a e pupuu, a lewa pinepine kona mau uhal (ihigb) O ka mabalo anei i oa olu laau o K<*lafum f be iike me ka huiu « ka Hulupalaki (brush) ka panpu, oia anei ka hewa oia olelo? Aole anei he otee na kaaahi ke bolo, a nolaila, ua hoolike ia me na kamaa uwil haumia no ia olelo? haunua ke kamaa uwi ke komo ia? o ka haawi aku i ke jtla a me k& nani o Inia i paa paina no ka naauao, he mea haumia anei īe? 0 hoohaluhala anei ka naauao me ka i mai aole ia lie lole paina? he kino kanaka anei ko naau\reo e koino ai oia i ka lole? Heaha ka hewa o ke kapa ana i ke anu o wuaiki he Bip'\ \kuapuu? Kainoa ioa e loaa ke kanaka i ke anu, e puupuu no ia a e like ine ke kua o ka Bipi kuapua kona kuapuu; he olelo hewa ka |ka Bipi kuapuu? He inna hewa ka olelo ae 1 tu lipoa aula o Hakaua? Nui wale ia rnea i 'kahakai, a he limu ai no hoi na ko Waihinei '• Ipoe a pau; heaha ka hewa o ka olelo ana kapu holomoopu, o Kolumehia ? a heaha ka hewa o kela olelo, uwi lione o .Lalana? auhea ka olelo ino? a aloha hou oe i ka naauao, he niea hewa iu / a kapa o Johti he mea haumia ia? a 1 nku i ka niuiu o ka naauao, lie mea ' ole ia? liewa ka oielo ana i ka oanuao he pua inohaluhalu aala i ke uwakeu? a hewa ke lu a hoope i ka wai rukini? Kainoa iih ka poe naauuo no i lawe mai iu wai ala i Waihi nei? Heaha ka hewa o ka olelo ana he kini ke aloha i ka naauao lie mea laha ole? 0 ke kini rnma inu anei? aole ia; no ka mea, he mea laha wale 110 ia; aka, o ke kini alii; ho ka inea, paknhi wale no kiui 0 na aupum a pau, aole e lehulehu? He hauniia ka olelo 1 ke kalali o ka poe liolo i Kalafoni? Ua piha toa puha kakouJ ka olelo pela? Heaha ka hnumia o i»ela olelo? Ike i na keena nlii o ka poe i ona? 110 ka hua ona unei ka mea i ihewa ai? o puu anei kanaka pono e like me Puniiiiaemae ma i ka onal aole anei o kela olelo ona ma ia lalani |ie waiwai? nole pela t O ka ol#»4o mAlala Htn. .anr*- «• f littd«rkē hoi la iloko? aole nnei ua waiwni ia fM)e, a nolaila hoi lakou? ka mea ka ia i hewa'i o pah na mea a pau i ka noho aupuni, no kela olelo ana t ohi ana i ka hooponopono au-p-uni? he olelo hewa anei ka hale laau? i pupupu hale kua ka paha ka pono? a hewa no ka houwiuwi kamaa? a i kamaa lauki ka paha ka pono? a hewa no kela olelo he haehae iole? ina pela, pono ole na hale kuai lole? He hnna luhi io no ka naauno, a o kona kanaka no ka manao, nolaila, heaha ka hewa o k» olelo ppln ? a heaha ka hewa o ka olelo ana he wniwai hooilina ole ka naauao? un k»kau no anei o Franklin, Webster Cluy, a pela aku ma na palapala kauoha a lakou e hooili nna i ka naaoao o keknhi waiwai in no nshooilinn o lakou? Oiaio no, he mea lako ka naauno, a ua noho ma na wahi kiekie; a ua hoolikein ine Papiohuli he wahi kiekie no ia. Heaha ku hewn o ka olelo ann e nana i keanapuni o Limaloa, kn inoa o Mana no hoi ia i Kauai? o ka haaleale mai a Kalanamaihiki, kainoa o ka liuln no ia o Mana? a heaha ka hewa o ia olelo? Heaha ka hewa o ka olelo ana elua kikoo me ka hape ike ia Lolomauna? Ua kokoke pili pu no ia mau wahi; a he mea hewa ia olelo elua kikoo me hapn? Hewa ka paha ka hoonui i ke aloha no ka naauao a like me he inauna la? a hewa ka olelo ana malalo mai ke one kani o Nohili? aia ka paha iluna ua one kani la, kainoa, aia hoi i lalo o Mana, malalo aku o Kaiaaamaihiki? aia a hukiia ke kanaka ilalo ine ke apo, i ke one a paa, alaila, kani hoi uanhela; E huki ka paha ilona ka pono ea? Aeaha ka hewa o ka olelo ana, puahi puahi ka pahapaha o Polihale? Kainoa, o ke ano o kela buBo|pJo he poahi, he wikiwiki hoi ia; o hewa ke olelo pela? aole ka ka pa-j hapahi o hoi iloko o ke kai, a e puahi Koi paha o poiia e ka nalu? Ua olelo ia no boi a ka lae o Makuaiki hoi aku ke aloha, » heaha ka hewa oia olelo; aole ka kuia h« kanikau no ka naauao ?a hewa ke hoolike ia ?a me ke ahi o Kamaile. a lele mai e Makuaiki hoi hou ke ahi iuka? a oia hoi oa «loha la o ka naauao, ua hoolike ia me ke ahi? He mea hewa aneī ka olelo a popo, a kiola haalele i ke anu o Kaaia? Kaino& be mea make ke anu o loaa auanei i ka rumiti- \ ka? H?wa ka paha ke aloha pinepine i ka j naauao) a he mea hewa ka paha ka mahele [ pauku o ka himeoi a me ke mele? Heaha ka hewa o ka olelo Kavet t daimana anapu hulili lua i ka omohi aniani 0 meka dalal hewa ka olelo i ka naauao pela? hewa 00 ka olelo i ke alohiiohi, a t ka waipuna o Waaedeima.? Kupono ole anei ka olelo ana i ka naauao he inika koho a ko Mareka poe? haumia mia anei a hewa boi ke hoolilo i ka naaoao i ; hoa waieai a t hoa kaana, a hoapili? a aole anei be makani o Kaoai i kapaia he imuwai? aottt inei be ua o ke kauwahi o Hawaii nei

be M fnu***U* 1 • bew» ka olelo i ka na«««o h« o« »« «• 1«? bat>oiM «feei k«I« otdo k» k«uleo i« Lahiitt»loa«? b« «•hio« an4i ia? «ol« «oei o kc k«U i« « h«le n«i a« ki o i«ni » ka oaaoao? a kopooo ka naauao ke kaaleo i« ia? a hewa aoei ka olelo «ko i ka nc«o>o i lulttna ot ta? a ow«u hoi o koaa hoapili i hoi au i oa hana a oa naeaao U? « i wehi boi ka n«auao? Re olelo haumia kelH-ka olelo aoa hele au a hue ia Kalaoa«MitiMrki t heaha k« be«ra oia ol«k»; kaiooa a ke aoo'o kelo olelo h« eli oo ia, •he web< i kekahi mea i ehia a hooaia ilalo o ka hooua? o keia olelo nekeooke lui i ke kaha o Ainaike, heaha la ka hewa? Kaiooa o kela hua olelo kaha. be wahi lawaia. a he aina okoa 4 e like me Pauloa 01«, a nolaiia, o ka nokenoke i oleioia, ua pili no i ka hoio li»> ana o ka naeuao i ua kaha !a, a 0« h<»lo nui hof; he oleKi hoopili wale no ia e mahalo aha ika naauao. He oiaio no. he aina kai 0 N'apali o Kauai; a<4ia hooliknia ka naauan e kani me ka le<> oke kai. Owai ia ke*a lioa ieleloia? aole anei o ke, naauao no o ka /nea nana keia meie? Oiaio be mea hele pu ka me ke kanaka, ina tna na aina ano. i ina hoi rna na aina wela, noiaila, 019 no kai oleloia he hoa aio i ke anu o Nuuaiki. Aole anei he olelo oiaio no ka naue, a me ka hele o ke kioo mamuli o kaoaauao? a heaha ka hewa o ia olelo' oia no, no ka meo, o ka naauao ka mea i ike ai ia Hakekela, aoie 9 ike maoli, a oia no hoi na kuahiwi la i A»nahau? a heaha ka hewa o ka oielo ana no Aiiiahau? a i ka weheia o ka laka? Kainoa ua inaopopo ia kakou, ua kapa ia ka naaunoma na inoa lehulehu iluko o keia mele, a oia no e> ka naauno ka mea e wehe i na mea paakiki a pau. Oia ko pau ana o ke mele, a mamuli o keia ike ana o ka pepa a"ie mea hanniia, nolaila ke kumu oke pai; a ioa e oiei» mai kekahi, a hoike mai i na oielo haumia iioko oia mele, alaiia, aoie makou e ae aku e hoolaha iā mou olelo haumia iioko o ko makou iNupepa; a ua maopopo uo hoi, o ka poe pane rnait4»na olelo haumia, o lakou no ka poe 1 makemake e hoohuii i ka lehulehu, a i hoopoino hoi i ka lahui ma ka hoike ana i na mea hilahila; no ka mea, ua honlHha makou i keia mele, mamuii o ko makou ike ana e like me na hoakaka ana a makou i paiia iho nei. *