Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 26, 20 March 1862 — Page 1

Page PDF (1.54 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE I. HONOLULU, MARAKI 20, 1862. HELU 26.
Hoku o ka Pakipika.

 

HEMELE NO EMALAINA KAPUALAHAOLE.

Emalaina he inoa la,
Kaulaiwelolani he makua e,
Linohau ka ohu i na pali la,
I ka hao ae a kamakani e,
Ua hoi ka noe i alakai la,
I ka lipo lehua i ka nahele e,
Aia Niihau i ka mole la,
I ka ulu hua i ka hapapa e,
E ala na kupa o ka lai la,
Hoolaha i ka pua oliwa e,
Eia ua pua laha ole la,
Ke au mai la i ka moana e,
Ua lai ka ua i uluoma la,
I ka moku lehua i ke kai e,
Haina ka inoa i ke Kaona la,
Kapualahaole he inoa e.
Na H. KOPE.

Emalaina he inoa la,
Kauakokoula he makua e,
Aia ka ua i Nuuanu la,
I ka pua lehua i ka nahele e,
He ala onaona i ke aloha la,
No ua pua lahaole nei e,
Ana ole ka ua o Hanalei la,
I ka noke hala ole i ke pili e,
Ua hoi ka liko i ka lehua la,
I ka nahele aala o Palehuna e,
Ke hao mai nei ka noe la,
O ka hau kokolo i na pali e,
Aia Hiilawe i Lehua la,
I ka hale paa i ka ua noe e,
Haina ka inoa i ke kaona la,
Kapualahaole he inoa e.
Na S. KEAKA.

Emalaina he inoa la,
O Kahaulipolipo he makua e,
Aia ka liko o ke aloha la,
I ke ahi a loa i ka uka e,
Ke noe mai la i ka pali la,
I ka wai kuhau i Ladana e,
He aloha i ka pua pikake la,
He ala paoa i na moku e,
Ke hao mai nei na manu la,
E inu i ka wai o Lehua e,
Hala ole ka ua o kaaona la,
E ona na manu o ke kula e,
E kui no au a lei la,
I ka ahihi o Nuuanu e,
Haina ka inoa i ke kaona la,
Kapualahaole he inoa e.
Na S. KEAWEKALOHE.

Emalaina he inoa la,
Kaweloahilele he makua e,
Aia ke ahi i kamaile la,
Ke lele mai la i na pali e,
Leleopu ka ua i ka nahele la,
I ka maka o ka lehua i ka lewa e,
Nani wale ka luna i Koiahi la,
Kela kuahiwi kiekie e,
Aia ilaila ka anoi la,
Kuu lei aloha i na pali e,
E lino no au ia oe la,
E ka ohu nee mai i ke kula e,
E hoi na manu i Kamalino la,
I ke alia loaa o Kalaihi e,
Haina ka inoa i ke kaona la,
Kapualahaole he inoa e.
Na P. KAPENAPUKA.

Emailaina he inoa la,
Kaohelaulii he kupuna e,
Paa mau ka ohu i ke kaona la,
I lei kahiko no ia la e,
E lawe na manu i ka inoa la,
Haina i ka moku Hawaii e,
Nani wale ka luna o Lanikeha la,
I ka hale lehua i Panaewa e,
He aloha ia uka mehameha la,
Hooolaukanaka i na manu e,
Hookohu ka noe i Haupu la,
I ka wai lelehuna i Kemamo e,
E hoi ke aloha i Lanihuli la,
I ka pua Koolau i ka nahele e,
Haina ka inoa i ke kaona la,
Kapualahaole he inoa e.
Na M. KAUAKAHI.

Emalaina he inoa la,
Kalehuamakanoe he kupuna e,
Aia i ka ua o Eleao la,
Kuu hoa pupuu o ke anu e,
E kali iki iho ka manao la,
A hala ka ua o makalii e,
Komo aku i ka ulu o Lele la,
I ka pilipiliula i ke kula e,
E lei no au ia oe la,
E ka lau aloha i Kahio e,
Akahi ka lia o ka manao la,
I ka liko lehua i Kanaloa e,
Hooipo ka ua i ka nahele la,
I ka waiopua i Wailua e,
Elua kaua i ka moana la,
Ke nihi ae la i napali e,
Pali mai Haena i ke kai la,
Ike ole i ka maka o ka opua e,
Ke alo mai la i Hawaii la,
Kuu ipo nahele i ke ala e,
Haina ka inoa i ke kaona la,
Kapualahaole he inoa e.
Na M. APAHU.
Kahehuna, Ianuari 11, 1862.

Palekalapa alua o "Haui."

Nani lakou e mimihi nei,
Ua mihi aku ua mihi mai,
Ua haakulou wale ka noho,
Ua kalele na lima i ka auwae,
Ua ai i ke ana i ke kenaina i,
I ka ia o kanaka,
O ka ia mau no ka hee,
Ua hoa ai no ka make a kalani maku e,
Make Puna e makemake Puna,
Make Puna na ana ke noho,
Ke kaili nei ka nae,
Ua kaahiki mauliawa,
Ua kona mauliawa ke ea,
Ua lilo ke ea me ka hanu,
Ua haalele loa ke aho,
Haalele lakou i ka la i kahi mehana,
Lilo lakou i ka po i kahi anu,
Kaa i Kahakapo i kahi koekoe,
Lilo ka la ka mehana ia Mehameha,
Lilo ke ao ia Kalanimaku ma,
Noho hookahi makua iluna o ka moku,
Kau i ka pua aneane ola ke 'lii,
Ola Kalani ike i kona haili make,
I ka haili make o kona aina,
I ka haili make o kona moku o Hilo,
Ke ano make o "Hilo Waiakea,"
Luia Hilo i ka ulu o ka make,
Lele makemake Hilo, ka make ana o Hilo,
Make Hilopaliku, ke uwe mai nei o Hiloone i make,
Aia ua make—e,—"A,
Make loa Hilo nalo i ka poli oia."
W. L. M.
Halaaniani, Honolulu, Mar. 15, 1862.

HE MOOOLELO NO MOKULEHUA.
Helu 5.

                Ua ao loa ae la, ia manawa no, kai mai ana ka aha a ka poe makaikai, ua hoomakaukau no hoi na kane a Laniwahine, eia hoi laua ke haele mai nei.  Alaila, kahiko no hoi o Iwa, a me Mokulehua a maikai, a me na malo anuenue o laua nei i kii ai laua nei i Haehae.  Ia puka mua ana aku o Iwa la, kumakena ua mea he maikai, haule ka aha; uwa ka pihe a haalele wale, ia manawa nae, aole i holo o Waikulukulu a me Waipuhia. I ka puka ana o Mokulehua iwaho, uwa na mea a pau, ka lau nahelehele, ka naonao, na pohaku, na manu; alaila, nana mai la o Waipuhia, a ike mai la, i aku la oia ia Waikulukulu, kai noa paha he kanaka e keia, eia no ka o ka Haku o kaua, mamake hoi kau.  Hilahila iho la laua nei a make, oia ka hoi o laua nei a ka pali la kau, o Waikulukulu me Waipuhia.
                Hopu ae la o Laniwahine ia Mokulehua i kane, a hoao ae la laua nei, noho iho la laua nei, he kane a he wahine, a hapai iho la o Laniwahine, a kokoke e hanau, alaila, i aku o Mokulehua ia Kanikaniaula, aloha mai nei ka hoi au i kuu wahine, ia Pueo. I mai la o Kanikaniaula, ua make, ua kaawe, i aku la keia, aole anei e loaa. Pane mai la o Kanikaniaula, he loaa no, aka, maewaewa nae kaua i ke kii ana, e kala auanei i make ai, ua lilo me Manua, ke alii o ka pali hookui.
                Ia manawa la, i aku la keia ia Laniwahine, e hoi ana au, kaohi mai no hoi kela, i aku la keia, e hoi au. Eia nae ka'u kauoha ia oe, i noho oe a hanau ke keiki, he keiki kane, kapa iho oe ma ko'u aoao, o Keauokaia, ina no hoi he kaikamahine, kapa no hoi oe ma kou aoao, eia kuu malo a me kuu laau palau, aia no kana wahine, o ke kaikuahine o ke alii o Haehae. Hoi aku la lakou nei. Ia hoi ana mai a luna pono o Hainoa, i nana mai ka hana, ku ana ka puoa, alaila, hu mai la ke aloha o ka wahine, me he mea la e lapu mai ana ke aloha o ka wahine, alaila, uwe aku keia i ua wahine nei ana.
                Me he uluoa la i kai o Niuhele—e, o hele;
                Ke hele wale la no ke akua i ka malu o ka la—e,
                Anoai kuu hoa i ka hiki ana mai,
                E ui ae ana au i o'u mau hoa hele he mau akua,
                A aloha no hoi o Iwa i ua aikane i ka uwe mai, alaila, hapai ae la no hoi oia i kana wahi mele penei;
                Aloha no ko kaua hoa he wahine,
                I au mai ai kaua i Moanauliuli,
                I Moanawehiwehi i moana Liha,
                E hiki aku ai kaua i ka hale o ka wahine uhane nei la—e,
                He uhane ino; he uhane ino wale ane e? kou hale e ka wahine,
                Alaila, hapai hou ae la no o Mokulehua i keia mele me ka uwe aku.
                He makani uahi koi—e,
                Ke a la ke ahi iluna o Popookea,
                Po lalo i ka uahi a ka wahine,
                Wahine heahea i ka luna nei la e—iluna,
                Huna ka malama me ka hoku,
                Pili ka ua i ke ao eleele,
                Aole i ike kaua i ka omaka wai e kahe mai nei,
                Aole i ike kaua ia Hiikua,
                I ke alii o ka luapau nei la, aloha ea,
                Lapalapa a puhi ka moku,
                Me he puhi kaioe, haoe hoku la,
                Ke kai o Manawaikioo,
                Halulu me he kapuai kanaka la ke kai o Hanakewa e,—Ke wa la no,
                A wa ka leo o ka makani o Nuuanu,
                Ke pa kolonahe mai la i ka pali o Kau,
                I Halepua i Waiopua ke hoa la, kuu hoa,
                O'u hoa elua i ka pali o Haao la, e ao oe,
                Eia hoi ka Iwa mele i oli aku ai no ka laua wahine no Pueo.
                Aloha ko kaua hoa o ke ala kai,
                E hiki aku ai kaua i Laniku, i Lanimoe,
                I Laupala, i Nihoa, i ka moku Manamana,
                I Hanakaieie i ka moku o Kamohoalii,
                Ke a wale mai la no ke ahi a ka Pele,
                Iloko o ai Mumu, o ai Wawa,
                I Kaialalua, i Kaiamikimiki, i kai Hoae,
                Iluna o Manawaikioo, a noho e ke hoa,
                E imi ae ana au i ko kaua hoa he wahine, o hele—e.
                Alaila, naue aku la o Mokulehua, iho ilalo me Kanikaniaula, noho no o Iwa iluna o ka pali, alaila, kau aku la o Mokulehu penei;
                O kanaka i hahaiia iloko o Ululehua,
                He koa hoi kona lua,
                Eia la ke kani uina mai nei i ka pali,
                Alaila, ui ae keia i ke Namu, i ke Nawa, ua ike paha oukou i kuu wahine i hele mai nei? alaila, pane mai la lakou la, ua ike, "Kahiko i paina ka auhau," nau ka ka wahine i iho mai ai, me ka malo no i ka ai, ua kaawe; e kala loa, aia nae la ilalo, me ke alii o makou, me Manua, aia la iloko o Kauhaikikihaehae, aia ilaila kahi i noho ai, aole e loaa ia oe.
                Iho aku la no laua nei a hiki i kekahi wahi aku, ilaila he mau Honu ke kupua oia wahi, i mai o Kanikaniaula ia Mokulehua, o keia mau Honu auanei la ea! he mau kupunawahine ia nou. I hiki auanei kaua ilaila, a i hookui, alaila, mai pii oe; lalau no auanei oe ma na hui o laua, upai ae oe auanei i ua mau Honu la, alaila, e ninau ae auanei ia; Nawai ke kupua o oe, alaila, e hai aku oe nau no, ia hiki ana ilaila, hana loa keia pela, alaila, ninau mai la lau ala ia ia nei, nawai ke kupua o oe, hai aku la keia, na olua no. Pane mai la ua mau Honu nei, mai make maoli e kuu pulapula.
                Alaila, iho aku la no laua nei a hiki i ka Ulu, i kapaia o Leiwale, alaila, aoao pono aku o Kanikaniaula ia Mokulehua, eia ke alanui o kaua e iho ai, mai pii kaua ma ka lala maka, o mamake kaua; alaila, hoomaka laua nei e hele ma ka lala maloo, i ka iho ana a hala ilalo, aole i hai ka lala maloo ia laua nei.
                Hiki laua nei ilalo, alaila, haele aku laua nei, o ke one loa o Kahakahakeone; oi hele aku me ka pono a luhi i ka hele ana, alaila, pane aku la o Mokulehua ia Kanikaniaula, luhi mai nei ka hoi i ka hele ana; o ka imi ana i nei mea he wahine. Alaila, pane mai ke kupunakane, e aho no keia luhi, a me keia maloeloe o kaua, mamua o ka pillikia maoli o kaua, no ka mea, ua pane mua aku au ia oe. E kii ana nae kaua i ko wahine, e maewaewa ana nae hoi kaua, a ike pono oe la.
                A hala keia one loa ia laua nei, komo aku la laua nei o Halauloa, oi haele aku laua nei a luhi, a molowa, kaniuhu hou no o Mokulehua, pane aku o Kanikaniaula, hoomanawanui, kokoke kaua e hiki i kahi o Manua, oia ke alii o lalo nei, kahi hoi o ko wahine, a hala o Halauloa, iho aku la no laua nei, a hiki loa ilalo.
                Ia hiki ana aku o laua nei ilalo Kaunuhikiki o Haehae, huna ae la o Kanikaniaula ia Mokulehua maloko o ka pili pali, o Kanikaniaula mawaho aku. (Eia keia, i ke kii ana o Mokulehua ia Pueo, ua lawe pu aku oia i ka peahi a laua i ulana pu ai, i mea hoike aku ia Pueo, malama paha o halawai laua.)
                Hiki aku la laua nei ilaila, aole laua nei i ikeia, aia hoi ka poe kanaka a pau o lalo iloko o Kaunuhikiki o Haehae, oia hoi o ke Namu, o ke Nawa, o ka pilikua, o ka pilialo, o ka Muliana. He kanaka liilii iwi oolea lakou, e konane ana lakou ilalo, iloko o ua hale nei o Manua, o Pueo, a me Manua, i ka laua papa konane. Alaila, olelo aku la o Kanikaniaula ia Mokulehua, oliia ko wahine; o na mele no auanei la, a olua i haku ai i ka wa e ola ana o ko wahine, oia no kau e oli aku ai i ko wahine, malia paha o lohe mai kela.
                Alaila, oli aku la o Mokulehua i ka Pueo poe mele a kakou i heluhelu iho nei iloko o na Helu mua i kaa hope ae nei. Oli aku la keia a kokoke e pau ke mele, alaila, hoopau loa kau la o Pueo i ke mele; pela ka laua haele kike ana i na mele a laua, a me ka Mokulehua mele pu hoi, a pau ke oli ana, kulou iho la o Pueo, kulu iho la ka waimaka, uwe ka opua; olelo iho la o Pueo, o keia poe mele a pau, aole mea i loaa'i, o maua wale no me kuu kane, me Mokulehua, i na la o maua e noho ana i Haehae, aole he mea e ae i loaa'i. Inaina iho la o Manua, a oli hou aku la o Mokulehua mawaho, manao iho la o Pueo o lohe pono auanei o Manua, e walaau ae ana o Pueo. Kapala ke kea, nakele ka ai, o ke ku, o ka moe, holo ka wa, hui ae la ka papa konane, kena ae la o  Manua e huli i ua poe kanaka nei, huliia'ku la, aole he loaa, hoi mai la kanaka, alaila, hoolale ae la o Manua e hele i ka heenalu i ka poe kanaka ona a pau, alaila, hele o Manua ma i ka heenalu.
                Koe iho la o Pueo iloko o ua hale nei o Manua a me kekahi kiai, alaila, kena hou o Kanikaniaula ia Mokulehua, e oli hou, alaila, oli aku la o Mokulehua, a i ke oli ana, hoolono maopopo loa o Pueo, akahi no a lohe pono oia, ia manawa, nonoi aku la o Pueo i ke kiai e wehe mai i ka puka, alaila, pane aku la o Kanikaniaula ia Mokulehua. He puka koe o ko wahine iwaho, auhea ka peahi a olua i haku ai me ko wahine, hai aku la keia. Eia no, lawe ia a ka puka la, waiho, malalo ke koko, malia  o puka mai a waho la, ike i ka peahi, kii iho la, huki kaua ma ke koko, lilo ia kaua; hoohuli pono ae no auanei oe i kana wahi i ulana'i, i ike maopopopo ko wahine.
                Ia oluolu ana o ke kiai puka la, weheia ka puka, alaila, puka mai la no hoi o Pueo, a alawa iho la ilalo, ike keia i ka peahi, olelo iho la o Pueo, o keia peahi, o ka peahi no keia a maua i ulana'i me kuu kane, a anehe iho la o Pueo e lalau, a no ka loaa ole, lele iho la ilalo hopu, kupono iluna o ke koko, e huki mai ana o Kanikaniaula i ke koko, paa iho la o Pueo ia laua nei. Lele ae ana lakou nei iluna, ia lele ana o lakou nei la, hooho mai la na kanaka, a lilo ka wahine a Manua e, lilo ka wahine a ke alii e! Kena koke ae la o Manua i ke ahi, hao mai ana ke ahi, aole i kana mai o ua mea he ahi, oi hele a aneane pilikia o Mokulehua, ninau mai ke kupunakane, pehea oe? wahi a Mokulehua, aneane au e pilikia no ka uahi, a me ke ahi no hoi, ua hele a hahana i kuu kua. I aku o Kanikaniaula, e noho oe ia nei a hoi mai au. Hele aku la keia, a hoi mai la ke kupunakane me ka "pua nonolau," ilaila o Mokulehua e hanu ai, a lele aku la laua nei a hala iluna, pau ae la ka hoa ia ana o ke ahi, nana ae la ka poe o lalo, aole i make. Hala ia poino o laua nei.
                Kena mai ana o Manua i ka ua paka nui, i aku la ke kupunakane ia Mokulehua, ia nei paha auanei mamake kaua, ia laua nei e lele ana, ke noke nei ka ua, iloko o keia wa, anu loa o Mokkulehua, kanaaho wale ae la no ia penei. Ua ana oe e ka ua, ua pulu elo au, alo ana au ia oe e nei anu, o ka imi ana i nei mea he wahine. Lohe mai la ke kupunakane, ua anu loa ka  moopuna.
                Ia manawa la, e ku mai ana kekahi laau i kapaia he Loulu, (oia paha ka Uli mea papale,) lalau aku la o Kanikaniaula a loaa, hoaahu no ua moopuna, oi hana mai ka ua a molowa, pau. Nana mai la o ua o Manua, aole i make, kena ia kanaka e kii ia ua poe nei e lawe nei i ka wahine.
                Hiki hou laua nei i ka ulu i Leiwalo, hiki mai la no hoi ua poe alualu nei mai lalo mai. Ia aha ana iho no a laua nei la, pau loa kanaka i ka helelei ilalo, pau ka pilikia.
                Halawai pu hou keia me ke aikane a ia nei, o ka loihi o keia hele ana a Mokulehua, a me Kanikaniaula, elua anahulu no ia. Hoi aku la lakou nei a ka hale i keia po, me ka ike ole ia mai e na mea a pau, me ke kinowailua pu o Pueo. A hiki lakou nei i ka hale, kena aku, kena mai laua nei; no ka hiki ole o Iwa, kii aku la o Mokulehua i ke kino o Pueo i kaawe ai, a hiki mai la, alaila ua olelo ia ma keia kaao ana ua ola ka! (alia kakou e manao he mea oiaio ia mea, no ka mea, pela ke ano o kela huaolelo i kapaia he kaao.)
                Ia ao ana ae la, olelo aku la o "Kelii o Haehae" i na kupuna, ua ola paha o Mama, aia la ke noho mai la la; i nana mai ka hana, e noho aku ana o Pueo me Mokulehua, alaila, kani nui ae la ka pihe.
                Alaila, manao hou no o ua o Mokulehua e hele hou no i ka aea, kauoha keia ia Pueo, i noho oe a i iho mai, he kanaka mauka mai me ka laau palau i ka lima, alaila, o ke kane ia a ke kaikamahine a kaua, hoomoe ia, no ka manao o Mokulehua, ua nui paha ke keiki, iloko o kona wa hele, alaila, ua maopopo ke kane, oia ke keiki a Laniwahine, alii wahine o Kaloakoma.
                Ia wa, hoomaka laua nei e hele, mai Niuhele aku, a kokoke laua nei e hiki i Kamilopaekanaka, malaila kekahi alii o Kuiapo, he mahiai kana hana me kanaka, ike mai la ua alii nei, papa mai la oia i kanaka, mai nana ka maka iluna, ilalo no e kulou ai. Hiki laua nei ilaila, aole walaau, kulou loa lakou la ilalo, maalo laua nei a hele aku la.
                Kahea mai la o Kuiapo, aole hoi i kamailio me kamaaina a hele wale no. Pane aku o Iwa ia Mokulehua, i mai la o Mokulehua, ilaila hoi kaua, aole i aloha ia mai, e hele kaua. Liuliu ko laua nei hele ana, hiki laua nei ma kahi o Kanehunamoku e heenalu ana, aia makai ke alii, oia o Kanehunamoku, ia laua nei ilaila, uwa ka pihe o kanaka a haalele wale, i ka mea o ka maikai o laua nei. Haohao o Kanehunamoku i keia uwa ouka, ninau ua alii nei, heaha keia pihe e uwa nei? hai ia aku la, he mau kanaka maikai aia iuka. Ia manawa hilahila wale no o Kanehunamoku, holo loa a make aku, iloko o Kalelehouwouwo.
                Ia laua nei e noho nei ma keia aina, ke iho nei o Keauokaia i kai o Niuhele. Ua nui, ua kanaka maikai hoi, i ka wa oluolu o ka la, hiki aku ia o Keauokaia i kai, i ka hale o ke alii o Haehae, he aa ko ua alii wahine la kokoolua o kona hale, ku mai la o Keauokaia, o mai la i ka laau palau ana, alaila, huki mai la ke alii o Haehae ia Keauokaia iloko, alaila, komo aku la laua nei, a pau ia, hoomakaukau keia i kahi o laua nei, a pau ia, noho ae la laua nei, a o ko laua nei hiamoe iho la no ia.
                Ia pauhia loa ia ana o laua nei e ka hiamoe, nana aku la ua wahi kahu aa nei, elua poo e moe mai ana, hele aku la oia a hai aku la ia Pueo, e like me ke ano mau o ka olelo a ka poe kuli, ma ka ue ana i ka poohiwi, me ka oni ana o ke poo, maopopo ia Pueo, he kanaka ma kahi o ke alii o Haehae.
                Hele mai la o Pueo a ike ia laua nei e moe ana, kauo mai la keia i ke ahi o Haehae a kau i ka poohiwi, alaila, kaka iho la o Pueo i ka paepae o ka puka, a make iho la ke kaikamahine, huli aku la o Pueo hoi i ka hale, me ke aloha ole iho i ke keiki ana, alawa iho la o Keauakaia, nana i ua kaikuahine, ua naponapo liilii ke poo, kulou iho keia uwe, me ka hoalohaloha'ku i ka mea i mainoino loa ia.
                Aloha wale no kuu kaikuahine,
                I ko ia aku nei a ka paepae,
                He ilio ka mea e kaia'na i ka Lapauila o ka hale,
                A paki aku ke koko iwaho,
                Ua ike paha oe e ka ua e ka la,
                I ke koko o kuu kaikuahine nei la—e. aloha—e,
                He makua ino wale anei—e?
                Kaia i ka paepae la make, aloha—e.
                A pau ko ia nei uwe ana, alaila, hoopulu iho la keia i ka lepa o ko ia nei aahu i ke koko, napuu a paa, huli o Keauokaia hoi aku la iuka, a liuliu aku, alawa ae la i hope o Keauokaia ia manawa la, ku kinowailua aku ana o ke alii o Haehae, ua hala pu laua nei.
                Hele aku o Pueo a kona kahuna, wehewehe aku i ka mea i hanaia eia no ke kaikamahine ana, alaila, pane mai ke kahuna, ua naaupo oe; ua make aku la no kau keiki, ola no ka ko kane. Pane mai ke kahuna, e hahai oe i ko keiki, a i hoi mai, ola oe, a i hoi ole mai, make oe.

Halawai Ahahui Lunamakaainana o Wailuku, Maui.

                I ka Lunahooponopono o ka Hoku Pakipika ke aloha lana maikai, a i ka poe keiki kupa o ka lahui Hawaii, nana i kukulu i ka ahahui hoopuka nupepa ke aloha hapanuia.
                E like me ke kauoha a na Komite he 13 o keia Ahahui e hoouna aku i mau kope i elua o ka mooolelo o keia ahahui, nolaila, ke hoouna aku nei a'u ia oe e ka Hoku o ka Pakipika i ka  mooolelo o keia ahahui, ma kahi e kaawale ana o kou  mau aoao; me kuu manaolana no e oluolu ana no ka Lunahoopuka.
                Ua halawai keia ahahui ma ka la 20 o Feberuari iho nei, ma ka Luakini hoole Pope ma Wailuku, i Maui nei, a ua akoakoa mai na kanaka ma ia la, a hoomaka ka halawai me ka pule, a pau ia, ua kohoia aku o W. P. Kahale, Esq., e kekahi o ko ka hale e lilo ia i Lunahoomalu ma ia la, ua hooholoia ma ka o lima ana o ko ka hale, a ma ke noi a W. H. Kaauai e lilo o W. S. Maule i Kakauolelo no keia halawai, ua hooholoia.
                Ku mai o J. H. Napela a heluhelu mai he mau kumu hoopii i ka Ahaolelo, ua hooholoia kekahi, a ua hoomoe ia kekahi ma ka papa. Ma ke noi a S. Koii, e haawi ia ka noonoo ana i ka Lunahoomalu, i mau Komite i e 13, a e kohoia lakou noloko mai o ka lehulehu, ua hooholoia e ko ka hale ma ka o lima ana. A ma ke noi a S. H. Napela, e heluhelu mai ka Lunahoomalu i na inoa o na Komite he 13, i waeia noloko mai o ka lehulehu, ua hooholoia. Eia na inoa, James S. Manu, A. Keohokalole, J. Naloloa, J. H. Napela, J. Koii, A. Kaimu, W. H. Uaua, K. Kawahine, S. Kuapuu, H. Kuihelani, J. P. Kahula, J. Kawahaluhi, W. S. Maule, ua apono loa ia e ko ka hale na inoa o keia mau Komite.
                Ma ke noi a J. Koii, e kohoia ona mau Komite e noonoo i Kumukanawai no keia ahahui, ua hooholoia. Ma ke noi a ko ka hale e kohoia o W. H. Uaua a me J. Koii na Komite, ua hooholoia.
                Hoike mai o W. P. Kahale, e heluhelu ia mai na pauku o ke Kumukanawai i kela halawai ana, a ua aponoia.
                Ma ke noi a J. H. Napela, e hoopanee ia keia halawai a ka poakahi, Feb. 27, ua hooholoia.

KUMU KANAWAI O KO WAILUKU AHAHUI LUNAMAKAAINANA.

                PAUKU 1. A hoomaka ka halawai a na Komite he 13, e hooholo ka hale i kekahi o lakou i Lunahoomalu, a e kapaia oia he makua.
                PAUKU 2. A noho ka Lunahoomalu ma kona noho, e hooholo ka hale e koho i Kakauolelo mau noloko ae o na Komite.
                PAUKU 3. He mana ko ka Lunahoomalu e kahea aku i kekahi o na Komite e pule i ke Akua mamua o ka halawai ana.
                PAUKU 4. Mahope iho o ka pule ana, e ku mai ke Kakauolelo iluna a heluhelu mai i ka mooolelo o ka hale, o ka halawai i hala ae.
                PAUKU 5. E noho ke Kakauolelo ma kona noho, me ke akamai nui a me ka makaukau a e hoopaa pololei i ka mooolelo o ka hale.
                PAUKU 6. Na ke Kakauolelo a me ka Lunahoomalu e hoomaikai i na hana i hooholoia e keia hale, ma ka lima poepoe, a hoouna aku i ka Lunamakaainana i kohoia, oiai e akoakoa ana ka Ahaolelo kau kanawai.
                PAUKU 7. He mana ko ka Lunahoomalu e kiai, a e papa i na walaau, a me ka haunaele wale.
                PAUKU 8. E mau no na Komite he 13, a e kahea pakahi ia ko lakou mau inoa e ke Kakauolelo me ko lakou mau hua kumu i na halawai a pau.
                PAUKU 9. E noho mau mai na Komite he 13 i na halawai a pau, aole hoi lakou e haalele i ko lakou noho.
                PAUKU 10. A ina e haalele kekahi Komite a mau Komite paha i na halawai, e like me ka pauku maluna, alaila, e uku oia a o lakou paha i hapalua dala no kela noho ana keia noho ana, aia nae ma ka hookolokolo ana a na Komite i koho ia no ia mea, i mea e lako ai ka hale i ka pepa, inika, a pela aku.
                PAUKU 11. I ka wa i ku ai ke Komite e kamailio no kekahi mea imua o ka hale, alaila, e hoike aku oia i kona manao, aole nae e oi aku ke ku ana a kela mea keia mea mamua o ka alua.
                PAUKU 12. Ina he mea imua o ka hale i kokuaia e kekahi, alaila, ua lilo ka hale i ka Lunahoomalu, ma ka ninau ana i ka hale no ka hooholo ma ka hapai lima ana.
                PAUKU 13. Ina hoi he mea imua o ka hale i kue ia, a kokua ia e kekahi, alaila, ua lilo ia he mea no ka hale e noonoo ai.
                PAUKU 14. A ina he mau bila kanawai i hoopuka ia mai iloko o keia hale e kekahi o na lala o keia hale, alaila, e lilo ka hale i Komite a pau, a e kapae ia na rula, a e koe ka mana o ka pauku 11.
                PAUKU 15. E ae ia aku ka Lunamakaainana i kohoia no keia apana i komo mai, a e hoike i kona manao imua o ko ka hale.
                A ua loaa ae la ke kahua, o ka hana koe.
                Ma ke noi a W. H. Uaua, e haawiia na ke Kakauolelo e kope maikai i na rula o ka hale, a e haawi pakahi i na Komite, ua hooholoia.
                Hoike mai o J. P. Kahula i kona manao e kohoia i Lunahoomalu mau no keia halawai a hiki i ka pau ana o ka Ahaolelo, ua hooholoia.
                Ma ke noi a J. Koii, e lilo o Kawahinelupauu i Lunahoomalu, ua hooholoia e ko ka hale. Ma ke noi a kekahi o ko ka hale, e kohoia o na kakauolelo mau no keia Ahahui a hiki i ka wa e pau ai, ua hooholoia.
                Hoike mai o J. Koii, e kohoia o W. S. Maule i kakauolelo mau no keia Ahahui, ua hooholoia e ko ka hale.
                Ma ke noi a W. H. Uaua, e kohoia o na mau Komite nana e hookolokolo i na Komite haalele i ko lakou mau wahi noho, e like me ka pauku 10 o ke kumu kanawai. Ua kohoia o S. Uaua, J. Kawahaluhi, J. P. Kahula.
                Ma ke noi a ko ka hale, e hoouna aku ke Kakauolelo i ka mooolelo o ka hale i ka Hoku o ka Pakipika.
                Ma ke noi a ko ka hale e hoopaneeia ka halawai o kela poakahi, ua hooholoia.
W. S. MAULE, Kakauolelo.
Waihee, Maui, Maraki 13, 1862.

He Kaao no Kapihe.

                I ka wa o Kamehameha I e alii ana ma ka mokupuni o Hawaii wale no, aole i pau loa na mokupuni a pau loa ia ia a he wa aikapu no hoi ia, a ma Kohala, Kona, Hawaii, kona wahi i noho ai, ilaila kekahi kanaka i noho ai o Kapihe kona inoa, a o kona akua o Kaonohiokala kona inoa.
                Hele aku la keia kanaka o Kapihe kona inoa a imua o Kamehameha I, a imua hoi o na 'lii o Kona, hai aku la ia i keia olelo pepeni, e, auhea oukou e na'lii, e kuku ia kekahi malo i kanaha ka loa, i alanui no ke akua, e iho mai ana ke akua e noho pu me kanaka, a e pii aku ana hoi ko lalo nei iluna, a e hui ana hoi na pae moku mai Kahiki a Hawaii nei i hookahi. Penei nae ka hoailona e hiki e mai ai mamua, hookahi kanaha la e pouli ai, alaila, e ua mai ka ua a kui ka hekili a olapa ka uwila, a pio mai hoi na anuenue ehiku, ilaila e ike aku ai kakou i ka poe make e ala mai ana mai na ilina mai, a e ike aku kela kanaka keia kanaka, i ko lakou poe makua, a me na hoahanau i make e mamua, pela ka olelo a ua Kapihe nei i ke alii a me na'lii a me na makaainana, alaila, kahaha loa ae la na'lii a me na kanaka no keia olelo kupanaha i hoopukaia mai ma ka waha o Kapihe, a kapa aku la lakou ia ia he pupule. He oiaio paha ia, no ka mea, ua hookoia kekahi olelo ana, a ua hoole ia kekahi olelo.
                A eia hoi ke kuhihewa o na kanaka, e olelo ana lakou, e pilipu ana ka lani me ka honua, a e pili ana o Hawaii me Maui, a pela aku a Kahiki. A ina pela wahi a ka poe kuhihewa, alaila, aole ke Akua i ka lani, a hookahi hoi Akua o Kapihe, pela ka lakou olelo, a o ka like ole ana e like me ka kanaka olelo, i ka hui ole ana o na aina a pau, kapaia aku la o Kapihe he pupule wahahee.
                Pela io paha, he wahahee paha aole paha, i ka manao wale ia he olelo nane ka Kapihe, aole no e hui io ana, a he ano kaula ia. Aole no paha nana wale iho kana olelo, na ke Akua mai paha. E ninau mai paha auanei kekahi, heaha ka mea i lilo ai ka Kapihe olelo na ke Akua, eia. Pehea o Isaia kela kaula, aia ma Mataio, 3:3. Oia no ka mea i olelo ia mai ai e ke kaula e Isaia, i ka i ana mai, o ka leo e kala ana ma ka waonahele, e hoomakaukau oukou i alanui no Iehova, e hana hoi i kona mau kuamoo i pololei. Eia keia ninau malaila. He alanui maoli anei, a he kuamoo paha e hehi ai o na wawae ke hele? Ua manao ia aole, he ano olelo nane ka ke Akua ma ka waha o na kaula ona. Malia paha pela o Kapihe ke kaula o Hawaii, na ke Akua i haawi mai ia ia i ka olelo i kona waha e olelo ai ia, a na Kapihe hoi i hai mai ka lilo ana o ke Akua o ka lani no kakou. A ua hui hoi na aupuni kanaka i hookahi, mai Amerika, a me na aina ano kanaka e ae, eia pu me kakou. A o na uhane o ka poe pono ua like iluna. A o ke alii hoi a keia kaula a Kapihe i wanana aku ai, oia o Kamehameha I, ua lanakila maluna o Maui, a me Oahu, kapae wale ia mai hoi o Kauai, a ke ku nei kana mau moopuna i kona Aupuni, oia ke ano o keia mau olelo a Kapihe. J. D. KAUAKOIAWE.
Honolulu, Maraki, 15, 1862.

                O ke akaku o ke alii, he aahu ia no ke kanaka pulu (lapuwale.)