Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 11, 5 December 1861 — Moolelo no Kawelo. [ARTICLE]

Moolelo no Kawelo.

Helu 5. / Paha hou ak'u la o lCft'welo i ka paha i hai ia t ma kā mo6olelo, a paa : ic£- : paha an?i, aole iii i lohe aku i ka walaau iiou aiia mai* a i kona nana ana aku, ddle l lakou, k u4 pau i ka hele, ua maHuk&, h'elē no ka o make ia lilo && k 0 KatAi ia Kawelo, pau ae la ka inoku a puni. He' k|naka niahao maikai o Kawelō ! i koha iflau hba kaua, nolaila,-h&awi aku la ia 1 kekahi maii wāhi no lakou. Pehei; no Koolau,' b Kalaumdki, no Puna o Kāeleha, no Kona o Kamalama, a o Kawelo, he noho Aupuni wale iho nb kaiaa ndho ana m«i Ha- ; iiafnaulu. . ' ; ■''* Mahuka hele aku la o Aikanflka,me kan& a me na hoa b laua miii ka puu ākli o Nouhoo, a ka uka o Kaipuhaa, maiaila ka hele ana a hiki, ; i Hanapepe, a noho iei la iuka o Konla. Noho wale iho la ho d" Aikanaka, aohe ona aina, aohe hanohano, iia hai kahi af, a rfe kahi ia, kahi kapp, a me ka hale noho, malaila ia i noho ai e hooikaika ana ikamahiai na |akou. ' Ē noho ana o Kaeleliai i K&paa, a olioli ihb | la ia e hele e m&kaikai ma Kona, ma ko Kamalama Kalana, nolaila, hele aku la«ia, a hi* ki aku la ia i Wahiawa, i k&hi o Ahulua, loaa o Aikanaka ia ia malaila, ua hele »e mai uka o Koula, a hiki ilaila i ka auau kai, a i kā lawaia. Hookipa mai la o Aikanaka ia Kaeleha e ai i kaha wahi umeke ai unku, a hoowahine ae Ia i kana kaikamahine i wahine hale kipa na Kaeleha. Hele loa aka la o Kaeleha a hiki i Mana, a' lei ae lā i na pahapaha o Polihale. a lioi mai la. I7a komo ka m akemake io ia Kaeleha, no ke kaikamahine a Aikanaka, nolaila, hoi aku !« ia me ke kipa ole i ka bsle o Kamalama, ā ioāa aku 1« no i Ahulna i kai o Wahiāwa. Hoi pu aku la o Kaele&a, me Aikanaka, ā hiki iuka o Koula, a HIo ae la o Aikānaka he makuahonowai no Kaeleha, mamuli o kana kaikamahine. Ua loihi ka noho ana o Kaeleha, me ke kaikamahine a Aika- : naka, a ua hiiahila no hoi o i kona ■ makuahohowai no vaivtt db e

āīi£ āi; « o ke kumu o ke kaimhou mahoi>e iho. 5 Ike aku la o Kaeleha i ka hoikāika iiui o Aikānaka i ka mahiāi na lakou, i ka po a nie ke ao; hu ae la kona aloha i koiia ina- ; khahonowai, nolaila. hliiau aku ia o Kaele;£l ia Aikanaka. i ka hui o ka poe kokua , hiamuli ona no ka hoomaka ana i ke kaua, a hai mai la o Aikanaka, he nai no: Hai 1 »aoli aku la o Kaeleha ia Aikanaka, 1 ke kaM e make ai 0 Kawelo, (oia hoi ke kana pe-i p»ihaku, no ka niea, oia 110 na kaua i ia KaWelo. Laha hou ae la ko«. Ailina manao mamuli o ka paipai aha mai o I .Kaeleha kana hunona ho ke kana me Kawe- &; me ka olelo iho o ( Aikanaka, ua qla na l#i i kaiSa hunona. * Ma kdia moe ana o Kaelena i ke kālkamā|rine a Aikanaka me ka waiwai ole, oia iho l&ke kumu o keia kipi ana b Kaeleha, i Iha;|e ai o Kawelo, o AikauAka i alii fiou Kauai, a māihhli māhalo loā mai o'-Aika-hāka i kana hunohā, Hfe 01 aku ke āldha ole 5? Kaeleha i kona makūakane ia Kāwelo, no 'iona inanao ino, e kaua mā! ia ia. Kui aku, 1ā ka 10110 a ia Kawelo, e oielo ana, •'lĒh Ihōomakaukaa ihai la o Kaeleha ko keiki e kii r mai e kaua ia 06, nie Aikanaka." tla kipf ko keiki, no „ka \mwalole aha e haa#i aku ai i kpna mākimhohowai, nolaiia, e kaua ana me oe, a i makē oe v alaila, lilo hou 0 Kauai nei ia Aikanaka. Pela aku ka iiiea 1 olēlo ia ■**->-■'■ I keia lohe ana o Kawelo, kauoha aku la ia i koha laikaina e helē mai i" Hanapepe, e tTanft, a e hoomaopopo_ 110 keia nene kaua. Hele maf la o KamaliOna mai Waimea mai, a hiki i Hanāpepe, ike mai la ia t na lelmlehh, lie nui wale-ma ke kula* o Kalae, Han&pepe, & ine Wahiawa, ninau aj;u v!a 0; Kamālāma i kekāhi mea i lialawai mai īhe ia |makealanui, hai mai la ua kāiiaka 1a i kh Wipāa a ua lehūlehu la, ahe ōhi: pohaku, nipau hou aku la o. Kaisoamā, he pohaku aha? J3e pohlku kaua na Kiieleha laua 0 Aikana- ' ka, e kaua aku a o ka maopō* po iho jft 110, ia liē hoi |ope ae laia. *' • - : . 'V ' f - HoOuna aku la ia, i kekahi kanāka ona, 6 $āi akii iā Kawelo, ā hoio aku'la ua l&nāka hiki i Hanamaulu, a hai aku la, he kaua now mai fm Kaweloia Kaeleh% kana keiki; a <fckonā he* le 'mai la j[io ia. A liiki mai la 6 Kawelo, ma kela kapā o mai iā ia i na waā kaua a Kaelohā, ma ke kua aku 0 na ēho pohaku, a lakou i hoopuu ai, ā ma* kekahi aoao, na wahine, me uā pohaM ( ka lihia, ā pela. no hoi na kamalii a ( .Uā makahkau wale noi Elya wale»no mea kaua ma ko Kawēlo lima, o ka latin no<ana, a me ka ikoi a ka wahiiie, a i ka hoomāka ana e kātifi, aole piika aku i ka nui launa ole 0 ua pohāku e lele inai ana iiuua onā, e āīo ae ana i kekahi pohāku, a pā māi lā hoi i kekahi pohāku. Ku mālie iho.la o Kawelo, iwaena o ke kaua, a like ae lā kē kiekie o ka 'pohakii, me kō ia nei kiekie, ā oi ae, e paa anama 0, a maanei, a ia paa ana, lti wāle ae la no ia me kona ikāikā nui i na pohāku, e hoopuni mai āna (a ia, a hiolo aku la ma ō; ā ; niāanei; ā lelē hou mai la hō na pohāku iluna' ona, a pela Sku nō hoi kana )uunā anā, ā nawaliwāli iho lā o Kaweio. ' ; * Pii ae la kā pohaku a lahakila ae la maluna o Kawelō/ a nalpwale loā iā iloleo o ka pohaku, a lilo ihō la ia* ahu<pohaku, i hale lua kupapau noha. Ike mai la na kānaka, ua paa loa o Kawelo i ka pohaku, manap mai ia lakou, ua make b Kāwelo no ka nui 0, na pohaku e pā ikaika aua i kona.kino, nolailā, hooki āe la lākou i ke kāūa» Kii aku lā lakouje huē i ka pohaku, & loāa iho la o Kāwelo e waiho ana, ua palupalu loā ke kino i ka pohaku, ā ua «naholeholē kona ili. Hapāi āe la lakou 4a ia, a hahau iho la, a hoplono iho la i konahānaū, no kā make ole ptha, a ma6popo iālakou, ua māke 10, nolai!a, hōolio!6 ia ilio la, "He alii o Aiken nii iio Kauai." fre mea kupakaha loa ia Kawelo, ufi nni kona eha, a ua haihai kekahi mau iwi ona, a ua aneane pau loa ka hanu mai ona aku, uuku loa kahi ola iloko ona, ē hanu malie loa ahh. He unu kā Aikahaka i kuktdu ai i Maulili, aia ia wahi i Koloa, aple nae i hai iā i ke kanaka kaua e me Kawelo i Wailua, a i keia make ana o Kaweio/ manao iho la o Aikanaka e lawe ia Kawelo i kanaka i mea mohai no ua unu ia, nolaila, auamo hele Siku 1a nā kanaka ia Kāwelo i Koloa, a hookomo aku la iloko o ka pa o ka unu, ā i kekahi Ia ae, a|ai!a» kau i ka lele, no ka mea, na po ia Ja. f Hōomoel ii ok> la o Kaweio, a uhi ia iho la ā paa i ka laumaia. Ika likealike o oa pēi nei, loaā iho 1a ka oluolu loā ia Kawelō, pau kona elia nui,» a ala ae la ia a holoholo 10 a ia nei, e kali ana o ke ap ae, ā me ke komo mai o Aikanaka, a Kaeleha, alaila, o kona pepehi no ia. No ka mea, ua po la, ua jlkoi lakou i ke|&i w;ahi e e moe ai 0 ke kiai o ua unu nei, he kanaka no ia i pi--11 makamaka ia Kawelo, a i ko Kawelo ala

avta āku, ike mai ia ia, un ola hon o Kau elo, j ninau aku la ia. "O oe 110 ia? Ae tnāi la o ! Kawelo. ae, nmae aku Sa o Kawelo, auhea j ; 0 .A ikanaka ma? i ihai lu kela, ua hele aku nei no i kahi e e moe ai. Aīaila, ninau hoU akn la no o Kawelo, aole nae paha e lioi hotl inai, i mai la kela, e hoi mai ana no i k*hkahiakalki ae, i kau ia oe I ka lele, a e mohai, 1 kahaka oe noka unu, eia ka e ola mai āna oe! I aku la ia. E! ala īki kaua, a hoi ah e moe ma kuu wahi, a e uhi no oe ia'u a paa i ka laumaia, a ina e ao, e uana oe 1 ko lakoU komo mai, a ina ike ōe, ua pau loa lakoū iloko iiei, 'alaila, kii ae oe e > hoala iā'u, a e luku aku au ia lakPo a pau loa ika māke. * £ pau ka laua olelo ana, hoi aku 1a p Kaa ma kahi ona i ho<>moe i4 ai/- moe tfip lā i*v a uhi iho'la ke kiai ika laumahi a pAa 0 Kawelo. Aole i hiamoe hou o ia manawa, ua iini loa kpna e ao koke ae, ae! hiki keke .mai o Aikauakā ina. < A'' kakahiaka iki ae la, aole i hiki tnai o Aikanaka ma, a kokoke e awakea loa, hiki inai la ua poe alii la. Nanā ilio la. ua kiai, nei, a ua*pau loā' na glii iloko, aohe mea hōokahi 1 koe, alaila, hele aku r la*ua kānaka nel, e hookokoke āna ia KaWelo. «Hawānawana malu iho la ia, M ua pāu loa ae la na alii, aia flotfo." > I ko KaWelp lohe ana, \vikiwiki ae la ia i ala, e kiola ino ana iha laumāia maluna ona/kaliea āku iu ka luna kiai i na alii, me ;|a leo nui, E! ola hoti o āluli h iiana, ā ike āku la e hele mai ana o>Kawelo, a o kā hoomaka|hou nō ia 0 kh kaua,- a |&ulōa iho. la o AikaiUkā mWi ka "niake, na alii, a me na kasiaka, 6 a hie Kaeleha pu ho lioi kekālii, nōlāilafiilō 'hou āe Iā ftQ o Kauai itf |[awelo, e like me! miinua, a hoi āku la no i& i Hauamauu e ai, me na inaKua ojiā. A malailā &iā'i iiioho ai ā hiki pāha i ka make aha. okā Ifēla lpa keia o keia moōōlelō, o koua lolhi |>aha ia §oie pahW? 0 īohā kanluilio Wiā pahā ia/āole pahat £ia nae ko*u mahao, ina uā haule kēkāiii jnāh wahy ka|niēa napa i hookomo i ka nhpepa, alaila, e , IsoHi hou īuai.ia mau wahi kauua kumailio i koe ma ka pepa, i hiki kē nahā ia e kakoh, a 1 mea hōi e pololei loa ai ke kāihailio aha noulhope ** »?*?***«*&: