Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 21, 13 February 1862 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE I. HONOLULU, FEBERUARI 13, 1862. HELU 21.

 

Hoku o ka Pakipika.

HE INOA NO KAWAILAHAOLE.

Aloha au o ka luna o Waialeale-hehene au-e,
Ke
nana iho i ka nani o Kawaikini hehene a'u-e,

Ina ilaila kekahi kini o makou hehene au-e,
Ina ia me na ohia o Kupakoili hehene au-e,
He haili he manao kai hiki
mai ia nei hehene au-e,

E kali aku ana i ka noe o Alakai hehene au-e,
Paa e i ka auhau kokolo o Makuaiki hehene
au-e,

Me kuu ipo i ka haka lewa o Nualolo hehene au-e,
Halawai ae la me ka wai kuauhoe i ka pali hehene au-e,
Pali mai Koamano i ke ehu a ke kai hehene au-e,
Aohe wa ua ike i ke kai o Koholaiki hehene au-e,
Kuehu e ka makani o ke Koolau hehene au-e,
I lohe mai i ka ohiki haehae kapa o Waiolono hehene au-e,
U—hu—hehene au—e,
Mrs. KAMAKA.

Aloha au ka luna o Maunakea hehene au-e,
O ke aha ka hana a Lilinoe ia Poliahu hehene au-e,
E kilohi ana i ka nani o Punahoa hehene au-e,
I hoa hui no'u ke one o Waiolama hehene au-e,
Pulu iho la i ka ua o Hilo he Kanilehua hehene au-e,
Anu maeele i ka nahele o Paieie hehene au-e,
Homai ke aloha i hoa hele no kahi kanaka ole hehene au-e,
Honi aku o ke ala o ke Kupaoa hehene au-e,
I kuhi au o na kaikuahinne aala o Aiwohikupua hehene au-e,
O na wahine kia manu o ka uka Iolaa hehene au-e,
A nana ana i ka nahele o ka Hooku hehene au-e,
Pakele mai hala i ka pahoehoe o Kauanahunahu hehene au-e,
Paa e i na lehua o Puenaena hehene au e,
U—hu—hehene au—e.
Mrs. NAWELU.

Aloha au o ka luna o Maunaloa hehene au-e,
Oia mauna kapu a ke ala i nono ai hehene au-e,
Noho au a manao i na ki a Kaunu hehene au-e,
He kau leo ana na ka la i Haehae hehene au-e,
E akahele iho oe i na lehua o Hiilani hehene au-e,
Ina i Puna ke ala me ke onaona hehene au-e,
He kahiko ia no Hopoe i ke kai hehene au-e,
Ke hopo la i ka ua pehi hala o Panaewa hehene au-e,
I  ke aluka a na manu i ka Ohelopapa hehene au-e,
Homai ka manao i lua no ke aloha hehene au-e,
I kau lele no ke aloha i hala aku nei hehene au-e,
I mau ke kipa ana a ka ua Kanilehua hehene au-e,
O ua kaua kamalii he hoe wale hehene au-e,
U—hu—hehene au—e.
Mrs. KAHOOHULIMOKU.

Aloha a'u o ka luna o ka Waikapu hehene au-e,
Oia wai hoopuakea i na pali hehene au-e,
E hoaiai ana iluna o Kaukini hehene au-e,
O ke kini lauahi ia o makou hehene au-e,
Hooioi ka noho a Makaukiu hehene au-e,
E hookiekie ana i kona kino hehene au-e,
I ike mai ke kini au kai o Kakea hehene au-e,
Luaiele ka laki o na Hunaapalai hehene au-e,
Pali ka maka paweo i ka ike aku hehene au-e,
Hoolono au o ka leo o ke kai hehene au-e,
Aohe wahi oni ae a ka nalu o Lehia hehene au-e,
I ke aka lawe malie i ka poli o Apiki hehene au-e,
He apiki ia nei he apa kau hehene au-e,
He lima kai nui i ka hai hehene au-e,
U—hu—hehene au—e,
Mrs. J. MELE.

Aloha au o ka luna o Kaala hehene au-e,
Aala paoa ka nahele o Malamanui hehene au-e,
Puia okoa no ke kula o Kanoenoe hehene au-e,
Noe aloha ia'u ke kula o Haleauau hehene au-e,
E au mai oe e ke aloha a loaa au ia nei hehene au-e,
Ia nei no au me kuu aloha hehene au-e,
Aloha ke kino i ka lupea e ka manao hehene au-e,
E kaohi ana au ia Halemano hehene au-e,
I lawehala na'u o Kukaniloko hehene au-e,
I hoa pana no ka uka o Wahiawa hehene au-e,
He hawawa ia nei la he lawaia maukauka hehene au-e,
He hoa lawaia no Makuakeke hehehene au-e,
U—hu—hehene au—e.
Mrs. K. KEAMOKU.

Aloha a'u o ka luna o Waipuhia hehene au-e,
O ka holu a ke Kawelu i Lanihuli hehene au-e,
E huli mai oe e ke Kamakahala o Nuuanu hehene au-e,
E hooaikane me na hala o Kekele hehene au-e,
Me kuu hiapo no la i Moelana hehene au-e,
E noho ana me ke ala o Kaawapuhi hehene au-e,
I like me ka ua poai hala o Kahaluu hehene au-e,
He luuluu ko'u i ka leo a Mololani hehene au-e,
I ka hana wale a ka ua Apuakea hehene au-e,
Aohe kuleana o Kanehoalani ilaila hehene au-e,
Ho iho kaua i piha i ka manao hehene au-e,
I-e-eha like i kaukana a ke aloha hehene au-e,
He kilohana ia no ke kanaka e nani ai hehene au-e,
U—hu—hehene au—e,
H. W. WAHINEKAUA.

Aloha au o ka luna o Hualalai hehene au-e,
Alai ia e ka noe paa ka mauna hehene au-e,
Ke nana aku ia Kilauea hehene au-e,
I ke ahi pio ole a Lonomuku hehene au-e,
He kupa he kamaaina no Halemaumau hehene au-e,
Me kuu ipo lehua i ka hapapa hehene au-e,
Ke inu ae la i ka wai o Kulamanu hehene au-e,
I walea i ka ono o ka Ohelopapa hehene au-e,
E nana ana i ke ahi o Mokuaweoweo hehene au-e,
E hoi ana i ka poli o Kahoalii hehene au-e,
I ike aku ia na makani paio hehene au-e,
Eia ka makana la e Mauliola hehene au-e,
Ola ke keiki nona ia inoa hehene au-e,
U—hu—hehene au—e.
J. I. W. KAANAANA.

Aloha au o na lehua o Lihau hehene au-e,
Ke lu ia la e ka makani hiolo ka pua hehene au-e,
He la manu nei e Kamalama hehene au-e,
Ke pili lolelua nei i ka pua hehene au-e,
Hui ia mai Maui hikina me Maui komohana hehene au-e,
I ka hele a ke Kaeaea nui hehene au-e,
Hele huhu kaikoi a Kanewahineikialoha hehene au-e,
Kii-helei na wawae o Makalii hehene au-e,
E keehi ana i ke poo o Haleakala hehene au-e,
O ka la o ke aloha i hiki ai hehene au-e,
I hakanu ai la i kuu manawa hehene au-e,
Ua ike no Kanaha me Manoni hehene au-e,
I ka hana a  ke kula o  Kamaomao hehene au-e,
U—hu—hehene au—e,
K. WAIHOIKAEA.
J. W. KAOLIKO, Kakauolelo.
Kauluwela, Honolulu, Feb. 8, 1862.

MOOOLELO NO PAMANO—Helu 2.

                A pau keia oli ana a Koolau, huli aku la no ke alo pii iuka, o ko ia nei pii aku la no ia a kahi i huli hou ai ke alo nana i kai. Hapai aku la keia i keia wahi mele penei.
                Aloha wale ka pali o Koloa,
                Ke alo huli i Waihanau la—e,
                Hanau—e,
                Aloha wale ka hoahanau,
                I ka hoi wale i ke kaha loa la—e,
                Hoi wale.
                Mai ka la a laua nei i iho ai a po, mai ia po a ao, ua hooholo ia e ke 'Lii ka make no laua nei, oia o Kaiuli, no ka manao loa o ua o Kaiuli ua aloha laua i kana kaikamahine, nolaila, hoouna ae la ia i kekahi mau kanaka e kii ia laua nei i kai o Mokulau, me ka olelo aku o Kaiuli i na kanaka nana e kii laua nei i kai, penei; Ina olua e iho a hiki i kai, ea, a aia no laua ke noho la i kai me kuu kaikamahine, alaila, kena ae olua i na kanaka e pepehi ia laua a make.
                Ia lakou nei e kamailio ana, ike mai la kekahi kanaka ia Koolau, e hoea aku ana, olelo ae la ia ia Kaiuli, "eia o Koolau la, i nana mai ka hana o lakou nei, e hoea aku ana o Koolau. Ia wa, kena koke ae la o Kaiuli i na kanaka e kii e pepehi ia Koolau a make, kii aku la na kanaka ia ia e pepehi, ike mai la kela i na kanaka e kiiia aku ana keia e make, alaila, olelo mai la kela, "e, alia au e make; he wahi olelo kau i ke alii! A lohe lakou i ka ia la olelo, hooki koke lakou i ko lakou manao.
                Alakai ia aku la keia a mamua o Kaiuli, ike mal la ia ia nei, ninau mai la o Kaiuli, heaha mai nei kau? Kainoa paha ua make aku nei oe ia lakou la, pane mai la kekahi kanaka, aole hoi, i mai nei he olelo kana ia oe. A lohe ke alii i keia mea, ninau aku la kela, heaha kau olelo? Hai aku la ia, aia no o Pamano la i kai ua aloha oia i ko kaikamahine, a lohe o Kaiuli i keia mea, nui loa iho la kona huhu no Pamano, ano e kona kii. Ia wa no, kena koke ae la o Kaiuli i kekahi mau kanaka e kii ia Pamano i kai o Mokulau, me ka olelo aku ia ia e hoi mai.
                Iho aku la ua mau kanaka nei a hala mai la kauhale o lakou nei, olelo aku kekahi kanaka i kekahi kanaka o laua, aloha mai la wau ia Pamano e aho paha e hoi kaua a olelo aku i ke alii aole e hiki mai o Pamano; ae aku la kekahi kanaka, ae. O ko laua nei hoi aku la no ia, ia laua nei i hoi aku ai a hiki i ka hale, ninau mai la o Kaiuli, auhea hoi o Pamano? hai aku la ua mau kanaka nei, aole e hiki mai, oi koi aku nei maua e hoi mai, hoololohe loa no e noho i kai. A no ka hiki ole ana mai o Pamano i keia mau kanaka, kena hou ae la no ia i kekahi mau kanaka e kii ia ia.
                Iho aku la no hoi keia mau kanaka a waena o ke alanui, ulu ae la no hoi iloko o keia mau kanaka ke aloha no Pamano, olelo aku la kekahi i kekahi, ka! e aho paha e hoi kaua a olelo aku ia Kaiuli aole e hiki mai o Pamano, a holo like ae la ia laua ka manao e hoi, ko laua hoi aku la no ia a hiki i ka ka hale, ninau mai o Kaiuli, hai aku no hoi keia mau kanaka, aole e hiki mai. O ka hana mau no ia a ke alii o ka hoouna pinepine i na kanaka e kii ia ia nei i kai o Mokulau. O ka hana mau no hoi ka na kanaka o ka iho no a kahi e hoi mai ai.
                A no ka hiki ole ana mai o Pamano e like me ke kauoha a Kaiuli, alaila ku ae la ia iluna a ninau pakahi aku i kela kanaka, keia kanaka penei; owai la auanei o oukou ka mea e hiki mai ai o Pamano iuka nei? Olelo mai la kekahi, owau; olelo hoi kekahi, owau. Ia wa pane mai la o Waipu, owau kona mea e hiki mai ai iuka nei, aole e hiki mai ia lakou nei, no ka mea, ua momona ko lakou nei puu i ka waiwai a kuu keiki. A lohe o Kaiuli i keia manao o Waipu, ninau mai la ia, ea, e hiki io mai ana anei o Pamano iuka nei ina nau e kii.   Ae mai la o Waipu ae, i aku o Kaiuli, o ke aha auanei hoi ka mea e hiki mai ai ia oe iuka nei, no ka mea, o kau keiki no ia. O ko ia la makuahine no ka mua, o oe aku no ka hope, nolaila, aole e hiki mai ia oe iuka nei. Paakiki loa mai la no kela me ka olelo mai, hiki no. A holo like ae la ka manao, o Waipu ke kii ia Pamano.
                Ia Waipu i makaukau ai e iho, olelo aku la ia ia Kaiuli penei, ina wau e iho, ea, olelo aku oe i na kanaka e kii i awa, a hoi mai no mama a piha na umeke, a me na huewai, alaila, iho aku la o Waipu a hiki i kai o Mokulau, halawai pu iho la ia me kana keiki, aloHa aku, aloha mai.   I aku la o Waipu, Auhea oe e kuu keiki, i kii mai nei au ia oe e hoi kaua, i ko puni o ka awa, i na kanaka a me ka waiwai a pau, ke kali mai la o uka la o ko hoi aku, haawi ke kapa, ka malo, ka pau, a me ka ai, ka ia, me na mea a pau loa, ae mai la no o Pamano ae, o ko laua nei hoi aku la noia.
                Ia laua nei i makaukau ai e hoi, lele mai o Keaka paa ia Pamano, me ka i mai, mai hoi oe, noho mai no kaua, iloko o keia leo kaohi a ka wahine e noho, aloha hou aku la o Pamano, me kona manao no e noho no i ke kaohi mai a ka wahine.  A ike aku la o Waipu he ano noho io kona i ke kaohi mai a ka wahine, alaila, pane hou aku o Waipu, mai noho oe, e hoi kaua i ko puni o ka awa, a lohe kela he awa kekahi mea oia nei i kii ia mai ai, alaila, ikaika loa iho la ko ia nei manao i ka hoi, hoolale koke aku la keia ia Waipu e hoi.   Ike mai la ka wahine ia laua nei e makaukau ana e hoi, lele hou mai la no kela e aua i ke kane, i aua mai ka hana o ia la, aole o ia nei wahi mea a maliu aku, i uhai aku ka hana, hoonanauha aku ana kela. O ko laua nei pii aku la no ia.
                Pii aku la laua nei mai kai aku o Mokulau a waena o ke kula, ke nana mai nei oluna o Kauhao ia laua nei o ka hoea aku, ia laua nei e pii ana, kau wale mai la no ia Pamano kona helehelena make, alaila, ninau aku la oia ia Waipu kona makuakane. Owai aku keia oioina mamua aku o kaua la, ke hoea aku? Hai mai la o Waipu, o Puuheoheo, o Puupiopio, alaila, pane aku la o Pamano penei, e lawe ana paha oe ia'u e make. Ina no hoi he make ko luna ea, e hai mai oe ia'u, o ke ala no keia la hele ae, he mea ai ia no, kalo moa.
                Alaila, olelo aku la o Waipu, aole oe e make, he aloha ko luna la e noho mai la ia oe, o ko hiki aku, ke waiho la ka waiwai a hiki aku oe ka puuku, alaila haawi. Ia manawa, oli mai ana kekahi kaikuwahine oia nei, o Kauhanekinowailua, no ko laua la ike ana mai e lawe ia ana ko laua kaikunane e make.
                Kau pono iho la ka la i ke kula o Maili,
                Aia ma ke kaha o Kualakai,
                Alakaina i ke ahupuaa—e,
                Ua hue ka oe au e hoole nei,
                Paa ka ole i ko waha,
                Nau ia—e,
                A lohe o Pamano i keia mele a na kaikuwahine i oli mai ai; alaila, i aku la keia, aole paha i paa ka hale paiwi o olua o na kaikuwahine i kuu la hue.   Kainoa i ku i kuu la kanaka maikai, no olua no la ka olelo ana he akua poo huna i ke aouli, he akua mana ole.  Pii aku la no laua a hiki i kekahi oioina hou aku, ninau hou aku la no keia, owai keia oioina. Hai mai la no o Waipu e like me mamua, o ka ia nei hana no ka ninau aku i ka make, a o ka ia la no ka hoole mai. A no ka nui aloha no o na kaikuwahine i ko laua kaikunane, oli mai la no.
                Ke koko pilipiliula i ka la—e,
                I ula i ka la o Waikaia,
                Kaia aku la oe ilaila—e,
                Homai ka ihu a hele ae—a,
                A hele ae maua—e,
                I ka lohe ana oia nei i keia mele a na kaikuwahine i oli mai ai, maopopo iho la ia ia kona lawe ia e make, alaila, hapai ae la o ua o Pamano i keia mele penei,
                Kuu akua hea i ka lai—e,
                I ka piina o Pueohulunui,
                Ka uhane pee i ka lauki—e,
                O Hamakua i kui lei,
                Oia he kui lei au nou e ke akua—e,
                O ua akua mana ole nei hoi—e,
                A pau ae la ke oli ana a ia nei, ninau hou aku no keia i kahi makuakane oia nei ia Waipu. Anoai paha hoi he lawe make keia ou ia'u, e hai mai oe, o ke ala no keia la hele ae, he mea aina no, kalo moa.
                Aole no hoi kau a he wahi mea aloha iki o Waipu i kana keiki i ke koi aku, huna loa kela me ka hoole mai, aole oe e laweia'na e make, pinepine ka ia nei koi aku; pinepine no hoi ka ia la hoole mai. Koi ikaika loa aku la no Waipu ia Pamano me ka olelo aku, e wawe kaua, ke uluhua mai la paha o luna la i ka lohi o kaua.
                Pii aku la laua nei a hiki i luna o Kauhao; i kahi o na hale o Kaiuli, ku laua nei mawaho o ka hale.  I nana aku ka hana ia loko, ua piha loa i na kanaka e nonoho like mai ana na kane na wahine, a me na keiki, ike mai la lakou ia ia nei i ke ku ana'ku ma ka puka o ka hale, uwe mai la lakou.
                A komo aku la keia iloko, kuhikuhi ia ae la ko ia nei wahi e noho ai, o kahi inoino kelekele loa, a no ia ike ana iho o ia nei i ke ino o ko ia nei wahi, wehe ae la no keia i kahi ahu moena oia nei, uhola iho la malalo ona, noho iho la keia maluna, nana aku la keia i na kanaka, hiolo like mai la ko lakou la mau waimaka, no ka nana mai ia ia nei a o ko ia nei kanaka maikai, aloha mai la. He maikai ka maka o na mea a pau o loko imua ona; aka, o na maka o Kaiuli a me kona mau helehelena a pau, ano e loa kona kii imua o Pamano ia wa, like pu me ke kii o ka papa ehiku. Ike aku la no hoi keia i na umeke awa, a me na huewai, ua piha loa o lalo o ka holopapa. Ia wa, oli aku la o Pamano i keia mele penei.
                Ku ke-a ka hale o Kaupo,
                I hoohalike me ka hale papohaku,
                Paa ole ka hale a ka lauwili—e.
                He lauwili,
                He lauwili ka makani he kauaula,
                Ka pii loa aku a Naiwi,
                E i-ala—e,
                Ha uku o ko hale la o na iwi,
                Ia ia nei e noho ana ma ua wahi inoino nei, hoolale koke ae la o Kaiuli i na kanaka e hoomakaukau i ka awa, e hooinu ia Pamano. Ia manawa, haawi ia mai la ka awa ia ia nei, ua hana ia a loko o ka huewai, ia ia nei e makaukau ana e inu, ani ae la keia me ke kahea ae i na kaikuwahine, penei.   E! e Kauhanekinowailua, e Keakaikamuliwai e, eia ka awa. Pane mai la ua kaikuwahine, ninia ka awa; aole oia nei ae aku i ka laua koi mai e ninini, inu ae la no keia a pau. Ike mai la no Kaiuli ua pau keia huewai awa, kena ae la no i na kanaka e hooinu, o ka ia nei hana no ke kahea i na kaikuwahine kinowailua oia nei, o ka laua la no hoi ke koi mai e ninini ka awa aole oia nei ae aku, noke aku la no keia i ka inu, a no ka awaawa loa o ko ia nei puu, nonoi aku la keia i wai, haawiia mai la no ka huewai, inu ae ko ia nei hana, he awa no.
                A no ka nui loa o ka awa i hanaia, aole e hiki ke pau. Ua ona na kaikuwahine, a no ko lauala ona ana, nolaila, ona pu iho la me ia nei, ia ia nei e noi aku ai i wai, haawiia mai la no he awa, ia wa, kokoke loa mai la keia e hikikii i ka ona.
                Ike mai la na kaikuwahine oia nei ua ona keia, lawe ae la laua i ka ona lilo ia laua, aole iho la oia nei ona, aka, aole he pau iki o ko ia nei hoohainu ia.  Oi inu aku keia i ka awa aole i pau, ona loa keia a me na kaikuwahine pu, koe o ka awa, a ike iho la laua ua ona ko laua kaikunane, oli mai la kekahi kaikuwahine i keia mele.
                A malie haki ka nalu o Kauhala,
                Hoaiai ke kaikoo o Maliu—e,
                A Maliu—e,
                Ko maliu ole i ka ualo—a,
                Ko hookuli i ka hea—e,
                Mahope iho o keia oli ana a na kaikuwahine, kena koke ae la o Kaiuli i na kanaka e hoa i ke koi. I nana aku ko ia nei hana e hoa ia mai ana ke koi oia nei e okiia'i. A no ka nui aloha o na kanaka ia ia nei, me ka minamina i ke kanaka maikai o Pamano, aole i hoa ia ke koi me ke kaula kupono e paai, hoa ia mai la ke koi me ke kaula lai. Alaila, oli aku la o Pamano i keia mele.
                Aala kupukupu ka uka o Kanehoa la—e,
                Hoa—e,
                Hoa na lima o ka makani he Waikoloa,
                He Waikoloa ka makani anu Lihue,
                Olina aloha ka uka o Waiopua la—e,
                Kuu pua,
                Kuu i kui e lei—e,
                Ina ia oe ke lei mai la,
                A pau ae la ke oli ana a ia nei, lele mai la kekahi kanaka a oki ia ia nei. Ia wa oia nei e oki ia ana aole oia nei wahi mea a moku iki, no ka mea, ua hoohuli ia ka oi o ke koi mahope, a o kahi oi ole mamua, no ka nui aloha o na kanaka ia ia nei ke kumu o keia hana ana pela.
                A no ka moku ole o Pamano i keia kanaka, nolaila, kahea hou ae la o Kaiuli i kekahi kanaka e hele ae e oki ia ia nei. O ka hana mau no ia a na kanaka o ke oki ia ia nei me ka hoohuli ia o ka oi o ke koi mahope, no ke aloha no.
                O ke aloha wale no ke kumu o keia hakalia o Pamano, no ka mea, aole i loaa iloko o na kanaka ka hewa no ia nei e make ai. Aka, aole he pau iki o ko Kaiuli manao make no Pamano, ku mai la no ia iluna me ka wiwo ole, a ninau, owai la auanei ka mea hiki ke pepehi ia Pamano a make, a owai no la hoi ka mea hiki ke hoa i ke koi me ke kaula kupono. Alaila, pane mai la o Waipu, owau! owau wale no ka mea hiki.  E ke alii e, a lohe o Pamano i keia leo o kona makuakane, alaila, huli pono aku la ko ia nei alo nana iwaho, ike aku la keia i ka waiho mai a Kahikinui, ka aina hanau o ia nei, aloha aku la keia, oli aku la oia i keia mele penei.
                Uliuli kai pali o Kahikinui,
                Kokolo mai ka ohu e he ino,
                Ike i ka ne a ke kai—e,
                O Papaloa i Kahikinui,
                Pupuu wale ko'u wahi.
                He-a wale ka'u moe,
                I moe au i Kaniku—e,
                I waena konu o ka ino.
                Ia wa, ku mai la o Waipu iluna, olelo ae a ia, aole e make o Pamano ia lakou nei, no ka mea, ua ai lakou nei a momona ka puu i ka waiwai a kuu keiki. Nolaila, ua hilahila lakou nei.
                Alaila olelo mai la o Kaiuli, pehea auanei e make ai ia oe, o kau keiki no hoi o Pamano, a o oe no ka muli o kona makuahine. Hai aku la o Waipu i ke kumu o ka make ia ia penei; Eia kona hala e make ai ia'u, o ka haawina ai, a me ka haawina ia, kapa, pau, malo. I ka wa oia ka puuku waiwai, ua haawi ia mai o ka wahi o waho o ke ope kapa, o ko'u wahi kapa ia; a pela no ka haawina malo, o kahi nikii o waho la, o ko'u wahi malo ia, a pela no hoi ka haawina ai, a me ka ia, nolaila, make ia ia'u.
                Alaila, haawi ae la o Kaiuli i ka mana ia Waipu e hiki ke pepehi aku ia Pamano a make. Ia wa, lalau aku la o Waipu i ke koi, a hoa iho la ia me ke kaula kupono. A paa ke koi, lele aku la o Waipu e oki ia Pamano, ia ia e oki ana, moku iho la keia, no ka mea, aia ka oi o ke koi mamua. Ia wa, pane mai keia, alia paha, ua make hoi, oli aku keia i keia mele hooalohaloha penei.
                A luna au o Malamanui,
                Lulumi iho la i ke hau o Kalena,
                He hau e hookio ana i ke kapa pili,
                Kaulai aku ilalo o Waiakekua,
                O ua akua mana ole nei hoi—e.
                Iloko o keia leo aloha a Pamano i oli aku ai, hiolo like mai la ka waimaka o na kane, me na wahine, a me na keki, aohe mea paa ole o ka waimaka, aka, o Kaiuli, a me Waipu, a me Koolau, o lakou no ka poe uwe ole. Ia wa ku hou mai la no o Waipu iluna, lele aku la no ooki ia Pamano, ia ia e oki ana, pane mai la kela, alia hoi, e ae hoi e akahele ka pepehi la, ua make hoi, alaila oli aku la keia penei,
                O ke koko pilipili ula i ka la—e,
                I ula i ka mokiha ula a kane,
                Ke pili hele i ka la—e,
                O Lani i Maunalei,
                He kui lei au nou e ke'ku—e.
                Ia wa aneane loa iho la keia e mainoino, paholehole ke kino,  nahoahoa ke poo, kahe ke kokp. mao a maanei ona.   Nana mai la o Koolau i ke aikane, a ua inoino ke kino, komo iho la ke aloha iloko ona, uwe iho la ia, nolaila, oli mai la o Koolau i keia mele aloha i ke aikane.
                E uwe ae ana wau la i ko'u hoa,
                Mai ka ai huli i ka mauna,
                Mai ke ala iho i Kulihemo,
                Hemo ua pili aloha nui nei a kaua,
                Ke aloha nui a kaua i hui ai,
                Aaau aku kaua a ea me he wai la—e.
                A pau ke oli ana a Koolau i keia mele, lele aku la no o Waipu e oki ia Pamano, olelo mai kela, e akahele ua make, aole no he wahi aloha iki o Waipu i kana keiki. Oli aku la o Pamano i keia mele.
                Kukulu ka pahu Niu—e,
                Ke alina o ka maewaewa,
                Ia lono aku kini o ka po,
                He pihe aha ko luna e wa nei,
                He pihe make,
                Aloha mai ka ua kuahine,
                Hikii paa na lima i ke kua,
                Kuu pokii e aloha,
                Aloha wale,
                Waiakua e Koolau,
                Mahope iho o ka pau ana o keia mele, ku mai la no o Waipu iluna me ka wiwo ole, me ke ano makona aloha ole, kaena iho la, make o Pamano ia'u i keia la, ina o lakou nei ka mea nana e pepehi aole e make, lele mai la no o Waipu a oki no ia ia nei me ke koi, ia ia e oki ana ia ia nei, ua nana aku la keia i na maka o Kaiuli a o ka inoino, oli aku la penei.
                Papane huhuhue,
                He me e ka maka o ka lani i ka inaina—e,
                Mai ka lau o ka manea ka lii a luna—e,
                Hoolili—e,
                E hoi no ka lili a kau wahine,
                Hilahila ino ka lili i ke kanaka—e,
                He hilahila paha kou,
                Ke kulou la—e,

Halawai ma Kaluaaha.

Ka Hoku o ka Pakipika ,—Aloha oe:
                I ka la 4 o Ianuari, halawai na luna ekalesia maloko o ka luakini ia la, no ka hoomakaukau i na lunamakaainana a lakou i hooholo ai, o Alapai, a me H. R. Hikikoke, koho ia o D. Kailua i luna hoomalu, ku mai o E. S. Aidue Hikikoke, a hai mai i ka hana mua, e hai mai kela luna keia luna i na mea a kakou i hooholo ai i kela halawai mua ana o kakou i ka malama Okatoba, no ka holo pono o ka kakou hana, ninau ia ko Halawa mau luna, hai mai la kekahi luna o laila, aohe holo o ka hana malaila ua paa ko lakou manao he mea e, aole o na luna a kakou i hooholo ai, ninau ae la kekahi luna, owai ia mea? o S. R. Kahulanui, o na kanaka a pau ma Halawa ua paa loa i ka lawe i kona balota, olele koke o E. A. Hikikoke e holo koke kekahi mau luna malaila i keia ahiahi, a pau ia, ninau pakahi ia na luna a hiki i Kalae, hai mai kekahi mau luna, ua holo pono no na mea a kakou i hooholo ai, aole nae i ikea aku oloko o ke kanaka, ia manawa, ku au a nonoi i ka luna hoomalu, me kuu mahalo aku ia halawai a me ka manao o na luna no ka mea, ua hoohiki oukou i ka oukou mau luna e koho ai, aka, ma ke kanawai, e hiki no i kela mea keia mea ke lawe i ka balota ana i makemake ai, aole ma ka onou aku a me ke aumeume aku, no ka mea, ua hai mai nei oukou na luna, he kanahiku ko oukou nui ma ia hoohiki ana, nolaila, oia poe kanahiku, o lakou no ke lawe i ko Alapai balota, a me ko H. R. Hikikoke, a o ke koena o na kanaka, aole lakou i hoohiki, he pono hoi e lawe aku i ko maua mau balota, a ua ku mai no kela mea keia mea e wehewehe ana i ko lakou manao, ia manawa, ku au a hai aku i kekahi ninau, mai keia la 4 aku o Ianuari nei a hiki i ka la 23 o Mei o keia makahiki, ina e kanuia kekahi laau alani, hua koke anei keia laau i kanuia iloko o keia mau mahina elima, hai ia mai la ka haina oia ninau kekahi poe, ehiku makahiki alaila hua, a ewalu makahiki kekahi alaila hua, olelo aku a'u pela no ko oukou mau lunamakaainana a oukou e hilinai nei, ina e hiki laua malaila, aole paha e hiki ia laua ke pane, a ke ekemu iloko o kekahi mau hebedoma, oiai aole maa ka waha i ka pane ana, he uaua ka lehelehe. Eia hoi kekahi, iloko o  na hebedoma ekolu i ekemu ole ia, ua hala ia mau pono o oukou i hope, aole e loaa ke lalau aku; no ke aha ka hala o keia pono, no ke ano makaukau ole no, no ke ano hou, aole i makaukau i ka imi ana i ke kanawai kahi e pono ai ke hana.
                Ia manawa a'u e olelo ana, ku mai la o R. A. Polepe ke Kahunapule a papa mai la ia'u e noho a'u i lalo, me kona leo nui loa, e noho koke oe malalo, noho oe malalo, ku no au e olelo me kona ano huhu, ia manawa, olelo aku a'u, Polepe, aole ou kuleana maanei, no ka mea o ko'u manawa keia, o oe hoi au e olelo nei, ua hahai oe ina rula o keia halawai ana, o ka mea e ku mua, nona ka aha, a me ka halawai ana, ku mai no ua Polepe nei me kona leo nui hookinakina, i aku la au, he hiki ia'u ke olele a po keia la, he hiki ke hooakea ia ka manao o ke kanaka e like me ke kumu kanawai, o ka pauku 3, e hiki no i na kanaka a pau ke olelo, a ke hoike wale aku paha i ko lakou manao no na mea a pau, a na ke kanawai no lakou e hooponopono, nui no ko maua hoopaapaa ana me ua kumu nei, lele pau mai kela i ka hoonoho mai ia'u e noho ilalo, oi nui mai ka leo a kohu hanapilo i ka hoolohe aku, ia manawa noho au ilalo, i iho la au kupanaha ua mau kumu nei, he hana ka keia me ka huhu maoli, kai noa o ka pono kana mea e hai mai, nolaila, o Polepe keia kumu, ua lelepau mai oia ma keia hana a ke aupuni me kona kino maoli, nolaila, eia ka ninau, he pono anei i na kumu misionari a kakou ke hana me keia, pau ia halawai ana, hoomaha ka halawai kukulu manao o na Lunamakaainana, haawi mai la o E. S. Aidue Hitikoke e ninau ia'u i kekahi ninau, he aha kou mea i ae ai i ka bila kanawai no ka hookamakama, i aku au, o ka mea i hana ia ai kela bila kanawai, he mea e hoemi ana i na mai ino i loaa i kekahi poe noloko o ia hana, a ua pau ka pilikia nui ma keia mea, a he mau ninau e ae no kekahi, a pau ia ninau, ia W. S. Kamakau i kekahi ninau, a ua hai aku no oia a pau na ninau i ninau ia mai ai, koi aku maua ia Alapai kekahi Lunamakaainana, e ku mai e hai mai i kona manao, aohe e hiki ke ku mai e hai o ka pau ia o ka halawai ia la. Me ka mahalo.
S. R. KAHULANUI.
Kulaokahua, Honolulu, Feb. 8, 1862.

O ke kumu mua o ko Hawaii nei kanaka.

                Ua olelo ia mai ma ko Hawaii nei mau moo kuauhau kupuna, na kanaka mua o Hawaii nei; no lakou mai ko Hawaii nei lahui kanaka a pau. Ma ka mookuauhau o Kumulipo i hai ia mai ai, he wahine ke kanaka nui loa, o Lailai kona inoa, ua olelo ia mai, he po wale no kona mau kupuna, a mau makua, aia ia i hanau kanaka mai, o Keliiwahilani ka inoa o ke kane a na Lailai la, aole nae i hai ia mai ka inoa o kona mau makua, ua olelo ia, mai ka lani mai o Kealiiwahilani, ka ino o ke kane a ua Lailai la, i nana mai oia a ike i ka wahine maikai Lailai e noho ana i Laloowaia, a hu ae la ke aloha iloko ona ia ia, a iho mai la oia a moe iho la laua me Lailai, a hanau ka laua keiki, oia kekahi kupuna, o keia lahui kanaka. A mahope mai o Lailai ma, hai ia mai ka mookuauhau o Ololo, he kane ia kanaka mua loa o Kahiko kona inoa, aole maopopo lea na mea i olelo ia mai no kona mau makua a me kona mau kupuna, o Kupalanakehau ka inoa o ka Kahiko wahine, na laua mai o Lihaula a me Wakea, he wahine ka Wakea, o Haumea kona inoa, o Papa noia, ua olelo ia mai no ua Haumea la, he pali kona mau kupuna a mau makua ia ia maopopo mai ke kanaka ana.
                O keia poe wale no ke kumu mua o ko Hawaii nei lahui a pau, aole nae maopopo lea ko lakou wahi i hanau ai, ua hanau ia paha lakou, ma Hawaii nei paha, ma kekahi aina e paha, ua olelo ia mai ko lakou wahi i noho ai, aia ma Laloowaia o Lailai a me Kupulanakehau, a me ke Keliiwahilani a me Kahiko, Kamawaehualani ko laua wahi i noho ai, o Loloimehani kahi i noho ai o Wakea me Papa, aole nae he wahi o Hawaii nei i kapa ia ma keia mau inoa. Me ke aloha ia oe e ka Hoku o ka Pakipika.
J. M. KALIMAHAUNA.
Kauhako, Kona, Feb. 5, 1862.