Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 9, 21 November 1861 — Page 2
akahi tau sani ewalu haneri kanaono ku mamalua no ia e ko koke mai ana, a ua kau ia iho ma kona lae i na hua palapala ma ka olelo Beretania (A. D.) no ka mea, aole au i ike i ka naminami haole, e hiki ai la hoi ia'u ke unuhi mai ma ka olelo waihi nei, aka, he mea hiki no paha ia'u ke unuhi mai ia mau hua A. D. ma ka'uolelo ponoi, "he makahiki, oia ke ano o kela mau hua i kau ia maluna, aka he okoa ka pane ana ma ka olelo Beritania, ua hoike ia maluna, no ka ike ole pehea hoi na hua elua i palapala ia ma ka olelo Hawaii, oia ka (M. H.) he mea maopopo loa ia i ka ike ana iho, eia kona haina kupono, he makahiki, oia ke ano o ka mea i manao nui ia, auhea oe? ina ua ike oe ua pono ole keia wehewehe ana, o oe a me a'u, nalo kaia heana, uoki au, o ke aloha kou a nui loa, ke hoi nei ka ui o Manoa ua ahiahi.
D. B. A. Kauwila.
Punahou Nov. 4, 1861.
KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, NOVEMABA 21, 1861.
Maikai no paha, a kupono no hoi ia kakou ke kamailio i keia mau la, no ka mea, ua loaa no ke kuleana e hiki ai ke olelo, a ke hana no hoi.
Owai o kakou i makemake i ka pilikia? A owai ke ola lealea ma keia ao ke nele oia i kana mea e pono ai? Ke hoole aku nei au; no ka mea, aohe o'u oluolu e loaa na la pilikia, a kaumaha hoi. Ua olioli au e ola lealea ma keia ola ana me ka pilikia ole.
A no keia kumu no kuu makemake ana e kamailio aku i kuu ohana Hawaii me ke noi aku no nae, i na ua hemahema, a ua kuhihewa paha, pela kuu hoakaka ana, alaila, na oukou aku no ka hana i koe, no ka mea, ua haalele mua aku la wau i ke alanui.
Ko'u manao, o ke kanaka makemake e noho oluolu oia ma keia ola ana, pela wale no oia e hana ai, mai puni kiekie, a mai makemake i ka hanohano a oi loa aku mawaho o ka pelena, ua pono no ke kiekie a me ka hanohano i ka poe no i hookaawaleia no ia wahi, aohe kupono i ka poe a pau ke puni wale aku e pii ia wahi, no ka mea, oia kekahi mea nana e huli aku i kau mea e pono ai, a e lawa ai hoi ko puni hanohano.
Ina e oluolu oukou ia'u e kuhikuhi iki aku i ke ano kupono o ke kanaka e noho ai, a e loaa ia ia ia la oluolu, alaila; e hoakaka pokole aku no au i kekahi wahi mea o ko'u manao iho, a me ka hoike aku no hoi, ua koho au ia i lilo ai i mea na'u e hana aku ai ma keia hope.
Ua lako loa no kekahi poe o kakou e noho nei, a me he mea la, aole i loaa iwaena o ko kakou lahui he kanaka ilihune hookahi; ua pau no ka poe moe o Alika, aole he moe ala hou i keia manawa. Ua loaa ia oukou he mau apana aina, ua paa no ka hale e noho ai, ua maika hoi na kihapai, ua lawa no hoi na haawina o kela mea keia mea o kakou; aka, no ka ike pono ole i ke ano o ka noho oluolu ana; ua pono hoi oukou, e oluolu ole ana i kahi mea i loaa'i, e ake ana hoi e waiwai loa; a nolaila, ua hoemi ia ma ka loaa ana o ka mea au i makahahi ai. E pono paha e nana i ka olelo a ke alii a Akanaera nana i noho alii maluna o ka Isaraela i ka la 29 o na Keneturia o ke ao nei. Ke olelo mai la oia ma kana noi ana i ka Haku; penei: "mai haawi mai ia'u i ka waiwai a nui, o Moekuku au, a hoino aku i ka inoa o ka Haku a mai hoonele mai hoi, o aihue au, a hoole aku i kou kanawai, aka, e haawi mai ia'u i kahi waiwai ke pono.
Ina kakou e lawe ia olelo a ke alii akamai, a e lilo ia i kumu alakai no kakou, alaila, e like auanei ia me kuu wehewehe ana i kakau ia maluna.
O keia na kumu alakai, a o ke kahua hoi ia o ka'u e olelo nei, no ka mea, oia ka mea kupono ia kakou e nana a hana aku no hoi, nolaila, i ko oukou noho ana, e oluolu i kahi naauao i lawa ia oukou; no ka mea, ua hoolakoia kakou ma na aoao a puni, ua lawa ko kakou makemake ma na mea a pau, a no kakou wale no na pono ke lalau aku ko kakou mau lima a hana aku no hoi.
Ina he wahi aina ko kakou, (ua maopopo no, aole i nele kekahi, aka, o ka mea i nele i ka aina ole, aole au e kala aku ia ia, no ka mea, nana no ka hewa i nele ai oia,) e kukulu i wahi hale kupono, e hookaawale i ke keena e moe ai, a me ke keena e hookipa ai i na makamaka, e hookaawale hoi i na keena moe o ka mea ohana. E kanu i na mea ai, oia hoi ke akaakai, kakipi, uala, kalo, maia, a me na laau hua, e hiki no ke kanu kaawale aku i kela a me keia iloko o ka apana aina hookahi Eka a oi aku paha. E hanai i wahi kumulau puaa, a me na wahi kinana moa i mea ai nau, e malama i wahi bipi waiu, ke makemake nae oe i ka inu waiu; mai hoonui i na lio, no ka mea, aole kona io he mea ai kupono mai; mai makee i ka hai, a mai puni hanohano. E kuai aku i kekahi hapa o kau mau wahi mea kanu, i mea e pale aku i ka pilikia o ka noho ana. A ina hana pela, e loaa no ia oe na la oluolu loa mamua o ka poe e ake ana e noho ma kahi kiekie, no ka mea, oia poe, ke hooluhi nei lakou ia lakou iho ma na mea e pili ana i ka lakou oihana.
He kanaka akamai loa o E. Palea o Iole o Kohala i Hawaii, ua olelo oia maloko o ka Nupepa Kuokoa, Helu 3, penei, "mai ko'u wa kamalii mai a keia wa a'u e hai wiwo ole aku nei, aole au i ike he poe huna na kumu i ka malamalama malalo o ke poi." He kanaka oi loa keia o ka naauao, no ka mea i kona wa kamalii, he ike no ka ia wahi ana! Mano no hoi ua hoopilimeaai wale, a hooio ka olelo, me ka noonoo mua ole. Ke kaalalo nei oe e Palea i punahele oe i na kumu au.
Ihea kou maka i ike ole ai, a i lohe ole ai hoi i na olelo keakea a ia poe? A no kou hemolele loa au i olelo mai ai i ka pakui o ko ihu i ka pilau a me ka hohono, malie paha he pilau no no kou ihu, a kuhihewa oe i ka pualaha no ka Hoku Pakipika.
Aole hoi e akahele ka hooio Mikanele. E nihi hoi ka hele ana i ka uka o Puna, o heke iho hoi oe e E. P.
Ua hoomau o Waianuenue i ke kamailio ana me ka pane ana ia J. W. H. Kauwahi, me he mea ala, e imi ana oia e hoonui i ka makemake o na kanaka i ka nupepa, ka Hoku o ka Pakipika, no ka mea, ua ike oia, a me oukou a pau o na J. W. K. Kauwahi la no ka luna nui o ka nupepa a na kanaka Hawaii. No keaha la i hiki ole ai ia ia ke pane aku i ka olelo a J. W. Makalena; no ka hilahila palua aku auanei oia i ke kao a ka poe okilohee.
He makani wale no kana mau olelo, he mea ole; mehe mea ala he inoa no kahi aina i Kohala o Makani—ka—hio.
Na Lunamakaainana.
Ua halawai na makaainana maloko o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu i ka la 19 o keia malama hora 7 ahiahi, a ma ia halawai, ua hooholo lakou i na Lunamakaainana i kohoia no keia Apana, a eia na inoa o lakou.
Wiliama Wepa,
Simona P. Kalama,
Godfrey Rhodes,
J. Komoikehuehu,
A nolaila, ua kauohaia na hoaaloha a pau, a me na makamaka, e kokua mai i ka balota o keia poe ma ka la e koho balota ai, a e hooikaika na makamaka i ko lakou mau balota.
Owai la na Lunamakaainana e kohoia mai ana ma kekahi mau Apana; e ao o koho hewa i ka poe kalai hoe o Puukapele. Nui no ka poe kupono; a pono paha e hoike wale aku i kekahi poe, aia no o Barenaba no Koolaupoko, o A. M. Kahalewai, no Koolauloa, o J. W. Makalena no Waialua, a o James J. Dowsett no Ewa, o H. A. Wedeman, no Nawiliwili, Mr. Knudsen no Waimea, a o A. S. Nuuanu, no Hanalei; a pehea o J. H. Moku no Kaanapali, a o Jesse Crowninburg laua me J. Y. Maipinepine no Lahaina, W. H. Kaauwai, no Makawao, S. M. Kamakau no Wailuku, Asa Hopu, a i ole ia, M. Kahananui no Hana; a o McCully no Kohala, Charles C. Harris no Hamakua, S. Kipi a me S. Kaapa paha no Hilo, Lainaholo no Puna, a o T. W. Maston paha, no Kau, o Nahinu no Kona Hema, J. H. Kamalo no Kona Akau, a i ole ia, alaila o W. B. Moehonua, W. P. Kamakau me S. Kahulanui no Molokai.
A pehea keia poe, ua kupono no lakou, he poe pono no, a ua maa no i ka noho ana o ka Ahaolelo. Ko'u manao, e pono oukou na kanaka e koho ia lakou, i loaa ka poe ike me ke aloha pu ia oukou ka lahuikanaka.
He pinepine ka hoopaapaa, a me ke aumeume ma na la koho balota, pela wale no ka hana ana mai ka hookumu ana mai o keia mana a ka Moi i haawi mai ai i na makaainana, a ua kauo wale ia ka manao o ke kanaka e koho i ka mea ana i ae mua ole ai. E hana hou ana no anei pela i keia makahiki. A hoohulihuli ana anei kekahi poe maloko o na hale halawai e hooku ee i ka manao o ka lehulehu? E hilahila ole ana anei kekahi poe i ka onou hele i na balota o lakou? E hoowalewale ana anei i na ka lio? E hoohanai a hooinu ana anei i kumu kuai no ke kuokoa o ke kanaka? E haalele ana paha ia mau hana; a ina pela, pono loa ia.
No ka Heluhelu ana i na Moolelo.
Ua koe kekahi mau apana nui o ka Mooolelo e maopopo ai.
Aole lilo kanaka i ka manawa hookahi, i poe naauao. I kekahi manawa, uuku ka naauao, nui ka hemahema o ka manawa ia i oi aku ai ka hemahema, a me ka hihiu o ka na kanaka hana ana, mamua o ka lakou i keia wa e noho nei kakou. Eia kekahi, aia he manawa iloko o ka mooolelo o kela kanaka keia kanaka ua oi aku ka nui o ia mea ano hemahema, i ikeia i kekahi manawa apuni ka honua, mamua o ka nui oia mea i kekahi manawa apuni ka honua, mamua o ka nui oia mea i kekahi manawa e ae. Nolaila, he mea e pono ai ke kanaka ke loaa ia ia kekahi mea e hiki ai ia ia ke hoohalike i ka hua o na mea i hanaia e ka poe i hookoia e ia ano hemahema, me na hua o na hana i hanaia e ia i ka wa i hookoia oia e keia ano like. I kona ike ana i ka hewa i hoopuka ia mai, mai loko mai o na mea i hana ia pela, e loaa ia ia ka rula o ke ola ana, he mea ia e hiki ai ia ia ke malama ia ia iho, aole e loaa ia ia na hewa like. Oia kekahi waiwai nui o na moolelo kahiko, na kaao, o na lahuikanaka a puni ka honua.
Eia kekahi mooolelo kaulana i kakauia a paa, o ke kaiakahinalii. Aia i na kaao o na lahuikanaka a pau o ka honua keia mea o na lahuikanaka hihiu, a me na lahuikanaka laka. Ua pau na kanaka a me na holoholona i ka lukuia Aole paha pono e hoopaapaa no ke hua o ke kai akahinalii. Ua pono e olelo penei; Aole i hoikeia ma ka baibala. Ma na kaao kahiko a pau loa, a me na palapala o na Iudaio (Josepuso) a ma ka palapala o na makua Kristiano (Oregena, a me Cerutuliano) ua olelo ia ua koe na hale, na kia i kahaia, aole make i ka wa ua ino paha. E nana i ka palapala hulikanaka iwaena o ka poe kahiko aoao 37.
Pela no hoi na kaao a me na mooolelo o na 'lii koa, na koa ikaika, ke kanaka mama i ke kukini ia mea aku ia mea a ku o ko Hawaii nei pae aina, a pela no ka honua aupuni. Nolaila, o ka mooolelo, a me na kaao, aole ia he mea e poino ai ka lahuikanaka, he kumu ia e hoike mai ana i ka pono, a me ka hewa o ka lakou hana ana. O ka rula o ke ola ana ia. Aole nae i like ka lilo ana o na lahuikanaka, i ka wa kahiko a i keia wa e noho nei kakou i poe naauao. Ua luhi kekahi, a ua hiki wawe kekahi, i ka lilo i poe naauao. Ina e huli kakou i ka mooolelo o kela mea keia mea, aole maopopo lea ia kakou keia like ole o na lahuikanaka, hole nae e manao kakou e imi i ka mea e lohi ai kekahi a e hiki wawe ai kekahi i ka lilo i ka naauao, o ka hoohalike ana i na hua o kekahi hana, me na hua o kekahi hana, aole i ike maopopo ia malaila. Aka, i lilo ai ka mooolelo i mea e waiwai io ai, aka, ia kakou i ka poe naauao, he waiwai ka moo-olelo, i ka poe hupo, he mea aha la ia i ko lakou manao, he mea pono e hoomau ia keia hoohalike ana. No ia mea, he mea pono ai kakou ke kakau ia pela na mea iloko o ka moo-olelo i ike mau ia keia hoohalike ana. Pela, ua ike kakou i ka mooolelo i kona ano, ua ike kakou, ke ano maikai loa. Pela e hiki ai ke hoohalike i na hua o kela hana keia hana; aole o ka hana a kela kanaka keia kanaka me ka kakou wale no, aka, i na hana a na kanaka e noho pu ana, a me na lahuikanaka kahiko, me ka hana a na lahuikanaka hou e noho ana i keia manawa. Pela e hiki ai kakou ke imi a loaa ke kumu o ka hewa maoli o kekahi kanaka, a e paio aku ia hewa ; aole o keia wale no, aka e hiki no ke imi a loaa ke kumu o na mea e lohi ai kekahi lahuikanaka ma ka lilo ana i ka naauao, oia na mea e hoohakalia ai ia lahuikanaka ma ka hookokoke ana i ke ano noho malie a me ka pomaikai. O ka haawi aku i ka olelo ma keia ano oia ka mea i imiia iloko o ka mooolelo. He wahi olelo pokole ia, aka, he mea pono paha ia elike me ka papa kuhikuhi e maopopo ai na mea liilii iho.
Ua maopopoia, i na wa ikeia elua a ekolu paha mea nui, kaulana, iloko o ka mooolelo o na lahuikanaka e noho ana i ka wa hookahi, me ka manawa i hanaia, e hiki no ke huli ia na mooolelo okoa, a e hoakaaka i na mea nui a me na hana uuku iho a pela e hoohalike ai i kela mau mea o kekahi lahuikanaka me na mea i hana ia manawa hookahi e ka lahuikanaka okoa. He hana mama keia.
K. H. KAUKALIU.
Aole i pau.
Olelo Pane.
Ua ike au i kou manao e S. N. H. iloko o ka Helu 3 o ka Nupepa Kuokoa, e hoahewa ana ka Ahahui Pulupulu no kuu hoolaha ana i ka mooolelo o ka hele kaapuni me ka ae oleia e ua Aha la.
Aole o'u manao e kamailio loihi no keia mea. Aka, pono au e pane iki aku malaila no kuu ike ana, ke hamama nei ka puka kahi e hiki ai ia'u ke pane aku.
Ua manao paha na hoa o ka Ahahui, na ko'u manao wale iho ka hookomo ana iloko o ka Nupepa Kuokoa, ka mooolelo o ka hele kaapuni ana, a mamuli o ko'u makemake iho ka hana ana pela, i wikiwiki ai ka Ahahui i ka hoahewa ana, ke hoole aku nei au; aole, aole loa! Aka, mamuli o ke kauoha a J. Ii ia'u, penei; e lawe e hookomo iloko o ka Nupepa Kuokoa i ka mooolelo o ka hele kaapuni i puka koke mai, ua lawe au mamuli oia kuhikuhi ana, eia ka ninau ; nowai la ia hewa, no'u auanei, no ka mea paha nana au i pane mai? Ua akaka no ia kakou ka haina oia ninau, e like me ka manao i haiia analuna ae.
Ua ike no kakou i ka noho ana o ka Haku me ke kauwa, o ka mea a ka Haku e kuhikuhi ai e lawe ke kauwa, o ka lawe iho la no ia aole mana o ke kauwa maluna i kona o Haku. A pela wau i hoolohe ai i ka leo kauoha ke lilo nei ia ae ana i mea e ahewaia 'i au, kaawale aku la ke kino o ka mea nana au i pane mai he mea kupanaha keia.
A liuliu ka waiho ana o ua kope la ma ka lumi hana o H. M. Wini (Whitney) aneane akolu paha hebedoma a me hapa, aole i hapai iki ka Ahahui i ka noonoo ana e hooponoponoia kahi i hewa o ua mooolelo la mawaena oia manawa. Aka, waiho ka noonoo o ka Ahahui e hooponopono i ua mooolelo la, a kokoke loa ka manawa e hoopuka'i ka Nupepa Kuokoa, oia ka wa pilikia o na kope i waiho mua ia, ua hoonohoia ka hua kepau o ua mooolelo la elua aoao a me ka hapa, koe kekahi mau aoao aole i hoonohonohoia; oia ka ka manawa e kii mai ai i ua kope la e lawe aku e hooponopono.
Ke i mai nei ua wahi kakauolelo nei penei: "Aole i hana ona Komite. Aka, ua hoouka e ke kakauolelo mua ma ke akea." Ke i aku nei au, hookahi Komite wale iho no i halawai pu me a'u oia o Maakuia, a o maua pu kai lohe i ka olelo ana mai a ka luna nui, oia o Bila Auwana, "Aole e hiki ke lawe i keia mooolelo, no ka mea, ua paa kekahi mau aoao i ka hua kepau, no keaha la ko oukou mea i kii ole mai i ka wa kaawale, aka i keia manawa, aole hiki?
Hookahi Komite wale no i koe o Kamaipelekane, aole i halawai pu me maua, ina aole he mea nana e keakea ka Ahaolelo, ke manao lana nei au, akoakoa pu na Komite, aka, o ke kumu o keia alalai ana, o ka lolo o ka Ahahui a hala ka manawa. J. PAIA.
Honokaupu, Nov. 18, 1861.
No ka hoomana oiaio.
E ka Hoku o ka Pakipika:—Aloha oe:
Ma ke noi a J. W. H. Kauwahi iloko o ka Helu 8 i hala ae nei, he mea pono i kela mea keia mea, e hoike aku i ka hoomana kupono a ke kanaka e hana'i, nolaila, lana ko'u manao e hoike aku i na makamaka, i ka pono puni ole o ka hoomana ku mau, ma ka'u wahi uuku i loaa, oiai he mea pono ke hai e aku, e like me ka mea i nui ia.
Aka hoi, ua ninau mai oe. O wai la e hiki ke hoike i ka hoomana oiaio, a me ka mea e hiki ke hoohui i na aoao a pau iloko o ka mea hookahi. Owau no e hiki ke hoike aku i ka hoomana oiaio, o na hoomana i hiki mai i Hawaii nei, oia hoi o ka hoomana i hai ia maluna, he hoomana a Iesu i kukulu paa ia maluna o ka pohaku, he hoomana kumu a Akua hoi, he hoomana oi kelakela o na poo uhane, he hoomana loli ole ma o a maanei, he hoomana manao nui i na mea e lealea mai ai ka haku, he hoomana puni ole i ke apo, he hoomana nana i poai a puni ka ilihualala o ka honua, he hoomana i ike ia iloko o ka Baibala he hoomana i lanakila ole mai na ipuka o ka po maluna ona.
He nui na hoomana i kukuluia mahope iho o keia hoomana aole nae na ke Akua i kukulu, na kekahi mau kanaka imi loaa mamuli o ka hoopunipuni a me ka maalea, e like me kekahi mau hoomana a kakou e ike nei, o Kalavina, o Moremona. Aka, i ka laha ana a mahuahua ka ekalesia ma na palena aina o Koreneto, Calatia Epeso, alaila, puka mai keia hoomana, he Nitolaite kona inoa he haumana no na haumana a Iesu, oia o Nitalao, a nalowale ia, puka hou mai he hoomana hou. Ekolu a eha paha hoomana i laha iloko o ke Keneturia mua.
A nalowale keia mau hoomana, ku mau no ka hoomana i hai ia maluna. I ke Keneturia elua ku hou he mau hoomana, a nalowale hou no. Pela ke ku ana o na hoomana, a hiki i ke Keneturia elua, puka mai ka hoomana Mahometa a kakou e lohe nei. Mai ke Keneturia eha a hiki i ka 15 mawaena olaila he mau hoomana i like ole me ka hoomana a Iesu i kukulu ai. A o keia mau hoomana ua nawaliwali, uuku wale no o lakou e noho nei. I ka makahiki 1,517 laha ka hoomana a Lutera, a i ka makahiki 1,534, a mahope iho kukulu o Kalavina i like me keia ma Hawaii nei a puni.
O keia mau hoomana, he mau kanaka ka poe nana i kukulu, aole na ke Akua. A o keia moolelo o na hoomana i hai ia maluna, aole keia he olelo hoino, he mea hoakaka wale no i ike pono kakou i ka hoomana pono a pololei a ke kanaka e hana'i, i loaa mai ke ola o ka uhane. Aole au e hai pakahi aku, i ke ano o kela hoomana keia hoomanna ma keia pepa ma ua mea liilii, aka, ma na mea nui wale no keia hai aku. Ina e hoomaopopo lea ia ke Keneturia, a me ka manawa no ke kukulu ana i kela hoomana keia hoomana, a me ka poe nana i kukulu, a me ka poe kue i ka manaoio o ka hoomana ku mau, alaila, ike pono kakou, e lewa ana na hoomana e ae a kanaka, a maopopo ka oiaio o ka Iesu.
Ina he makemake oukou e ike i ka oiaio, ua makehewa paha ka ninau, no ka mea, ua hai mua ia aku no ka oiaio, a ua wehe pono ia aku no na pani ipuka o ka po ma ka Hae Keritiano. Mai kuhi oe e Kauwahi he olelo paio keia, a he hoonaukiuki, aole, he olelo hai mua i ka oiaio. A i na no e ku mai kekahi e hoike mai i ka pono o kona hoomana, he mea maikai ia. Pela hoi au e kaena pono nei i ka oiaio lua ole o ko'u hoomana. Ina e kue mai kekahi i ko'u hoomana ma keia olelo hoike manawa o na hoomana, me ia no ia. A ina hoi he kue mai no ka pono ole o ko'u hoomana, e kue aku au ia ia me kona hoomana, a me ka inoa o ka mea nana ke kukulu, a me kona Keneturia.
He hana luhi, a he mea hoi ka imi ana o ke kanaka i ke ano o ka hoomana oiaio, a a me na hoomana oiaio ole. Aole no au e huli ma ka hoomana a'u e kaena nei, ke ole au i ike i ka oiaio mamua aku o ko'u komo ana. Nolaila, o ka like o ka manao o kela mea keia mea, oia ka mea e hiki ai ke hoohui i na aoao a pau iloko o ka hookahi, me ka ike maopopo nae i ke ano o ka hoomana oiaio mamua oia hoohui ana, aole o ka mokuahana, aole o ke paonioni, aole o ka opu keemoa, aole o ka huhu, aole o ka hakaka Hookahi o Kristo hookahi ka Babetizo, hookahi ka manaoio, hookahi kahu, hookahi ohana hipa.
Ina he mea luhi ole, a he mea kaumaha ole ka hai pakahi ana i ka inoa o kela hoomana keia hoomana, mai ke Keneturia mua a hiki io kakou nei, ina ua hai ia'ku ma keia helu. Aka, na oukou no e ka poe akamai e noonoo i ke ano o ka hoomana oiaio, a e hoohui i na aoao a pau iloko o ka hookahi. O na hoomana a kanaka i kukulu ai, he mea lapuwale ia, he mea imi loaa wale no ia, he mea haule wale. Aka, o ka hoomana a Iesu i kukulu ai, he oia mau kona ku mau ana, mai ke kumu mai o ke ao Keritiano a loaa kakou nei. Me ke aloha ia kakou hookanaka.
P. M. KAHINALUA.
Alewa, Honolulu, Novemaba, 19, 1861.
Olelo paipai i na makaainana mai Maunalua a Moanalua.
Aloha oukou. Eia ka wa pono ia kakou e kuka ai e o'u hoa makaainana o ua wahi nei la, o ka la kukanono kiki hoolailai o Honolulu, o ka makani kaili kapa o Nuuanu, o ka hau anu kakahiaka o ka makani Waikoloa, o kahi ia mili-lima o Ulakoheo. O ka ai haaheo uwahiole, o na kahiko nani o na aina puniole i ike ole ia ke kua a me ka ie e kukuai. E huli mai a nana i ka malamalama o ka la, Oiai kakou ke au nei i ka hohonu o ka ilihune a me ke poho emi-hope, o ka manao paakiki hookamani waiwai ole, o ka heleuma hoolou pilikia o hope aku, o ka pohaku kaapalaoa e nee mai ana e koele iho kawakawa, o ka aumakua na ole i ka eleele o ka luau a me ka ihu o ka puaa, nolaila, e noonoo kakou, i ka mea pono, ia kakou, pono ia kakou pono i ke aupuni, hewa no ia kakou, pono no ke aupuni.
E ka poe i ku i ka lawe balota, ka poe waiwai, ka poe ilihune, ka poe kuewa, ka poe kiule, ka poe makai, ka poe koa, ka poe maauauwa, ka poe lawaia, ka poe kahu nanahu, ka poe kuawahie, ka poe kuai mauu, ka poe pakaukau ia, ka poe lole pipi, ka poe mahiai, ka poe holokahiki, ka poe malihini o na wahi e mai, e hoolohe oluolu mai, a i lohe ole kahi na oukou e hai aku, i mau kau a noonoo iho.
E pau ka lawe ana i ka balota onou a hai me kou hoopilimeaai i ka nui o ka inoa, i ka waiwai, i ka hanohano me ka ike aku no he hawawa, he naaupo, he mumule, he uuku ka olelo aohe noonoo, e pau ka puni i na kaa holo lealea a me na mea haawi wale, e pau ke koho i ka poe hupo i ke kapakahi, e pau ka manao i ka poe hookamani me na olelo maalea ma ka waha, e noonoo maoli no kakou ke kanalua mua i ko hai manao onou mai.
E nana mua kakou, e kiai, e halo, e uiui, e hoolauna, e hoomaopopo, o hoopalo, e alaalawa, a maopopo oia no , oia ka luna, eia kekahi, o ka poe naauao ike kakau, ike noonoo ike i na mea pohihi, ike i ka wehewehe, ku i ka wa, aohe pili oihana, aohe imi waiwai, aohe huhu ino i kona hoa, he nana i ko hai pono, he makaainana ilihune, o kona ike he ike hoopilimeaai ole, he ike paa aole e loli ana, no ka poe kuaaina mai ka poe ike, e nana ia Davida he kahuhipa, ua naauao, ua ike, oia kai poniia i alii no ka Iselaela, o Iesu ma kahi hanai holoholona. Aole anei oia ka hoola, oia no.
O ke kanaka manao ma ka waiwai oia ka manao i ka loaa o ka la o ke kanaka loaa a hanohano, oia ke kanaka hookaumaha a huhu o ke kanaka kiekie iwaho nei he hoalauna nona na mea a pau. Nolaila, aole oe e nana ia mai he kii maka-liilii. Nolaila, o ka luna ilihune aole oia e hoopilimea ai, no ka mea, aole kona hoa ilihune io, eia mawaho nei lakou.
Eia na mea e noonoo ai na luna. 1. O ke emi ana o na dala o ke aupuni. 2. Ka mea e piha hou hou ai a waiwai ke aupuni a me keia lahui. 3. Ka mea e mahuahua ai keia lahui kanaka. 4. O na pila kanawai i hooholo ia mamua ae nei a oi holo loa. Nolaila, he nui ka paakiki a pohihihi ka noonoo ana, ina he ike papau kou, a, ina he kapulu kau koho ana, nolaila, e makaala oukou, no ka mea, he nui ka poe naauao ku i ka wa e noho nei, ua ike oukou, a ua lohe, nolaila ea! kukakuka, ninaninau, i kela hoa, i keia hoa, a pela e maopopo auanei he oiaio nei mau olelo ke lohe oukou a moni.
Eia o ka poe hou a oi maa i ke komo ana o ka Ahaolelo, aole ike i na lula, no ka mea, ekolu ku ana, o ke oki noia. He mea nui ia, e! kai no a ike, a lohe o ka pau noia, koe o ka hoolohe a malama, o ka hookuli nae paha? Nowaho aku nei no ia, aole ia he mea hou, he mea mua no, a lohe ka hoi au ekolu no ku ana, ku wale aku no. O ka ike ole i na kanawai a me na ano a pau, no ka mea, heaha kau kanawai, i ke aha hoi, o na kanawai i hoole ia a hoopau, aole au e ike ia, o na kanawai i koe aoi hoopau ia maopopo noia, no ka mea, ma na maka ka ike e pono ai, a ma ke poo ka noonoo, ma ka waha ke kamailio ana, ua lawa hoi ha? Pela ko'u.
Kainoa ike ke kanaka i ka au ana i ka wai, pela no hoi e au ai i ka moana hohonu. A loaa ka hoi ia'u na ike e ae koe hoi ia, ua pau loa ae la keia. A ina oe e koho ia mai i Luna makaainana haalele oe i ke dala o ke aupuni? Ae, he oiaio, e! pehea i maopopo ai ia oe e nana ma Kanawailua, 16: 19. "Mai pale ae oe i ka pono, aole hoi e ike aku i na maka, aole hoi e lawe i ke kipe, no ka mea, hoomakapo ke kipe i na maka o ka poe naauao, a hoololi i na mea ponoio." Ina manao na makaainana e hoohiki mua au i ka puu dala o ke aupuni aole lawe, ae no wau, no ka pomaikai o ka lehulehu ko'u oluolu. Ua hala no ia'u ka la i na wahi pono kikokiko, ua pau, aloha oukou me ka hoolai.
S. D. KEOLANUI.
Niuhelewai, Kapalama,
Ka Halawai o ka Ahahui Mahiai o Waialua.
Ua loihi ka waiho ana o keia mooolelo ma ko'u lima, a ua kauoha ke Kakauolelo e hoouna ma ka Hae Hawaii, ua hoouna paha, aole paha, a ma ka la o keia halawai ana, o ka mea nona ka inoa malalo, oia ke kakauolelo oia halawai ana. A ua oluolu au e houna ma ka nupepa Hoku Pakipika—i ka mooolelo, a me ke kumukanawai pu.
Jul y 31, hora 2, P. M. Akoakoa na hoa o keia Aha, eia ka poe i hiki mai Rev. J. S. Emerson, Kaiaikawaha, S. Kukea, J. H. Kaakua, J. Amara, S. Ili, D. W. Kapua, D. Kahui, G. Kahuionahi, Keoahu, E. Kuemana, Naukana Kukea, J. Hakuaulani. Poniele W., Alauka, John P. Kauwalu. Ma ke noi a J. H. Kaakua, ua kohoia o S. Kukea i Luna Hoomalu no keia halawai, ua hooholoia. Ma ke noi a Rev. J. S. Emerson, ua kohoia o J. P. Kauwalu i Kakauolelo, a ua hooholoia, e noho oia i ka kakauolelo no keia la. Noi mai o Mr. Emerson e heluhelu ke kumukanawai o keia Ahahui. Ua hooholoia. A ua heluhelu mai ka mua a ka hope, a ua hooholo loa ia; Heluhelu mai o Kaakua, he manao paipai no ka mahiai, he olelo nui kana, ua noi ia oia e houna ma ka Hae Hawaii, (ma ka Pakipika paha ka pono i keia manawa.)
Mahope iho o ka pau ana o kana olelo, ua noi mai o Mr. Emerson e kohoia ma ka balota ana na luna o keia aha e like me ke kumukanawai i hooholoia iho nei. Ma ka balota ana, ua kohoia o Kaiaikawaha ka Lunahoomalu, o S. Kukea ka hope Lunahoomalu, J. Hakuaulani ka Puuku malama o na loaa, Mr. Emerson i ke Kakauolelo palapala i na aina e; J. B. Makea ke kakauolelo mau o keia Aha, S. Kuemana, S. Iii, D. Kahui, mau Komite hooko, a ua waiho ia na dala a na hoa o keia Aha ma ka lima o ka Puuku. Ua hooholoia e na hoa o keia Aha i akoakoa mai i keia Hui, e halawai nui hou keia Aha ma ka la 4 o July, 1862, ma kahi halawai mau.
Ao keia no ka halawai makahiki e hoike ia ai na mea ai, a e loaa ka mea ai ka uku kaulele no kona luhi.
Ekolu malama a keu ka waiho ana a ke houna nei au, a mahope e hounaia ke kumukanawai o keia Aha. He mea pono i na hoa o keia ano ke kanu i na mea kanu i mea e loaa ai ka uku ai e like me ke kumukanawai.
J. P. KAUWALU.
Kakauolelo oia la.
Waialua, Oahu, Nov. 19, 1861.
No na koa hui mai.
Ka Hoku o ka Pakipika,—Aloha noelo oe:
Ka pua ilima hoohehelo a ka manao. He wahi ukana ka'u e hooili aku nei ia oe, a nau ia e welo aku ma na wahi a pau loa o keia mau pae moku, mai Haawaii o Keawe, a hala loa aku i Kauai o Manokalanipo, a welo aku i Lehua.
Dia no ia, ua maikai ke kahua, a ua akea kahi e hoomoana ai o na koa, no ka mea, ke pii mai nei na koa a aneane e hiki i ka 2,300 a pehea ko oukou manao e ka poe i koe aku, e komo mai oukou i kahi e hoomoana ia nei e na koa o ka Ahahui, oiai e hoolawa ia'i a hiki i ka 4,000 a keu aku, ke nui mai ke poe makemake mai, oia ka hauoli o keia Ahahui, a oia hoi ka makemake o ka poe e noho ana ma Kalifonia, ke kauoha mai nei lakou e hui pu me kakou.
A eia ka mea hai hou aku, e lalau mai uo kou i ka pu ke hele aku imua o ko oukou alo i mea e maopopo ai ka oiaio o ka hana a ka Ahahui e kukulu nei ma ke Kulanakauhale alii o ke kaona nei o Honolulu.
A i nana oukou a ike, e hoomaopopo, mai hoopahemohemo oukou, o lilo auanei ka pu a kakou e makemake nei he mea ole, a kani kanapi aku, nolaila, e hoomaopopo i ke ki ana, a me ka uhao ana o ka pauda, i holo pono ka mea a ka Ahahui e manao nei, a i nana oukou a ike, ea, mai olelo iho oukou me keia, e pekupeku aku, a e koekoe aku, a he holo owala, ea, he olelo kuhihewa paha ia, eia ka pono, e puliki paa iho oukou ia ia, i lilo ai kakou a pau i poe koa kupaa maoli mamuli o ka makemake nui, ka mea hiki ole i ke kino okoa ke pale ae, a i mea hoi e paa ai ke aupuni o ko kakou Moi, a me ka noho maluhia ana, nolaila hoi, e hoomaopopo mai kakou i ka mea a na keiki papa o ka aina kupa hanau e imi nei, oia hoi na kanaka iliulaula ma ko kakou ano hookahi, a hookahi hoi holeha, oia hoi he (papaa.)
A o ka mea e kupaa mamuli o keia mea, he naauao kona a me ka ike hoonui, a o ka mea e hoopahemo i keia, he hupo kona a me ka hookae wale ana me he mea ala ua loaa i ka mai hehena a ulala hele ma na wahi a pau o ka aina o ka honua a puni, eia ka pono, e hui mai i lilo ai kakou a pau loa i poe koa hookahi no ka puu kaua hookahi, (oia hoi ka Hoku o ka Pakipika,) ka puukaua no ia i manao ia, a o na koa hoi, oia no hoi kakou ka poe nana e lawe nei kona kino nui. A oia kahi manao kanaenae aku ia oe e Hoku imo i ka lani. Ua pau me ke aloha, ke hoi nei ko Kaumakapili keiki, ua pa ka makani a ka Moae. J. W. NAHALELAUHALA.
Kakauolelo, J. D. A. Kauakoiaweinapali.
Kaumakapili, Honolulu, Nov. 16, 1861.
Aihue Hilahila ole.
E ka Hoku o ka Pakipika.—Aloha oe:
E hiki paha ia oe ke paalima aku i keia wahi puolo, ma na kai ewalu o ko kaua aina hanau. Eia, ma ka po o ka la 17 o keia malama, ike ia kekahi aihue hilahila ole, ma ka Malaipu a D. Kapaakeaa, ma Waikiki waena, he alii noia e mahiai ana malaila, aka, aole i ae o ka aihue, e, he hilahila, aihue no. Pela no ka lima hoolewalewa malalo o ka la, he aihue i ka na alii mea kanu. Aole hoi i ka lakou wale, aka, i ka kanaka no hoi kahi, aole nae i loaa ke kino o ka aihue, o ka ike ana nae i ka uhai ana a holo, alualu ia aku. Holo loa ka aihue aole i loaa iki, he po mahina ka po i aihue ai, ua hele a konane ka mahina. E aihue ana no ka! "Hilahila ole." E manao ana paha ke kolohe o ka hai mea i kanul s oau ka ono ilaila, aole o ke kanu o kou mau wawae. Oia ka mea e pau ai ka ono. Ea! E hele oe e ka "Hoku o ka Pakipika," a i ia ia e olelo aku oe, mai aihue hou. Malie e lawe ana ia i kou kino, mai lohe oe, i lohe ke panoo ona. "Aloha oe a nui." Na MIKALOPE.
Waikiki, Nov. 19, 1861.
Hookahi no mea nui o ka noho like o na mea a pau malalo o ka la, e oluolu ana i ka mea i loaa mai, a e makee ole ana i ko hai pomaikai.