Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 23, 27 February 1862 — Page 4
KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, FEBERUARI 27, 1862.
Pilikia! Pilikia ka Lahui Hawaii.
O na pilikia i ikea iloko o ka lahui Hawaii, aole ia he mea haohao iloko o ka poe i ike maoli i kahi o ka pono, a me ka hewa i ku ai; a he mea ia i nalu nui loa ia e ia poe. Nolaila, ma ka wehewehe ana i ka pilikia o ka lahui Hawaii iloko o ka mea nana i kakau, oia no ka lawa ana ae i hookahi kumu o ka pilikia o ka lahui Hawaii, a hoolilo i kumu manao e wehewehe iki aku ai imua o kakou.
A no ka hoomaopopo ana i mea e moakaka lea ai ka pilikia, no ia mea, e pono e kikoo aku i na pilikia o ka wa i hala, a kau imua o kakou no ka pilikia o keia wa, a me ka wa e hiki mai ana, i mea e hoomaopopo loa ai ia kakou he oiaio; pilikia io kakou i keia kumu la, a me kela no hoi la. Alaila, hiki ke olelo iho, e imi kakou i mea e pau ai keia pilikia a me kela, e like me ke kuhikuhi o ka Baibala, a me na mea i ike kino ia e kakou. Oia ka hoopaa ana i na wahi nahaha o ka pa, i ole e komo na holoholona, a hoopau i na mea uliuli o ka mahinaai. Oia ka hoopaa ana i na makaha o na loko ia, i ole e pau na pua ia i ka puka iwaho, oiai ka lahui kanaka ili ulaula noho aupuni.
Ma ia mau hoakaka iki maluna no ka pilikia o ka lahui Hawaii, nolaila, e pono ke hoopokole, penei, Aole e ole ka pilikia ina hookahi. Aole no hoi e ole ka pilikia ina elua mea. Pela no i pili ai ka pomaikai, a ina e hoike mai kekahi, ekolu a eha a oi ae, ua kuhihewa wau i ko'u pane ana pela.
Penei, i ke Akua i hana ai ia Adamu ua, ike oia, aole pono ke kanaka ke noho oia wale. No ke aha la? Ua ike lea oia i ka pilikia o ke kanaka ke noho oia hookahi, nolaila, ua hana oia i kokoolua, a ua loaa; a i ka loaa ana o ka lua, ua loaa hou ka pilikia, oia ka pilikia nui loa a pili loa mai ia kakou, a pili hoi i ke kumu manao malalo iho.
Eia hou, i keia lahui kanaka e noho ana i ke kau ia Keawe, Kamalalawalu, Kakuihewa, a me Manokalanipo, heaha ko lakou pilikia ia wa, eia ko lakou pilikia nui loa, o ka ike ole i ke Akua oiaio; a me ka ike ole i na mea a kakou e ike nei. Aka, he wa maikai loa ia ia lakou iho, oiai he lehulehu loa lakou ia wa; oiaio loa ka Kapena Kuke i hoike ai, he 400,000 a oi ae paha kanui o na kanaka ia wa.
A i ka hiki ana mai o na mea a kakou e ike nei, a hookahua paa iloko o keia lahui, ke ike loa nei kakou, ua hoemi loa ia, a ke aneane nei e nalo keia lahui iliulaula o kakou.
Eia hou: e nana aku kakou i na aupuni nui iloko o ke ao nei, ia Amerikahui, hookahi no ia, aka, ua pilikia loa ka lehulehu o ia aupuni, no ka nema ia e na aupuni e ae; no ko lakou hoolilo i ke kanaka i holoholona, ma ia pilikia, ke ike nei kakou, ua alua aoao o ia aupuni hookahi e paio mai nei.
Ma keia mau hoakaka uuku maluna; ke manao loa iho la kakou heaha la ka mea i pilikia ai ka lahui. Alia iki a hoopuka aku.
O ka olelo ae like i hana ia e na aupuni elua, e berita paa ia ma waena o laua, aka, ina e kue kekahi o laua ia olelo ae like, a hoole, alaila, ua pilikia loa ia mau aupuni a elua, ko laua ka kakaua no ia, a pilikia loa ko laua mau lahui kanaka, ma ka hoemi ia iloko o na kaua, e like me Amerikahui, e hoemi ia nei kona poe kanaka.
Ke ake nui loa nei paha kakou e ikea ke kumu pilikia o kakou ka lahui Hawaii, ae pela io no. Eia no ia. O KA HAALELEIA O KA BERITA MARE.
Ke hai aku nei au i keia kumu pilikia me ke kaumaha nui o ka lunaikehala, a me ke aloha nui ia kakou ka lahui iliulaula; no ka mea, o ke kiko waena no keia o na pilikia a pau maluna o kakou, a oia no ke kumu nui nana i momi ola i ko kakou lahui iloko o ka honua.
E ku hou kakou a nana hou, i keia mau hoike ike wale malalo iho.
Penei. O ke kanaka i kukulu i kona hale a paa, aole nae he moe o kona poo maloko o ia hale ona ponoi; aka, kii kela i ko hai hale, a hoolilo nona ponoi, me ka hookohukohu maoli he oiaio, ke ike pono loa nei kakou, ua komo hewa ia kanaka; a he poino kona hope, wahi a kakou i ike pono ai.
Eia hou. O ke kanaka i kuai i aina alodio nona, a loaa kona palapala sila nui, aole nae ona mahi; haalele ia, a lilo i ke kanaka okoa, na ia kanaka e e kuekaa mai kuauna, alaa ia i o a ia nei, pehea, manao anei kakou, ua kupono i ka pololei ka hana a keia kanaka nona ia aina alodio, a me keia kanaka kuekaa kuauna. Ke ike nei au, ke uwehe loa ia ae la o loko o kakou a pau mai o a o.
Eia hou keia. O ke kanaka i eli i punawai, a loaa nona ponoi; aka, haalele kela i kona punawai, a kii i ko hai punawai e ukuhi ai i kona huewai, e manao anei kakou ia kanaka, ua kupono i ka pololei, aole loa, ke hoauwaepuu la kakou i kona ihohewa i ko hai kiowai.
Eia ka ha o na kanaka. Ua kuia i ka bipi waiu, a loaa ia ia, a mahope, kiola keia kanaka i kona bipi waiu, a waiho wale na ka mea e, e inu i ka waiu o kana bipi; i ko hai bipi waiu keia kanaka e inu ai, e! he mea e ke aiwaiwa o ka eu launa ole o nei kanaka, a he hope ino loa kana i hana ai; aole e ole ka inanamu mai o ka mea nana ka bipi waiu ana e inu mau nei, me ka aloalo o na maka i o a ianei.
Auhea oukou e ka poe noiau, ke hoike ia aku nei imua o oukou ke kumu manao, oia no ka haalele ia o ka berika mare, a mai loko oia mau kumu, ua hoike ia keia mau kanaka eha me ka lakou hana, e noonoo pu kakou i ka pili ana a me ka ole.
Ke i mai nei o Solomona 5:15;—20, e nana aku i maopopo loa ka pili io ana. A maloko o ka hana a keia poe, he mea maopopo loa ia kakou, ua pili ka ilihune loa i keia poe, a loaa ka pilikia pu i ka lahui a pau.
I mai paha kekahi poe, pehea la ka pili ana o keia no ka haaleleia o ka berita mare? Penei no ka berita mare. Kinohi 2. 24: No keia mea, e haalele aku ke kanaka i kona makuakane, a me kona makuahine, a e pili aku oia i kana wahine, a e lilo laua i io hookahi. Maraki 2.14—16: E wehe i ko oukou mau baibala. Mataio, 19.6: 1 Korineto, 7, 10. Ke kauoha aku nei au i ka poe i mare ia, aole na'u, na ka Haku no, mai haalele ka wahine i kana kane. Ma ke Kanawai Kivila, 28, pauku 1287 a me 1290.
A ke hai hookamani ole aku nei hoi au imua o ka lehulehu, o ko'u lahui iliulaula mai na kupuna mai o kakou.
Maloko o ko'u apana e noho eni, ke ike pono nei ko'u mau maka i ka berita mare, o ka Peresidena keia o ka apana oi o ka poe kue loa i ka berita mare iloko o keia mokupuni. Ke uouo mai nei na kane, a me na keiki, i ka haalele ia e na wahine, pela no hoi na wahine me na keiki pu i ka haalele ia e na kane. Ina wau e hoike aku i ko lakou mau inoa, a me ko lakou wahi i noho ai, aole poe i malama pono i ke kanawai o ka mare i hoole mai, o ka poe wale no e kue ana i ka berita o ka mare.
No keia mea, ke hopu nei ko'u manao e hai aku i ka nui o ia poe iloko o keia apana, he 200 no ia a oi ae, a i ka manao wale ana iloko o ka lahui okoa iloko o kakou, he mau tausani he umi a keu aku.
Ina kakou e nana iloko o na Lunakanawai Kiekie, o ka hewa keu no keia i komo iloko o lakou; mai Haehae, a i Makahuana.
Eia no ke kumu i kaumaha ole ai na Lunakanawai Kiekie, no na koina o ka Aha, a me ka poe Loio pu, nolaila, ua hoopuhemo wale ka lehulehu, a noho pu okoa wale iho pela iloko o ka pilikia nui, no ke dala ole e uku aku ai, a me ka hopohopo pu i kahi o ka poe kiekie, aka, o ka poe i ulakolako, ua ike pinepine ia e ka lehulehu ko lakou mau inoa iloko o ka Nupepa e noi ana imua o na Lunakanawai kiekie, e hooki i ka mare ana, a e mare hou, kinikini keia mau hoolaha a ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie i kela puka ana keia puka ana o ka nupepa, a he mau haneri no iloko o ka makahiki okoa. A iloko o keia poe noi, elua no ano. 1. No ke kupono i kahi o ka pololei i ku ai. 2. A no ke ano manu. A pela no ka poe hoolaha, e i ana. Ua haalele mai ka'u wahine i ko maua wahi moe. A o kekahi poe hoi, mai hoaie mai kekahi i ka'u wahine.
Maloko o keia mau hoike i ike ia e kakou, aole kumu e kuihe ai o ka manao i ka oiaio loa o ka pilikia o ka lahui okoa, no ka haaleleia o ka berita mare.
He mea pono e mahele i mau apana okoa iloko o keia kumu o ka haalele ia o ka berita mare.
1. O ka hoowahawaha maoli o ka poe e mare koke ana, no ka onou wale ia, aole me ka makemake i kupono i ka oiaio maoli.
2. O ka moekolohe maoli ana.
3. O ka hookamakama.
4. O ka moekolohe mau.
Maloko o keia mau apana eha, e nana pono ai kakou, i ka pili ana i ka pilikia loa a me ka ole.
Ua maopopo ae la ka apana 1, oia kumu iloko o ka haalele ia o ka berita mare, noloko mai olaila kekahi poe i haalele i na kane a lakou, a me na wahine a lakou; he kuaanakahi nae ia poe i ike kino ia, a ma ka hana ana a ka poe i huna iloko o lakou e ikea aku ai e ka lehulehu; e like hoi me au e ike pono nei ia Pulawa, i ka haalele o kana wahine mare ia Kaiwipuka, no ke aha la? Aole he maopopo ke kumu; i ka manao wale aku ia laua, no ka hoowahawaha o kekahi i kekahi; aka, he kupono nae ko laua mare, oiai he mau mea ua like ko laua ano; ua keokeo like na poo. I ko'u manao, ua onou wale ia me ka nana pono ole o kela a me keia o laua, ia laua iho no a wikiwiki loa ka mare ana; aka, aole ia laua wale, aia iho no he mau elemakule no; aiwaiwa loa aku hoi ka poe opiopio, kinikini a lehulehu wale i o makou nei ia poe, a i ko'u manao oiaio ana, ua nui wale iloko o keia mokupuni o Kauai, a iloko o ka lahui okoa. A, ina aole io oukou la, io makou nei wale no ka! aka, he hoike nui ko'u, oia ke Kakauolelo a na Lunakanawai Kiekie, e hoike mai ana ia, no Hawaii, no Maui, no Oahu, no Kauai. Ua pau loa keia lahui okoa i ka pilikia ma ia apana 1, o ka haalele ia o ka berita mare.
A ma ka apana 1, ua hoemi ia na kanaka ma ko kakou lahui, no ka loaa pono ole o na keiki i na kane ponoi a lakou, a ua mauna wale ia na keiki i kauhua iloko o keia poe i loaa ma ka hana kolohe malu ana, a ke iki loa nei kakou i ka emi o kakou, no ke aloha ole o ke kane i kana wahine, a me ka wahine i kana kane, a me kana keiki i loaa ma kana hana kolohe malu ana, no ka makau o oki ia e ke kane, a me ka aa ia ia, a me ka hilahila, a me ka luhi, a me ka luuluu i ke keiki, o hiki ole ke hana i ka lealea.
Apana 2. O ka moekolohe maoli ana. He lala kamahele nui keia iloko o keia kumu o ka haalele ia o ka berita mare, iloko o kakou ka lahui Hawaii; a oia no ka hewa nui, a puni na Ahahookolokolo o ko kakou aupuni, mai ka hoomaka ana o na pahu hou a hiki i keia wa, a me ka wa e hiki mai ana. Aole paha wa e mao ai keia mea nui, o kakou ka lahui e pilikia ana, wahi a ka poe e wanana. Ina kakou e nana pono i keia, aole he mea hoohewahewa ia kakou pakahi, ua maopopo ka pilikia io.
O ka moekolohe maoli ana, oia no ka moe pu ana o ke kane a me ka wahine e, aole i mare pu ia laua, a he mau mea hoi i mare ia, he kane mare e, a he wahine mare e, mamuli o ka makemake pu o laua e hana i ko laua lealea like.
Ke hoike kuhihewa ole aku nei au imua o kakou, ka lahui e komo ana iloko o keia pilikia nei. Aole i hopu ia a hoopai ia iloko o na Lunakanawai ka 2/3 o ka poe e hana ana i ka moekolohe maoli, o ka 1/3 wale no. Noloko mai o nei lala kamahele i lau laha loa'i, a lanakila ka haalele ia o ka berita mare iloko o kakou. A noloko o keia e momi ola ia nei kakou iloko o ka honua, wahi a Iehova Sabaota. E nana i ko kakou mau baipala, Kinohi 4:1—7. E maopopo loa ia kakou malaila, no ka noho huikau o na keiki a ke Akua, me na kaikamahine a kanaka, nolaila, ua luku o Iehova o na kaua ia lakou, a papau iloko o ke Kaiakahinalii, a hookae ke Akua ia Noa, a me kona ohana, no ko lakou malama pono i ka berita o ka mare.
E nana hou aku ma ka mokuna 19.1—25, a hookoe oia ia Lota, a me na mea i ike ole i ke kane elua, no ka mea, ua puliki paa kakou keia lahui, mai ka poe opiopio loa e alohi ana o waho a ka poe i pakapaka ka ili.
Aka, o ka poe opiopio loa, ka mea kaumaha ma keia wehewehe ana, no ka mea, o ka poe no ia e laulaha ai ka lahui kanaka iloko o ka aina, kahi a lakou e noho ohana ana; no ka mea, aole na makua i malama pono ia lakou, a hiki i ka wa oo.
Penei. Aole ipu opio i ole ka mimino i ka la, aole hoi he kaula maawe hookahi i hikiwawe ole ka moku. Pela loa i pili ai i ka poe opiopio kupono ole ke hui a hana i ka hana a ka poe i oo kupono, no ka mea, i ka wa kahiko o kakou, ua laulaha loa na kanaka, no ka noho ana o na keiki me ko lakou mau makua, a hiki i ka wa oo kupono, alaila, hoao ia me ka wahine, a me ke kane.
Aole no hoi i hoao wale ia na kaikamahine o ia wa, a hiki i ke oo kupono loa ana. Aka, o na kaikamahine a me na keiki kane o keia wa, aole i maahuae, lalau e no i na hana a ka poe i oo, nolaila, ua niho mole ko kakou lahui a pau ma ia ano. No ka manao nui o na makua i pono no lakou, a me ka puni lealea o na keiki.
No keia lala o ka moekolohe maoli, aole he mea e kuihe ai a kanalua, no ka mea, o ka hewa no keia i papapau ai na miliona kanaka lehulehu loa iloko o ke Kaiakahinalii, a me ko Sodoma, a me Kanihonui, a me Kanawa, a kinikini wale.
O na kane mare, a me na wahine mare e wehe nei i ko lakou berita mare, he nui loa ia poe iloko o ko kakou nei lahui, a he 1/3 paha ia o ka poe i mare ia iloko o keia aupuni., a he 2/3 i koe e malama ana ia ano. No ka mea, ua lehulehu loa keia mea, o ka haalele o ke kane i kana wahine, a me ka wahine i kana kane, e hele aku ka wa a pau wale ke aho. A ke manao loa nei au o ka 1/3 io no, no ka mea, ma ko'u wahi Ahupuaa e noho nei, he elima poe i mare ia, a ua haalele i ke kanawai o ka mare, aia na kane i kahi e, aia no hoi na wahine i kahi e, ua holo aku nei i Honolulu elua wahine, ua haalele na kane ia laua no ka moekolohe, ua noho wale iho me ka nui o ke kolohe ma ia an; a aia i ka lalau, no ka mea, ua haalele i na makua, a me na kupuna, a me ko laua aina, kahi a laua i noho paa ai.
A he nui no makou ka poe i mare ia e noho pu ana he kane a he wahine, me ka noho aloha pu o kekahi i kekahi, noho paa makou ka poe ua mare ia he 16 รท 3 = 5 1/3, oia hoi 1/3 i lilo i ua aoao lalau la. Pilikia la, haalele la i ke kanawai mare. E! aia i Kalalau, Haena, Wainiha, Lumahai, a Waioli, o Hanalei aku ka oi loa, 1/3 o ka poe i mare ia e noho pu ana, 2/3 o ka poe e hoolalao wale ana. Ua kiola i na wahine a lakou, a ua kiola i na kane a lakou; a me na keiki a lakou, a ke hooia loa aku nei au, o ka Peresidena keia o ke Ahupuaa ma ka mokupuni o Kauai nei, ka oi o ka nui o ka haalele ia o ka berita mare, a pilikia pu ka lahui Hawaii. Aia no ma Kalihikai, Kalihiwai, pela no a puni o Kauai nei—a puni wale keia lahui.
Aole wau e alapahi wale ana i keia mea ia kakou, e hooio loa aku ana wau, wahi a ka hele mai a na kane i lilo ka lakou poe wahine i ua kumu la o ka haalele ia o ka berita mare imua o'u kekahi o na Loio o keia mokupuni, a aia no imua o ka lehulehu o na loio, a puni wale ka lahui, aiwaiwa loa aku imua o na Lunakanawai, mai lalo a hala i luna, no ka mea, o ka puuhonua no ia o ka lahui. Aka, ua noho pu okoa lakou iloko oia pilikia, no ka nele i ke dala e hiki ai i ke alanui loihi o na Puuhonua.
3. O KA HOOKAMAKAMA.
Ma keia kumu i hoolilo ia i apana 3, no ka haaleleia o ka berita mare, ke keu keia o na ino loa, a pilikia loa ai kakou keia lahui iliulaula ma ko kakou nei Pae Aina. Na keia hewa o ka hookamakama i uhi paapu i na haneri tausani kanaka i hala e aku, mai a Kapena Kuke, a i keia la, a mau aku paha, aole paha.
Nolaila, e wehewehe kakou i maopopo loa ai ka pilikia o ka poe i hala, a me kakou pu i keia wa, a me ka wa e hiki mai ana.
I ka wa a Kapena Kuke, i hiki ai ma Hawaii nei, aole loa na mai ino a kakou e ike nei i pili ia poe i hala,a hookamakama ia na wahine i na apana kakaki, a me na lei, a me na apana aniani e na haole o ia moku i holo loihi i ka moana, ua laha na mai a kakou e ike nei. Ma Kauai nei ka hoomaka mua ana, a mahope, ua laha i Hawaii, a ua hoolaha aku keia poe i loaa i na mai ino a puni keia lahui, mai laila ka laha liilii ana o keia mau mai ino, a hiki i ka wa i nui loa mai ai ke ku ana o na moku iloko o keia Pae Aina.
No keia mea, aole au e kuihe i ka hai aku ia kakou a pau; he kakaikahi loa ka poe o kakou a puni ka lahui i loaa ole i na mai ino mai kona poe kupuna mai a hiki ia oe, ia ia la, a ia ia nei, o ka hapa aha la koe? 1—0000 paha, aole paha. Aka, i ka'u manao wale, he pomaikai loa ka poe o kakou i koe aole i loaa i keia mau mai ino.
Noloko mai o keia mau mai ino i hoopuka ia mai ka lolo, alaala, ahuihala, a nui wale aku na mai a na haole i lawe mai ai a kanu io kakou nei, ua kupu, a ua ohi, a ohi, a ohi, o ka ohi no ia a k oe iki na lau o ka wekiu a koe na muo i kauna hookahi.
Eia hou keia. O ka hookamakama apana 3, o ka haalele ia o ka berita mare. He kuanakahi no ia ma na kuaaina, aka, lehulehu loa ma na awa ku a na moku. Nolaila, mai kapa mai oukou, ua kuhihewa wau i ko'u hoike ana na na haole mai na mai ino, nana i hoolilo ia kakou i ka lahui e kokoke ana iloko o ka ole. He oiaio loa, na lakou no, ke ike nei au, o oukou no kahi e hooia mai la, ka poe i ike maoli i kahi o ka pono, a me ka hewa i ku ai.
I ko'u nana maoli ana iho e kau wale no i kanawai oolea no keia hewa hilahila, aole loa e pau, ina e hoopai a pau ke ola, aole no e pau. E like me ka pau ole o ka aihue dala i mea e hiki ai ke hana i kona lealea iloko o keia ola pokole ana. Pela no e hiki ole ai ke papa i keia mea, i oi mamua o na mea a pau a ke kanaka i manao ai malalo iho o ka la.
Ke hoike aku nei au i ko'u manao ma keia, kakaikahi loa ka poe wahine i ku paa ma keia, a me ko lakou poe makua, a me na kane, na kupuna a me na kahu, iloko o kakou ka lahui e komo ana iloko o ka pilikia, no ka mea, malaila no i hoolawa ai kahi poe wahine i ko lakou makemake i ka lawa ole i na kane a lakou, na makua, kupuna, na kahu.
E! auhea kakou e, e ana kakou i ka loa, i ka laula, ke kiekie a hohonu. O keia mea o ka hookamakama, aole loa e pau, ua poholo pu kakou iwaena, no ka mea, aia iloko o na opu he mau haneri miliona kanaka iloko o ke ao nei, e huli ana i mea e oluolu ai ko lakou noho ana maluna o ka ili o keia honua.
Nolaila, e noonoo ke 'lii me ka huli a imi aku e like me ka Solomona 25.2: He mea nani i ke Akua ke huna i kekahi mea. He mea nani hoi i na'lii ke imi aku. Aka, ua imi ae nei ko kakou Moi; a me kona mau kookoo, a ua loaa kela kanawai.
"He kanawai e hoemi i na mai ino i laha'i mamuli o ka hookamakama,"
A. S. NUUANU.
Waipa, Kauai, Feberuari, 24, 1862.
Ka hopena o ke kanaka.
Ninau mai o Iakobo. Owai la ka mea akamai a me ka naauao iwaena o oukou? Elua no ano o ka naauao, no ka lani mai kekahi naauao, no ka honua nei kekahi naauao; a noloko mai o keia huaolelo, ua olelo ia he akamai a he naauao, ua pili ia ia ke akahele a me ka ike; ua hookui ia ia mau huaolelo a pau ia ia, ke loaa i ke kanaka ka naauao ma ka honua. Auhea la ka mea e loaa mai ia ia ma ia naauao a me ke akamai? Ua loaa mai ia ia ka hookiekie, aole oia e makau, aole hoi ona kuihe, a kanalua no kana mea e hana ai. Ua lana haakei kona manao no ka mahaloia mai, he mau la olioli kona iloko o na la pokole o keia ola ana; e loaa auanei ia ia ka meheu o ka hanohano, a no ka olioli a kinikini wale na hana iloko ona iho, ua paumaele ia i na hana iloko ona iho, ua hoolou ia oia e ka mea keke o ka waiwai, a ua makaala ia iloko oia puali koa me ka wiwo ole, a mahope ae i ka pau ana o keia mau la, alaila, ahu iho la ka hoka i kapakai; ua pinai ia mai kakou e keia huaolelo, ahu ka hoka, he huaolelo kaumaha. Ina paha i olelo ia, ahu ko hepa, alaila, he huaolelo mama ia, a no na la o ka elemakule ana, he olelo hoonawaliwali no malaila. Penei, kau ka auwaa pana i Kapua, no ka ikaika ole i ka hoe, Elemakule maimai paha, ike ole paha i ka hoe waa, a no ka ikaika nui paha o ka makani, a ua nui wale na hana ike a ke kanaka, aka, hookahi no uhane. O kekahi ano o ka naauao he kou kahi waha, aole e hiki ke noho malie, makemake no e kamailio pinepine, e hoopaapaa i kekahi manawa, a makemake e hakaka e hoopuka ana i na olelo pono ole, a pela aku a nui wale. O kekahi ano naauao, he ike maoli i na hana, na ka uhane hookahi no, oia ka naauao i olelo ia no ka honua. O ke ano o kekahi naauao a me ke akamai, no ka lani mai, oia ka naauao hoomana Akua, na ka Uhane Hemolele no e hoonaauao ana i ke kanaka, nana hoi e ao mai ana i kela la keia la, i kela po keia po, nana hoi e ike mai i na kapuai kupono o ka manao o ke kanaka i kana mea e hana ai a me kana olelo ana, a ua hiki ia ia ke malama ia ia, a me hoi he hiki ia ia ke ao aku i ka lehulehu, me ka hoopono nona iho, a me ka malama pono i na mea e pili ana i ka hoomana Akua ana. Aole oia e hoopoina i ka lokomaikai o ka mana ua ike no ia o ke Akua ka mea nana i hana na mea a pau, he hiki ia ia ke olelo i ka la, hala keia la, a pela i ka po, hala keia po. Aole e hiki ia ia ke helu makahiki a loihi aku, he po he ao, a he hora ka wa maopopo i loaa mai. Auhea la ke kanaka ma ka honua nei e hemolele ana, aole e pula ana kona maka i ka opala no ka piha ana o keia ao i ka ino, aole paha. E ka poe opiopio, e hooikaika oukou i ka ike a me ka naauao, ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, ke ao nei kekahi poe opiopio i ka paikau pu, paikau ka-ka-pa-hi, kaua lio, koa pualu, a me kekahi mau hana naauao e ae, ua maikai no keia mau hana, owau no kekahi makemake no na hana naauao a me ke akamai. Aka, ua oni ae, a ua kiei wale aku e ike, me ka makemake o loko, aole nae e hiki. Ua hoopakole ia mai ka noonoo o ke poo, ua huki ia mai e na la o ka elemakule ana, ua noho ae malalo o ka nawaliwali, e noonoo ana i ka manao nui, e kali ana i ke koena o na la opiopio, ua hala ae na la o ka noho pookela ana e like me ka puipui o na kino, koe iho ka palupalu a lilo aku i mau kino o-lu a kolo aku e like me na enuhe, a mahope ae lilo i mu, a lele aku i ka lewa e like me na pulelehua, oia na la o ka hopena, kaawale ae keia malamalama, e ili mai ana keia puolo maluna o na mea a pau. E hoomanao kakou, oiai kakou iloko o ko kakou mau la. O kekahi poe, ke hana nei i ka hana i ka mea i hooulu ia a hou ia i ka malamalama, a ua malama pono ia ka manawa. A o kekahi poe, ke hana nei i na hana o ke aumoe, a o kekahi poe ua ale wale aku i na hana i puliki ole ia mai e ka pomaikai. I mai ke kahuna, ku mai la na hoki hihiu a ha-u ae la ko lakou waha i ka makani; aka, he hapa nui keia ma ka honua nei. Ua kapili ia a pinai ia ka naau o na mea a pau i ka mea kahiko, ua olokea ia ka naau o ka lehulehu e ko kakou hoomaloka; aka, he hana lealea ia ia kakou; aka, o kekahi poe ua akamai a ua naauao. Nolaila, ua hookui ke akamai me ke akamai, a ua hookui ka naauao me ka naauao, pela paha kekahi hapa o na kanaka e noho ana ma na aupuni naauao o ka honua, oia ka mea e alualu aku nei kakou o ka like aku me lakou, e ake ana e hiki aku ilaila.
K. MAAKUIA.
Kaopuaua, Honolulu, Feb. 24, 1862.
OLELO HOOLAHA.
I ka Lahui Hawaii.
Papa, Laau Hale,
PILI HALE!
A me na lako e ae a pau, no ke kukulu ana i na hale.
UA MAKAUKAU au e kuai aku ia oukou i na Lako kukulu Hale, me na pa, a me na mea e ae a oukou i manao ai.
NA:
PAPA O KELA ANO, KEIA ANO.
LAAU HALE, o kela ano, keia ano.
PILI HALE,
PINE,
AAHO,
KEPA,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
OLEPELEPE,
KUI,
PENA,
AILA PENA,
WAI HOOMALOO PENA
Ia mea aku, ia mea aku, no ke kumu kuai makepono, e emi ana malalo iho o ka kekahi poe. E hiki mai ana na moku papa o'u i kela manawa keia manawa, nolaila, e lako mau ana au. E hele mai ka poe kuai mai Hawaii a Niihau, e halawai me a'u, ke keiki kamaaina, mamua o ka hele ana aku ia hai, i maopopo ia lakou ka oluolu, a e loaa no au ma ko'u wahi, mauka iho o ka Hale Hookolokolo.
KAMUELA, (kaikaina o Kimo Pelekane.)
Honolulu, Ian. 17, 1862. 20-3m.
HALE KUAI O AKE.
O KA POE A PAU E MAKEMAKE ANA I ka oluolu a me na mea kupono o na ano a pau e kuonoono ai i ka noho ana, e haele nui paha lakou ma kahi o
AKE,
Ma Alanui Nuuanu, ma kela aoao o ka Hale Hotele o KOE BU, malaila no e loaa ia lakou ka lawa o ka makemake, oia hoi na lole o na ano a pau.
2 tf AKE.
J. W. KINI.
MEA PAI KII.
HONOLULU, OAHU.
E PILI ANA KONA KEENA HANA me ka Hale Leta maluna ponoi o ke keena o ke KUOKOA.
E hele mai hookahi, E hele mai a pau, a e paiia na kii maikai no oukou, me ka uku Emi.
Mai poina i kahi o ko'u keena hana, maluna ae o ke keena pai o ka Nupepa Kuokoa. E pili la me ka Hale Leta.
Honolulu, Ianuari 30, 1862. 16-tf
OLELO HOOLAHA.
Pai kii! Pai kii!
E. D. DURANA!
EIA kou Hale Pai kii ma Alanui Alii, ma ka Hale e pili ana ma ka aoao hikina hema o ka hale kuai o Daimana ma, kahi i aha ai o na mea maikai a pau o ka
OIHANA PAI KII.
Nolaila, ua makaukau no au e pai i na kii o ka poe e makemake ana, me ka hilu a me ka nani, no kahi uku oluolu loa. E pono no e haele kino mai oukou i ike maka. E. D. DURANA.
Mea Pai kii.
Honolulu, Okatoba 25, 1861. 11-tf
KA HOKU
O KA
PAKIPIKA.
E HOOPUKA ia ana ka Hoku o ka Pakipika i kela poaha keia poaha a pau ka makahiki. O
J. W. H. KAUWAHI,
Oia no ka LUNA NUI, a o G. W. Mila, oia ka Luna Hooponopono a me ka Puuku. He nupepa a na kanaka maoli keia, na ko Hawaii nei poe keiki papa o ka aina i kukulu a ua manao ka Ahahui e kokua ana ko Hawaii nei i keia hana. Nolaila, aole i manao keia Ahahui e pono e paipai nui i ka lehuehu e lawe, no ka mea, ua ike lea ka Ahahui, e lawelawe no na kanaka Hawaii ma na oihana a na kanaka Hawaii.
Eia ke kumu manao paa.
He nupepa ku i ka wa keia, aole no e hio io a ia nei, o ka hoonioniolo kana hana, a na na keiki papa o ka aina ka oihana luna maoli ana o ka hoopuka ana. He nupepa keia no ka lahui Hawaii, a ke noi ia aku nei na kanaka o na aoao a pau e hooili mai i ko lakou mau manao e pai.
OLELO HOOLAHA!
HALE HANA NOHO A ME NA KOKI!
O MAUA o na mea nona na inoa malalo nei, ke hai aku nei maua ma ke akea, ua makaukau no maua e hana i na mea a pau e pili ana i ka oihana i oleloia maluna.
Eia no hoi ma ko maua wahi na noho a me na papakaukau e kuai ai ma ka uku emi loa.
Na lako hale kahiko i hana hou ia.
O na pahu kupapau o na ano a pau no ka uku make pono loa kekahi mea a maua e kuai ana.
E pono no i na kanaka a pau e hele mua mai e kamailio pu me maua mamua o ka hele ana ma na wahi e ae, no ka mea, ke manao nei maua e oluolu no oukou e kuai me maua. ALAPINI,
KALE.
Alanui Alii, ma kahi e pili ana i kahi o Keoni Palaunu Luna Makai. 11-tf
OLELO HOOLAHA.
E LIKE me ke Kanawai i hooholo ia i ka la 24 o Augate o keia makahiki, ke kahea aku nei maua i na Konohiki a pau, mai Hawaii a Kauai, i loaa ko lakou palapala mahele, aole nae i loaa ko lakou palapala hooko mai na Luna Hoona mai, e hele mai lakou imua o maua ma ke Keena hana o ke Kuhina Kalaiaina, i kela poakahi keia poakahi, o na pule a pau, me na hoike pu mai, e hoomaopopo i ko lakou kuleana ma ia mau aina mahele, a na maua e haawi i palapala hooko e like me na Luna Hoona mamua, ke maopopo ko oukou kuleana, a i ole na Konohiki, o na hooilina a me na Luna hooponopono waiwai hooilina paha.
Ina aole oukou e hele mai a hiki i ka la hope o Iune M. H. 1862, e nele no oukou i ka aina ole, a e lilo ia mau aina i ke Aupuni.
Ua makaukau na Palapala Hooko o ka poe nona na inoa malalo. E kii koke mai.
Kamanoualani, (Napuahola,) Kanehiwa, (Hinau,)
Luluhiwalani, Koakano,
Kaopua, Hono, (Nahalau,)
Honaunau, Kainalu,
Kaluainanea, Kawai, (Kiaaina,)
Kapalu, Ke, (Hoopili,)
Hale, Nahua,
Hanakaipo, Kailakanoa,
Keawehano, Kalawaiaku,
Pahau, Napahi,
Paalua, Kanunu,
Laamaikahiki, Helehewa, S. (Kainaina,)
Alapai, (Kalola w,) Kaulunae,
Pahoa (Fehling & Maikai,) Kanele,
Kaahumanu, (Kaoaopa,) Kainaina,
Paewahine, (Hinau,) Hoe,
S. SPENCER.
J. H. SMITH.
Kakauolelo o ke Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, 18, Ianuari 1862, 18-tf
PAPA MANUAHI!
EIA ka mea hou loa no na kanaka maoli o Hawaii nei, ua loaa mai ia'u na Papa Oregona o kela ano keia ano, me ke kumu kuai make pono loa, e pono e hele mai oukou e hoakaka i ka oiaio no keia mea. Eia ke ano o na Laau a me na Papa. Laau nui, laau liilii, Papa hele, Papa kahiia, Papa kalakala, Papa Paina no Amerika a me na Pine paa, Pili.
Eia kekahi, Pena keokeo Pelekane maikai loa, Pena omaomao lenalena, Aila pena, Wai hoomaloo a me na mea e ae kupono no na hale. Aia makai ma Aina Hou, mauka iho o ka Hale Dute Hou.
GEO. G. HOWE.
Honolulu, Aperila 3, 1861. 15-tf
KA LAKO HALE A ME NA
Pahu Kupapau!
AUHEA oukou, e ka poe e makemake ana e kuai ma ke ano makepono wale! Eia no ke waiho la ma kuu hale paahana, ma Alanui Papu.
NA PAPA KAUKAU!
NA LAKO HALE!
NA PAHU KUPAPAU!
A ua makaukau no hoi au e hana i ka hana kamana, ke manao oukou e hoolimalima mai ia'u, a ma ka uku emi loa. E hele koke mai i pau ko oukou kuhihewa. H. ALENA.
2-tf Alanui Papu.
MEA HOU!
MA KA HALE KUAI
O KEOKI OLELO E.
AIA ma ke kihi huina alanui mauka iho o ka Hale uinihepa, hale kamaa, malaila ka lole Nu Hou i keia wa, na ano no a pau, ka mea makemake ia, me ka hooemi ana i ke kumukuai.
8-3m.
PEPEIAO LAAU! LALA MANO!
KE MAKEMAKE nei au i na pepeiao laau a me na Lala mano e lawe mai me a'u e kuai ai no ke kumukuai makepono loa, oia hoi 8 1/2 keneta o ka paona hookahi o ka pepeiao laau, a he 15 keneta no ka paona hookahi o ka Lalamano, aia ko'u hale kuai ma Polelewa, mauka o ka Hale pule haole, e pili ana ma ka aoao ma Ewa o ka Hale kuai uwini hepa o Kakela ma, a mauka hoi o ke ala nui Alii. AHUNAKO, (Pake.) 45-tf
Olelo Hoolaha!
O NA MEA A PAU E MANAO ANA E LAWE mai i na Olelo Hoolaha, a me na Mele, e hookomoia ma ka Hoku Pakipika, e hiki no ia oukou ke waiho mai ma ko'u lima, G. W. MILA. ka Luna Hooponopono, a ina aole au ma ka Hale Paipalapala, alaila, e pono no e waiho ma ka lima o J. L. Kapahi, a me ke Kakauolelo o ka Luna Hooponopono. Ia lakou wale no, aole i kekahi mea e ae. G. W. MILA.
18-tf Luna Hooponopono.
R. E. Wakeman,
Kamana Hale a me ke kapilipili Kaa.
ALANUI ALII MAUKA O KA HALE LOLE BIPI o Mr. CORNWELL.
22-tf