Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 9, 21 November 1861 — He Moolelo no Esetera. [ARTICLE]

He Moolelo no Esetera.

I ka wa e nolio alii ona 0- Ahauro maluna 0 na aina He 120. ( E hoho ana ia rna ka pakaua o Saa&na,) i ko kolii o konamauimakahiki o ka noho alii ana, hana iho la ia i aliaaina nni na kona poe a!ii a pau, i rne kana ttlāu kauwk, ftiō hbi imua ona tia kooi o Pehiaia, a nie ko Meelia o na kaukaudlii, a me na'ltf a pau o na aina. A hoike oia i ka wuiwoi nani o kona aupuni, a rne ka hanohano 6 kona maikai nUi,hookahi hancri me kanawalu na la. A hala ia mau la, haha hou oia i ahaaina hou, no na' mea a pau i loaa ma ka pakaua o Sutana, no ka poe koikoi a me na mdkaaindna, 6hiku la 1 ahaaina fti oia afilliAa dna!na Aiea na:ni a hanfthino loa. 0 na paku loie huluimlu keokeo, o ke olona keokeo, ka ppni ulaula maikai, ua na kiiia i na komo elala ma* luna o ke kahua pohaku, rnē ke omaoinao keokeo, a ine na rnoni, a me kd ea» A iioko o na kinha gula, a tne na kiaha elala iia like ole na ano, a uii nui ka wainamaikai e like me ka aoao mau o iiliimuli o ke kanawai ka inu ana, aole rnla nana e koi | aku, no ka mea, pela ke kauoha a k&'lii i na mea a pftu o kona halo, e hana kela mea keia ineae like me kona makemakeiiho. iUoko oia aluuiiiia ai.. 0 VaBeti ( ke'lii wahine kekdhi i haua i A*haaiiia na na wahine alii o ke'lii o Ahasuero. A i ka hiku o ka la i ahaaina ai oia, ua mana ka ona o ke Mii i ka waina, kauoha ae la o Atiasuero i kona inau alii ehiku e noho kauwa aha nana, e lawe inai ia WaBeti imua o Aha--Buero a me kona meeu alO, d me koha. papale alii, no ka tnea, oia ke 'lii 'Wahine, e hoike i koua nani a me koha maikai imua o na mea a pau loa, uo ka mea, he hēlehelena maikal loa kona kē nana hkii. Etoole kē alii Walilhē o Vaeeti, aole e hiki radi ha luna d ke alii i kauoha aku ai. Huhu loa kē aiii a wela kona ndnh i keia mea< Alaila, olelo tfē la ke alii i ka |>ōe akamai 0 kona aupuni. a mē ha aiii ehiku o kona aUpuni ē nohē ana kē aupuni o Perēsia, mamuli o ke kanawai, pehea la kakou e hana ai i ke'lii wahiiiē ia WaBeti, no koha hialdraa ole i ke kauoha a ke'lii a Ahasuero ma kd lihia b hd luna, alaila, olēlo aku la ō Mēmukand imiia o ke'lii, ti hiē na aiii, uahēwa o Wafc£ti kē'lii wahine, aole i kē 'lii walē no, aka/ 1 fla alii a pau, a me ha kaimka a pftu o Aha--Btiēro, no ka mea, e kaulana aku no ia hana, a kēlii wahine i ria wahine n pau, nolaila, e hoownhawaha ho lakou i ka lakou pōē kanē, i ka Ava ē laha ,jfti ke kanoha diia a ke'lii a A' hdduero, i Waseti ke'lii waliine. r , 0 keiiA hana n ke alii wahine ē lāha ana i na wahine alii o i?ereāia, o Meaia, a e hoowahawaha loa ia kou mau Khhiua ē hd waiiine o lakou, a nui loa aku ka huhu, & me ka ukiukL Ina he maikai i ko ke'iii mahatf, e h(3olaha ia aku no kekahi olelo no *ke aiipuni, a e kakau ia no ia mllkē kanawai o Mēsia, a me Peresia, i hana ole ia, aolē loa e hēlē hou mai o \Yaseti iiaui i kē dlo o kē alii o Ahaeuero, a e haawi aku kē'lii i ko \VaBētl wai« wai alii na kekahi i oi aku kona pono i ko Wa«eti. Aia a hoolahu ia keia olelō ma ke aupuhi, alaila, e hoomaikai no na wāhihē i na kane mai ka mea nui a ka mea uuku; Ua maikai keia olelo i ke'lii, a mē kona mau Kuhiua, a hana aku li ke'Hi me ha olēlo a Memulenma, hOolaha ' ia aku la ma ke aupuni a pau loa. Mahope o keia mau niea i ka wa i maalii ai ka huhu o ke'lii o Ahasuero, hoomanao iho la ia ia Waseti a mē na olelo nona, a me ke kanawai i kau ia, alaila, olelo ae la kana poe kauwa e imi i kaikamahine puupaa, a maikai na maka ke nana akuA e hoonoho ke'lii i man luna ma ha aina a pau o kona aapuni i hoakoakoa mai lekou ma Sutana nei ma ka pakaua i na kaikamahine puupaa a maikai ke nana aku, a na ka luha o kē'lii e malama na heg« i na wahine me ks hooinaemae i na laau ala e nani ai, a o ke kaikamahine a ke'lii e lealea ai, i lilo ai oia i alii wahine. Ua olnoih keia mau olelo i ke'lii a iho la peia, maloko o Susana ka pakaua kaua ke kahi ludaio o lforetetai kona inoa, he kanaka eiolokoo ka l»maUiia o B«niamina. Ua

l*we pto ia mai !eru§slern* rnai ke>lii o la | !uda, k* rae« * Nebd»aiK*«a i leaw pio fti. | i hanai o Esekera ke a \ kekahi makoikane oua, no ka aole o | E»»kera makuakane, aole maknahine ua ma-1 ke, us lilo ia kaikaro«ltine na Moretetai, ma i kona hana ana. t'a maikai loa na helehele- [ na o Esetera ke nana aku. A !ah* keia kauoha a ke alii, ua akoakoa mftt na wahine puupaa he nui maloko 0 ka pakaaa o $utAha, me tJ«etera pu kekahi. A malUaā o Hege ka lana o ke'lii o E*etera, ua mahalo ka lum fto kona niAikai loa iwae> na o na wahine a pao loa, a haawiia na mea hoomaeioae a me na mea a pau i hoona/ii ai, a me na iklwa ehiku naoa, i mea lawelawe nona, (oia ehiku wohine. ) Ua noho o v ma ka hale maikai o na wahine. Aole i olelo o Ese{era no kona lahui a tne kona mea, ua kauohai mai kema makua hanartioni» aole e olelo, a hikii ka inanāwtyponoe hele ai irnua o ke'lii o AhaBtiero, 110 kft mea, he 12 malama e hoonani ai, me ka hamo i na la&u a!a. No kft mea, eono mal&ma me ka aila niura, a «6ho malama no nft mea ala a/ne na mea e Aiaemae ai, pela i h«le ai na kaikamahine i keOii, ō ka mea ana e makemake al, oia ka ke alii e lawe ai i kona hale, i ke ahiahi e komo fti i ka hale, & ina mftu ko ke'lii manao ia ia,> komo hoti no makemake ke'lii, ai oie e koino, ua hoowaliawaha ke'lii, pela ko ke'lii āno mau. 0 Esetera, ua nui kona mahalo ia o na mea ft pau, a me ka luua o tiego nana i miir lama i na I ka hiku o na makahiki 0 ko Ahasuero alii ana, i ka malama umi, ( oia hoi o Tebaka.) Laweia o Esetera imua o Ahaauero ke 'lii, a Ua oi aku kona mahalo ia'mamua o na wahine a pau loa, a ine ke aloha ia, a me ka lokomaikai ia iinufi o na wahine puupaa a pau loa, a kauia ka lei alii inaluna o kona poō, a hooliloia i alii Waliine ma ka hakalmka o Waseti, alaila, hana ia i ahaaina niii no na 'lii, a me na inea a pau no Esetera r a ua haawiia ka hooinaha no na aina a pau, a me ka manawalea, e like me ka aoao mau o ke'lii, Ia manawa, aole o Ēsetera i hoike i kona li6nauutt tt ni6 leona ianuiKaiwn.»u*v me «*« ftforesētāi olelo, ua malama 6 ĒBetera fa dlelo, ia manawa, huhu na hlna'elua o ke alii o Ahasuero na mea kiai puka o kona hale, imi iho la laua i wahi e kau ai ko laua lima maluna o ke'lii e pepefii ai, G noho ana o MareBai ma ka puka pa o ka hale o ke'lii. A ua ikeia kela mea e' Moretekat, a naiia i hai aku ia Esetera, i ke alii wahine, a ua hai aku o Esetera i keial rnea i ke'lii ma ka inoa 0 Mofdtekai, a hookolōkolo ia a maopopo, ua li ia laua a inake, a ua palapala ia keia mea ina ka l)uke oihāha o ~, Mahope o keia mttu inea, kaikai ke alii ia HiiAiana i punsh6le, a hookiokie loa ia ia malilna 0 ke aupuhi, a hoonoho ia ia me na'lii a pau e ftoho jptt ifhe ia, a o na m6ā a pftii o ke alii kukuii lakoii imiUa o Haihana, ho kamea, pela ke kāūbha a ke'lii.' 0 Moresekai, aole ona kuktili imua o. Hamana, no ia mea, ua olelo kanaka ia id e kukuli, olelo ho o Moresai he litdaio no,wau, tia olfelo ia k6ia mea ia Hamana, a ua v hiihu loā o Hānflana i keia hāpā āiria • a*' Mōresēkāi peiia, ( waliia Haināha ho hoowahawaha, ) ho Kā Iheā. tia lt»he o fiatnana hd lāhui kahaka no kohā, iiolaiia, imi iho la o Hamana e lukii i na ludaio a pāil, i kā lahuikanaka a pau « noho ana ma Ke.aupuni o Ahāsuero. t ka malama o Niaana i ka 12 0 na makahiki 0 Ahasufero *i alii ai, hoolei pu lakou iinuā o Hāinaha i hoailona,a hiki i ka malamā 12 oia o Asārā. 1 aku !ā o Hamanā i ke ahi ift AhaBuero, he lahuikanaka i hoopuehu ia a hēlelōi iwaena o na kanaka, o K6a ko lakoti kāiiaWai i ko na kahāka o ae a pau, aole hoi lakou i oiftlama i na kānāWai o ke»lii. A ihft he mea pono i ke 'lii e manao e make lakou, p palāpāiaia, a na'u no e kāupaona āku i iiini tauaani tarena dala fio ka poe malama iāliana, e lāwe ia mai iiloko o ka waihona o k&'liii iā lohe ana o ke .'lii i keia niau olelo, wehe ae oia i kona komd mai kona hīāii liina aku/a haawi ia Hamana i ka ehemi o nā ludaiq t Olelo inai la ke'lii ia Hamana.ua haawi ia kg dalā me iia kanaka pu, ē hāiia aku oe e like me kou manao ana he potit>. Iā w«, ua iaha koke na paiapala ina'liiKiha luna, na mea a pau, ā uā hoailona ia ine ke koino o ke'lii, a ua holo na elele ma na wahi a pau aluku, e pepehi ia na ludaio ā pau loa, ha mea nni, ttft mea liilii, Maiie na wahine, ma ka la hookahi, oia ka la 13, o ka malama o Adara, a e laWe hoi i ko lakou waiwai pio, ua kau ia ke kanawai i makaukau 1 ka la i olelo ia iio ka luku anā. A ike o Maresekai i keia pilikia nui o nā ludaio, alaila, haehae iho la oia i kona aahl/ a koino i ke kapa inoino, a me ka lehu, a uwe iho la rae ke kaum&lia a hele oia iwiho o ka puka pa o ke'lii, a ma na wahi a pau loa i laha ai keia oielo nui loa ke kanikau o na ludaio, A r %ie ka uwe an a, kumakena a nui ioa ka po* hookeai, me ka moe ma

kāhi inoino. A !obe o E*etera i keis mea, n«i loa kona ehaieha ka hwkeai ana, aiai!a, kauoha aku la oia i ka luna ia Hataka e hele e ninau poho ia More#«kai no keia mea. hei maila oia i na mea a pau loa ia . Hatak» A lohe o Esetera i keia mau mea a ftdai i olelo rnai *i ia Hataka, olelo oia penei, ua ike na mea a pau, a me na kanaka o ke'lii, 0 ka mea e hele iloko i ke ? lii !a. he kane, he wāiiine paha, me ke kii ole hookahi kanawai nona o ka make, ke o ole mai ke'lii i ke ke&koo j?ula ia ia. i niea e ola ai, aole au i kina mai eko alii i keiamaa la he kanakolu. hai ia keia mau olelo a Esetera ia Moro selai i kona lohe ana. ilai aku la o Moreaekai i kona manao i ka inia, i aku la, mai manao oe iloko o kou naaiie pakele oe iloko o ka hale o ke'lii, no ka met, ina e hanau oe i kaa olelo i keia manawa, alaila, e loaa ho ina ludaio ka hookeai, a meke ola mai kahi e mai, a e make ana oe a me ka haie b koii mak'uakane Malie paha o koā mea hiki ai l ke atipuni noka manawāe like me keia. A lohe o Esetera i keia niau olelo, kauoha aku la iaia Moresekai e hoakoakoa mai ina ludiio mā ka pakaua o Sutfana nei, e hookeai bikoti no'ii, mal ai, mai inu hoi i na la eaole i ka po, aole i ke ao, a owau no ke* kahie hookeai, a me ko'u poe wahine, a pela e komo aku ai i ke'lii la, aole ia i kupone i ke kanawai, aka, inft ejnake au, mak£ n>. Alaila, hana iho la o Moresekai 6 like fie liā olelo a Esetera i kauoha mai ai ia ia. A i ke kolu o ka la, hookomo ae la o Eseteiā i ka lole alii, a ku aku la ma ka pahale o ke alii i loko o ka hale alii, aenoho ana ke'l* ma kona noho alii, A'ike mai la ke 'Lii iā Esetera i ke alii e ku ana inaloko o ke keena, loaaia ia ke.ialoha ia mai eia. 0 mai la ke 'Lii i ke kool?oo gtila ma kā lima ia Esetera, hookokoki( aku i ia o Esetera, ho6pa aku la i ka wela|i o ke kookoo alaila, i mai la ke 'lil ia ia.', Heaha kau e ke 'lii Wahine o*Eāetera, a heaVa hoi kau e noi mai ai, e haaWi ia aku noia jb pe, ina paha o ka hapālua o kcf*aupunii .. 'i' , .. dkti la o Esotenf, i na iie maikai iāii ke iia, oleip aku la ke 'lii e hoPlaielale ia Hainarā e hana oiii i ka rnea a Esetera i hoomalfaukau ai. A Hele mai la ke 'lii me llamana 1 kāaha inu a Eseterā i hoomakāukau ai. 01e£> niāi la ke 'lii maloko o kā ahā.inu wainaJ lioaha kau mea e hoi mai ai? Ē haawi noia irfoe? A heaha kau kauoha? Ina palih 0 m hapālua o ke aupuni ia, e hana ia no ia. Mel6 aku # Esetora, iiia i loaa ia'u ke aloha a'e ke lii, a i lealea ke 'lii i ka'u mea e no aku ai, a e hana hoi e like ine ka'u e kauohi 'aku ii, v e hele ināi ke 'lii a rnc Hamana i kā ihaaina ā popo ā'ii 6 hoomakaiikaii ai no laua Puka āku la o Hamana iwalio ia la ineka oiioli a me ka naau mama, A ike o M( eUekai ma ka pukapa o ke 'lii, aole i ku ilu a, aole i nee aku nona, piha loā iho la ia 1 k ukiuki hd M6tedekai. ! ioi aku ia o Hamana i kona hale, ā hai aki lā i kpna poe a pau a me kana wahine, i koni kiekie a'me ka punaheie loa i ke 'lii.— (lelo ,aku. la o Hamana, aole i hookomo o EsAera i kekahi mea e ae, ia'ii wale no a me kelii i ka aha inu i keia la, a pela i ka ia Aka, he īnea ole«keia mau inea ia'u, i kfu ike ana ia Mofedekai, e noho ana ma ka|)uka pa o ke 'iii, olplo mai la kana wahine,p !Teleta kana wahine, a me kona poe a e iiana i olokea, (oiā he ainaiia,) i 50 tubka ke kiekie, a e olēlo aku oe i ke 'lii ā pop e Liia o Moretekāi malunā oiaila, Ua po|oja i ko Hāinana manao. A hana iho Ja i anana nona- * a po, aole hiki i ke 'lii ke hiamoe, a kauM ia iae lawe iā inai ke pukeoihana; a hepfefu ia ia iinua o ke alii. A loaa ka pal o ka hai ana a Moretekai no ka mana<ino ana o na kiai *elua o ke alii e pepehi i kl'lii a makp, Nināu ke alii,.he āha ka fn6a makai, a me ka mea nui i hauaia ia Moretekaikp fceia meaf olelo akn la na kauwa, aohe hahāia npha. ' 3inftft eiiai la ke alii, auhea p Hamana? I ma|la iakou, eia-£ no mawaho o ka pa hale, I la ke 'lii e hele.mai ia iloko, komo mai la dHatn&na. . Ninau mai la ke 'lii ia ia. Helia ki mea a ke lii e manao nei i k6 kIM nam ana e hapai nei? Nalu iho la o Hamana ilob ona iho, Owai kainea a ke -lii e manao nei>e hapiii, Aole, a&6i / owatt? I aka la o HaUna, iio k# luuri*ka a ke '!ii i manop ai e hadi, e lāwe ia mai ka lolealii ft ke 'lii i lomaki, a me ka lio ā ke 'lii i hooholoholo ai a me'k» lei alii 'e hoolei ia i kona poo. Je haawi ia ia mau maa i ka lima okekaha'lu fc6iki o ke 'lii, liaiia e hoaaha i Ma lo|s( i kp kanaka a ke lii i makemake ai e hi|iii, ft « hdohd!d malana o ka lio ma ke ntno ke kulanakauhale, a e kala aku mamua Pns pel#e hana ia ai ke kanaka a ke *IH i maOio ai e hapai iiaila, t>le!d māi la ke ia Hamana, e wiKwiki oe. e iāWe i ka liO a hle ka lole a «

haoa aku oe pela ia More«ekai # ka Imiaio, ka J mea e noho ana tna ka puka pa o ke 'lii. Mai | hoohaule i kekahi o neia mau olek» ililo. I Alaila, hana ako la a Hamana e like tae ka |ke 'lii man olelo ia Moretekai, hoaahu ika lole, hooholo i ka lio, kala aku iinua o na kanaka- Pela i hana ia mai ai ke kaaaka ake lii i manao ai e hapai. Mahope o keia mau mea, hoi aka 1a o Ha- | mana i kona hale me ke kaniuhu a mo ka pulou o kona poo, Hai aku la o llamana i kana wahinp ia Te!eta, a* i kona poe makamaka a pau ina mea i ioohia ia U. Ok'lo mai la kona poe akamai, a me kana waliihe, ina no ka poe ludaio o Moretekai, na hanle oe imua ona i keia wa, aole oe e lanakiia ana. Aia lakou e kamailio ana hiki mai la ka luna o ke 'lii e hele wlkiwiki i ka alia iuu o Esetera. iNinau mai la ke alii ia Esetera, heaha k/u mea e noi mai ai? E ke 1H wahine e Esetera. Olelo aku la o £getera, e ke alii, inae lealea ke 'lii; e haawi ia ko'o ola ma ka nouoi me ko'a lahaikanaka hoi ma ka'u kauoha, no ka mea, ua kuaiiā makou, owai, a me ko*u lahuikanaka, e lukuia, a e pej:iehi ia hoi a inake. I na wa kuaiia a lilo aku makou i poe kaukane, a poe kauwahine, ina ua olelo a'u ke hiki ole i ka enemi e pani i ka hakahaka 0 ko ke 'lii mea poho. Olelo mai !a ke 'lii o Ahazuero, ninau mai la ia Eserera. Owai la ia? Auhea hoi ka mea hoopiha i kona naau e hana pela? 0 keia enēmi ka mea i kue mai o Hamana hewa zio, pela aku o Eaetera ke 'lii wahine ia AliaZuero. 4~. Alaila, makau o Hamana i keia maa olelo rnUa o ke 'lii a me Esetera, ku ae la o Aha//Uero me ka huhu a hele iwaho i ka pa kauu oka liaie alii, Aku mai la o Haiiiana imua o Esetera e noi mai ana i ola nona. A lioi mai ke 'lii mai waho mai, ua hina o Hamana maluiia okā moe o Eseterā. Olelo iho la ke 'lii, e pue āna i ke 'lii wahine, Olelo mai la kekahi luna ona, aia ka olok'ea a Hamana i haua ai 50 kuhika koiia kiekie. I mai la ke 'lii, e liia oia maluna oha, a lii lakou ia Hamana tua ka olokea anā i hoomakaukan ai iio Moretekai, pau ka huhu d ke 'lii o Aliaztiero. la wa haawi ke 'lii i ka hale p llat e mra^ā;Trto(TK , g r Ji!fi ani ia Esetera e kahea ia na mea a pau e hoakoakoa uo ka hoopau ana i na palapala luku a Hamana i na ludaio, A ua kiekie loa o Moretekai maluna o ke aupuni, a me Esetera, a pela i ola ai na ludaio, a puui ke aupuni. Oia ka moooleio no Esetera, Pau aku ka'u o ka oukou koe. S. D. Keolanui. Niuhelewai, Kapalaina. Oka, 21, 1861.