Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 18, 23 January 1862 — E kapu ke puhi Rama! [ARTICLE]

E kapu ke puhi Rama!

Ka Hoku o ka Pakipika e :—Aloha oe: Ua ikeia ka olelo akamai a ko'u hoa hoolaha manao, o keia mea he manao, o keia mea he nupepa, ma ka pepa lf iho noi o ka Pakipika, i paipaiia e Halaaniani. Ua hooakaka kumU mai oia i na mea e waiwai ai ka lahui kanaka, o ka mahiai ana, a hoolilo i na mea oia ano i rama. Ma ko'u manaolana, a me ko lakou nei ae hoi, he makehewa ia. Ua haawi mai ke Akua ia mau laau e kanu kakoa, a lawe, a ai iho, a maona ka opu o ka makua, a me ke keiki, a me ka moopuna, ka wahine, ke kane, a pela'ku. He mau hua knpono ia ke hanai ia iakou, ka poe pono, ka poe hewa, na'iii, na makaain&na, ke keiki iluna ke alo. Ma ka manao haaheo o kanaka, kuko, moekolohe, aihae, pepehi, powa, puni waiwai, hanaino, opu-keueue, hookaha, hookaawale makamāka, a pela'ku. Ma ia mau ano, ua hooliloia ka mea ai, e lawa ai ka iehulehu i rama, i mea e pono ole ai. Ke olelo hou mai nei o"ilalaaniani, e nana aku kakou ia Beritania, a rae Amenka, malaila kahi uui o na kanaka, ma kahi o ke puhi rama. Ke olelo aku nei au, aia malaila ka poe iou rama nui wale, poe powa, poe pepehi, poe ilihune, poe mako-na, poe makilo, poe noi, be poe e moe ana ma na alanui no ko lakou ilihune, aole hale, aole kuleana, aole wahi me» e paina ai, e ola ai kona alna i na wa a pau. Ua lilo t ka rama, iaa hoomaun»una wale, ua nui na imike ma ia mea. A o ka poe waīwai, oa waiwai uo lakou, a me ka poe pono, ua pono lakou, a pela aku o na mau auponi naauao la. Ma ko kakon

m*« wahi kiko aina ikiki» o k* mom pika aka* nel» tla kapu ia # me n» me* oi« «no m* ? aole «q i īke i kekahi poe o kāko« e ioo« wale ana im n»alanoi, aoka h*le ole, a « ooi T wale «ihi i ka poe «hiiwii, e baJW(H mai i keoeta na lakoa. i me* e lom ai kahi ai. Ua lako ik) lakou, ua ahiia kabi okxbeiobe o ka m«ittia, a me ke keiki, ameke kane, ka traine na n>ea a pau. Ua iako pono na WAhine» oa haweie n» pao hololio e hailewa ana, ua kapakahi na papaie iwaiwa, ua papale ihi, na malina, na ian naheie&ele i hoohali vanekoava ia e ka poe akamai. Ua lako pono na keiki, ua loaa ke knmn ao, ka halekula, na lako i na buke, na papa, na pepa kakaa, na inika, na mea hoonanuao no a pau, ua pnka na nupepa, na heluhelu, ua kamailio, ua hoomaopopo, ua lako na kane i ko lakou man kahiko iho, i ko iakou kino. Ua lako ina kuleana, na hale laau, na lio, na waapa, na waiwai o kela ano keia ano, o keaha aku auanei kahi i koe ! eia wale no, oka hookanaka makua, o ka Ikk>kuonoono, o ka hoomaopopo, o ka maiama pono i kahi loaa uuku e mahuahua ai. o ka uhauha ole, o ka hoopi, o ka hana mau i kou kuleana, a ulu ka ai, a mahuahua, a nui, o ka malama pono i kau oihana i haawi ia mai, a hoomaopopo oe ia mau mea. Ileaha anei ka mea e uwe ole ai kakon i ka iiihnne i ke dala ole, ua lako kakou? Ke olelo mai nei oe f he mau aupimi kanaka nui laua, pela no paha, E nana mo Kinohi, 9:2Ī penei, e hoomahuahua auanei keAkua a e noho no auanei ia ma na hale lewa o Sema, o Kanaana kana kauwa. Oia ka Noa wanana i kana mau keiki no na mamo a lakou mahope nei, a ua ko no ia wanana a hiki i keia la. Ua piha'o Europa a pau, a ine Ainerika i ua mamo a Sapeta, ke piha loa mai nei na hale lewa o Sema ina maino a Sapeta, oia hoi, uo na Inikini j ka aina o Amerika mamua. 'Aohe hoi a ka- j kou kuhikuhi ana'ku ilaila. E nana iki iho kaua ma Honolulu, piha a hanini ma ka niho mole ua mea he mamo a Sapeta, ke noho nei lakou ina na wahi i noho ai ko kakou poe alii mamua, a me na makua o kakou, ua paa na hale, ua kuleana, ua alodio, uahanau keiki. No ia wanana mua oke Akua la ma o Noala, nolaila, ua hooko īnai ke Akuaia wanaua ma o Kaopulupulu la, kekahi katla maiia Oahu nei, e haawi rnua ana no i ka aina no ha mamo a Sapeta, penei kana olelo i kana keiki, i nui ke aho a make i ke kai, no ke kai ka hoi ua aina, aia )a, lilo ka aina ia kai. Mai kai mai nō o Kahekili maluna mai oka waa, a pae aria i Oahu nei, kaua me Kahahana, a holo o Kahahana i ka nahelehele, lilo ka aina ia kai. Mai leai mai no o Kamehameha, a kaua me Kalanikupule ma j Nuuanu nei, a hee o Kalanikupule, lilo ka ! aina ia kai. Mai kai rnai nei no ka haole maluna rnai nei o ka moku a noho ana i uka nei, he oluolu waie no ka lakou la hana ana inai i na'lii o kakou, aolie i eha ka ili, iilo no ia lakoti la na hooponōpono aupuni, na aina, na kuleana ma ka hoolimaliina, ma ke kuai, ma ka hoaie i kahi awelu lole, i ka rama, ia mea ae ia mea ae, ua lilo ia lakou la, o kau no ia o ka hoaa aku ma ka palekai. Ua ike ke Akua i ka liana hewa o ko kakou mau kupuna mamua, ua hooko ke Akua 1 ka wanana a Noa iloko o na kaula o Haw aii nei, penei ka lakou olelo, e pau loa ana na kanaka i ka inake a k«>e o ka pohaku, he pohaku kam'ea nana e noho ka aina, a he kanaka alohilohi. Oia ka wanana ana kaula kahiko o Ilawaii nei, eia no paha ia mooolelo iloko o ka buke opu o kekahi poe o kakou e noho nei, ke kukala nei na kumu a kakou, aole paha e umi makahiki i koe, nalowale ka ili-ulaula, wah't a lakou. Ke lohe nei au, aia a puhi ia ka rama, paa ke dala i Hawaii nei, aole e lilo i ko na aina e, i ko laila mau rama e lawe ia mai nei, he wahahee ia. He mea ia e iiihune ai na kanaka ke ae ia ke puhi rama. Ina <• ae ia ke puhi rnma, e waiwai no ka mea aina nui, e waiwai no na haole, ka poe i lako i na mea hoonui waiwai, ka poe i lako i na k"kua ha~ na. A e ohi ia no na kanaka o kakou ma ka hoolimalima ku-makāhiki, eiima paha wahi dala no ka malama a emi mai ilalo, a e kolo dala, he dala maoli nae ka olelo ana, a i ka hiki an» nae i kahi o ka hana, ua oi aku ka lahi, ua emi mai ka luhi o ka p«e paahao, he hapaha ko lakoU la, a i ka paa ana oka maiama, olelo mai ka lona hana, ua kiko oe e mea, ua haia kekahi la, oa noho waie oe, a ua mea oe, a ua laiau oe, pela e hookaumaha mai ai ka luna, ilaila waie iho no oe a pi-o-o, a hoopaoee hou paha ka hana, i kii ako ka hana i kahi palul« hapaloa paha ma Honolula nei, a be $1.50 paha ia ma o o ua poe ku-makahike la, aloa no wahi palule, ka pau nō paha >a o na dasa ekolu o ka maiama. no ke kiko paha kekahi, a no keaha ae la hoi, e imi hou mai i hooe, a! lahi, o-i» Aole e paa ke dala i Hawaii nei no ke pubi ana oka rama. Ma ke puhi ana anei o ka ram>, lako mau na mea o kela ano kria ano 3 Hawaii oei, ao!e! Aia no ma an āina e kahi i hanaia a> ka lole, a ke lawe mai oei i Hawaii nei, a ke iilo ooi nei ke da la malaila, a lawe akt> i na aioa e. Aia ma oa aiaa ena hale hana pepa pai palapaia, & ke iilo nei ke daia ia lakoa, aia ma na aina e ka laao noi loa ! kopoao ke hanaia i mao lako hale, ke f»ih» »i moka la mea ( a ke lawe nei i na dala a kakoe, a peia aku. Ma Hooololo oei, aa hookapo ia sa hale

ino Ma t »• kmikMii o*i ( a ■*;§*«•«&• aa koi ka l«»e om» k o iia p*« 00« ma ka Hilewai Ro lt#aba ka ste« « aaku ai ? «ii, m fe« n*te Oim mmwkm&m §m» bia e om «i ke htßaba J h«hibip»«»lo f l b«p«b« f»h«, » ra«i pa »fa mfk r d«li i»w l «*ntf«bt t ei« hoi, ia« «s« j« ke pohi r»ro», 1 bo«ltiki ia P*b« ne hale pubi rama, lowea *ilu< p«īti ti. Aole ioei e hiki ia iako» k« b« onlu, a awla paba ka poe be!e mtiaiU ? Ma ko*« nanao kubibewa, «a hiki n«. K i mai paha oe, he kaoawai no 9 «oho aei 110 ka ona, aole i hoopaoi*, e u ka D o oia e like ®e ke kaoawai. Ae, ke ae ako oei ao, he kaaawai fio ka ona i hopuia e ka makii, i loaa hoi na hoike ike pono, anle kaoawai no ka ona malu, a ooa pee paha i nalo 1 na maka o ka makai, aole kaoawai no ia mea. A i kekahi manawa paha, t>a nalowaie ka makai, mai ko iakou maka aku, aa hele nae ma kahi e, alaila, he mana no ko lskou e inu like, a hooho ia ka makai, a hoin pahe Ukou la, a hoomaiae paha. A lilo bou paha ia di* la o ke aupuni malaila, no ka hoomaiu ana i ua poe hale puhi rama la, o na d«la uku makahiki hoi oua mau hale puhi rama la. Auhea iho ke dala koe 00 ke aupuai. Eia h»i, e like me ka nui ana o na hale puhi raina, pela ke emi ana mai o ke kumu* kuai o ka omole, a galani paha, i hapawalu, a hapaha paha, a loaa ao i ka poe ilihune, a inu no lakou, a haunaele no, O ke kanaka paha i kupaa i keia manawa e noho nei, a hiki mai ka wa e oui ai ka raro<*. a inu kekahi poe a kani ke oli, • hoohie paha, a hoowalewale, a ike kela i ka meaai, a hoohalike pu no me lakou la, a. pela aku ana ia kana';a, a o ka poe no hoi e kupaa, ua paa no lakou No ka pau e o kahi pepa, ke hoopau nei au i ko'u manao. A ina i pane ia mai no, e pane aku no wau me na olelo loihi, J. H. Kjk*truv. Maunalua, Oahu, lanuaH, 23, 1802.