Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 7, 7 November 1861 — HILAHILA OLE! HILAHILA OLE! MAI PUNI I KA ALAPAHI! [ARTICLE]

HILAHILA OLE! HILAHILA OLE!

MAI PUNI I KA ALAPAHI!

Ke huolalm wahahee nei ku mea nana ka nupepa Kuokoa, me ka olelo ak.u, " E pati ana ka ke pai ana o ka nupepa a na kanaka Hawaii, oia hoi keia nupepa, ka Hoku o ka Pakipika. Hilahila ole ka olelo pela, a me ke kena malu i 11 a liina ina k£la wahi,Jteia e olelo ai i na'kanaka m£dti i mea hoolōli ai lakou. Ua hiki mai no kekahi o na luna o ko kakou pepa e ninau mai ana no keia mea. Ua loaa mai nei ka hua kepau hou a nui e pono ai i keia nupepa, a ua paiia keia aoao ma ua kepau la. A eia ka makou, e pai mau ia ana ua Nupepa nei, aole e oki, lie oia mau aku no a mau loa aku f nolaila, mai puhi hftu oukou i ka lakou wahahee aku, aka, e lawe i ka Nupepa, no ka mea, 0 puka mau ana no ia i na iebedoma a pau a hala ka makahiki. Lunanui.

No ka inea.ma ka nana aua i ka nōho ana 0 na Aupuni o ka honun, e like me ka ike ana, a me ka ioho ana i ko lakou mau moolelo, ua maopopo no, o ke kanaka ka mea a lakou i hiiinai nui loa ai ; a o ko ke kanaka ola, a me ka maluhia, a me ka loaa ana o ke kumu waiwai o ko kanaka, oia ka mea i manao nui ia e na Aupuni naauao a pau o keia honua e noho nei kakou.

Ua hooikaika mau ke Aupuni, a me ka poe nona ka mana e hiki ai i ka hipai ana, a kokua ana i ka lahui okoa a pau, e imi i na mea e lako ai ; a e pale aku hoi i ke keakeaia ana 0 na pono a me na loaa o na kanaka malalo 6 ia iahui. Ua ulu mai no na kaua, amena ku e mamuli o <a kumu, ke keakea ia na pono o ua lahuikanaka la; a ua lele ka make mai ke Aupuni e kokua ia mau hana i lanakila kona lahui, a i puka na hana imi loaa o kona poe ; no ka mea, ho mea maopop4 lea, ina e ilihune ka lahui kanaka, alaila, ilihune pii me ke Aupuni. No keia men, he tnea no paha ia kakou ke kamailio i keia mahawra ho ka pono, a me ka pono ole o kekahi mau hana e hiki ai ia kakou i ka lahui Hawaii nei ke hana, a imi maloko o ka mea e loaa mai ai ka waiwai kupono e hoolako ai ia kakou. I ka manawa o ke kanaka e pilikia ai, a nea pololi paha, amakewai paha, aole oia e wae Ika mea maikai wale no; no ka mea, ina nele ke kaoaka i ka lole, a me ke kapa ; alaila, e aahn no oia i ka iii hoioholona i mea e uhi ai i kona olohelohe ; oia nae ka mea ana i make~ makeoleaie aahu i ka manawa e lako ani Om ina loie paina a me na lako e ae. Pela no hoi, ina poioli ke kanaka, • aī no ia ina meakuponook e like me ke keiki uh&uha i oklom eko kakou Haka, a ua palapalaia ma ka palapak a Luka Ooko o ke Kaaoha Hou ; ina nele ika hak», e aaoe auanei ma na ana, a ma na lua, ama na kmmakapali me ka hooikaika e loaa i hale; a ina makewai, alaiia, e inu no i oa wai pono ole ; a pela mau no ko ke kanaka ano ina manawa i pau ke hiki mai ka pilikia; • ®°Ii wale ana ko ke kanaka noho ana 1 Inli iiiiiwa* kaUmwuw* ; * | kekaki nummm, o ki aihue aiie ka pom ako kekahi wt e pale ii i ka pilikia o ke kaoaka.

O ke Aapena, aa fibaokne k»bhoi okoa ; •ka, aoie hiiei i ke Aopeai ke ola ok tai kom khai iho, ke oie e n*sa pono ia sa pooo pbkahi o kel» mea keia oe» ikko oat lahol lfe; āole hoi e hiki i ke Aupuoi ke hilinai sm Jui lehaiehu waie no o kooa lahoi ke neie kkoa i ka mea e hiki ai ke kokaa i na hsna a oa. Ao~ pani la; nokula, oka pono oka aaea hooleahi, oia ka pooo o ka lahui okoa ; a oka pooo o k« lahai, oia no hoi ka pono o ke Aapani.

Da waiho mai ke Akaa i ka houoa t wahi no na kanaka e ooho ai a hana i na mea Q,iuk» ai » ia ke malama i kooa ola ana oialuna o ka hoona; a i hiki si hui ke hooiolie ika <rfek> a na 'Lii a ke Akaa i hooooho mai ai m&lana o laknu; ano ka lokomaikai oke Akaa, tuLJbooulu mai oia t na mea ulu ; oa hoolaha i nā holoholona ma ke kula, a me na mauu ma ka 1«*a, a me na ia ma ka moana ; ua hanaia keia mau mea i mea ko ke kanaka e pono ai, a e nani ai ; aole hoi oia i papa mai i kekahi mea, aka, i kinohi, hookahi wale no laau ana i ptpa mai ai i na kupuna o kakou aole laua e hoppa a e ai; amaka ai ana ooa mau kapuna l&i o kākou, ua loaa mai kekahi haawina okoa Vktkanaka, oia hoi ka ike i ka pono a me ka hewa; aka aole no i hoonoa iki ke Akoa ip» mea ana i hana maliai; oia mau no ia mal kinohi inai; ano ka hewa ana ona kupuna tnai o kakou, eia wale no kana i hoopai ai no kuaa, " E hoi hou no oe ika lepo a eia ka lua ; " E hooulu mai ka honua i na kakalaioa a me na puakala." Ma ka nana ana i ka manao o ke Akua, nana i hana na mea a pau ua maopopo loa, aole oia i hoololi ae i kekahi o na mea ana i hoohlki ai i kinohi me ka olelo ana iho, 11 E huqolu mai k-\ honua i na mea uliuli a me ka nahelehele, e hua ana i kona hua, a me na laau e hua ana i kona hua iloko iho ona; nolaila, ua paa ka maoao o ke Akua maluna o na mea ulu a me na laau hua a pau ; a ua kauoha mai no hoi i ke kanaka, " Me ka hou o kou lae ai oe i kau ai." Ina un hoololi ia ka monao o;ke Akua, ma ia kauoha i ke kanaka, alaila, ua hewa loa ke knnaka i keia mannwa no kona jai wale ana i na hua o oa laau me ke kahe oleo ka hou o kona lae. *

(Aole i pau ko makou manao ma ia tnīfe j. aia a kela puie e kamailio hou aku no.

Ua ftnc pakua paha i ka lehulohu ka hoiko pinopine ann'ku i ka makemako, a iiie

ka honua kahi i kukulu paa ia'i keia Nuj)epa; oia hoi ka Hoku o ka Pakipika; aka, ke manao nei au, na ka poe naau pokole ia hana, a na ka poe pokopoko ka hikiwawaW no o kahi mea kaliiko; auheā ka opu alii, ilia hoi he alii oe; A auhea hoi ko opu ahonhi, ina hoi he ahonui? Auhea ko opu lokomii* kai ina hoi he lokomaikai oe? Auhea hpi, id , opu kanaka, opu kanaka iho? \ Ea { Jfce nei aa na mea a pau, a e hooloho inai lioi i keia£ ka mea, o he kuli no ka make; a o ka hoolo he, oia' no ke ola. Ua hapai ko kakou mau Moi e noho nii, (oia no ka Moi kane, a me ka Moi wnhine/) i kekahi hana nui; ua hooikaika; ua makilo} ua hele ma ke alanui me ka wela. o ka la; ua komo i kauhale me ke kauoha mua ole ia niai; ua nonoi hele; a ua hapai i walii oihana ku i ke ano malimali, i mea e hooko ai i ko laua aloha; ininamina hoi i ko kakou ohliua; oia no-kakou ka lahiiikauaka Hawaii. # Mai luna mai o ka noho oln ua waiho aW ln ko kakoii Moi i kona mana kiekie; a la-vN ac la i ke ano kanaka i hiki ole ia kakou ke hana; a hele kino iho la, ia wahi aku ia wh* hi akii, no ke aloha i kona lahuikanaka; |a kakou 110. | A mamuli oia hana aloha a ko kakou Mep, ua hoomaka ia; a ua kukulu paa ia he Hale> mai 110 na kanaka Hawaii, a kapa iho la i inoa, Ka Hale kai o ka Moi Wahink. 0 nri hale, ua kukuluia i wahi e lapaaui&'i ka poe mai, ilihune, nele, a loaa iho la he wahi hoomaha no kakou; Ma ke aloha wa|e no keia hana ana; a ua kauohaia na mea a pau, ina aohe aua dala e uku ai i ke kahuna lapaau; ina hoi aoie ana ai; aole hoi e hiki ke malamaia; ua ao ia aku oia, a ua weheia $a puka oia liale nani e ku mai la malalo mai o Puawaina i hale nona e noho ai; a pau kojyr pilikia; a ola kona mai; alaila, ike aku i -wpk. hoaaloha: Aia no ilaila ka laaaj aia no ilaiia ke kahuna nkamai; he ai no ko laila; he e moe aij a he kanaka no nana e lawelaw& Kupanaha keia aloha o ko kakou Moi; hoohnliia mai kekahi poe a kokua ia haip nani ano e. Aka, ke loheia mai nei nae; ke hoolaha nei kekahi poe kahuiia Hawaii, a ine ko lakou poe kokua, a ua alakaiia lakou e ko la* kou lokoino; a hoomanakii, a puoi waiwai hoi; me he mea, e olelo ana lakou; Kal aole pono oukou kanaka Hawaii ke hele iloko o kela hale e noho ai; no ka mea, ua i pnoa no onkou 6 kanu ai. Auwe! ka naaupo: ahea la pau ka pouH? ahea pau ka puni wale ana o na kanaka i na puuiliili, a na kahuna wahahee? Ahea la pii ka hoomana ana i na mea akna ole? ahep oukou nana aku i ka lokomaikai o ko k&kou mau Moi? He poe lokpino maoli keia; he pOff pepehi kanaka; no ka mea, ke lawe nei iakou t na onli o ka hoopunipuni a me ka hue i kumu e pepdiii ai i ke kino, a me ka ahane o ke kanaka. - 1 tJa ike no anei oukou ua hana ino ia kapoe 1 mai maloko o ia hale? ua ike anei oukou, kiola ia? a ua pepehiia, aoie anei i kahana i ke ano onamai i hiki aku ilaila? aoli auanei oia i hoakaka mna īnai i ke ano mai, no ke ola a me ka make? ' F

Aole pah* oukoa i helohela i na oMo ht**ke a ke kahun« lsp««o ods h«te I»? ina **> le oukou i ike: a)aila r no ke aha ki otek> pela; a no ke aii£ no hoi ka pani wale o na kanmka i ka ole)o • %eta poe hoopOnipuiii. eae ka olelo wababee i na makamaka, o ka inea inai, "he aii ola. no ko m», oka hoi ana ika b*le mai; e maa no iwaho nei ia mea. ina no/ a« ola f a me ka okio hooio mai o na poo kahooa !a; " ka! he mea no ko mea mai, a e enea iho no, a mea iho no, a o \ ke ola no ia; make aku la i ka haole, no ka | mea, aohe pono oia mai i ka mea wela ; he ! mai oo kona na ka waha; a he aomakaa; a īhe hoohiki; e ao luau ia no ina no ua pau; j kaa aku no ka launahēlehele, o ke ela t no ia." ; Ea! mai puui oukou; a mai olelo wahahee ; hou pela, no ka mea, ke hana nei oukou e na kue i ka pono o ka lehulehu; hoino ana hoi i ka lokomaikai o ka Moi/ mai hooiaha i na olelo pela e keakea i na kana ka maoii i ole e hele raa ia hale; no ka inea, ina [x*la ka hana a na kahuna; a!aiia r e ili no ka poino no ko lwx)Iilo i ka mea pono i hewa. E malama oukou eua kahnna Hawaiī; it»e i ko hana me ke akahele loa; no ka inea f o ke awakea keia, a ua kupono ka la iluua; a e noho malie ma ko oukou mau wahHo; a ina ua laweia akuna mai ia oukou, aole ia makou ka olelo o ia mea; aka, mai hoolaha ina olelo e keakea ai i na kanaka, o kuihe lakou i ka lioi ma ka haie inai Eia hoi ke kauoha aka Nupepa Hokn Pakipika i na kanaka a pau; e nana oukou i ka olelo hoolaha a ka mea Kiekie, L. Kamehameha, ke Kuhina Kalaiaiua, a o ka Peresidena o ka Papa Hoola, ua paiia iho neL Ua hookoinoia no inaloko o ka llelu 5 iho nei o keia Nupepa, aoao 3, ka palapala a Ami e pane ana no no na kahuna Hawaii. aka, eia ka manao o ka pepa malaila; aole kupono i na kahuna Ilawaii ke hookoekee ae me ka loaa ole o ka palapala kahuna mai ka Papa Ola mai; E pono no ke noho inalie c a e hana malie me ka oaka ole o ka waha; no ka inea, walii aka poe k&hiko, " Aole e ku kau haua, no ka mea, he kuinu popo kou."