Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 25, 13 March 1862 — Untitled [ARTICLE]

W3f O t»a kola m kck»hi mea e k»mailw noi w wei iwaen» o na hādfe» i manao nui *i i ke olalMKawoao a rae k**poOTaikaf o keia l®kei; » oa nei ioa na manao e pi'H anm ia mea i pa.it* a h«>olaha iftbpi ma aa no|%« haole; a na ake nni kekahi o ka p«>e nona na manf> i <>Jēfo» malnna ae r e hoaiK> e ia ke kanawai e hooponopono nei i na koia aupuni: no ka mea, ua ike lea lakou aole ro i l«*rt na kanawai e kau nei, % ina e hoomaaia ana na mau kanawai nei, alaiLi, e man ana no ka hemahema a me ka makaukan ole o kanaka Hawai; a*»le loa lakou e loaa ana ke akamai a me ka noian i b«ki a< ia hikou kehapai i oa oihana naauao e like me na haole o na aina e e nofco nei iwaena o kakou. He knmu nui keta e pili maoli ana i ko kakou noho ana me ka mahalo ia mai e na lahui naauao e ae 0 ka honua, a na kakou no e noonoo a e imi hoi i ka mea e nui ai ka holo ana o ka naauao iwaena o kakou; a ina ma ka noonoo ana ua hoea ia mai a akaka kekahi hemahema e alai ana i ka holo lea o ka ike, na kakou 110 e huli ikaika a me ka h»x»panpanaho ole i ka mea e hookiokoa aku ai ia hemahema, me ke kau k(tke iho no i na kanawii ano hou uana e alākai i na keiki opiopio a kakou tna ke alanui e hiki akn ai i ka noho u!akotako a me ka ike. Aole o makou he kumu pono e wailio ak» ai i keia hana aloha iio kakou iho; no ka niea, ke holo w,iwe nei ka manawa, a tia kupono ioa ia kakou ke komo ma ia hana oiai ua loaa ka manawa ahaolelo; 110 ka rnea, aoh? i akoakoa pinepine mai ka Ahaolelo e like ine ka wa maimia, a ke hele aku nei ka hanuuna opio.i ka manawa kupono ole e.ao ia mni 110 ka piha e o ko liikou mau manao 1 na kuhihewa o ka wa kahiko. Ua kahiko loa ke &no o ke ao kuia ana e noho nei; ua hoao loa ia a ua ikeia kona hemahema; aole no i loaa mai na hua i manao mua ia e nlu mai ana mailoko ona; a nolaila, heaha ka mea (i hoao ole ai i ka mea hou, malia paha e ioaa ana ka huā i ake nui ia? īna kakou i liapai i kekahi hana imi loaa, aole nae kakou e loaa kahi puka, aole anui e hnalelē koke ia ine ka imi iho i kekahi hana hgu aku ? Nolaila, no ka maopopo loa o ke ko oie aha o ka makemake a me ka pono o kunuka i na kanawai kula e kau nei, aole anei na kakou e waiho aku ia mau kanawai, a e hooholo he kanawai hou i manaoia he mea 6 pono ai ? Aole inakoii e inanao ana e hoike aku i kekahi kanawai a makou i manao ai he pono e hoohoīoia; aka, ua manao makou 0 hai aku i kekahi mau kuinu i kaniailio ia ai iwaena o ka lehulehu i keia inanawa, i lohe ia ina ke akea kn hoano e Ana i mauao ia e pono ai. Eia malalo nei kekahi o ha inaii inanao la: 1. E aoia ka hoomuna a me ka noho poho (haipule) maloko o na kuia. 2. E hookuawale ia na komalii kane a me na kamalii wahiue; he kula okoa ka na a he kula okoa ka na wahine. 3. E aoia ka olelo Beretania ina na kuia e like ka nui me ka mea i hiki ai i ka puu elala uuku a ke aupuni. 4. E aoia na hana a me na hnea e ae e makaukau ai a e hooikaika ai i ke kino o na hauinana. 5. E hookaa la mai ka auhau kula a pau maloko o ktt Waihona Aupuui»* aole ma kia lima o na Puuku Kula. 6. E kukuluia na kuīa ho kela anp hoomana keia ano hoomana i ku i iia kauawai o ka aina. 7. E hookuuia ke Aupuni i na kula a pau, aole hoi e ohi i ka auhau a na na kamaaina o kela npana keia apana e malama i j ko lakou mau kula iho, a imi ke tlala e pōno ai. Na ke Aupuni no nae e malama he mau kula nui, kahi e aoia na keiki akamai a pono hoi; a e wae ia na haumaua oia mau kula noloko ae o na kula e ae no ko lakou maikai a naauao hoi. Ma ke kumu mua i oleloia maluna ae, ua ane e lokahi tm maiiao o na mea a pau e pono no ke aoia ka hoomana ma na kula; aka, no ka lehulehu ioa o na aiio hoomaua e kue aua kekahi i kekahi, nolaila, ina ke ano o na kanawai kula e noho nei, aole e hiki poiio ke aoia o lawe ia aiianei ka poiio o na makuii. No ka mea, ina he poe Pope na makua, a he Kalawina ke kumukula, a ao aku auanei ia i ka hoomāua KAlawina i na keiki a na makua Pope, ua kue ia 1 ko lakou pono; no ka mea, ua makemake oo na inakua e aoia ka lakou mau keiki ma ka hoomaha a lakoii i manaoio ai. He mea hiki ole paha ma kekahi mau apana e kukuiu i na kula okoa no ke kakaikahi loa o kanāka; aka, aole lehulehu loa na apana oia ano. a ina peia ka piHkiā, aole pono ke aoia ka hoomāna f o ka noho pono e aoia. a n& hb makua no, iiia e aloha lakou i ka lakou mau keiki, e ao aku i na mea e pili ana i ke Akua €f like niē ko lakou hianao he pono. No keia mau kuihu i lioopuka ia ai ka manao eono i oleloia malunik 0 ka manao elua, e hookaatrāleia ha kane a me na wahine, ua maopopo loa ka jsomaikai e, loaa ana maiuila; no ka mea, ua hui loa nā hewa i ulu mai ai no ka launa māti mai o na kane me na wahine; ua ulu mai ka nmhaoi a me ka hilahil» ole, ua hoopan ia ke ano palaimaka ka uiea mikioi a hoonuni hoi o ka wahiue maikai, a ua lilo ka wah'me i ka hookohukohu a me ka haua ino; a o na keiki kane hoi, uo ko lakou iauna mau ana me na wafeine> aole i loaa ia lakou ka mahalo kupooo i na wahine e alakai ai ia lakou ma ka noho malie a me ke kuouoono, Na kakon po © imi i k» m* • pale a« ia hemahema o

na kala e nol» on% a e panal kttts| j ano hoa. , l No ke ao ana o ka olelo Beret«tiia a me ka | hana maloko o na kola, e kamailio hou ma-j kou no ia mea maho|* akn, | ' U ka maoao «Hma, no ka hookaa mai o ka | anhan knla iloko o ka Waihoha Attpani r ma- J laUa e houkoe ia apa i ke Aupnni ka nkn | hapahanen o ha Pnnko Kula f a e wehe iki ia ana ka pilikia o ke Aopnni i ke daia olē i kekahi hapa o ka makahiki, no ka mea, na waiho wale ia ia pnu dala ma na «rathona o ( na Pnnku no ka makahiki okoa inamea o ka | pau ana, oiai ina ua hookomo ia ma ka Wai- j hona Anpuni, ina aole paha e hoolimalima f ke Anpnni i ke dala ho na pilikia kn i ka *ra i loohia mai ai. He rnea tto hoi keia e kokua nni ai i ka jK)e kalepa e noho ana ma na mokupuni e ae e makemake ana e hooili mai ke dala ma Honolulu nei* no ka mea, ina e kan ia ke kanawai «ia ano, ua hiki ia lakou ke kuai i ha palapala kikoō i ka Waihona o na Kumukula, a e hoouna inai ma ka eke leta, a na ka mea i hooiliia'i e kii aku rna ka hale Anpnni. Ke waiho akii nei niakou i keia maii faanao iihiiā o kē akea, me ke iioi aku ia iakou e palapala mai i ko lakou mau rdāhab i Mhe ia na aoāo elua o ka inea e kamiiilio nei; uo ka niea, rna kekamailio imua o ka lehulehu e loaa ana pata ka ike o na pono a rne ka hemahema o ke āno o ko kakou kuiā ana i ka hanauha hou o Hawaii nei. IMamuli o na knmu i hoopuka ia ai i kela pule i hala ae nei ka manao ana o makou e wehewehe hou aku i ka mnnao kuaaitia i ike ole ia i ka noho ana o uei manawa, uolaila, e noonoo ka lehulehu, oia hoi keakea mai llawaii u Kāuai, i keirt mea nui loa i ka inanao o ke aupuni e noho nei i keia wā, i hoohalike ia nie na Aupuni o Faraui, o Amerika Huipuia, a pela akii; E nanā kakouike Aupunio Amcrika Huipuia, iloko o keia kaua a kakou e. lohe iiei. Ua hoopauhiia keia aupuni i ke kaua hoomāinoino o na inanao ku like ole, ā no kā noho wāiea o ke aupuni rne kā inānao ole e ia ana i keia pilikia inainua, ua lilo ka manao o Wasinetona i moeiihane, a ine he wanana la e ko ole anā ; akā, aoīe i hala na kenituri elua, ua ko kā olelo a kela kanaka hui kaulana, e olelo ana, " Ē hoomakaukau i ka wa kaua ole no ka wā kaUā t '' a mamnli o keia hooinakaukau ole o ke āiipuni, iia nui na poino, nui iia ola i kuai kuinukuai ole iā, uui na wahine i lilo i māii wahine kane make } 'a o na keiki hoi i.man inakua ole. Nui ka iilo o ke aupuni i ke elalā, i ka ai, a rttfc na lako 0 ke kaua e pono ai, a hēaha ka pomaikni? Ao--16 kakou i ike pono. No iā lieinahema a inakaukau ole, loaa im.heekāha iiui o ka Akāii _ iā £i me HU^nW^^lnī kaiia i lanakila ole ai ka Akau. Ke kaua nei lio i keiā inaiiawa, ke mnke nei ho hē māu haneri a haiien no ka makaiikau ole. Inā i loaā kfcia niakankuU ihainua, āiaila, aole e loaa nui kā pilikia maluhā o lakou, ina la ua kahea koke ia no ka poe i inakaukau me ka olelo ae o ke Kenele hui, oia, mā 0 ae t>e, a oia iiei hoi, maanei, ā oia la hōi mao, a pela aku ; aka, aole i hana peia, ua uhi hapiiku ke aupUni i kela mea keia mea, a i ka poe makaukau olē, a ho ia māti leuinu ke mau nei no ke kaua o ka Hēma, aohe pio loa 1 keia nui koa o ka Akau. Aku, iia lohe hope niai nei kakou ke lanakila nei ka Akau, a ine ha koa o ke āUpuni, a o iia kumu oia pono, īio ka hoololi ana o ke aupiini i na mea kupono ole a pnu i hiki oīe ke lāweiawe, a hana me ka ike, akaniai, a hoonoo i ka inea niii i hooiiiii ia aku inahina o lakou e haiia, e maiamā, i imi wale no i ka lanakiia o ke aupuhi. aole o ka hookuu walē aku i kā poe pio. Ma ia maii kuinu i olelo ia ae nei maluua ka makemake ana, ē hoomanao kakou ia kakou iho, a uiai he wahi aupuui uuku loa kēia hiki ole ke hoolako nui i ha'hiea kuua, a me ke kukulu nui i mau koā noho paa, e hiki ho ke ao iā iia kēiki i noho i ke kulā naauao e lalan i ka oihana koa, a e ao ia i hā kanawai, na rtila, na mea piīi hana o ka oihana koa, ine ka lioomakaukah wale oiā poe, he Poe Engineers ko lakou inoā, a ihā i ku ia i ka pilikia poipu hala ole o ke ahpuhi, alaila, e olelo ne i uā hiau Ēngitiēei]ā iāj.aiā māo aē | oe, a ēia a pela akn, ia oe ke ao o kā phali I o Waikiki, a o mea i £wa, a o inea io a ia nēi, a pela e hana ai, alaila, ua loaa ia kakōh | ia poinaikiil, e hiki no ia kakoa ke pale ākū i nā kahā kuhewa, a me ha kahā e like me ke ano i laha ia knkou mamua. 0 keia matt kaua kuhewa, he mau kaha hiki ole ia kakoU ke hoihoi mai i ka inoa maikai o ke aupimi i hoinoino i khamuamu ia, a o ka hope loa | o ka hana ino i na waiwai ponoi o ke ahphhi ma ka wawahi aha i na pn. Ke hoho nēi ke | aupuni me ka hiki ole ke hoihoi mai i kona i inoa maikai ma ka ikaika, aka, ma ka mali I leo wale no e pono %i. No ke aha ke kumn hui o keia hiki ole? Eia no, no ka mākaukau ole o ke anpuni i ka ike ana i na* mea pili i ka oihana koa, nolaila, maīoko o keia mau mea e noonoo nui kakou, aole keia he honua hoho wale, aka, hē houua hooinakahkau no na mea e liiii mai ana, no na pono o ka uliane pu me ke kiho, no ka pono pu oke aupuni a me ka lahui, apēla aku. E hooma> kaukau kakou ho na mahawa pilikia a kakou i ike ole ai e hlkt mai ana; oiai kakou e noho nanea ana, e noonoo kakon ho na hihia a kako« i loaa ai ia kakou iho, ihē ka maopopo loa 1 ke aupuni aoie s liO aupuhi b heWa, aka, uo ka ole ike aupuni ltd pale i mauhe?raa«i j ku ole makona aoao; %■

lAila, ua hookoa trale »ko » i koo« koWaa pooo, a manao nni ma ke ola o ka lefaa{ebo, 6 ke akea, a rae ke anpmiu No keia hJBJi koma, aa loaa ia kakoa ka hoopn aku i M aapani mii, ia Beritania, Araenka, Faraßi, a pela ako, no ka hiki ote iā kakoa ke pale ae i ko kakoo maa po&o ponoi i kaili aiitura oiake hewa ia e ke auponi noi ae maloiia o kakoo t a ikaika ae malana o kakoo, a kaalana j ae maiana o kakoo. Ko ke aha keia? Eta { no, no ka heiuahema o ke aapuni ta manawa i ka ike oana e paie aku i ka hewa kahewa i ili inai ia kakou, a o ko kakoa pono wale ao, 0 ka malama i ke ola o na kanaka, a me na waiwai ma ka ae ana, e hele wale mai lakou iloko o ko kakoa mau haie ponoi a hana e ftke me ko lakou makemake. | He pono anei keia, e na keiki o Keawe i eha ai ka ili i ka ihe makini o ko kakou mao knpnna i huavri mai ai ia kakou n:e ka mfr> nao t e hana ana no ka lakou inan pua me kj mea a lakou i hana r i? E waiho wale auei n| keiki o Kama i ko lakon mau iwi i ke ont ulaula o Kaliului me ka hoinoino ia o M inoa maikai o ko lakou muu liaka, a me k<| iakou aupuni i mea e kuha ia ai, e hookaoi ia ai, e kalele ia ai ka lae e ke keiki inakawel la o Kahiki ? E noho anei o Oahu o Kutfa<f wa me ka lokoino i ka hea aku, E mai ! F mai ! ! o ka pono kaulike o ka honua nt;i, 4 e haawi mai iamakou ? E noho auei o Kaī uai o Keolewailuna a Kama, tne ka nana oU; iho i ka leo kahea «1 ka rnca hana e noho kona aina, i ka olelo ae, Ua huna ino ia ki aupuni, ua keehi ia na Mii mai ka po, a ud haalele ia ke kuikahi kaulike o na moku o Kuaihelani ? E noho kakou me ka noonoo, a e i pakahi ilio ka naau o ka lokomaikai, e, ua hana im.i ia kakou ;■ ua hookauo ia kakou, ua hookie-; kie ia rne ke kaulike ole. Alaila, ke olelo nei inakou, no kc aha? No ka makaukau j ole, no ka hemahema, aohe apu kowali e j naha ai mainua e pono ai ka mai ku | ke hiki ae mahope. "E Ūli, e nana ia." He oiaio, tiole paha e loāa Ihju and ia kakou kekalii hihia i loaa'i i na kupuna o kakou, aka, aole nae he he*va o ka inaiama wa-hi a kaliiko, aolie hewa 0 ka lohe a malama, aka, 0 keiā ka manawa oi opiopio, oi hiki oie mai hoi ka ehu o na eheu o Halulu ia kakou, oi oioi ole mai ke alelo 0 ka iiuionihoawa, e ale dna e make i ke kaua 110 ko oiikou pono. 0 ka makeinake mau o kekahi poe, e kukiilu i Hale Haokamakaina; a ua hooholoia e ke kau Ahaolelo 0 ka makahiki 1860. ke olioli hei ka |joe hewa i ka hookoia ana 0 ko iakou inakemake;—Holeiiloa. Akahi no a kauleoia māi makou e pane aku i kekahi oielo hoopuiiipuni ioa e like me ka olelo inalilna nei, a akahi no a ike hiakpu 1 '^ekahi. ilianao kuhikī'W ■.■ n '^""±^ L 16w#e īa, tioopahaohao ko inakoil maiiao i ke kanalua a tne ke kaumaha no ke pai ana 0 keia oielo ma kekahi nupepa a ka poe hoahanau. Ua hoopuka mua ia ia olelo e Kev. L. Srnith ma laua o Pualewa iniua 0 kā Ahahui Ēūanelio o Oahu, a ua aponoia e iia Ahahui nei. Kuhi makou ua hoolilo ia iia kahunapule i poe hoaiio, a poe kiihikiihipuuoiie lioi no ko lākoU mau poe anaina, rne ke ao aku ia lakou i ke ano o ka noho haipuie āna ma keia ao, aole 0 ka ākiaki a tne ka hoino akii ia hai ; akā, ke ikeia nei lakou e hoopuka ana i na rnea hoiiio a me ka laWe aku I ko hai inoa maikai, tne ka hoopili aku ia lakou i kekahi haiia hauinia a lakoli i hana ole ai. No ,ke alia la i hookaupea wale mai keia poe i iia he pono i na hoa o ka ahaolelo o ka makahiki 1860, me ka olelo iho ūā hooholo lakoli he kanāwai kukuluia āi na haid hookamakama ? Aoīe anei ho ka uliini aua o na manao aloha no keia lahui kanāka? Ua ike no lakoii ua hooholoia " he kauawai e hoeini i ha mai i laha ai mamuli o kā hookamakain.-i/' aole o ka hookUinu ana he mau hale hookamakainā, aole hoi i hoopauia na kanawai 110 ka hookauiakaina i kauia inamua, ke mau nei 110, a ina ua hoopiiia kekahi wahiie ho ka iihai aha o ua maii kanawai nei e ho6pāi ia iio oia e like me mainua. 0 ke kukulu āiiei keia ō na liale hoōkamakama ? Nolaiki nohea inai ko lakoii kuleana e olelo ai ua ka Ahaolelo e kukaluiā nā haie hookamākkma, ine kfe kapa iho o ka poe ahaoielo poe hewa ā Uā olioli lakou no ke ko ānab ko lakoU makemāke yio ? Mai ka inanawai' kau mua ia ai keia kanawai hou a hiki i kek manawa e ooho nei, aole no he hiki ia lakep ke olelo ua mahuahoa ka hookamakama tqa , Honotuiti hei, aole oo hoi he hiki ia lakōi/, ke kohikuhi mai i kekahi hale Auptitii ikukulirta mamuli o ke kanawai i lakou e hoahewa like hei. Ua hjki tae fk d lakoō ke ae inai, oa emi loa ka nui 0 "m mai i laha ai mamuli 0 ka hookamakamal' e Hk» me oleio a M. Kuaea i hoike a; imua o lakoU. No ke āha la i hoopukaia mi ke akeai kekahiolelo hiki ole ke hooia ? i ko inākou manno, aole lakou i noonoo i M anomaoli o keia olelo: aa ike oo ua kue ia 1 ke kanawai a lakoo i makemake ole ai, i 0 ka laianii iho la uo ia e apono koke, malie paha e lilo ka hoike palau i kookoo e pae ai i ko lakou maoao kue e kuoi nei a el kokokē ana e hookoiai ia e ka ike naaaao d kft pole aloha i keia tahoi e hoemi wawe neiī 1 ka iīana ma keia likipaupaka koktf ana o kekahi olelo «10 oi#io ple, ua hooia lakou he oneanea maoli ko lakou naao, aole wahi e hekau ai na aa o ka oiaio a alu nie ke kapakaiii ole. Pela inaoli ōo i ka nana aku; aka, in» ua aponoia ia olelo ina ke auo liopdbo|Mtftluiti me ka hoomaopopo loa ole o kona aao oiaio, he mea hiki vrale tw ia la-

luoke akaa akU i ko makou kuhihewa nia jsp*e ikā hakinaolelo i hoahewa ia. Jk»poe e helahelu nei i keii maaao f e 00 kuokoa oukoo a no ookoU iho ; ina e okh kekaht r eieele kekahi mes keokeo r I 4i\ ae #ale aku oukou oiai ua akaka ia be keokeo no; a ina u* hanle ko Ukou nuia alakai 1 ke kuhihewa, niai nkali «rtie aku ia lakou me ke ano aoouoo ole, e lii me ka poa hipa i ukali aku ai i ka hipa | ii&ie mna. Nolaila, ina e luhe hoa aku &kou i kekahī poe maka hookiioo e hoopala frit me na oielo ekaeka i na inoa maikai o na iuna nui o ka aina, e ahonui ia lakoo; no ka mea, he poe kanaka wale 00 iakou, a ua ula mai ke kuhihewa a me na manao kapakahi iloko o lakon e like rue na kanaka e ae.