Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 23, 27 February 1862 — Page 2

Page PDF (1.61 MB)

KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, FEBERUARI 27, 1862.

 

                "He paakiki loa ke keehi ana aku i ke kuku." He minamina loa makou i ka loaa ana ia makou iho ke koi ana mai e wehewehe hou aku i na kumu hoopaapaa a S. Keolanui, i manao ai e hoike wale aku no ma kekahi aoao a koe kekahi. Ua hoolilo mai o S. Keolanui ia makou i hoa paio, me ka hookikina mai ia makou, i loaa hou aku ia ia kekahi mau mea aole iaia, a i hiki ole hoi ia ia ke ike, ke ole e hookaakaa ia aku ia ia.
                No ka hiki ole ia ia ke wehewehe mai i na haina hope o ka makou olelo hoakaka imua o ke akea, nolaila, ke imi mai nei ia i kekahi kumu hou aku i pili ole i ke kumu hoopaapaa ana no ia hoopuka ai, me kona koi mai e hoike aku i ko makou inoa. Ina ua naaupo ia i ka mea nona ka manao, e hoi hou a nana i ka olelo hooholo a ka Ahahui Pakipika, e hoonoho ana i Lunahooponopono no ka pepa.
                Ke olelo mai nei oe, penei: ke manao nei oe me ka hookamani ole, o ka oiaio loa o keia kamailio ana no ka pono o ka rama, o ka hai pakahi aku o makou i ko makou inoa. Aole makou i manao e hoike ia makou iho, i mea e ike ia mai ai makou no ko makou kino; aka, ua hoike aku makou i ko makou manao, aole i ko makou kino, aole i ko makou hoomana, a, aole hoi i ko makou ano; no ka mea, aole i pili i ka lehulehu i ke kino o ka mea nana ka manao, aka, o ka mea nona ka manao, e huna no me ka ike ole o ke akea, a hoike ia ma ka manao. He minamina makou i ke ao hou aku ia oe, o kekahi rula nui ia o ke kakau manao ana o ka pepa.
                He kupanaha loa ko olelo iho ana a hoike aku makou i ko makou inoa, alaila, e ike ia auanei ka oiaio o ko makou manao. Aole o makou manao aia a ike ia ko makou mau inoa, alaila, oiaio ko makou manao. Aole makou i anunu no makou iho ka pomaikai, aka, ua waiho aku makou na ke akea e kaupaona like i ke kumu hoopaapaa au i hapai ae nei, i mea e ike ia mai ai e ka lehulehu, a mamua oia mea, ua ake makou e hoike pu aku i kekahi aoao o ke kii i hoike ole ia mai e oe.
                Ke manao nei no oe no ko kakau ana i kou inoa o S. Keolanui malalo o na kumu wehewehe hope au, ua pomaikai oe ma ia mea, aka, ua kuhihewa iki paha oe, ua like ia me ka anunu iho nou ka pomaikai ina e laha ole ka rrama, a me ka ae ole ia ana o ke puhi rama ma Hawaii nei.
                Ua olelo iho oe i ka wa o ke aupuni e puhi ana i ka rama ma na wahi a pau loa o keia mokupuni, o na'lii, o na kanaka, a pela aku, ua waiwai anei lakou?
                Eia ka ninau malaila. He aha la ka ke aupuni ia manawa? Aole oe i hoike mai ia mea. Ua ae anei ke aupuni i ke puhi ana i ka rama ia manawa? Aole oe i hoike mai, aole no hoi he moolelo iloko o ka Alemanaka a me na buke o ke aupuni e waiho nei, ua ae ia aku ke puhi rama ma Hawaii nei.
                Ua olelo oe ma na helu i hala ae nei, he mea waiwai ka rama, a ke olelo nei oe ma keia helu 22, he mea waiwai ole ka rama. He oiaio paha, he manawa puhi rama ka wa mamua, aka, aole nae i manao ke aupuni ia manawa he mea ia e pomaikai ai ia. A mamuli o ka paakiki o na'lii, e hoolilo aku i ke alakai ia ana o ko lakou manao e kekahi poe kumu kalavina i pae mua mai ai ia nei, nolaila, pio e ke puhi rama ia manawa, me ka puka lea ole imua e ike ia ai he waiwai kona. E ku mai no ka poe puhi rama me ka hoike mai, aole lakou i waiwai ia manawa; aka, e hookuu aku, a e hoao aku, na ka loihi o ka manawa e ike ia ai ka pomaikai o na mea a pau.
                I ke au kanawai ole na kumu o ko olelo ana, ua malu anei ke kane a me ka wahine, a i keia manawa kanawai, ke malu ole nei no. I ka wa kanawai ole, nui ka waiwai, a nui ka loaa, a me na pomaikai; aka, i keia manawa kanawai, ua emi mai kahi waiwai, ua emi ka loaa, ua emi na mea a pau e pomaikai ai ke aupuni, ka lahui, a me ka lehulehu maloko o keia emi ana. E imi kakou i mea e mahuahua aku ai, a e loaa mai ai na pomaikai i ke aupuni, a me na mea e loaa mai ai. Ua hoao ia iho nei ke kanu huita, a ke pomaikai nei ke aupuni; ke hoao ia nei ke kanu raiki a me ka pulupulu, a ke hoea iki ae nei kekahi pomaikai ma ia laina, oiai aole i hoao ia ka pomaikai o ke puhi rama ana, a me na pomaikai oia ano. He aha la hoi ka hewa ke hoao wale i kekahi mea i ike ole ia ka pomaikai? O ka ae ia ana e ke aupuni, ke puhi rama ana ma Hawaii nei, he mea ia i ike ole ia iloko o ko kakou naauao ana ae nei, aka, ua ike ia no na ino i ko kakou wa e noho ana me ka manao hookuonoono ole, e noonoo ole ana i na pomaikai o ka noho maluhia ana, a heaha ka ke hoao, he hiki no ke pale aku i na ino a pau loa i ku i ka poino o ke aupuni, a me ka maluhia o ka lehulehu, oiai o ka pepa a me ka mea e hooponopono ana, e alakai aku i na kanaka ma ka mea pololei, a me ka mea e pomaikai ai ka lehulehu, e imi i kekahi mea e pomaikai ai ka lehulehu, e imi i kekahi mea e pomaikai ai ke aupuni, ma na mea i hoao ole ia, a i ike ole ia e keia pae aina na pomaikai.
                I ka wa i ae ia ai ke kaomi ana i ka uwaina, aole i pilikia ke aupuni a me ka lahui; aka, ina e hana nui ia ana, e maopopo no auanei kahi e mahuahua mai ai ka loaa, no ka mea, ua kuhikuhi ia ma ke kumukanawai a me na kanawai o keia aupuni, kahi e loaa ai a e maluhia ai, aka, ke ike ia nei kekahi haumana, ke olelo nei, ina e puhi ia ka rama, alaila, o ka lilo no ia o kela mea keia mea i ke inu rama. Kupanaha loa! ke waiho nei ka ninau o ka pomaikai o ke aupuni i ke kaomi waina a me ka ole, ke olelo nei makou, he pomaikai no, aka, no ka nui ole o kahi kupono no ke kaomi, a me ka hooulu ana i ka uwaina ma keia pae aina i hoike ia mai e ka poe akamai, nolaila, ua pio wale kela pomaikai i manao ia ai.
                Mamuli o ka lele koha honua ana o Keolanui no keia mea, nolaila makou i manao e hoike aku i ke akea i na pomaikai, a me ka pomaikai ole o ke puhi rama. Ua ike ia ma na wahi a pau o ka honua nei, ka pomaikai o ka ae ia ana o ke puhi rama, aka, oiai he mea hou ia no keia pae aina, heaha la hoi ke hoao?
                Ke ike ia nei he gula ko ke one hanau o Kuihewa, aka, aole i maopopo ka nui e pomaikai ai ke aupuni a me ke lehulehu. Ke olelo nei makou, heaha la hoi ka hewa ke hoao, a ina he nui aku, pomaikai no, a ina he nui ole, ua makehewa no.
                E kali ko makou makemake e nana, e huli, e kilohi i na hana nui o keia mea he manawa. He manawa e loaa ai, a he manawa e loaa ole ai, e pomaikai ai, a e pomaikai ole ai, a ke hoike aku nei no hoi ka pepa, no keia mea nui hookahi ka mea i loaa ai ka poino nui o ke aupuni o Amerika, no ka hoohakalia ana a hala ka manawa, nolaila, aole i pio ka poe kipi a hiki i keia la, a ke ike nei kakou i ka poino nui i uhi ia maluna o kela aupuni Aloha ino.
                Nolaila, mai hakalia, mai kali, mai hopohopo ka opu naauao a akamai o na Lunamakaainana—e noonoo mamua o ka lalau ana.
                O ke puhi rama, oia ka mea e laka mai ai ke dala ma kahi mau ano, aka, aole makou e olelo ana, e laka mai ana ma keia kumu hookahi, aka, ma na kumu a pau loa, ma na waiwai o kela ano keia ano, a ma ka manao wale ana. Ina e ae ia ke puhi rama, e laka mai ana no ma ia lala, koe nae ma kekahi mau lala.
                No ka nui o na olelo kupono ole ke pane aku a ke hoike aku, nolaila, ua manao makou ua makehewa ka makou wehewehe ana i na ninau ana i helu papa mai ai; he mau ninau aole i ae ia e ka poe noonoo, me ko makou manao ua makehewa loa. E pono paha e hoi hou o S. Keolanui i ke kumu ana i hoolaha mua ai, alaila, e ike no auanei ia penei, "E kapu ke puhi rama."
                E noonoo hou oe i kela mau huaolelo me ka hoike ae i ke akea i kahi e kapu ai, a me ke ole; ina he mea hiki ole ia oe ke hoakaka, aliala, eia no ka haina pokole loa, "Ke kapu nei no ka ae ia ana e puhi rama, a i mea aha keia e hoolaha wale nei, 'E kapu ke puhi rama.'" I mea paha e ike ia mai ai o Keolanui ka mea nona keia manao, a nona kela, a nona keia. Mai hana pela, o ku auanei i ka ike ia mai, ua anunu oe nou ka pomaikai o ke kaulana o kou inoa i o-a ia nei.
                Ke olelo nei makou, ina ua hoinoino aku makou ia S. Keolanui, e pono no ke noi aku makou e kala ia mai, aka, auhea la iloko o na olelo i hoike ma ke akea, kahi i hoinoino ia aku ai ia. He mau no ka henehene ia o kela mea keia mea ma ka pepa, aole nae he hoinoino; i henehene no makou no ke kupono ole o ka pai ae, he keiki no mea, a he kupa no mea, a pela aku. O Keolanui ka i olelo ino mai ia makou, me ka olelo mai, he kupono ia makou ke inu i ka wai kai, a ia ia aole. Ke anunu hou nei no o Keolanui i na mea maikai, me kona aloha ole i kona hoa a haawi aku i wai maikai nona. Ku keia i ka lokoino, a me ka anunu.
                Ke hoopau nei makou i ke ao ana ia Keolanui, aka, ina no e loaa hou aku na kumu e hookikina ia makou, alaila, e oluolu loa ka pepa e pane aku no, aka, e aho e pau kaua e Keolanui, o huhu mai na hoa nuku wale o kakou.

"Lalau ka Pakipika."

                Pela i olelo pihoihoiia e ka nupepa Kuokoa Helu 13, o ka la 22 o Feberuari, ma ka aoao o ka pepa, lalani ekolu.
                O ka huaolelo ma ke poo o keia kakau manao ana i haiia maluna, mai loko ae o ke Kuokoa; aole ia he huaolelo nana e kaulawaha mai i ka Hoku o ka Pakipka ma kona kamailio ana aku ma ke akea.
                He oiaio no, o kela olelo i oleloia e keia pepa ma ka Helu 22, he mau olelo hooholo no na ua Ahahui Euanelio la, aole nae i manao na mea nana i malama ua olelo la he olelo hooholo e malama ia ai maloko o ka Buke mooolelo oia Ahahui Euanelio, ma ka manao o laua, he olelo hooholo no; a pela io no.
                Aka, iloko o ka la mua o ka hoomaka ana o ua Ahahui la, aole i poina na mea nana i malama ua olelo hooholo la iloko o ko Ukeke kamailio ana. Eia no ia.
                "I ka Luna Hoomalu a me ko ka hale; No ka puka ana o keia olelo imua o ka hale i keia manawa no ka nupepa, nolaila, ke hoakaka nei au i ko'u manao imua o ka hale. Owau kekahi hoahanau i lawe elua nupepa, ka Hoku o ka Pakipika a me ka nupepa Kuokoa, a peha la wau? Ua hewa anei au i ka lawe ana i ka Hoku o ka Pakipika? Ina he hewa e hoakaka mai."
                Ku mai o Kuaea, hoopuka mai he olelo imua o ka hale, penei, ina nae aole i kuhihewa na mea nana i malama ia olelo.
                "E ka Luna Hoomalu, o ka olelo a Ukeke i hoopuka ae nei no kona lawe ana i na nupepa elua, aole ia he olelo imua o ka hale, no ka mea, ua hooholoia no, he hiki no i ka hoahanau ke lawe i ka nupepa ana e makemake ai, aole no paha he olelo papa a na kumu ma ia mea."
                Ia manawa ku mai ka Luna Hoomalu a olelo mai, ua like kana olelo me ka Kuaea.
                Ma keia mau kamaillio ana, i lawe mai ai na mea nana i malama i ua olelo la, a ka Hui Euanelio a hookomo ma ka pepa me ka mahalo aku.
                Nolaila la, ea, aole paha oe i poina e ka nupepa Kuokoa i ka palapala a Rev. W. Alexanedero ia S. W. Nueku o Honuaula, a me na olelo hooholo a ua Hui Euanelio nei ma Hauula o Sepatemaba, M. H. 1861, e pili ana no ka nupepa.
                Ua poina paha ia oe ka hana a ka Ahahui Euanelio ma Molokai, a me ka Hui Euanelio ma Hilo o Okatoba o ka M. H. 1861? Ua poina loa paha ia oe na olelo a Punimaemae?
                Ma keia mau ninau hou e ke Kuokoa ea, aole makou i poina iki no na olelo keakea a kela mau Hui. Eia ma ke Keena Oihana o ka Hoku Pakipika na palapala hoike oia mau Aha Hui he nui wale mai na lala mai oia mau Hui; ina he makemake e nana, he kokoke loa oe ke hele mai.
                Ma keia mea, he malihini makou i ka hoopuka ana a Kuaea i olelo imua o ka Hui no ka Ukeke ninau no ka nupepa. Nolaila i manao ai makou he olelo kela i hooholoia, a oia ka makou i lawe mai ai ia olelo me ka mahalo aku i ua Hui la.
                Aole o makou manao, e hoole ana o Ukeke i ana kamailio ana me Kuaea hoi i kana olelo ana e like me ka mea i olelo ia maluna. A no ko makou haohao i keia olelo, "he hiki no i ka hoahanau ke lawe i ka nupepa ana e makemake ai," oia na kumu nui a makou i lawe mai ai me ka mahalo aku.
                Pela hoi, ma na mea ike maka ia a puni ke ao nei, ina i ku iwaena o na mea elua na olelo kue e hoopio ana i ka manaolana e holo pono ai kona oia ana ma keia honua, a mahope, hoopuka hou ka aoao kue mai i kekahi olelo e hoopau i ke kue ana iwaena o na aoao elua, alaila, he mea malihini ia imua o na aoao elua, oia hoi, he hiki ke lawe mai ia olelo me ka mahalo aku.
                Pela hoi, ke olelo nei makou, ua ike no ke Kuokoa i na olelo keakea a ka aoao kue mai no keia nupepa, a no kela olelo a M. Kuaea i hoopuka ia maluna, he malihini ia ia makou, nolaila, he hiki ia makou ke kapa aku he olelo hooholo ia a he hiki ia makou ke lawe mai ia olelo me ka mahalo aku.
                Ma ka nana ana, a me ka hoomaopopo ana aku i na ouli o na olelo i puka ae maloko o ke kanaka i ike nui ia he kanaka pono, a haipule hoi (M. Kuaea) oia na olelo i malamaia e na mea nana i malama ua olelo la.
                Aole i poina ia makou kekahi mau olelo i hoopukaia imua o ua Hui Euanelio la, ma ka la elua o ko lakou halawai ana, mai loko ae o na mea nana i malama ua mau olelo nei; no ka mea, ua hoopuka ia kekahi olelo imua o ka hale no ke pai ana i ka mooolelo o ua Hui la ma na nupepa.
                O W. N. Pualewa, S. D. Keolanui, J. N. Kaunamano, a me Solomona, oia kekahi mau hoa o ua Hui la, na lakou i hoopuka ka olelo noi imua o ka hale, e paiia ka mooolelo oia Hui ma ka Hoku o ka Pakipika, aka, hookahi mea nana i kaohi ia mau olelo o Mr. Pareka, a ua nui loa ke kamailio ana malaila, a like ole ka manao o ka hapa nui o ka hale. Nolaila i hoopuka ai o Solomona i olelo imua o ka Hui, ma ka halawai oia hui o ka la 12 o Feberuari, ma ka pauku elima o ka mooolelo oia la, e like me ka makou hoike ana ma ka Hoku Pakipika.
                Iloko o kela kamailio ana, ku mai o E. W. Kalaka, hoopuka mai i kana olelo imua o ka hale, penei:
                "Aole pono ke hookomoia ka mooolelo o keia hui ma na nupepa a pau; no ka mea, he nui ka luhi o ke Kakauolelo i ke kakau ana i na kope no na nupepa ekolu, nolaila, e pono ke hookomo ma ka Hoku Loa, ina he makemake ko na nupepa e ae e lawe i ka mooolelo o keia hui iloko o laua, pono no, oia ka hana mau ma ko makou aina. Aole nae au i manao e hoole aku ia mau nupepa, ke kumu o ko'u olelo ana e pai ma ka Hoku Loa."
                A no keia mea, ku hou mai o Mr. Pareka, a kokua i ko E. W. Kalaka olelo ana. Eia kana:
                "He pono e waiho i ko lakou mooolelo ma ka Hoku Loa, a e kakau ia ma ke ano pokole e like me ka uuku o ia nupepa. Aole o'u manao he hewa ke hookomo ma na nupepa e ae, no ka mea, ua heluhelu no au i ka Hoku o ka Pakipika, ua maikai no kekahi mau olelo ua no naauao no; aka, o ka Hoku Loa, oia ko kakou nupepa ponoi."
                Nolaila i hooholo ai ka hui Euanelio ma ka Hoku Loa e like me ka makou hoike.
                Nolaila, e ke Kuokoa, ma kela olelo i kamailio ia E. W. Kalaka i kokuaia e Mr. Pareka, i hooholo ia e ko ka hale, nolaila, ua loaa hou ia makou he kumu e mahalo aku ai. A pehea hoi oe? Ua hewa anei makou ke kapa aku ia olelo ana, he mau olelo hooholo, a lawe mai hoi me ka mahalo?
                Ke olelo kaulei hou mai nei no ua Kuokoa nei, me he mea la aole oia kona manao maoli.
                "Aka, me ka minamina nui ua hooneleia mai makou i iini nui ai, o kona hele maemae ana ma na pae moku o Hawaii nei."
                He keu keia o ka olelo ano ole ma ka honua nei a puni ke ao! Heaha auanei ke kumu e minamina ai ke Kuokoa i ka Hoku Pakipika? No ka mea, ua olelo nui ia no iloko ona, "he minamina i kona hele maemae ana." He keu loa keia mamua o kela keu maluna, akahi no makou a lohe i keia la ua maemae ka Hoku o ka Pakipika.
                Ke olelo nei makou, o makou ka minamina i ka nupepa Kuokoa no kona komo ana iho nei iloko o ka pelapela pau ole o na mele; a me ke kuamuamu mai i keia pepa he "kii a Kupalakaina." Pehea keia?
                He hiki anei i ka nupepa maemae ke hoopuka i olelo amuamu? A e aahu i ka aahu pelapela a na mele? Aole keia he ninau paakiki.
                Ke olelo hou nei ke Kuokoa, he hoopunipuni keia olelo hooholo. Ina ua hoopunipuni makou, alaila, ke olelo nei keia pepa, e nana i na mea i kamailio ia no ka M. Kuaea olelo, a he hiki i ka nupepa maemae ke kapa aku i ka mea nona ka olelo he hoopunipuni. A e lilo na hoa oia hui i mau hoike no ko makou hoopunipuni ole.
                "Nupepa kuonoono" a me ka nupepa kuonoono ole, nani ua hoomau ana o nei Pinao nui i ka hookui ana i nei olelo i mea e kuemi ai ka manao o ka poe e makemake ana i ka Hoku Akau o ka Pakipika. Aohe a makou olelo no ka huaolelo kuonooono ole, no ka mea, ua kamailio mua ia no ia mau olelo e Waianuenue; aka, me he mea la no, na ia Pinao nui i hookui hou mai nei ia mau huaolelo, a pela io no.
                "Hookala kahi mea hao i kahi mea hao." Pela mai o Solomona ma kana mau olelo akamai.

                Ke kuku a ke lilio nei na pepeiao manomanoa o ke Kuokoa i ko makou hoomaneo ana ia ia me kahi lala wekiu o ka laau o ka oiaio, me ka hoike pu imua o ke akea i kona palau wale ana: a no ko makou ike ana, he mea hoonaukiuki o ka oiaio i ke Kuokoa, nolaila, ke hou nei makou ia ia, malama paha e nuha maoli a hoopupu me ka pekupeku wale ana iho, a hau lua ae la kona waha i ka makani.
                Maloko o ke Kuokoa i puka hope mai nei, ua pai ia kekahi olelo loihi e hoopololei ana ia ia iho no ke pai paewaewa ana o ka manao o "Mechanic:" aka, no ka maopopo loa o ka oiaio o ka mea a keia pepa i olelo mua ia, nolaila, ke manao nei makou e wehewehe hou aku no ka manao o ua pepa la, i akaka ka hana inea o kona hoopololei makehewa ana.
                Iloko o ka helu o ke Kuokoa kahi i paiia'i ka manao o "Mechanic," aole no i hoakakaia mai, ua lawe hakina ia na olelo la, me ka hoopokole iho no kahi kaawale ole e pai ai; a i ko makou nana maoli ana, aole no pela ka hana. No ka mea, ke olelo hou nei makou, he uuku na olelo i waiho ia, a he nui na olelo i pakui wale ia mai, oia hoi na olelo i palapala ole ia e "Mechanic:" a ke aa nei makou i ke Kuokoa e hoole i keia olelo, ina ua mahalo oia i ka oiaio, aka, ina e mahalo ole, he hiki no paha ia ia ke kukahekahe hou aku.
                Olelo no hoi ke Kuokoa, ina ua pai holookoa ka palapala a "Mechanic," aole e kaawale ke kauwahi no na palapala a ka poe e lawe ana i ua nupepa la. Ina ua manao nui kela i na palapala a ka poe lawe, heaha ka mea i hookui aku i mau olelo hou? Heaha hoi? I mea e piha ole ai paha, me ka hoike aku i ka manao io o ua haole nei. Na oukou no nae e noonoo, e ka poe heluhelu.
"Aka, mai puni oukou." Ua ukiuki makou, wahi a ke Kuokoa, no ke pai ana o ka manao o "Mechanic." Ua ike pinepine ka poe i heluhelu mau i keia nupepa i na manao he nui wale, e kamailio ana no ka uku nui o kekahi mau luna aupuni, me ka olelo iho, he pono no ke hooemi ia ka uku. Aole loa keia nupepa i hoole i kekahi manao maikai e pili ana ia mea. A nolaila, pehea la e hiki ai i ke Kuokoa ke olelo me ka oiaio, ua ukiuki makou no ke pai ana o ua manao nei. He manao kaunoa ia, aole ona oiaio iki e hekau ai maloko o ka manao o ka lehulehu.
                I mea hoi e ike lea ai oukou e na makamaka, i ka oiaio maoli, ke kina ole, ka hiki ole ke hoike hewa, a me ka nioniolo hemolele o ke Kuokoa, e pono no e heluhelu me ka hoomaopopo io i kana olelo no ka nupepa haole ka Polynesian. Olelo mai ke Kuokoa:
                "Iloko o na makahiki he nui i kaahope mai nei, na ke aupuni no i uku me ka lilo he $10,000 i kela a me keia makahiki. A pela iho la ka hooliloia'na o ke dala makamae a ka lehulehu. A nolaila, ke haalulu nei lakou no ka makau o ike mai auanei ka lehulehu i ka nele o ka waihona o ke aupuni, a hoonele mai i ka uku ana i ka puulu o ka Hale Paipalapala Polynesia, i ko lakou uku ma keia hope aku. Aole o lakou makemake e hooemiia ka uku o na Luna Aupuni, no ka makau o hooemi pu ia mai ko lakou uku, a waihoia mai hoi me ka nele. Aka, he pono anei ke hooliloia i umi tausani dala noloko ae o ka Waihona Dala o ke Aupuni no ka makahiki hookahi, i mea e kokua ai i na nupepa, i hiki ole i na kanaka ke kokua me ke kupaa. A ina e huki aku ke Aupuni i ke kokua ana mai i ua mau Nupepa la; alaila, e hiolo iho no ia me he mea la, he hale i nele i ke kukuna a me ka pouhana ole?
                He oiaio keia olelo a ke Kuokoa, koe nae na mea oiaio ole, a oia no ka olelo a pau loa, mai ka lalani mua a ka hope. Ina e nana oukou i ka Bila Haawina, e ike auanei oukou ua hookaawaleia he $23,000 no ka Hale Paipalapala Aupuni, no na makahiki elua; aka, ua nui loa ke dala i loaa mai i ua hale pai nei, a ua helu pu ia iloko o ua puu dala nei i hookaawaleia e ka Ahaolelo. Aole makou i ike i ka nui o na dala i lilo io e ke aupuni iloko o na makahiki elua i hoikeia imua o ka Ahaolelo hope iho nei, ua kokoke elima tausani ka lilo no na makahiki elua. (E nana i ka palapala hoike a ka Luna Pai o ke Aupuni i ke Kuhina Kalaiaina.) He umi tausani keia o ka makahiki hookahi. Eia hoi keia, aole no i hilinai ka "puulu" o ka Polynesian i ke aupuni no ko lakou uku; no ka mea, ua hoolimalima ke Aupuni me Mr. A. Fornander, ia ia no ka Hale Paipalapala Aupuni, a ia ia no ka loaa a me ke poho, a me ka uku hoi o ka poe paahana. Ua ike no ke Kuokoa, ua hoolimalima ia ua hale pai nei, no ka mea, ua hoolahaia maloko o ka Polynesian e ke Kuhina Kalaiaina, a no ke aha la i hoolaha ae ke Kuokoa, ua lilo ke Aupuni he umi tausani dala i kela me keia makahiki? No ka makemake anei e hoomalamalama i ka lehulehu? No ka "iini" anei e hoike i ko na haole manao, i ike na kanaka maoli i ka oiaio? No ka makee paha i ke dala uku o ka "puulu" o ka Polynesian, no ka mea, o ua pepa nei, oia ka lapu weliweli i ulaia mau ai ka poe nana i hoopuka i ke Kuokoa, me ke kaniuhu mau no kona hina ole. Ua kamailio pinepine ia maloko o ka Advertiser, ua hele a pakua i na haole, a ke hapai nei ka nupepa ma ka olelo maoli ia leo hookahi no, a e hoomolowa ana paha na kanaka Hawaii i ke kani mau o ia leo kanikau no ka loaa ole ia lakou ke paipalapala ana a pau ma keia pae aina. Aloha ino! E ka poe naau palupalu, e menemene mai ia lakou nei ae! Aole no e oolopu koke ana kahi eke! Aka, ua hukiia ka paepae o keia manao o ke Kuokoa, a ua hoohioloia "me he hale la i nele i ke kukuna a me ka pouhana ole."
                "Ua lawe ka mea i hoikeia imua o ko makou poe e heluhelu ana, a ua akaka ka lapuwale a me ka hewa o ke Kuokoa, ma na manao lauwili ana i hoopuka ai, me ka hoike ole aku i ka oiaio imua o kanaka, a mai keia manawa aku, e noonoo auanei ke Kuokoa mamua o ka hoolaha ana i na manao hoahewa i hookahua ole ia, me he mea la ua makemake ia e kiola ka lepo ma na maka o ka lehulehu. Aole anei he pepeiao manoanoa ano e lua ole kona? "Pehea la ko oukou manao nona?"

                No ka mea, ua holo pono ka pepa e pai ia nei no ka Hoku Pakipika i keia pule i hala iho nei, ua akaka na pepa e pai mau ia ai e like me ka nui o na inoa i komo iloko o ka haawina pepa o ka poe lawe mau, koe nae na pepa helu inoa hou mai na Luna lawe pepa mai a hiki i ka manawa i olelo ia no lakou e lawe. Nolaila, ke waiho nei maua he mau wahi olelo penei.
                1. E loaa na pepa i na Luna ma ke Keena Pakipika maluna o ka Hale Pai-palapala o ka Polunesia ma ka lima o ke Kakauolelo.
                2. Aole e ae ia aku e haawii ia ka pepa ma ka rumi nui malalo o ua Hale Pai-palapala la.
                3. Aole e haawi ia aku ka pepa ina mea lawe pepa e ae i paa malalo o ka helu ana o na Luna apana, e manao ia na na Luna e haawi aku ia lakou, koe nae ka poe lawe mau i ka pepa mai keia hale aku.
                4. E noho ana ke kakauolelo mawaena o ka hora 6 a me ka hora 10 o kakahiaka, a mawena hoi o ka hora 11 o ke kakahiaka a me ka hora 5 o ke ahiahi o kela poaha keia poaha.
                Nolaila he pono i na Luna e hele mai ma ka manawa i hai ia ka noho mau ana o ka mea nana e haawi aku ka pepa.
                E na Luna o ka Hoku Pakipika, ekolu puka ana i koe huli ka hapalua mua o ka hele ana o ko kakou nupepa. Nolaila, he pono ke waiho mua mai i na pepa helu inoa o ka poe makemake hou i ka nupepa (H. P.) mamua o ka pau ana o keia hapalua makahiki, i maopopo ia makou na pepa hou aku e pai mau aku ai no ka hapalua makahiki i koe. Aole no e ae ia na mea hou mai i makemake ke hala ka manawa i olelo ia ma na pepa o keia mau pule iho nei.

Na Makai Kauwai.

                Ua loaa ia makou kekahi mau palapala e olelo ana no ka hana lapuwale o kekahi mau makai ma ke komo wale iloko o na pa hale me ke kuleana ole, me ka ninau aku i na kanaka ina ua kaa ka auhau, me he mea la, o lakou no na Lunakanawai o ka aina. Kuhi makou, aia a loaa ka palapala hopu, alaila e hiki ke komo iloko o na pa hale. Aka, ua ike no paha kanaka i ko lakou mau pono, a ia lakou no ka makaala ana i ole e hehiia ma ka lepo ia mau pono.

Wiliko.

                Oia ka Wiliko ma Amauulu i Puueo, Hilo. Ua haki na nihoniho, ua haki pu ma kekahi aoao, aohe wahi lihi pono no ka wili ana. Aia ke ko ke waiho mai nei, aole mea nana e wili. Ke o-o nei ke ko, a o ka mu oia ka mea nana e wili nei. Nui loa ka mu, ma na ko a pau, aole e nele kekahi ko i ka mu ole; oia mea kupanaha ia i ka ukele pu ke ai i ke ko.

                Ua kahuliia ke kiakahi Lucy, e kekahi kikiao makani ma Waianae, a piho iho la ia. He mau holoholona maluna o ka moku ia manawa, me kekahi mau kanaka; ua make kekahi o na holoholona, a ua pakele io na kanaka.

                Ma ka la 18 o Dekemaba, ua kanu ia ka lei-alii ma ke poo o ka Moi hou o Perusia. Ua hanohano maoli ka hana ana ia la; ua hele huakai na kanaka, me na hae e welo ana, me na puhi ohe a me na pahu e kani ana.

                E kukulu hou ia ana ke Kulanakauhale o Charleston, i hoopau ia iho nei i ke ahi. Ua hookaawale ka ahaolelo he $1,000,000 no ka poe e makemake ana e kukulu hale hou. Na hale pohaku wale no ka mea i ae ia e hana ia.

                O kekahi mau eke leta e lawe ia ana i Kalifonia, he 10 ka nui ua puhi ia i ke ahi ma na aina papu ma ka hikina o Kalifonia.

                E hoi no ka iole ke puka ka popoki.

No na Aina e mai!

                Ma ka la pule iho nei, ua ku mai ka moku kalepa, o Yankee, mai Kapalakiko mai a ua loaa ia makou kekahi mau mea hou, aole nae he mahuahua. Ua nui wale ka lauwili a hili honua hoi o na olelo a pau iloko o na nupepa haole, me ke kue aku a kue mai kekahi i kekahi, a ane hiki ole ke hooholo iloko o ka manao i ka mea oiaio a oiaio ole.
                Ma Amerikahui, aole he nui o ke kaua ana i keia manawa, he mau kaua liilii wale no; aka, ua hooikaika loa ke aupuni i ka hoomakaukau ana i na koa a me na aumoku, a ua hoounaia na koa he nui e hoopio i na kulanakauhale ma na kahakai Hema o ka aoao kipi, a ua laweia kekahi mau wahi. Ke hana nei ke aupuni me he mea la ua manao oia e poaipuni i na kipi a pahele ia lakou, i loaa ole ia lakou ka ai, a wi iho la lakou, e waiho ilalo lakou i na mea kaua me ka hookahe nui ole o ke koko.
                Ua holo mamua aku nei i Karolina Akau he aumoku nui loa, he 125 a keu ae ka nui o na moku, me na moku, me na koa he 15,000. Aneane pilikia nae keia aumoku no ka hana apiki loa o kekahi mau kapena o na moku i hoolimalimaia; ua hoao kekahi o lakou e hooili i na moku, i mea e loaa mai ai he uku nui no na moku.
                Ua hele o Gen. Beauregard me na koa he 15,000 mai Manasa aku a i Columbus, Kenetuke, a ia ia no ka luna koa ana ma ia wahi. Aia a hoonoho hou ia o Jeff Davis ma ka noho Peresidena, e lilo ana ia ia ka luna koa ana ma Manasa.
                Ua oleloia iloko o kekahi mau nupepa e ae koke ana na aupuni o Enelani, Farani, a me Sepania i ke kuokoa ana o ka poe kipi.
                Ua ae ia mai iloko o kekahi palapala no Richmond mai, he 250,000 wale no ka nui o na koa kipi i makaukau no ke kaua ana.
                Ua poaipuniia ka pakaua nui o Pulaski, ma ka nuku o ka muliwai e hiki aku ai i ke kulanakauhale o Savannah, ma Georgia, a ua manaoia e pio koke ana e na koa aupuni.
                He nui wale ka ukiuki a me ka hoino i ke aupuni o Amerikahui ma Enelani a me Farani, no ka hoopaa ana i ka nuku o ke awa o Charleston, Karolina Hema, ma ka hoopiho ana i na moku okohola kahiko i hoopiha ia i na pohaku. Olelo lakou, ua kue keia hana i ka pono o na aupuni e ae, a ua kolia ua mau aupuni nei e kekahi poe, e hoopau i keia hana a ke aupuni o Amerikahui.
                Ua hiki aku ma Wasinetona o Mr. John Parker, ke Kanikela o Amerikahui ma Honolulu nei mamua, a ua hoike oia imua o ke aupuni, ua hele kekahi mau luna, mai Hawaii aku i Enelani, i mea e moraki ai i keia mau mokupuni i ke aupuni o Beritania. He nuhou paha keia i koonei kamaaina.
                Ma kekahi mau nupepa, ua oleloia e kokoke ana no ke kaua iwaena o Amerikahui a me Beritania, a o kekahi hoi, ua hoole lakou, aole no e kaua ana ia mau aupuni, a nolaila, aole no he hiki ia makou ke olelo me ka maopopo no ia mea. Aka, i ka nana ana i na ouli e noho nei, he pue no o Enelani i ke kaua, a ke hoomakakau nui nei ke aupuni i na koa a me na manuwa; a ke kukulu ia nei na pakaua ma Kanada ma ka Akau o Amerikahui.
                E kauia ana he kanawai auhau hou ma ka Akau. E hoonuiia ana ke dute maluna o na wai ona, a e auhau ana na ohua moku a me na ohua maluna o na alanui hao, a me na nupepa a me na palapala telegarapa.
                Ua paa ka moku kipi o Merrimac, a e holo koke ana oia ma ka maoana. Ua lawe ia moku i na pu nao he umi iniha ke anawaena o ka poka i hooleiia. E pilikia ana paha na moku o ka aoao Akau i ua moku ikaika nei.
                Ua auhee na koa Sepania, Beritania, a me Farani, ua aneane lokahi ka manao o na Mekiko, a ua kokoke pau ke kaua ana iwaena o lakou iho, no ka makemake nui e kipaku i ko lakou mau enemi.
                Ma Misouri ua lawepio ia na kipi he 1,3000, me ke kaua nui ole.

No Europa.

                Aole ano nui na me hou no Europa mai. Hookahi wale no hana nui e manao ia nei, a oia no ka hoomakaukau ana i na koa a me na manuwa no ke kaua ana. Ua nui ka inaina ma Beritania a me Farani, no ka hoopiho i na moku pohaku ma ke awa o Charleston, a ua hoopii na aupuni oia mau aina i ke Aupuni o Amerikahui me ka hoike aku he hana aloha ole maoli keia.
                Ua komo ka moku kipi o Sumpter ma ke awa o Gibraltar, ka pakaua ikaika o Beritania ma ka nuku o ka moana Mediteranean. Ua hoopio oia i elua moku hou, a ua puhi i ke ahi kekahi o laua.

                Ke hana ia nei ma na wahi kapili moku ma Beritania he 54 moku manuwa hou, a e lawe ana ia mau moku he 1,264 o na pu nui.

                Ke mao nei ka mai o ka mea Hemolele Pope Pio LX, aole nae i manao ia e make koke ana oia.