Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 29, 10 April 1862 — He Olelo pane aku. [ARTICLE]

He Olelo pane aku.

1 ka Hoku o ka Pakipika a me ka pod i ike mai i kfcia mau olelo, ka halialia aloha a ine ka mahalo. Ua paipai ia inai ail e ka olelo wehewehe a J. K. Makaaiuana, ma ka Helii 12 o ka Ntipfepa Kuokoa, o ka 1a 15 o Febcruari, e pane mai ana no ktiU olelo hoolaha; nolaila, ua hoouna aku au i ko'ii manao lalo īho nei, tne ka manao e paiia ma ua Nupepa hei a hiakou, a lakou la hoi e iiki mai nei rtie ka haaiiui mai, " Iha 06 e lawe i keia pcpa> alaila, komo Wale kou manao. I hookomo aku nei ka hana, \ ka lohi alaala ia mai no ka ! Aohe a paiia; nolaila, ku nana iho la kahi manao, a olelo iho la, " Kal pau hoi kuhihewa ia Laniuma II E hookomo ia ka paha tna ka Hoku Pakipikii me nei la ua puka koke mai. n A nolaila, ke Waiho maikai ia akii riei ihiua oti, a nau ia e hoolaha ae ma ke akea, a ina lio hoi ua like pu kou manao me ko ia la, ua pau loa ae la. Wahi a J. K. Makaainana, 11 Ua kauoha ia inai au e ka Olelo Hooiaha a Ainoa, tuna aina t īna ke kauoha i* Moehonua e paneaku, aole i oiaio ia olelo huolaha. A ma ko'u manao iho f ua kuhihewa ia hoolahu ana aku la imua o ka lehulehū, me ka ninau ole mai e pono aj, o lawa ia ano kuhihewa iloko o na makamaka Kristiano maikai a pau, ame na hoa aloha e ae, i nana iho la i ua mau olelo la i hoolaha ia aka la pia ke akea, A nolaila, he hikl ia'd ke pale akti ma ka Hoku Pakipika nei, i na mea a j. K. Mskaainana i hoolaha aku nei me he hehena la na#hoi ia. Ūa olelo oia ma ka pauku mua o kona kakau manao ana, ma ka hapa waena okekahi lalani olelo ana penei; "Aoli? kekahi e lawaia ma ke kai o Kalia.» E ka makamaka, ihai wikiwiki oe ma ke kamailio ana imua o ka leholehu me ka hookomo i kekahi triau huaolelo hon, no ka mea, ua okoa kaa 6 pane nmwiK » heokoa ma ka Olelo Hoolaha: Penei kana, "E hoomaka ana ke kapu maka muliwai o Piinaio f a hiki i ke kai 6 Kalia. aole loa kekahi e lawaia malaila.» Maopopo iho la an€i ia oe o ke kai o Kalia ka mea i pāp* ia, a4>le o ka maliwai ? Ina priia fi«ii ka pane ana mal ma ka ol«lo hoolaha,

mai pooo kM pm «n l M ka iu% ehtt cMd kntoa t>lek> maleko «■ bopnMolelo, ak% m* keU, booksU wale so kuma okk». Uoko hoioM malmhiki « pan 1 He) t aohe mea uaua i keake». Ea! ektboa, alla oe e olelo e mai pela Imo» o keia leLuleho me koa ike oU? y no ka tnea* ke ia*ti«o oei aa i ke Knkaemana aku nei palia oe i ike ole al i ka mea naoa i hookapo ke kai o Kalia, raaik»U makahiki mai tt htk! i keiii manawa, & e ninan mai pah» aaanei oe, "A owai ka mea nana i keakea ke kai o Kalia, mai keia makaliiki mai a hiki i keia maimwa e noho ia uei? ? Ae, e hai akn aa i pau ko pane lalaa aoa, a i ike mai hoi iakoo neī i ko hupo, hookahi mea nana e keakea nei o Toa, nana i hao i na npena a makon a na makaainana o Kalia nei, a me ka hookoke mai aole e hele i ka lawaia tna aa kai noa nei oa la ilohe oe. a īna boi paha he Loio oe ea, a oa lohe aku ta hoi oe. oia la ka mea nana e hookapu nei ke kai o Kaiia, a ia oe ae hoi ia. A, ina pela, na ke Kuhiha Kalāiaina ka hoomalu, alaila polō!ei e ke hooiaha akea nae ke Kuhina Kaiaiaina i kona hookapu . ana, e iike me ka Panka 385 o ke Kanawai Kivila, alaila, aole e hiki ia kakou ke ku a kamailio ma ke akea, no ka mea, o ko kakou Kanawai iho la no ia. Ae, mamnii paiia o oe wale no kai ike i ka oleio hoolaha a ke Kuhiua Kalaioina e hookapu ana i ua kai nei, āka, owau la, aohe au i ike, mamuli ua ikē io paha lakou la e noho mai la o Kauai, a i ole paha ia o ko Hawaii poe paha. E pono i ka mea nana keia olelo hoolaha, e noi ae ē hoihoi aku oia i kana olelo hoolaha maj loko aku o ka nūpepa. He mea tnakehewa ia'u ke kamailio aku a loihi ma keia kumuolelo, no ka mea, ua maopopo ia lakou la kou hoaa, e like me ka mea i wehewehe ia ae nei maluna a moakaka loa, nolaila, ua pau ko lakou la kuhiliewa ftna. E keku aku i na olelo hoolnlm hupo. Ahel ka! o oe ka'u liupo i ike la he kihoha ka olelo ana me ka ike ole, a nolaila, ke aka henehene ia mai nei oe e na kaikamahine liilH o ka wai o Apuakehau, a me na keiki kane e holoholo ana i ka malu hau o ka Wehewehe. E nana pu mai kakou e na makaainana i ko kakou moku e holo poloīei ai a hiki i ke kai o Kalia, e lawaia ai i na ia a pau e holo ana mafaiīa, oia hoi ka Pauku 384 o ko kakou Kanawai Kivila, a peuei ka heiuhelu ana oia Pauku: "0 na wahi lawaia a pau e pili ana i kekahi aina o ke aupuni, a e pili aua i ke aupuni in(i kekahi ano e ae, koe wale no na loko, e hoolilo iat lakou, a ma keia Kanawai, ua hooliloia iio na kanaka ia mau walii lawaia, no ■ ua kanaka a pau, no ka manawa pau ole. M Ma keia Pauku o ke Kauawal Rivila ato & kuhikuhi mai nei, nolaila, he manaolana ko'u a me ka mahalo aku ia oe, no kou wehewehe aua mai nei i na Pauku Kanawai e hiki ai ia kakou i na makaainana ke hele i ka lawaia ma na kai aupuni ine ke keakea ole ia. A ina pela, k6 hinau aku nei au i'ka Hoku 0 ka Pakipika, a me kekahi waha °V o e ae, 1 ko Hua kuleana o ka hao ana i na waiwai o makou o na makaainana, a me ka hoopilikia loa mai ke hele i ka lawaia ma keia kai aupuni, i hookuu maikai ia mai e ke Kumukanawai kahiko, o ka noho Moi ana o ke alii kaulana Kamehameha, a hiki wale mai i keia manawa o ka noho Mof ana o kē alii ilihia Alexanedero Liholiho, a me kahooilina ponoi o ke aupuui ka Haku o Hawaii. A nolaila, i na paha he mea oluolu paha i ke Kuhina Ki»laiaina e hoolaha koke ae ma ke akea i kona manao, no keia pilikiā okona poe makaainana i wehewehe ia ae nei maluna, ālaila; pau loa ae la ke, kuhihewa. Ea, auhea oukou ē o f u mau hoa o ka ike oiaio, a me ka liūa o ka naauao, e nana pu mai kakou i na manao o «J. K. Makaainana i hoolaha ē ia aku nei mamna, o alakai ia aku auanei oukou a haule iloko o kela nēnelu e ke Ua pau ae la ke kamailio ana, ke hoi nei ko Pau keiki iia ahiahi, me ke kali mai no nae a pane hod ia ae, alaila, pine hou mai au. Na Ainoa. Kalia, Aperila, 8, 1862. I hiau ke ahonui a me ka lokomaikai o ka pepa i ka haawi ana i ka ike iwaena o ka lahiii, i ka olelo ana a na aoao elua, e wau o Halaaniani, kekāhi mea i olelo ia ih<i nei e Miuamina, ma ka Helu 11 o ka nupepa Kuokoa o ka la 22 o Maraki i hala ae nei; tnā na hua nui maluna i kau ia pūhi rama. 0 ke kahūa ia o ke kukuln mānao ana o Minamina iloko o kana olelo, a o ke ano io maoli, hoole i ka makemake i ke ptihi rama. I ka ike ana a hoomaopopo iho i na olelo au e Minamina, ua koi ia mai no aū e hoakāka aku no ka'u mea i olelo ai ma kaHelu 1T 0 ka Hōku o ka Pakipika, o ka la lt o lanun, pelā no ke koena ma ka Hela 23 o Feberuari )a 27, ua wikiwiki koke loa āū e nana 1 ka f ū māū olelo me kc?a manao aa kahihēwa au i ka olelo ana, ma na helu i hoike ai au, ua maopopo, aole aa kuhihewa. Ke tna2sao nei att o kā'u olelo, he oiaio ia. XJa hulihoi aa e kuekāa i kaa olelo e Mināmihs« & ū& hoomaopopo aa i kaa olelo, he apa lūna wale no, aole i loaa kona jpoo; me kona kahua kahi e kuai, ke olelo sa nei ina oo e puhi ia ka raraa, knhiknhi liai mai oia i ka noi o ka ona i keia wa, a liai mai iio loko o na haīe inū rama i kela wa; a kuhikuhi inai i ūs olelo hoike makahlki a na Lūnakanawai Kiekie o na makahiki ekolu, he wahi ninaūka'a malaila. 0 ka hale koai a me ka haie puhi, owmi 'ka mea hewao laua?

Eik..**»»!«*<* īloko 5 fe» l»le knai t«s» kahi e lo*« ° k» brsr» 1 kox» ike T B 1 fc #cft*welM m»l oei oe i*'a «w?k» bc* oa DftS. £. kekahi ®*o okk»o ks B»ibala, ow»t i k» haua me ka oku oie i» roai? Ow*i ka mea »*»bl i ka mahitrain« i ai ole i kon* haa? kol ka nna i ba»«t fft» hokAole*»* i »» ole i kona walo 7 Alaila, owai k» mea i * *»«»»■* in Q ole i k» nuna ? » manao paha <*? in& o oe ke k»n»k» pti i r»m», o kan haoa bo i» o k» o&» a me c aai © like me kau olelo kehikahi ° ° ° ° Kohi aa i» oe be kanaka pono, «ole k»! He wehewehe B»ib»l» w»le īho no ka me ka ike ole. Ko'nmanaommaoli, aole no e »e ia ana ke kaaak» atoir e pahi nuna, ke loa» ole na hope kap-mo. Ke raanao mai nei oe » i palii ia ka mma pan n» kanaka i ka ona raoi»; aole ao i ike i kahi i pnhi i» ai o k» rama, o k» rama ka mea nui i na īīokele. 0a manao ia t a ae ia mai ka pohi r»ma iloko o keia aupuni, &, loaa mai kekahi pomaikai no loko mai o ka mahiai; ke olelo mai nei nae hoi o Alinamina, ke kuai ia nei no na mea kuai i keia wa; makepono la hoi ? Aole ! >fo ka olelo ia hoi aofe pan ka makemake 6 na hale pehi rama i na paona nui o na knnna, raiki, &c. Nolaila, tia maopopo katraiwai a me ka pomaikai o ka oihana mahiai, pela ka mea i olelo nai ia mai. Xo keaha la ka xa®n e papa nui ia nei k» manao no ke puhi rama ? No ka makau paha i ka pono. Ae no hoi, ua hoike mai ko kakon hoa makamaka hoaloha manao nupepa, oia hoi o Kamaoha, a ua wehewehe mai oia ma ka Helu 24 o ka līohi o ka Pahipika, o ka la 6 o Maraki, me ka hoakaka mai i na Kan»wai ke kahua pololei o na oihana a pau malalo o kamaiuoke aupnni. Hiki anei ia oe ke kue i ka inalu o na kana«-ai ? Aole I ' Pehea, ina lohe ia mai aia ma lulekaa, Koolaupoko, Oahu, ua pukft mai ke dala, e loaa no i kela kanaka keia kanaka ke «ali», p<s hea na kanaka ? Aole a nei hele na kanaka ilaila i ka eli dala ? Ole paha. Pehea hon hoi, ina o ka mea haawi wale i kona dala ma Honolulu me ka hele aku ka mea e manao ana e loaa ia ia kekalii dala, a aloha aku alaila loaa mai ke dala, pehea na kanaka ? Aole anei e hele malaila ? E nele ana. Pehea, ina e hiki mai ana kekahi mau holoholona ma Honolulu, Liona, Gita, Laehotela, he mau holoholona ike wale ia no me ka uku ole, pehea na kanaka ? Aole anei lakou manao nui e ike i na inea hou ? E ole*ana. Pehea hoi, ina lohe ia, aia ina kahi o kelii Kapuaiwa ka hana makepono loa, be $30 dala no ka inahina, polokahuki ka hana ana, ia ia.no ka ai a me ka ia„ Aia hoi ma kahi 0 Maiaio Kekuanaoa, ho $12 elala no ka malanla, ia oe no kau al l fne.%a6 iapp&A ka la a na P 00 » pau ka hana, puhipuhiahi, lelepi launa ole, kowa ole. Eia ka ninau, i_ ke'lii Kapuaiwa me ka Mea Hanohano Mataio Kekuaiiaoa, owai o laua ke loaa nui ana na kanaka ? 0 keflii Kapuama no. Eia hou, ina hooholo ia kekahi Kaeewai hou penei: 0 ka mea hele a kukuli aku i niua o ka Moi lolani Kameliameha IV., e hookuu ia oia i na auhaii a pnu o ke aupuni, pehea na kanaka ? Aole ānei e hele na kanaka i mua o ka Moi lolani Kamehameha IV., no keia pomaikai ? E ike kakou e hele mai ana na kanaka a pau o ko Hawaii pae aina nei. Pehea hoi keia pomaikai e olelo nui ia nei ? He kanaka Ilawaii no au, a ua ninaa nui au 1 ka pono o noi mea o ke puhi rama i na ha~ ole; ua hooiaio mai lakou i ka olelo lokahi, ka pono nie ka pomaikui, " Pono loa I pono loa V* Ku wale no na Misaiiere, ka poe haole mai a kuhikuhi mai e keA lahui iloko o ka luakupapau kahi e waiho ai na kino heana,-ke ehaeha inai nei paha ua poe nei i ka olelo p W. J. Ka/nanaolana ma ka Heln 26 o ka la 20 Maraki i oleloia ma ka Hoku o ka Pakipika, he make hewa ia kakou ka olelo ana. E aho ka hoao mamoa o ka Olelo Wale ana, me ka wawa nui o na aoao eliia i keia mau la. Aole no au i olelo i ka'u olelo mamua aku nei ma ke ano kamailio wale; ua noonoo no au, aole nohoiane hana e like me ka muhee hololua, ko'u manao, i i hookahi ko*u olelo ma ka aoao hcx»kahi. i Ke paio mai nei oe ia'u e Minamina no , keia mea ma kau kukulu manao ana no keia . mea e olplo ia nei, no ke aha la kou mea i aleale ole aku ai i ka pepa ? 0 ku mai pali» ko auwae i ke kuikui, i ke afu ia tnai e ka pule a Hakalau, mai manao oe ua olelo au no ko'u pomaikai iho£»gile pela, ua olelo au no ka pomaikai o Kwi one hanau kahi au i kupa ai i keia lahui. Ke olelo mai nei oe no na pomaikai i ike ia ae nei, e hoomanao i na olelo a na'lii, i ko lakou mau koa i k» wa kaua i ka wa kahiko, 44 Imua e na pokii," pela hoi kakou. o na pomaikai i loaa mai, ua ikeia t na lii kona heieuma me ke kaulahao nui e paa ai, pono ke nan» aku I mna me ka hoomanao i na kuhikuhi au i olelo ae neL 17a noi no ka'u olēEo ana no keia mea o ke puhi rama, e like me kau olelo i hoikei» maluna, iloko o na Heln mua o keia nupepa, oiahoi ka hiwahiwaloaoleo ka lahu» Hawaii, oia hoi ka Hoku o ka .Pakipika. Aole owau wale no kai olelo hoi i nei mea he pnhi ram», n» nnl no, pela hoi k» poe kue puhi ram» mai, nni no lakon. U» manao au, na pau ka'n olelo »ne no ke puhi rama, u0 ko'u ike an» boi o» olelo laula i» mai au e Minamina, me ke kapa mai ia'u ai» makon k» poe e olelo nei no ke pnhi ram», he Liona. Mabe»

oe iQ£ii be Lioa*m»koa ! Jfokoa *o*k*a pn no piha, a oēe oU, k* tikfp«iip«kft bul flcstftto! 6ō e Ik*» »*j»o Jb, •ote oo o lon tixn ia, eial» pono* o IkApOoiaikai, poiolei I*, pfH lo*> K< olelo aka nēi sa t o makoo pa U oe, «>** * o® idju»o me km ike mna ole i na meai haiūi I*. E hoike mai ia'o i ** lahwi k«ttak& i paa loa t koe hoofaU»i ole i te pōhi ia *na o ka rama ? Kahi aa oa ike fa hoi oē ika ole!o a Kamaoho, aole ka. Xahea ia oc I ike ai he poe inn rama makoa ? Aia a nei ia oe kekahi haawina ike loa mai ke Akua mai ? Ke olelo aka nei aa e like me ko'a ike, aole ao 1 ike ia mea, 0 ka p>jmaikai o ka oihaua mahiai ko>u mea 1 ok-lo ai, ke ala a me ka pomaikai o ka lahni. ; K'/u manao aole ao pono ke ae ia ka haawi j ana ika raroa ina kaoaka o ko ? a one hanan t | i nei mea he rama. j Ke olelo nei an, o ka'u olelo hope keia, a | i olelo mai oe ia'u ma na mea like ole, ia'a j no hoi ia. He aloha ko'u ia oukou e Kinaiikapomaikaiokalahaikanaka. Halaaxuxi, Kekahi kupa Hawaii. Oaha, Apenla 2, 1862.