Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 7, 7 November 1861 — KA MOOLELO O KAPAKOHANO Helu 2. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAPAKOHANO Helu 2.

A holo ia mea ia laua, pii koke ke kaikamahine iuka, a liaiawai me ka makuak&ne, niuau maila o Ola, pehea kau pono? Olelo ke kaikamahine. (la paa ka hale, ua olelo aku au e make ka hanai a ua o Kanaenae, ua ae mai, aole ona minamina, owau wale no kana manao nui, ua olelo aku nae au i ka po o Kaloa e make ai, oia ka'u mea i pii mai nei. Olelo mai o Ola, o hoi, apopo a po iho hiki aku makou. Hoi keia a liiki i kai, ninau mai la o Kanaenue, pehea, ua makaukau lakou ia no ka inake o kuu alii? Oielo aku la ke kaikamahine, ua makaukau, apopo a po iho, hiki mai o Ola ma. - ' "| fa lalau āku ,JU o Knsa6nae* 1 laau palau a Kapakohano ia Huleia, r hoopili l aku lu ma ka paia o ka hale 4 nakināki aku ta i na kaula lino a paā loa, i hoomakaukau keia nb kā hoouka kaua ia po ae, inā e ioaa ua laau nei ma ka liina o Kapakohano, aiaila o ka ianakila no ia i ka wa e hoouka ai ke kaua, oia ka mea i nakinaki ai o Kanaenae i ka laau palau a paa loa, i kumu e lohi ai o Kapakohano, make e ia Ola ma. A hiki & ka po i hooukaia ai ke kaua, hiki o Ola ma i kai, aia no o Kapakohano e moe ana iloko o ua hale nei, aia no hoi o Kanaenae a me ke kaikamahine ma kekahi kaia, aole nae i ike o Kapakohaoo ke noho pu mai nei o Kannenae me ka Wahine. Moe iho la lakou nei ia po, ā hiki i ka piii o ka wanaao, o ka hora 2 paha ia, liiki o Ola i kai me na kanaka, ku ka ea o ka lepo

i ka wawao o na kanaka. Ia manawa, puoho mai la o Kapakohano, ine ka haohao i ka hohono o kalepo; alaila, kahea aku la o Kapakohano i kona kahu, " Kanaenael Kanaenae!! Pane aku o Kanaenae, 1 * " E-o." Olelo aku la o Kapako* h&no, haohni ka hohono o keia lepo! he ka« ua paiia? Olelo o Kunaenae, he lepo waiwai ole, ua iho la ka ua makau pili o uka o Peapea, kahe mai la ka ka omakawai, ku mai la ka ehu o ka lepo, aohe kaua, moe ia. Moe iho. la no kēia ia wa, hiki o Ola ma i kai, e hoopuni ana i na upena ma kahi o ke kai e lana ana, no ka mea, ca ike o Ola ina & pulu ke kino o Kapakohano i,ke kai, alaila o ka lanaKila oo ia o Kkpakohano, oia ka meaoOlai hoomakoukau ai i mau upena loa ke hiki i ka hoouka kaua ana. la manawa a Ola ma e hoopuni ana i na upena mawaho o ka hale, puiwa i ka leo o ka mattu ulili kolea, alaila puoho mai la o Kapakohano, a kahea aku la i ke kahu; Kanaenae! Kanenae!! Pane inai la kona kahu. O-e; olelo o Kapakohano, haohoi ka manu, he kanaka paha? Olelo aku o Kanaenae i ke alii. "He manu waiwai ole, kai maloo aku la o ka puka mahina ana, lele aku la ka manu i ka ai hua limn kala, a hiki mai la i ke kai pihi ana, kaai ino inai la ka manu, aohe kaua, mne t&.'* Moe ihola no kela. A hiki i ka manawa e mak&ukau ai o Ola ma no ka hoou'k?- kaua aoa me Kapakohaoo» la o Ola t na kanaka a pao. M Iluna o Kapakohano a make, ini&® la inanawa, ,2-* la o Kapakohano mai ka &<£>■?., aku la. M Kanaenae! KanaenaeU i A t]omai kuu laau palau, alaila, ala uua nae, lalau hou aku la ika k ■ X * kii hou i ke kaula e like roe ka mamua, olelo aku fft ke alii, eaa lin loa o ka leo. " £ aha ana hoi oe e lobi raai nei e. na c

loa o kii leo

eia ka kao āpa mai a kokoke ke kai ua,'tal«i!a oieio ako ia ke kahu, o ka T a boi l ia e wehe ae net, ua hihia ioa ke kauia a'o i ; nak» ai, oa paa loa« l AUiia, ala mai ia o Kapakohaoo, a ialau | iho la i kahi e paa ana ka laam palau t a huki :• mai ia, iiio iho !a na kaula lino i mea p&popo, \ puka aku iakeia iwaho, hemo aku la na pou | ooi o ka hale, leie iiilii »a pohaku, oo ka > mea, aoie oia i puka ma ka puka komo, ma \ kahlno e paa ana ka Ua* palau, malaila no | ka |ruka ana iwaho. liā manawa a Kapakohano i puko ai iwaho, hei soke kela i ka upena, luku ka pohako me ka isau a Oia ma, ianakila no o Kapakohano o k§ opena mua; hei hou aku la no i kaUla o ka iipena, o ka pehaku, o ka laau, lanakila oo o Kapakohaoo i ka ka upena, aku ia oia i puiu ke kino oia nei i ke kai, alaila lanakila, hei hou no keia i ka upena o ke koiu ia, ia wa pane mai o Kanaeoae ia Oia. E Kauai! e ao oukou ia Kapakohano, ina e pulu ke kino o Kapakohano i ke kai, pau ioa oukou i ka inake. olelo aku la o Ofa imua o Kanaenae> me ka oleio kaena, aole e oln, ua nikii aku ia ke oiona o Honopuwai ia ia. Aiaiia, haiiu aku ia o Kapakohano a olelo aku ia ia Kanaenae. Ke kuhi nei au na hai ko'u make eia no ka nau, e oiake ioa ana oe ia'u. ta ia nei e luku ia ana i ka pohaku a me ka laau, aia keia iloko o ke kai kahi i ku ai, ehia paha ka hohonu o ke kai kahi a ia nei e ku aha; Homaka keia e noho iho iloko o ke.kai i ianakilaa maluna o ka enemi, hapai akti ana o Oia i ka iaau paiau ana ia Puukapele ma ke kowa o ka uha o Kapakohano, muhiki aku la i ua laau palau nei, a hauie o Kapakohano i ke one maloo, loaa mai la i na kanaka o uka, o ka make iho la no ia o Kapakohano a iunakiiā o Oia. la monawa i make ai o Kapakohano, kahea aku ia o Olā. E Kauai e! Pupehi ia iho o Kaoaenae, i hookahi kona make ana ine kaaa hanal. Ika manawa a Ola i kahea msi ai e inake o Kanaenae, alaila, olelo aku o fCnnaenae; o Ola! e OlaH e aho e ola au; " Ola, " aole oe e ola," o ka maj; * » me kau hanai. _.Pipi. _holo kaao. f ' S. N. HaleoLe. HbftoTuiu, Okatoba 18, 1861.

He wikhi kaao no Melekule. Hcln2. I ka iohe ana o Māiekuie i keia oieio a ua kane nei, ae aku ia me ke aloha a me ka uI we. A hiki ika hiku oka ia, oia ka pau ana o ka hebedoma āna i oielo ai i ke kuene, I ālaiia, lawe hou mai ka ai mti kona haio i ! noho ai e like.me mamua. Holo iaua nei ma ke kaa i ke kuahiwi naheleheie kanaka ole, maluna o ke kaa, he ahu, he kapolena, i ko laua nei wa e holo āna, oielo .ua kane nei ia Melekule, eia kou aloha ia'u, ame ! ksu malama a oia hou wau. O kou w«hi e moe ai, malaila kuu p&hu, pela kou heie ana e hana iepo, e hanawai, e aUau, pela ma na ; wahi a pau au e hele ai, o kuu pahu kekahi, 'oia kou aiuha ia'u.

Ae aku o Melekule» I hou mai ke kane, J»ai minamina i ke dala no ka hoolimalima i kuu pahu, e like me ka uku e olelo mai ai, pela-oe e hana aku ai, a pau keia olelo a laua, hiki aku laua i ke kuahiwi, olelo ua kane nei ia Melekule, e oki oe i keia laau me ke koi, i ke oki ana, make ua kane nei, waiho keia iloko o ka pahu, hana a paa, hoi i kai me ke kaa, a ao ae, oia ka poakahi, lawe ke kuene i ka ai i ka hale aoho o ua keiki nei, kike aku, aohe wehe mai i ka puka, a mahope wawahi i ka puka, a komo aku; aohe Oloko, no keia ole ana o ua keiki nei t hauo Pelekane, luku, pepehi, huli ma o a maanei, nui ka pioloke no keia nalo o ke alii, hue hou ia na kupapau i kanu ia iloko o na J^plua e a ekolu, a pelaaku. Ua paaka maftao o ke'lii a me ke anpuni, i na e loaa ke kino e ola ana t o make ana paha, a i puhi ia p*ha i ke ahi, u me ka poe t ike a lauaa aku la'ia. * Ua ooonoo o Melekule i keiamea, oolaila, houluulu oia i kona poe, a kumakena e lima la, ao kona kaikunane, ( wahi ana, ) kauoha oia i kofta poe e kohi i lua knpapau, 15 anaa« ka hohonu, a kokulu i hale maluoa iho. A ; Waiho ia he pahu wale no, aohe he kanaka o i->ko. Mahope iho huli i» mai na wahi a pau loa, a hiki i kahi o Melekule, ninau ia, nowai keia hale kupapau, olelo aku o Melekule, o ko'u kaikunane no f kohi ia a hiki i na «3&na h« 10, haalele ka poe kohi no ka hohonu loa o ka lua. Noonoo o Bletekūle ma keia ham, nolail?, pakele oia & me kona poe a(»au. Aia hoi ke alii o Farani ke keikia ka Moi, oa hoopalauia me Melekule, ma ke kaulana 0 Melekwle i lawe ai ia nena, me ka launa kii no ole. Hoouna maila ke 'Lii t ke Kiaaina : «R6 kona hoailuna alii lae ka hanohano nui, eae rti moku he nui loa o kona aupuoi, a hiki 1 f o Melekale, olelo a pao, ae oku o 1 ke ee ana i ka «raapa t 0 «eia koa waapa, eia ko r *■ eku o me ka olelo

aku, oka waapa e kaa «i o kou p*bu, oia ko'a waapa e ho!o ai.

Nooooo flal*ii waapa oei, ka ! i u% e Hi ka wahine a ke alu maiaila, hewa wao, hooili oo ka paho ma ka waapa alīi- Holo «ka taoku oleio ke Kiaaioa, eia mahope kou wahi, aia ko ka okaaa wahi, boo!e aku o Meiekole. ao le, o kahi a kuo pahu e waiho ai, (oaiaiia au, ae mai ke Kiaaioā, e waiho oo mahope e like roe kou manao, no kt mea, nou keia ul»~ moku amemakou, mimoli hewa māi eaakou i ko kaoe. Ua mau ko Melekuie malaoaa i naoleio a ke kane mua, ai no o ua pabu nei kekahi, a hele oo e h&nawai, me ka haoa iepo, me ka paapu no. Aku i Farān», hoio mai ke kaa aiii me ke kaa ukana, oleio aku ia Melekuie, eia kou kea, eia ko ka ukaoa, ho<4e aku o Meiekuie, me ka i aku, ma ke kaa e iii ai o kuu pahu malaila wsa e kau ai, ae koke mai ke 'iii kaa, e hooili pu ma ke kaa alii. A faikt i ka haie, hui me ke kane, a pau ka ahaaiaa ā me ka mare ana, i ka moe pu ana o ke kaoe oia, o Melekuie, o ka pahu, hookahi wahi e moe ai me ke kapa hookahi, a baia ekolo mahioa, nui ke āeo e o ka moe ana, wahi a ke kane, oia a ke 4|ii nui o Farāoi, kupanaha ka'u wahine, aohe kupono i ke kane a me ka wahine ke pili loa, no ke ahā la ! oielo mai ke kilo, aohe anei he mea e ae ke moe olua. i alfu 3 ke kane, he pahu, oko makou kolu ia ko moe, olelo mai kela, nolaila ka pono ole, e hoi oē a ko wahioe, e i aku oo e hookaawale, pela e pono ai, ae mai keia. Hoi aku la ke kane a hai ako iā iā. I kona kamailio ana me ka wabioe, oieio mai o Meiekuie, he ae ao au, ke ae oe i kau oleio. •

Penei. E huna'oe t*hale iiaoi i oi ae ma< mua o ko'u hale e noho nei, kanalua ke kane, a mahope ae mai, ua hooholo koke ia na pālapala ina wahi a* pau, *me koMe alii hoailona, a ua hikiwawe mai na mea a pāu loa iloko o ka wa pokole, olelo aku ke 'lii ia iakou, eia ka nielo, e hookuptl dala kakouf no kuu wahi hale. Ua auhau la ko 'iii e like kona waiwai, pela na kanaka* hanaia ua haie nei a paa, ua nani ioa. O ka oi ia o Farani, a ua nui no hoi ka ilihune o na enea a pau i keia hale, no ka mea, wahi a Melekule, aia a loaa ka naoi o ko.laua hale i Berekane; ua iike iki no rao keia hale, aole nae i Ua WaU)6 ta ka pahu maioko, a na na makua o Melekule i kiai, a hala ekoiu mahina, ua pau ko Melekuie mānao, ua poina loa. Ia wa kiei na makua maluna q kōna pahu kupapau iloko o kona hale, no ka mea, be aniani o luna iho; e papale ae ana ka lima o ua keiki nei iioko 0 ka pahu, makau ua hoio e olelo ia Melekule: kupaoaha oia ia, i kiei aku nei maua mawaho o ka pahu, e pale ae ana ka limā, makau mauā a hoio mai nei, e lapu ana paha ia. A kahi a manao o Melekuie, hele e ike, i ke kiei ana maluna iho, nana ae kela me ke pale ae o ka limā e wehe i ke pani; wehe o Melekule, a ola hou kela, o kona ano mau no, e nana iā Melekule ōia no, peia oo boi kela. L&ha aku la ke ola hou aoa oke kaikunane o Melekuie mai loko mai o ka make 1 ike ia. Hoole ke kane mare me ka oieio aku i ka wahine, aole e ola ka mea i make; olelo aku o Melekule la ia, ua ola hou, olelo hou o Meiekule, i na manao oe e iko, e kukala oe i kou āupuni a pau loā, i hookahi la e hoike ai. Ia wa holo koke na luna, boo> kahi la ua akoakoa koke mai na mea a pau ioa, me he kanaka hookahi la. la wa ua heie koke māi o Meiekuie me ke kaoe make, he mea e ka oani, a me ko {aua like, me ke maikal i oi ae i ko Farani kane.

A pau ka la hoike, noho like likou, ha kaikunane kn olelo a Melekule no keia kane. Olelo aku o Melekule i ke kane raare t e hoihoi au i ko kaikoeke i Berekane a noho aku, hoi niai au t ae mai ke kane mare. Ia manawa, oleio ia, o na moku a pau o ko aupuni o Farani e boio pu me Melekule, e tike me kon& hanohano nui* o ko Meiekule moku m*> woeoa. Ia holo ena a kokoke i Berekane • komo i ke awa f kisu oa keiki nea i kona hoailona alii ma kona hae. ike o Berekane, o ka manawa ia o na pu o ka aina i kani ai a po ka la. ua pau loa na moku i ke kaai a koe ko Melekule moku, holo aku a ku i Bereka* ne, olioli no lakou no ka ioaa aoa o ke'lU & me kona ola hoo ana. A mahaloia hoi o Melek«le no koaa malama ana, a o laua no hoi na *Hi o ia wahi o Berekane. P»-pi holo ka»ao. Ke hoi nei ko Niuhelewai keiki ca ahi kuawa t na pali. j S. P. KeOL4SUS. I' Niuhelewai, KapaUma, NoV« 4, 1861.