Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 18, 23 January 1862 — Untitled [ARTICLE]

WOP* Ke hoomaopopo lea ia it»i nei ia nwkou ka uaōooleio no ke koho baiota ana ma ka apana koho o Ldhatn*, Mokupiini o Maui, a ka hana ana a na Lona i kohoia no īa apena, ma ka la 6 iho nei o lannan, a na iliki mai ka pilapala e hoike mai ana, na hookolokoloia ua mau Luna La imua o ka Aha Hoomalu o Lahaina m&lalo o ka Pauku 809 o na Kanawai Kiviia. A no ka mea, he mea nui loa keia e pili ana i ka pono o ka lahei a pau, nolaila, aole makon e waiho *rale i ka olelo ana ma ko makon Nupepa no keia mea; no ka mea, o ke kahna no ia a me ke kumu manao paa i kukulu ai makou i keia Nopepa. e hoike hookamani ole aku, a e ao aku i ko makou lahui ma na haua knpono i ka maluhia, a me ka noho malie maialo o ke Kumu Kanawai a me na Kanawai o ka Moi. A no keia mea, nolaila makou e hoolaha aku nei i ko niakou manao, a me ke Kanawai e pili ana ia mau hana. Ua maopopo mua i ko makou manao, aole e nele ana ka ulu mai o kekahi hana pono ole i keia manawa koho balota, no ka mea, ua uluaoa, a lehulehu ka poe i inanao nui e kohoia; a nolaila, e pioloke no auanei kekakahi poe, a lalau, e hana i ka inea i papaia ma ke Kanawai. Ua ike mua ia ia mea ma na aiim e ae, a nolaila, ua hanaia i Kanawai e hoomalu i ke k<iho balota anu; a eia ke ulu mai nei ina kekahi o ko kakou inau Apana koho. Ina aole e kinai ia, a e hoomalu ia, alaila, e lilo auanei i mea nui raa keia hope aku ma na apana koho a pan; a ke mahalo aku nei inakou i ka poe nana i hooikaika e kinaī i kela hana pono ole ma ka apana koho o Lahaina. No ko makou makemake e ike na mea a pau i kela Pauku 809 o ua Kanawai Kivila, nolaila, ke pai nei makou i ua Pauku la, a eia no malalo : " Pauku 809. Ina e kipe kekalii i kekahi mea e me ke dala, a me ka olelo e U»aa ia ia ka uku mahope paha, a ina hooweliweli paha ia ia, a alakai ia ia e koho i kekahi kanaka e ana i makemake ole ai, aole lioi i ke kanaka ana i makemako ai e koho, a i alakai paha ia ia, aole nae e haawi ua kanaka la i kana balota, e hoopaiia ka mea nana i hana pela, ke hoomaopopoia koiia hewa, ma ka uku hoopai, aole oi aku i na dala he kanalima; a i ole ia, e hoopaahaoia oia wa ka hana oolea, aole oi aku i na maiama eono, e like me ka manao o ka Ahahookolokolo." Ua maopopo loa, o ka mea hahaki i na olelo o keia Pauku, ua hewa loa, a ua ku e kana hana i ke Kanawai a me ka pono hoi o ka lehulehu; a nolaila, ua hoomaopopoia ke ano o na hewa ke hanaia malalo o ua Pauku la. Aka, eia nae ka hewa nui loa i oleloia ma ua Pauku la, o ke kipe ana i ke kanaka ma ke dala; ina hana kekahi pela, alaila, he hewa ino loa kana i hana'i, no ka mea, o ke kipe ka inea e hookuhuli ai i ka manao pono o ke kanaka, a uapapaia ina na Kanawaioke Akua ia hana, a ua papaia no hoi ma na Kanawai o ka aina, a ua oleloia hoi ma ka Pauku 98 o ke Kumukanawai, penei : " Pauku 98. Ina ua hoahewaia kekahi mamuli o ke Kanawai no ka aihue, ukukipe, hoohiki wahahee, apuka, huna waiwai i haawiia e inalama, a me na hewa nui e ae, aole loa ia e noho ma ka Ahaolelo, aole hoi ma kekahi oihana e hanohano ai, a e waiwai ai paha, uialalo iho o ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina." Nolaila, ina ua hoahewaia na Lunamakaainana i kohoia o Lahaina no ka uku kipe, a o kekahi o laua paha, alaila, aole e hiki ke noho ma ka Ahaolelo, ua hooleia ka noho ana ma kela Pauku maluna, a ua like no hoi pela ka Pauku 77S o na Kanawai Kivila. Ma ka palapaU i mai ia makou e hoike mai ana, a ua paiia no hoi ma keia pepa, ua maopopo loa, hookahi o kela mau Luna i hoahewaia ma ka Ahahooinalu o Lahaina, a o kekahi, ua hookuuia no. 1 ko makou manao, ua, liewa no oia e like me ka mea i hoahewaia no ka uku kipe maoli ana, no ka mea, pela no ka manao o ke Kanawai; ina aole oia e haawi i dala i kona kokoolua, ina no aole kela e hoohewaia ina keia hewa inoino loa. A pehea la ka mnnao o ko Lahaiua poe, e waiho wale ana auei lakou i kela Luna no kona hookuuia ana, a aole anei lakou e hoopii ia ia imua o ka Ahaolelo? E aloha ana anei lakou i ko lakou Kahunapule, ka makuakane hoi o ua keiki la? A e waiho wale aha anei ka Ahaolelo, uole e noonoo nona; aole anei e hoole aku i kona kohoia ana ma keia ano pono ole? Ke manao nei makou, ina pela ka hana ana, alaila, aoie pono ke noho ma ka Ahaolelo na Luna i kohoia ma ia ano. Heaha la ke kumu o ka haawi ana i na dah ma ia la e hookaa i ua auhaū? A heaha ka pilikia o na kanaka koho ma ia la? a no ke aha ka haawi nna : ku i na dala rae ka haawi po aku I ka balota? Ua olelo i6 ma ka Pauku 814 o na Kauawai Kmla, penei : " Pauku 814. Aole e kenaia ka paiapala kii hookolokolo no ka hihia Kiwila ma kekahi Apana o keia Aupuni, malnna o kekahi kanaka koho ma ia Apana, ma ka la koho i na Lunamakaainana, r? Ma keia Pauku maluna, ke maopopo loa nei, aole pilikia iki o na kaaaka koho no na auhau i kaa ole, aole lakou e hopuia, aole hoi e kenaia no na auhau, no ka mea, he hihia K.ivilano ia. Nolaila, o ka haawi ana i na dala i kela poe ma ia la, he uku kipe no ia i mea e koho ai, a e oi aku ai n&* balota, no kaiaea, ua hooleia ma ke Kanawai ke koho ana o ka po* i kaa ole ko lakou auhau

H* kela Pauku Bfld p ua oleloia, o ka me« tne ke tta hew& no ic* paii nona ka balota « »> b«i akit p*h*, a® popo ia īuakoa, i&A hewa uo ia hao* malalo 0 F«ika t no ka iaea, tm howmaopopo k* i* i»o t fce mea heW« J ke Kaeaw&i ka hmn* ana pela. No ka mea, o ke koho ana ma ka haloia» iw na Luiuuuakaamaoa, lie ineapooo 1 ke kanaka ke koho mamuli o kona makemake maoli, me ke ano knokoa, aole roe ke koi irtte ia r » me fca ha*td i w»hd makana r a hooheli ae ia ia e koho me ka maopopo ole, ft me kooa makemake ole. Ua oleloia 110 hoi, o na dala i haawiia i ke!a la e ua maū Luna la r aole no I haawi lilo ia r aka, ua haawi ia ma ke ano hoaie, a aku mai mahope. Ke manao nei makou, he hana maikai no ia. ke hanaia n&e tue ka manao pono, a ke pili i ka aie dala wale no ka h.ina aha. Aka, bt j aha hoi ke kumu o ka hoaie anu'ko i na dala ma ia la, me ka uku hoopanee ole, a me ka iiaawi ana r ku e lawe i ka balota e hahao maloko o ka pahu ba!ota. Ke*manao nei makou, he hana inaalea no ia, no ka mea, ua ike uo makou i ke ano o kekahi poe o ko makou lahui, aole i maopopo ia lajtou ko lakou kuleana nui iloko o ke koho balota ana, a nolaila, ua hoopunipuniia lakou e ka .poe hana maalea, me ke aloha ole. No ke aha ka hookuu ole aku na lakou no e koho ka lakou balota iho? Ua ike no kekahi Luna o keia rnnu Luna i ke Kanawai no ke koho aiia, no ka mea, oia no kekahi Luna Nana o ua Apana la, a no ka manao palia o eini na balota, uolaila, ua hoohainaina i kana eke i kela la, a ua hoaie aku i na kanaka me ka lawe pn i ka l>alota, Aole anei keia he*iuakaliiki pilikia no ke kau ole o na auhau? aole anei he ineapaakiki ka imi aua i ka inea dula e hiki ke hoaie mai i mea e kaa'i ka auliau? a owai ka mea e olelo ole i krt pau o ka pilikia no ka lokoinaikai o neia mau Lunamakaainana, i ka hoaie wale inai i ke dala me ka uku panee ole? He mea maopopo loa, no ke koho balots wale no kela liana ana, ua hunai» malalo o ka manao inaalea, a me ke kue i ke Kanawai. Ina paha e hoapono ia ko laua noho ana ina ku Ahaolelo, alaila, he mea kaliaha no ia na ka lehulehu, a he mea hou hoi e ulu mai ai ma keia hope aku. Ma ko inakou inanao, aole ku i ka pono a ine ka pololei ku hana ana a me ke koho ana 0 na Luna no ka Apana o Lahaina no ka Ahaolelo o keia makahiki. A i ko makou manao ina he mea hiki, e pono ke koho hou 1 na Luna no ia Apana koho. Makemake no makou e hoakaka aku i ko makou manao no ka Pauku 798 o na Kanawai Kivila, me he mea i ko makou inanao, ua kupono no i kela Apana ke koho hou i na Luna no lakou i keia manawa, a penei ka olelo o ua Pauku la. "Paukut9B. Ina e hakahaka ka noho Lunamakaainana o kekahi Apana koho o keia Aupuni, ma ka haalele ana, a ine ka make ana, a no kekahi kuinu e ae paha, alaila, na na Luna Nana koho o ia apana, mahope o ko lakou ike ana i ka hakahaka, e hoolaha koke aku rna ke akea, he umi la mamua o ka inanawa e koho hoti ai, ma kahi, a ina na wahi elua paha i hana mau ai maloko 0 ia apana, a o ke kolio ana ma ia ano, e manaoia no ia, ua paa ma ke Kanawai." Nolaila, ma keia Pauku maluna, ua haawiia no i na Luna Nana ka mana, e hoolaha hou i ke koho balota ana e like me ka olelo maluna, no ka inea, ua oleloia, ina haalele, a make paha ka Luna, a mau Lunamakaainana i kohoia no kekahi Apana, alaila, ua hiki no i na Luna Nana, e hoolaha koke aku 1 ke koho ana, aole nae oia wale no, aka, ua oleloia no ina kela Pauku, "a no kekahi ku7nu e ae paha," alaila, ua hiki no i ua mau Luna la ke lioolaha aku e koho hou; nolaila, heaha la auanei ia kumu i oleloia? Ke manao nei makou, o na Lunainakaainana i kolioia no ka Apana o Lahaina, aia no inaloko oia kumu t n'o ka mea, ua lioohewaia kekahi o laua, no ke kipe maoli ana ma ke dala, a o kekalii, ua hookuuia; aole nae ia he mea e hewa ole ai oia, i ka manao maopopo o na inea a pau, nolala, he aha ka pono o ka poe hana pela e hele ai i ka Ahaolelo? Aole o makou mauao, he mea kue ke koho hoWana ma ia Apaua, uo na Luna inalalo o ka Panku, 798, i olelo mua ia; aole hoi e hiki i ka Pauku, 796, a me 797, ke kue mai i kela koho hou aua. Penei: 1. 0 ka Pauku 798, oia ka Pauku i hooholo hope ia ma ka ike mua, a me ka hooholo muft ana o ka Ahaolelo i kela mau Pauku 796, o me 797. 2. 0 ka hookomoia aua ma kela Pauku 798 na huaolelo, " a no kekahi kumu e ae paha " alaila, ua hiki no i na Luna nana ke kauoha koke aku e koho hou, me ke kali ole aku i ka Ahaolelo. 3.-0 na hoopii i oleloia ma ka Pauku e 796; oia na hoopii ana na na mea pohihihi i hana mua ole ia ma na Aha hookolokolo, a nolaila, ua oleloia, e imi ka Hale o ka Poeikohoia i ka oiaio a me ka ole. 4. O ka hoahewaia ana o kekahi no ka uku kipe, a me ka hoaponoia ana o kona kokoolua, aole 110 ia he mea no kekahi ō laua e iu»ho ai ma ka Ahaolelo; no ka mea, ma ke K anawai o ka pono maoli, a me ka pololei, ua hewa pu no laua a eiua. No keana i hiamoe ai na Lnna nana o Lahaina, aole hoi e hoolaha koke i ke koho ana malalo o kela Pauku 798? Oia kekahi mea hemahema iki ma keia Kanawai, no ka mea, aole i haawiia ka manaa i ke Kuhia Kalaiaina, e kaaoha aku i na Luna nana o na Apana koho, e koho hou lakou malalo o

xuk Pinkoi 198 1% kc b|*»oaopopo»* inai na koino, e l&e ipe t»a Paako 7 W U, • ii» m&MO ik&koa, be jpo«o ke oooHooi» e keia Abscrft}o. Afik il Eoakoo i ffiuio n* &ele k» te KoWimi £*lat«ina i k* e pili aaa rf» ia oiuioi, «ka, tia pili 'iHb ia tnao hAo* malaie o kooa bnro t a oia no ke poo malana o na oihaua a ēaa ik/ko o ke auponi, oa mea hoi i pil* ole Ylu Oiiuioa Wa>> a ma ta Oihana Aopiilli|>ala, a ine ka ōi; hana. hookolokolo. Aoo ke kapaln*. |a mai e kekahi poe hoomikioi, īualie o lakou kekahi i kohoia mai nei ma kekahl maa apana, oo* laila, oa manao makou, aa kupono loa i ke Kuhioa e nioau akn i kekahi poe naauao, a i tia Lunakanawai kiekie do hoi. Aoie keia be mea paani wale ke koho ana i ka baiota, aole hoi be loana oui e ae i haawiia e ka Moi i na Makaainana e like me ke koho balota f no ka mea, art maiaila e ko ai na leo o na kanaka, aia hoi iloko o ko lakoo lima ka waiwai a pau oke aupuni, no lakou ia mana, a nolaila, o ka Lunamakaainana e kipe ana, a e kuoi ana i loaa ia ia, ia mana nui kuokoa, he liana hewa īoa oia, a he hana pono ole hoi, aole pono oia ke noho pu inalaIo o ka Ahaolelo. Aka, ua kaumaha no keia nupepa no kekahi o kela mau luna i oleioia no Lahaina, oia hoi ko laua mea i hoahewaia, no ka mea, lie makamaka oiaio no oia no keia nupepa, aolo lioi o makou manao e hewa oia. Ina aole oia i huipu me kona Jcokoolua ma keia koho balota ana, no ka mea, o kona kokoolua ke kumu o kona hihia, a nana no ke dala i haawi aku ma koua lima e haawi i nakanaka, nolaila, na kaumaha enakou no ko makou makamaka. Aka hoi ( e like me ke kumu manao paa o ko makou nupepa, aole makou e pani iko makou waha no ka hewa o kekaln' o ko makou makamaka, o lilo i mea e poino ai ka lehulehu, i<olaila, e ku aua no makou i ka wa me ko makou nupepa, e hoapouo ana i na hana pono, a e hoaWewa aua i na hana hewa, aole makou e hele kapakahi, a kokua iko makou mau makamaka ke hana lakou me ke keakea i na mea e pili ana i ka pono o ka lahui kanaka a pau. Ua hooinaopopoia, o ka lua o kela mau luna no Lahaina ka mea i hookomoia, oia no ke Kahukula, a me ke kumu kula olelo Beritania o Lahaina, ua hanen paha na haumana, a ua loaa na dala elua tausani a oi aku i ka makahiki, oia no ka luna mare, a ua uku ia he wahi uku no na palapala, aka, aole oia i ana, aohe i pau ka manao i ka waiwai', hoomaka uo e kohoia, a hooikaika, a welie i kekahi mau dala, a hoohewaia ke kokoolua me ka paa no o ka manao a hele no i ka Ahaolelo, a haalele i kana $haftft o ke ao i na keiki ma ka oleloßantania, me ka ohi no nae i ko ke Aupuni data ma kahi aoao, ko na rnakua ina kekahi aoao, a haalele i na haumana e auana wale. Aole anei kupono i ka Papa hoonaauao? aole ia he kupono ia ia ē hele, aole anei ia he kumu no ke koho hou malalo o ka Pauku 798, o ria Kanawai Kiwila? aole anei e pono ke huli hou aku i kumu, ke paakiki oia e hele i ka Ahaolelo? Ua oleloia e kekahi poe, " Ina e hoopaiia kekahi kanaka e na Aha Apana, a hoomalu paha, mamuli o> na haawina, a me na palena i haawiia ia lakou ma ke Kanawai, a hoopii hou ua kanaka la no olelo hooholo, alaila, ua lilo kela olelo hooholo mua i mea ole." A eia ka inakou e olelo nei, o ke kanaka i hoahewaia ana ina ka Aha hookolokolo kupono, ua haa loa ia hewa maiuna ona, a hiki i ka manawa e hoololiia'i kela olelo hooholo e ka AHa hookolokolo malnna, nolaila, makehewa i ko makon manao kela manao o kekah; poe, e like rne kekahi p oe e olelo mai rfa\ no kela Luna o Lahaina, me. ka olelo, o kona hoopii hou ana ka mea e e lilo ai i kanaka pono. Aole Joa pela.