Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 14, 26 December 1861 — Untitled [ARTICLE]

Ke pa mai nei ka welelau Kona, a ke kupikipikio mai nei na ale o ka moana, a ke hakukoi mai la ka hohohu i kona mau nalu no ka hookokoke mai paha o na kulana nalu o ke Kaulua. Ke poi ae nei na ale leo ma kela wahi keia wahi, a ke kau iho la ka hauli pihoihoi maluna o kekahi poe, me he mea la ua weliweli no ka ane hanee iho o na ana a lakou e pee nei. Ke lolelua mai la na manu iluna o ka lehua, a ke olioli la ke kiamanu e ake i pili ae ka manu i kona amana, a e hei ae hoi iloko o kana kipuka. Ke wawa mai nei me he hanehane la, a ke hauwalawalaau mai nei me he mea la o Nunumea, a ke pioloke ae la he mau alii moku la, a ke okomookomo aku la me he kamana la e okomo ana i ka ropiana. Ke hoomakaukau mai nei ka manu o Molokai e hoolale mai ana e lawelawe ke o, a ke kena mai la ke keiki kuheamakani i ka waa e holo; a ke lohea akii nei ke oo ana o ka moa, a ke lihi ikeia aku nei na kulana nalu o uka. Oia ia, oia keia e wawa mai nei, ke ulumahiehie mai nei kekahi poe ano hehena, a e ulaia aku paha ka hope, a o ka hailuku mai hoi koe i ka pohaku. Ke uluaoa mai nei na apana koho ma na wahi a pau o ke aupuni, ke aumeume nei, a ke olelo nei, owau! owau! a me he owau popoki la ia e owau mai nei. Ke makahahi mai nei ko kawaapae poe, a ke oioi mai nei na keiki o Iapana, a ke hookahakaha me na olelo maalea ko Aferika poe keiki, a ke hamahamau mai la ka ia hamau leo o Pahilala. Heaha ke kumu o keia uluku nui ana o ke koho balota i keia la ? a heaha ka mea e noonoo ole nei o na kanaka mamua o ke koho ana, a e lauwili nei io a ianei. Ke hai mai nei ka Lunakanawai o Hana, na lohe wale oia, he iwakalua mea e balota ana malaila. O ko Honolulu nei no hoi, aole o kana mai, a pela no o Lahaina, a me na wahi e ae paha.

No keaha keia ? Heaha ke kumu o ke ake ana o ka poe akahiakahi, me ka manao he hana kupono ka hele ilaila e hoolehelehe kii ai i kahi e imi ai i ka pono a me ka hewa, ke ola a me ka make, ka pilikia a me ka pilikia ole.

Ma ka pahee wale anei o ka waha i kahoopaapaa mawaho? Ma ka ike anei i ka baibala? Ma ka pono loa anei a haipule e koho ai? Aole anei i olelo mai ka Haku, ua oi aku ke akamai o na keiki o ke ao nei mamua o na keiki o ka malamalama? Aole anei he hana nui ka ke kahunapule, e noho e ao i ka lehulehu, e hoohuli ia lakou ma ka pono? Aole anei he hana nui ka na kumu kula, e noho e ao i naauao ka poe nana e noho ka aina ma na la hope aku nei? Aole anei kupono i ka mea malihini maa ole, e hele a aoia i makaukau mamua o ka hele ana ilaila? E hele no anei oe ilaila e kikoha ai ? Heaha ka mea e lehulehu ai ka poe e koho ia o Honolulu nei ? No ka pono ole anei i keia poe i kohoia ma ka halawai o ka la 19 o Novemaba iho nei. Aia ma ke kua o ka paku kekahi poe e hookonokono mai nei, me he mau kahu ilio la e hokiki mai ana, a e lele aku e nahu e hoopau i ke kanawai hoemi i na mai ino, a e hana i kela mea keia mea kupono i ko lakou pono hapa, aole i ko ka lehulehu a me ke aupuni. Heaha la ka waiwai o na olelo loihi, a me ka hoakaka pinepine ana, ke ole e noonoo maoli iho ka poe inoa kuleana, me ka ike pu iho no i keia mai nui o kau nei maluna o ka

kou? Kainoa o ka pono ka imi i laau e ola ai, a e huli hoi maloko o na mea a ke Akua i hana mai ai? E pii kino ana anei kakou iluna e kapu ai ka noonoo ana a me ka imi ana o na iko ma na mea e pono ai keia noho ana? Penei ka olelo a kekahi nupepa haole o Honolulu nei. "I ka nana ana aku, ua makaala loa na kanaka maoli no ka pono nui o ke koho ana i na kanaka maikai i Lunamakaainana no lakoa. Iloko o na halawai iho nei, ua hoopukaia na haiolelo ikaika e lakou (na kanaka maoli) e kue ana i ka hoomahuahua ana ae o na auhau, e kue ana i ke kanawai no ka hookamakama, a e kue ana hoi i na hoololi o ke kumukanawai i manaoia; a, aole paha e kohoia ana kekahi mea ma Honolulu nei ke ae oia ia mau mea ma ke akea." - P. C. Advertiser. A penei hoi ka olelo a kekahi nupepa haoole hou aku: "No makou iho, aole no makou i apono i ka hoonui ana ae o na auhau, oiai keia ano o ke aupuni e noho nei, koe nae ka mea a makou i olelo ai i kela pule ae nei, oia kekahi hapahaneri uuku maluna o ka waiwai, no kahi manawa akaka no ka pono o ka hoonaauao ana. Aka, ua ae maoli no makou i elua o na mea i oleloia maluna, oia hoi "ke kanawai e hoemi ana i na mai ino i laha ae mamuli o ka hookamakama," a me na hoololi o ke kumukanawai i manaoia. Ma ka hoao ana no ka makahiki okoa, ua hooia ko akahai a me ka pomaikai o ka mea i olelo mua ia. Ua hoomaopopoia mai hoi, he pono no ke hoonui i kona mana ma kekahi mau pauku i mea e holo lea ai. O ka mea i olelo hope ia, he maikai paha e hoololi iki ae i ka nui o ka waiwai e pono ai no ke koho ana, aka, o ka manao io iloko, he pololei no ia, ke hoopili ia aku i keia aina a me keia lahuikanaka. O na kanaka maoli oia ka poe pono nui iloko o ke ano hoola o kela kanawai, ina lakou e kukulu ae i ke koho ana ma ia mea, ina ua hoopaeeia lakou e na kahunapule hooaupuni nana i kue enaena mai i keia kanawai i kii manawa i hooholoia'i. I ko makou manao nae, ma Honolulu nei no e kohoia ai, a e kohoia ana no na kanaka e ae ana ia maua kanawai a elua; aole nae makou i manao nui pela no na apana kuaaina. - Polynesian."

Ke kahea hoU aku*itei makou i ka poe koho īna Kona nei, a ma na apaua e ae hoi, e ihana ma ke ano kuokoa, me ka hoopilimeaa ole; aka, ina e kupu mai kahi f¥ianao, hepono no e noonoo iu, a e hana e like me kamea i loaa mahope oke ktitipaona pono ana. Ina meia ka hana; (tta no e niau aku iio' keia kanawai, e poinaikai nei keia lahui. Owai ka mea o oukou i oleio &ij he Oi ka maikai oka niai mamua okd ola? OsVai hoi o oukou i olelo ai he pono ke waiho wale me ke kokua ole i ka poe mai, ina ua hāna heAVft kou ? Ina ua lmna o lesu Kf i9to peia, ina ua mau mai nei no ka hewa o ka honua a pati, aole no i loaa ia kakou ko kakoU kalahala. Eia ka pOno, e hoola mua ike kino, a i)tßika ia, e pu nō Jta uhanē» t aoaō akU tn6 kā hooiiuli aē piai ka liewa aku. Ina e hana ole e like me ka mea i oleloia lnii luna, a haaleleia kaineamai nokonahewa, a»laila, e niake pli no auanei ka uhaiīe me ke kiiio. Nawai e kala ia hēwa nui launa olē mai o kakou ? Aole no e kala ttt I •