Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 25, 13 March 1862 — Page 2

KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, MARAKI 13, 1862.

                O na kala no kekahi mea e kamailio nui ia nei iwaena o na haole i manao nui ai i ke ola kuonoono a me ka pomaikai o keia lahui; a ua nui loa na manao e pili ana ia mea i paiia a hoolaha ia hoi ma na nupepa haole; a ua ake nui kekahi o ka poe nona na manao i oleloia maluna ae, e hoano e ia ke kanawai e hooponopono nei i na kula aupuni; no ka mea, ua ike lea lakou aole no i lawa na kanawai e kau nei, a ina e hoomauia ana ua mau kanawai nei, alaila, e mau ana no ka hemahema a me ka makaukau ole o kanaka Hawaii, aole loa lakou e loaa ana ke akamai a me ka noiau i hiki ai ia lakou ke hapai i na oihana naauao e like me na haole o na aina e e noho nei iwaena o kakou. He kumu nui keia e pili maoli ana i ko kakou noho ana me ka mahalo ia mai e na lahui naauao e ae o ka honua; a na kakou no e noonoo a e imi hoi i ka mea e nui ai ka holo ana o ka naauao iwaena o kakou; a ina ma ka noonoo ana ua hoea ia mai a akaka kekahi hemahema e alai ana i ka holo lea o ka ike, na kakou no e huli ikaika a me ka hoopaupauaho ole i ka mea e hookaokoa aku ai ia hemahema me ke kau koke iho no i na kanawai ano hou nana e alakai i na keiki opiopio a kakou ma ke alanui e hiki aku ai i ka noho ulakolako a me ka ike. Aole o makou he kumu pono e waiho aku ai i keia hana aloha no kakou iho; no ke mea, ke holo wawe nei ka manawa, a ua kupono loa ia kakou ke komo ma ia hana oiai ua loaa ka manawa ahaolelo; no ka mea, aole i akoakoa pinepine mai ka Ahaolelo e like me ka wa mamua, a ke hele aku nei ka hanauna opio i ka manawa kupono ole e ao ia mai no ka piha e o ko lakou mau manao i na kuhihewa o ka wa kahiko. Ua kahiko loa ke ano o ke ao kula ana e noho nei; ua hoao loa ia a ua ikeia kona hemahema; aole no i loaa mai na hua i manao mua ia e ulu mai ana mailoko ona; a nolaila, heaha ka mea e hoao ole ai i ka mea hou, malia paha e loaa ana ka hua i ake nui ia? Ina kakou i hapai i kekahi hana imi loaa, aole nae kakou e loaa kahi puka, aole anei e haalele koke ia me ka imi iho i kekahi hana hou aku? Nolaila, no ka maopopo loa o ke ko ole ana i ka makemake a me ka poino o kanaka i na kanawai kula e kau nei, aole anei na kakou e waiho aku ia mau kanawai, a e hooholo he kanawai hou i manaoia he mea e pono ai?
                Aole makou e manao ana e hoike aku i kekahi kanawai a makou i manao ai he pono e hooholoia; aka, ua manao makou e hai aku i kekahi mau kumu i kamailio ia ai iwaena o ka lehulehu i keia manawa, i lohe ia ma ke akea ka hoano e ana i manao ia e pono ai. Eia malalo nei kekahi o ua mau manao la:
                1. E aoia ka hoomana a me ka noho pono (haipule) maloko o na kula.
                2. E hookaawale ia na kamalii kane a me na kamalii wahine; he kula okoa ka na kane a he kula okoa ka na wahine.
                3. E aoia ka olelo Beretania ma na kula e like ka nui me ka mea i hiki ai i ka puu dala uuku a ke aupuni.
                4. E aoia na hana a me na mea e ae e makaukau ai a e hooikaika ai i ke kino o na haumana.
                5. E hookaa ia mai ka auhau kula a pau maloko o ka Waihona Aupuni, aole ma ka lima o na Puuku Kula.
                6. E kukuluia na kula no kela ano hoomana keia ano hoomana i ku i na kanawai o ka aina.
                7. E hookuuia ke Aupuni i na kula a pau, aole hoi e ohi i ka auhau kula, a na na kamaaina o kela apana keia apana e malama i ko lakou mau kula iho, a imi ke dala e pono ai. Na ke Aupuni no nae e malama he mau kula nui, kahi e aoia na keiki akamai a pono hoi; a e wae ia na haumana oia mau kula noloko ae o na kula e ae no ko lakou maikai a naauao hoi.
                Ma ke kumu mua i oleloia maluna ae, ua ane e lokahi na manao o na mea a pau e pono no ke aoia ka hoomana ma na kula; aka, no ka lehulehu loa o na ano hoomana e kue ana kekahi i kekahi, nolaila, ma ke ano o na kanawai kula e noho nei, aole e hiki pono ke aoia o lawe ia auanei ka pono o na makua. No ka mea, ina he poe Pope na makua, a he Kalawina ke kumukula, a ao aku auanei ia i ka hoomana Kalawina i na keiki a na makua Pope, ua kue ia i ko lakou pono; no ka mea, ua makemake no na makua e aoia ka lakou mau keiki ma ka hoomana a lakou i manaoio ai. He mea hiki ole paha ma kekahi mau apana e kukulu i na kula okoa no ke kakaikahi loa o kanaka; aka, aole lehulehu loa na apana oia ano, a ina peia ka pilikia, aole pono ke aoia ka hoomana, o ka noho pono e aoia, a na na makua no, ina e aloha lakou i ka lakou mau keiki, e ao aku i na mea e pili ana i ke Akua e like me ko lakou manao he pono. No keia mau kumu i hoopuka ia ai ka manao eono i oleloia maluna.
                O ka manao elua, e hookaawaleia na kane a me na wahine, ua maopopo loa ka pomaikai e loaa ana malaila; no ka mea, ua nui loa na hewa i ulu mai ai no ka launa mau mai o na kane me na wahine; ua ulu mai ka mahaoi a me ka hilahila ole, ua hoopau ia ke ano palaimaka ka mea mikioi a hoonani hoi o ka wahine maikai, a ua lilo ka wahine i ka hookohukohu a me ka hana ino; a o na keiki kane hoi, no ko lakou launa mau ana me na wahine, aole i loaa ia lakou ka mahalo kupono i na wahine e alakai ai ia lakou ma ka noho malie a me ke kuonoono. Na kakou no e imi i ka mea e pale ae ia hemahema o na kula e noho nei, a e panai mai i na kula ano hou.
                No ke ao ana o ka olelo Beretania a me ka hana maloko o na kula, e kamailio hou makou no ia mea mahope aku.
                O ka manao elima, no ka hookaa mai o ka auhau kula iloko o ka Waihona Aupuni, malaila e hookoe ia ana i ke Aupuni ka uku hapahaneri o na Puuku Kula, a e wehe iki ia ana ka pilikia o ke Aupuni i ke dala ole i kekahi hapa o ka makahiki, no ka mea, ua waiho wale ia ia puu dala ma na waihona o na Puuku no ka makahiki okoa mamua o ka pau ana, oiai ina ua hookomo ia ma ka Waihona Aupuni, ina aole paha e hoolimalima ke Aupuni i ke dala no na pilikia ku i ka wa i loohia mai ai. He mea no hoi keia e kokua nui ai i ka poe kalepa e noho ana ma na mokupuni e ae e makemake ana e hooili mai ke dala ma Honolulu nei, no ka mea, ina e kau ia ke kanawai oia ano, ua hiki ia lakou ke kuai i na palapala kikoo i ka Waihona o na Kumukula, a e hoouna mai ma ka eke leta, a na ka mea i hooiliia'i e kii aku ma ka hale Aupuni.
                Ke waiho aku nei makou i keia mau manao imua o ke akea, me ke noi aku ia lakou e palapala mai i ko lakou mau manao i lohe ia na aoao elua o ka mea e kamailio nei; no ka mea, ma ke kamailio imua o ka lehulehu e loaa ana paha ka ike o na pono a me ka hemahema o ke ano o ko kakou kula ana i ka hanauna hou o Hawaii nei.

                Mamuli o na kumu i hoopuka ia ai i kela pule i hala ae nei ka manao ana o makou e wehewehe hou aku i ka manao kuaaina i ike ole ia i ka noho ana o nei manawa, nolaila, e noonoo ka lehulehu, oia hoi ke akea mai Hawaii a Kauai, i keia mea nui loa i ka manao o ke aupuni e noho nei i keia wa, i hoohalike ia me na Aupuni o Enelani, o Farani, o Amerika Huipuia, a pela aku.
                E nana kakou i ke Auupuni o Amerika Huipuia, iloko o keia kaua a kakou e lohe nei. Ua hoopauhiia kela aupuni i ke kaua hoomainoino o na manao ku like ole, a no ka noho walea o ke aupuni me ka manao ole e pauhi ia ana i keia pilikia mamua, ua lilo ka manao o Wasinetona i moeuhane, a me he wanana la e ko ole ana; aka, aole i hala na kenituri elua, ua ko ka olelo a kela kanaka nui kaulana, e olelo ana, "E hoomakaukau i ka wa kaua ole no ka wa kaua," a mamuli o keia hoomakaukau ole o ke aupuni, ua nui na poino, nui na ola i kuai kumukuai ole ia, nui na wahine i lilo i mau wahine kane make, a o na keiki hoi i mau makua ole. Nui ka lilo o ke aupuni i ke dala, i ak ai, a me na lako o ke kaua e pono ai, a heaha ka pomaikai? Aole kakou i ike pono. No ia hemahema a makaukau ole, loaa na heekaua nui o ka Akau ia Bull's Run, a me Bull's Bluff, a ma ia mau kaua i lanakila ole ai ka Akau. Ke kaua nei no i keia manawa, ke make nei no he mau haneri a haneri no ka makaukau ole. Ina i loaa keia makaukau mamua, alaila, aole e loaa nui ka pilikia maluna o lakou, ina la ua kahea koke ia no ka poe i makaukau me ka olelo ae o ke Kenele nui, oiia, ma o ae oe, a oia nei hoi, maanei, a oia la hoi mao, a pela aku; aka, aole i hana peia, ua ohi hapuku ke aupuni i kela mea keia mea, a i ka poe makaukau ole, a no ia mau kumu ke mau nei no ke kaua o ka hema, aohe pio loa i keia nui koa o ka Akau. Aka, ua lohe hope mai nei kakou ke lanakila nei ka Akau, a me na koa o ke aupuni, a o na kumu oia pono, no ka hoololi ana o ke aupuni i na mea kupono ole a pau i hiki ole ke lawelawe, a hana me ka ike, akamai, a noonoo i ka mea nui i hoouhi ia aku maluna o lakou e hana, e malama, i imi wale no i ka lanakila o ke aupuni, aole o ka hookuu wale aku i ka poe pio.
                Ma ia mau kumu i olelo ia ae nei maluna ka makemake aha, e hoomanao kakou ia kakou iho, a oiai he wahi aupuni uuku loa keia hiki ole ke hoolako nui i na mea kaua, a me ke kukulu nui i mau koa noho paa, e hiki no ke ao ia na keiki i noho i ke kula naauao e lalau i ka oihana koa, a e ao ia i na kanawai, na rula, na mea pili hana o ka oihana koa, me ka hoomakaukau wale oia poe, he Poe Engineers ko lakou inoa, a ina i ku ia i ka pilikia poipu hala ole o ke aupuni, alaila, e olelo ae i ua mau Engineers la, aia mao ae oe, a eia a pela aku, ia oe ke ao o ka puali o Waikiki, a o mea i Ewa, a o mea io a ia nei a pela e hana ai, alaila, ua loaa ia kakou ia pomaikai, e hiki no ia kakou ke pale aku i na kaua kuhewa, a me na kaua e like me ke ano i laha ia kakou mamua. O keia mau kaua kuhewa, he mau kaua hiki ole ia kakou ke hoihoi mai i ka inoa maikai o ke aupuni i hoinoino ia, i kuamuamu ia, a o ka hope loa o ka hana ino i na waiwai ponoi o ke aupuni ma ka wawahi ana i na pu. Ke noho nei ke aupuni me ka hiki ole ke hoihoi mai i kona inoa maikai ma ka ikaika, aka, ma ka mali leo wale no e pono ai. No ke aha ke kumu nui o keia hiki ole? Eia no, no ka makaukau ole o ke aupuni i ka ike ana i na mea pili i ka oihana koa, nolaila, maloko o keia mau mea e noonoo nui kakou, aole keia he honua noho wale, aka, he honua hoomakaukau no na mea e hiki mai ana, no na pono o ka uhane pu me ke kino, no ka pono pu o ke aupuni a me ka lahui, a pela aku. E hoomakaukau kakou no na manawa pilikia a kakou i ike ole ai e hiki mai ana; oiai kakou e noho nanea ana, e noonoo kakou no na hihia a kakou i loaa ai ia kakou iho, me ka maopopo loa i ke aupuni aole no ke aupuni ka hewa, aka, no ka hiki ole i ke aupuni ke pale aku i ua mau hewa nei i ku ole ma kona aoao; nolaila, ua hookuu wale aku ia i kona kuleana pono, a manao nui ma ke ola o ka lehulehu, o ke akea, a me ke aupuni. No keia mau kumu, ua loaa ia kakou ka hoopii aku i na aupuni nui, ia Beritania, Amerika, Farani, a pela aku, no ka hiki ole ia kakou ke pale ae i ko kakou mau pono ponoi i kaili anunu make hewa ia e ke aupuni nui ae maluna o kakou, a ikaika ae maluna o kakou, a kaulana ae maluna o kakou. No ke aha keia? Eia no, no ka hemahema o ke aupuni ia manawa i ka ike nana e pale aku i ka hewa kuhewa i ili mai ia kakou, a o ko kakou pono wale no, o ka malama i ke ola o na kanaka, a me na waiwai ma ka ae ana, e hele wale mai lakou iloko o ko kakou mau hale ponoi a hana e like me ko lakou makemake.
                He pono anei keia e na keiki o Keawe eha ai ka ili i ka ihe makini o ko kakou mau kupuna i haawi mai ai ia kakou me ka manao, e hana ana no ka lakou mau pua me ka mea a lakou i hana'i? E waiho wale anei na keiki o Kama i ko lakou mau iwi i ke one ulaula o Kahului me ka hoinoino ia o ka inoa maikai o ko lakou mau Haku, a me ko lakou aupuni i mea e kuha ia ai, e hookauo ia ai, e kalele ia ai ka lae e ke keiki makawela o Kahiki? E noho anei o Oahu o Kuihewa me ka lokoino i ka hea aku, E mai! E mai!! o ka pono kaulike o ka honua nei, a e haawi mai ia makou? E noho anei o Kauai o Keolewailuna a Kama, me ka nana ole iho i ka leo kahea a ka mea nana e noho kona aina, i ka olelo ae. Ua hana ino ia ke aupuni, ua keehi ia na 'lii mai ka po, a ua haalele ia ke kuikahi kaulike o na moku o Kuaihelani?
                E noho kakou me ka noonoo, a e i pakahi iho ka naau o ka lokomaikai, e, ua hana ino ia kakou; ua hookauo ia kakou, ua hookiekie ia me ke kaulike ole. Alaila, ke olelo nei makou, no ke aha? No ka makaukau ole, no ka hemahema, aohe apu kowali e naha ai mamua e pono ai ka mai ku hewa, ke hiki ae mahope. "E Uli, e nana ia." He oiaio, aole paha e loaa hou ana ia kakou kekahi hihia i loaa'i i na kupuna o kakou, aka, aole nae he hewa o ka malama wa-hi a kahiko, aohe hewa o ka lohe a malama, aka, o keia ka manawa oi opiopio, oi hiki ole mai hoi ka ehu o na eheu o Halulu ia kakou, oi oioi ole mai ke alelo o ka moonihoawa, e ale ana e make i ke kaua no ko oukou pono.

                O ka makemake mau o kekahi poe, e kukulu i Hale Hookamakama; a ua hooholoia e ke kau Ahaolelo o ka makahiki 1860. Ke olioli nei ka poe hewa i ka hookoia ana o kio lakou makemake.—Hokuloa.

                Akahi no a kauleoia mai makou e pane aku i kekahi olelo hoopunipuni loa e like me ka olelo maluna nei, a akahi no a ike makou i kekahi manao kuhikuhi paee ano alakai hewa e like me ia, a ua hoopahaohao ia mai ko makou manao i ke kanalua a me ke kaumaha no ke pai ana o keia olelo ma kekahi nupepa a ka poe hoahanau. Ua hoopuka mua ia ia olelo e Rev. L. Smith ma laua o Pualewa imua o ka Ahahui Euanelio o Oahu, a ua aponoia e ua Ahahui nei. Kuhi makou ua hoolilo ia na kahunapule i poe hoano, a poe kuhikuhipuuone hoi no ko lakou mau poe anaina, me ke ao aku ia lakou i ke ano o ka noho haipule ana ma keia ao, aole o ka akiaki a me ka hoino aku ia hai; aka, ke ikeia nei lakou e hoopuka ana i na mea hoino a me ka lawe aku i ko hai inoa maikai, me ka hoopili aku ia lakou i kekahi hana haumia a lakou i hana ole ai. No ke aha la i hookaupea wale mai keia poe i iia he pono i na hoa o ka ahaolelo o ka makahiki 1860, me ka olelo iho ua hooholo lakou he kanawai e kukuluia ai na hale hookamakama? Aole anei no ka uumi ana o na manao aloha no keia lahui kanaka? Ua ike no lakou ua hooholoia "he kanawai e hoemi i na mai i laha ai mamuli o ka hookamakama," aole o ka hookumu ana he mau hale hookamakama, aole hoi i hoopauia na kanawai no ka hookamakama i kauia mamua, ke mau nei no, a ina ua hoopiiia kekahi wahine no ka uhai ana o ua mau kanawai nei e hoopai ia no oia e like me mamua. O ke kukulu anei keia o na hale hookamakama? Nolaila, nohea mai ko lakou kuleana e olelo ai ua ae ka Ahaolelo e kukuluia na hale hookamakama, me ke kapa iho o ka poe ahaolelo he poe hewa a ua olioli lakou no ke ko ana o ko lakou makemake ino? Mai ka manawa i kau mua ia ai keia kanawai hou a hiki i keia manawa e noho nei, aole no he hiki ia lakou ke olelo ua mahuahua ka hookamakama ma Honolulu nei, aole no hoi he hiki ia lakou ke kuhikuhi mai i kekahi hale hookamakama Aupuni i kukuluia mamuli o ke kanawai a lakou e hoahewa like nei. Ua hiki nae ia lakou ke ae mai, ua emi loa ka nui o "na mai i laha ai mamuli o ka hookamakama," e like me ka olelo a M. Kuaea i hoike ai imua o lakou. No ke aha la i hoopukaia ma ke akea i kekahi olelo hiki ole ke hooia? I ko makou manao, aole lakou i noonoo i ke ano maoli o keia olelo; ua ike no ua kue ia i ke kanawai a lakou i makemake ole ai, a o ka lulumi iho la no ia e apono koke, malia paha e lilo ka hoike palau i kookoo e paepae ai i ko lakou manao kue e kuoi nei a e kokoke ana e hookulai ia e ka ike naauao o ka poe aloha i keia lahui e hoemi wawe nei. I ka nana aku, ma keia likipaupaka koke ana o kekahi olelo ano oiaio ole, ua hooia lakou he oneanea maoli ko lakou naau, aole wahi e hekau ai na aa o ka oiaio a ulu me ke kapakahi ole. Pela maoli no i ka nana aku; aka, ina ua aponoia ia olelo ma ke ano hopuhopualulu me ka hoomaopopo loa ole o kona ano oiaio, he mea hiki wale no ia lakou ke kapae ana i ka hakinaolelo i hoahewa ia.

                E ka poe e heluhelu nei i keia manao, e noonoo kuokoa oukou a no oukou iho; ina e olelo kekahi, he eleele kekahi mea keokeo, mai ae wale aku oukou oiai ua akaka ia oukou he keokeo no; a ina ua haule ko oukou mau alakai i ke kuhihewa, mai ukali wale aku ia lakou me ke ano noonoo ole, e like me ka pua hipa i ukali aku ai i ka hipa i hele mua. Nolaila, ina e lohe hou aku oukou i kekahi poe maka hookuoo e hoopala ana me na olelo ekaeka i na inoa maikai o na luna nui o ka aina, e ahonui ia lakou; no ka mea, he poe kanaka wale no lakou, a ua ulu mai ke kuhihewa a me na manao kapakahi iloko o lakou e like me na kanaka e ae.

Hale mai o ka Moi wahine.

                E hoomanao ia paha, he liuliu iki mamua, i ka manawa e kokoke ana e pau kela makahiki ae nei, ua hooili aku ke Komite Hooko o ko ka Moi Wahine Hale mai, he mau palapala i na kahuna pule mea kihapai maloko o keia aupuni, e noi ana, ia lakou e ohi i kekahi mau dala, maloko o na ekalesia no ka pomaikai o ua Hale mai nei, ma ka la pule alua o Ianuari iho nei. Ua manaoia ma ia hana, e haawi i na kanaka maoli he manawa e makana mai ai i ko lakou wahi manawalea no ke kokua ana o keia hale maikai; a ua manaoia hoi e hana pu ana no na kahunapule ma ia hana, ma ka hoikeike ana imua o ko lakou mau anaina, me ke akaka lea, e like me ko lakou (na kanaka maoli,) e kokua ana i keia mea, pela lakou i hoike aku ai i ko lakou naauao, me ka hoomanawalea io ia lakou iho. Ua lohe mai nei makou he $276.53 wale no ka nui o na dala i loaa mai a hiki i keia manawa; aka, ua ohi lakou mahope koke iho o ke kaapuni ana o ka lunaauhau, nolaila, aole paha i haawi nui mai kekahi poe e like me ko lakou makemake, a ina e ohi hou auanei maloko o keia mau pule, e mahuahua auanei ke dala.
[Polynesian.

                E na kanaka Hawaii, mai kapae ae kakou i keia hana lokomaikai ia kakou iho, no ka mea, ua maopopo loa ka pomaikai i loaa ia kakou ma o ua Hale mai la. I ka wa mamua, ina ua loohia kekahi o kakou i ka mai, aole no he wahi a kakou e hele ai e lapaauia, a ina ua ilihune ka mai, ua wahio wale ia ma ka malama ole ia mai, a make aku la oia, oiai ina ua lapaauia mai, ina paha ua ola. Aka, i keia manawa ua hoano e ia mea; ke ku mai la he hale maikai a kuonoono, i hoolakoia i na kahu malama mai a me ka poe lawelawe nana e hooluolu i ka poe pilikia e kaawili ana i ka eha o ka mai; ua hoolakoia i ka ai kupono a me na laau e pono ai; ua akea a maemae hoi, a ua maluhia loa ka mea mai, a ina e komo malaila kekahi makamaka i poinoia mai e ka eha o ke kino, emoole no kona konini ana mai, ina he mai ola kona. Mamua, a i keia manawa no hoi, ina aole i lawe ia ka mai ma ka Hale mai, ua waihoia oia ma kahi hale e paapu ana i kanaka, e walaau mau ana, me ka manao ole i ka popilikia o ka mea e mai ana, a no ka malu ole, mahuahua ae la ka mai, a mahuahua pu me ia ka lapaau ana o na kahuna naaupo a make iho la ka mai i ka maluhia ole i awili pu ia me ka naaupo o ke kahuna. E aho loa no ka Halemai i kukuluia e ke aloha o ko kakou Moi wahine, nana i ike lea, a me ka minamina loa, ka hooemi mau ana o keia lahui, a o kona manao no, o na halemai no kekahi mea e pale ai i keia poino nui. Nolaila, ina e hoopakele ia ana kekahi wahi hakina uuku o keia lahui i ka make e ua Halemai nei, owai la o oukou i minamina i na dala lilelile a oukou e malama nei; e haawi no, e wehe a e kuupau ma ke akea i ko oukou eke dala i hoike oiaio no ko oukou manao aloha no ka lahui Hawaii, oi hala ole ka manawa, a e hilinai no i ke Akua o ka lani nana no e hoihoi ka poho.

                Ua loaa mai la makou he palapala na Kaulainamoku, e olelo ana no ka ohumu a imihala hoi o kekahi poe no ka lilo ana o Makaioulu i Lunamakaainana no Puna. Aole paha he pono e pai ia ua palapala nei no ka loihi; aka, i ko makou manao he make hewa ko lakou luhi, no ka mea, ina ua loaa ia Makaioulu ka nui o na balota ma ke ano pololei, aole no e hiki i na kanaka manao lolilua e hoopii ia ia, ua paa kaulei ole kona noho ana.
                Ua loaa mai hoi kekahi palapala na Ukeke, no Koolau, e kamailio ana no ke koho hewa ana ma ia apana, wahi ana; aka, ua loihi launa ole mai ua palapala nei, aneane e piho kekahi aoao o ka pepa, aole nae i pili loa ka mea i kamailio ia ai i ka pono o ka lehulehu, he hoopaapaa iwaena o Ukeke a me Kahalewai wale no; a i ko makou manao he pono no ke waiho aku ia hoopaapaa a na ka Ahaolelo no e hooholo i ka mea e pono ai.
                Oiai makou e olelo ana, he pono paha e olelo hou makou i na makamaka he makehewa loa ke hooili mai na palapala e hoopii ana i kekahi kanaka no kona ano ino, ua pili ia mea i na hale hookolokolo, aole i ka nupepa. E hooili mai na palapala e kamailio ana no na kanawai, no ka noho ana o kanaka, no na kula, no na oihana aupuni, a pela aku, aole o na mea e pili ana i ke kanaka hookahi.

                Ua koho hou ia he Luna Kanikela hou no Beretania e noho ai maanei, i mea e pani i ka hakahaka i hookaawale ia ma ka make ana o Gen. Wm. Miller (Keonimila.) E hiki koke mai ana paha ia i keia mau mahina ae. O W. F. Synge kona inoa.

No na Aina e mai!

                O na moku a pau i ku mai ai i keia manawa, ua hookeke mai lakou iluna o makou ka lohe o ka lanakila mau o ka poe koa o ka aoao Akau. Ua hoomaka maoli lakou e hele imua, a ua komo loa aku lakou ma na moku o na aina kipi, me ka hoopio mau i na pakaua a me na kulanakauhale o ka aoao Hema. Ua nui na hoouka kaua iwaena o na puali koa nui, aole nae i nui loa o ka poe i make, auheee e no na kipi; no ka mea, ua kaua lakou me ke aloha aku i ke aupuni kahiko, a ua uluhua loa lakou i ka haunaele o ke aupuni hou; a ma na wahi a pau i hele ai na koa o ka Akau, ua hulo ia lakou, a ua nui loa ka poe o ka Hema i hoike mai i ko lakou makemake e hui mai i ke aupuni kahiko. Olelo no kekahi nupepa o Amerikahui, ua hai ka iwikuamoo o ke kipi, a aole e liuliu loa a e lanakila no ke aupuni maluna o na puali kipi a pau. Ua nui loa ka hauoli o ko ka Akau no ka lanakila mau o ko lakou aoao, a ua kani ia na pu ma na wahi a pau i ka lohe ana o ka auhee mau ana o ka enemi. Eia malalo nei na mea i lohe hope ia mai nei, a he mau mea ano nui no hoi:—
                Ma ka la 18 o Feberuari, ua lawe pio ia ka pakaua o Donelson, ma Tenesee, a he 15,000 ka nui o na koa i pio. Elua la o ke kaua ana, a i kakahiaka o ka la pule ae ua kauia na hae keokeo e na kipi i hoailona ua pio ia lakou. Ma ka po mamua o ke pio ana, ua hele aku o Gen. Floyd me na koa he 5,000, me ka olelo ole mai i na luna koa e ae, a ua nui ka inaina o ko ka Hema no keia hana hohe wale a ua luna koa nei. O keia puali koa, no ka makau o hoopio ia auanei lakou, ua kiola aku lakou i ko lakou mau pu iloko o ka muliwai, a ke houluulu ia nei ua mau pu la e na koa aupuni. Ua kiola ia hoi iloko o ka muliwai he 2,000 pahu palaoa a me 1,200 pahu bipi, a me na mea ai e ae. Ua loaa hoi malaila he 17 pu nunui, 51 pu kaa, a me 12,000 pu kaupoohiwi. Ua pepehiia ka Engineer nana i kukulu i ua pakaua nei. He 50,000 ka nui o na koa Aupuni ma ia kaua ana, a me kekahi mau moku manuawa.
                Ua lohe ia mai ma ke telegarapa, ua lawe ia ke kulanakauhale o Savannah, ke kapetala o Georgia, e na koa Aupuni he 12,000 i kokua ia e ka aumoku manuwa, aole nae he hoouka kaua malaila. Aole akaka loa ka oiaio oia lohe, aka, he ano oiaio no ma ke nana ana aku.
                Ma Missouri, aole i loaa iki o Gen. Price i na koa aupuni e alualu ikaika ana ia ia no kona mama i ka emi ihope.
                Ua hoopio ia kekahi moku kialua Beretania, i piha i na pu nao a me na pu kaupoohiwi (rifala,) he $125,000 ka nui o ka waiwai. E holo ana ia moku e kokua i ka aoao Hema. Ua laweia hoi he moku i piha i ka pulupulu, he $65,000 ka waiwai.
                Ua kokoke e makaukau loa e hele hou imua ka puali koa Aupuni nana i hoopio ka pakau o Donelson, a ua mahuahua loa ko lakou nui i keia manawa.
                Ua manao no ke Aupuni e hookupu he $300,000,000 ma ka auhau i kela makahiki keia makahiki, no ka nui loa o ka lilo ma ke kaua ana.
                Ua holo aku ka moku kipi o Nashville, mai Beritania aku. Ua noho malaila kekahi moku o ka Akau e kiai ana i ua moku nei, aole nae i ae ia oia e holo e ke Aupuni Beritania, aia a hala e ka moku kipi i hookahi la; no ka mea, oia no ke ano o na kanawai nui iwaena o na lahui.
                Ua hooholo na aupuni o Beretania, Farani a me Sepania, e hele no imua na koa o lakou a i ke kulanakauhale o Mekiko, ke kapetala o ka aina. Ua oleloia hoi, ua manao na aupuni hui e hoonoho i ke kaikaina o ka Emepera o Auseteria ma ka noho alii o Mekiko.

Nu Hou Hope Loa!

                Ma ka poalua iho nei, mahope mai o ka palapala ana o ka nuhou i oleloia maluna ae nei, ua hiki mai he moku kalepa hou mai Kapalakiko mai, me ka nuhou ano nui no Amerikahui mai. Ua hookunaina mau no na koa Aupuni, aole mea nana e alalai iki mai ia lakou ma ko lakou hele lanakila ana.
                Ua kui aku ka lono e olelo ana, ua haalele o Mr. Stephens i ka noho Hope Peresidena ana o na moku kipi.
                E kauia ana he kanawai ma ka moku o Columbia, e hookuu ana i na nika kauwa ma ia apana.
                He ahi pau hale nui ma Bosetona mamua iho nei, a he $75,000 ka nui o ka waiwai i hoopauia.
                Ma ka hoouka kaua ma Roanoke, ua make na koa aupuni he 50, a ua eha he 222; he 13 na kipi i make a he 39 i eha.
                Ua papaia hoi ke kanawai i na moku Amerikahui, aole e kuai i na Pake ma ke ano hoolimalima ma keia manawa aku.
                Ua olelo o Lord Palmerston imua o ka Ahaolelo Beretania, aole no e manao ana ke Aupuni o Enelani, e uwao i na aoao elua e kaua nei ma Amerikahui, a ua haule ia koo a ka poe kipi i hilinai nui ai.
                Ua koi mai he 3,000 o na koa kipi i hoopio ia e komo iloko o na puali koa Aupuni. Aole no i ae keia poe e kaua no ka Hema i kinohi.
                Ua hoouka kaua hou na koa Aupuni me ka puali kipi o Gen. Price, a ua hee na kipi.
                Ua paipai aku kekahi luna hanohano i ko Veginia poe e haalele i ke kaua ana; ua make hewa wahi ana.
                Ma ka la 25 o Feberuari, ua komo na koa aupuni iloko o ke kulanakauhale o Nashville, ma Tenesee. He hoouka kaua paha malaila, aole paha, aole i loheia.
                Ua nui loa ka hoohalahala iwaena o na kamaaina me Richmond no ke kaumaha i uhi mai ai ma ke kaua ana.
                He mai ko Gen. Beauregard, i ke Kenele kaulana o na kipi.
                Ma ka hoouka kaua ma Donelson he 321 na koa aupuni i make a he 1,054 i eha, a 152 i nalowale.
                Ua mau no ka noho ana o na kipi ma Columbus, Kenetuke, me ka hooikaika i ke kukulu ana i na pakaua a me na bateri.
                Ma na moku o Misisipi a me Alabama, ua kuahaua na Kiaaina i na kanaka kino ikaika a pau loa e hapai i na pu a e komo ma na puali koa kipi, a i ole ia, e wae ia lakou e hele.
                Ke hoouluulu nei na kipi he 20,000 koa ma Murfreesboro, Kenetuke.
                Ua hoomalu ke Aupuni i na telegarapa a pau, aole e hooiliia na nuhou e pili ana i ka oihana koa, me ka nui o na koa a me ko lakou hele ana, o lohe e ia e na kipi a hoomakaukau e lakou e pale ae i na koa aupuni ke hoouka aku lakou.
                He 10,000 wale no ka nui o na koa aupuni nana i lawe ke kulanakauhale o Nashville; ua kauia ka hae o Amerikahui ma na hale Aupuni. Ua pani ia na ipuka o na hale kuai, a ua pau ka hana ana o na mea a pau, a ua hele nui aku na kipi, e lawe pu ana i ko lakou waiwai i hiki ai ke hoonee ia.

KUKANE!

                Ua ike mai nei paha oukou, e ka poe e heluhelu nei, i ka olelo hoolaha iloko o keia nupepa a Mr. Wm. Horne, e hai aku ana i kona makemake e kuai nui i ka hua o ka laau Kukane. Ua makemake ua haole nei e palapala mai na kanaka ma na wahi a pau i keia pepa i ka nui o na Kukane e loaa ia'i ma keia mau mokupuni a pau, a ina e hooiliia mai i Honolulu nei he mau haneri tausani a he mau miliona paha e kuai ia no e ia. I ka wa mamua, ua waiho wale ia ia hua ma na lala o ka laau e popopo wale ai, a i keia manawa, ua loaa he makeke hou, kahi e kuai makeponoia ai. Aole he pono ke lawe liilii mai, ua makemake oia e kuai kukaa. Ua manao no keia haole e noho mau ma Honolulu nei, a nolaila, ina e hooikaika oukou, he kumu waiwai hoi keia e mau mai ana me oukou. Eia kekahi, aole e pono ke waiho ka hua a oo loa, e ohi e mamua o ke oo loa ana, oia ka wa pono e ohi ai. Aia a akaka ka nui e loaa ia ana, alaila, e hoolahaia ka uku kupaa no ua kukane nei.

                Ua palapala ia mai makou e kekahi hoa, e hai mai ana i ka nui loa o na kanaka noho hana ole ma Kaopuaua a me na wahi e kokoke ana. O ka pepa ka lakou hana mau wahi ana, a na ka wahine no e imi loaa, i mea e pono ai ka noho ana. Aka, oiai aole no he kanawai e hooponopono ana ia mea, e mau ana paha ia hana a lakou la me na wahine nae ka hewa nui no ko lakou malama ana i na kane palaualele. Ke ike nei kakou ua emi mau ke dala ma Honolulu nei, a ke mahuahua nei ka pilikia o kanaka, a aia a ili mai ka pilikia maoli maluna oia poe e imi ana paha lakou i ka hana; no ka mea, mai keia manawa aku, aole no e lele wale mai ana ke dala, a komo ma ko lakou pakeke e like me ka wa mamua.

                O ka poe a pau e makemake ana e hookomo i na olelo hoolaha ma keia pepa, e pono no ke lawe mai mamua o ka aui ana ae o ka la ma na poakolu a pau. O keia no ka nupepa pokela o ka maikai no ka hoolaha ana i na mea kuai, a me na mea e ae. He uuku kahi lilo, a ua nui ka pomaikai i ili mai ma ka hoolaha ana i na mea kuai, a ma ka hoike ana ma ke akea ka waiwai o na hale kuai, ua hoike mai ka mea nana ka waiwai i kona naauao a ike hoi, no ka mea, ua laha koke iwaena o ka lehulehu kahi e loaa mai ai na mea i makemakeia me ke kuai makepono.

                Eia mai na alii o ka pualu koa Hawaii i koho ia e ka puali: Mea Hanohano G. M. Robertson, Kapena; Mea Hanohano W. Webster, Lukanela mua; U. P. Kamakau, Lukanela alua; J. B. Keliikanakaole, Lukanale akolu; J. W. Makalena, ke Kakiana mua, o Hailama ke Kakiana elua, o Simona ke Kakiana paa hae, o Kaaipuaa ke Kopala mua, o Poki ke Kopala elua, oia ae la no na alii i koho ia, aka hoi, eha alii paha i koe, elua Kakiana a elua Kopala.

                Ke hanaia nei ma Honolulu nei he mokuahi hou, e holo ai mai Kawaihae aku a puni Hawaii a hoi hou i Kawaihae, e halawai me Kilauea. Aole nae he moku hou loa ia; he kialua no mamua, o Kaluna kona inoa; aka, ua kapilipili hou ia oia, a ua oi iki ae kona loihi mamua o ka mea kahiko. Ke hana ia nei no kona wili mahu ma kahi o Mr. Hughes, ma Ulakoheo.

                Ua manao no ka nupepa e pane aku i ka olelo hoike a ko makou hoa o M. Kuaea, no ke kanawai "e hoemi i na mai i laha ai mamuli o ka hookamakama." aka, no ka piha e o na kowa o ka nupepa, ua hoopanee ia mahope aku.