Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 30, 17 April 1862 — HE WAHI KAAO. NO KA MANU OLELO, KA LAAUOLI, A ME KA WAI OLENALENA. [ARTICLE]

HE WAHI KAAO. NO KA MANU OLELO, KA LAAUOLI, A ME KA WAI OLENALENA.

Helu 3. I unuhiin no loko mai o ka Ar*bian Nighta. A ia ia i hiki aku ai i kahi kokoke i ka niauu, haule aku la kekahi" popo pulupulu niai kona.pepeiao aku, ia manawa, kahea mai la ka manu ia ia, e hoi - ike ana aku i ka manu me kona nani a pau e noho mai ana, pii aku la no oia a hiki i ka piko o ka mauna, ia manwa, ua noonoo na leo, a malu hoi ka honu, holo kiki aku la oia a hopu ae la i ka manu e noho ana iloko o kona hale manu, i aku la oia, E ka manu ano, ua loaa oe iaʻu, me kuu luhi nui, a me ka pilikia. Nolaila, ma keia hope aku, aole oe e imi i mea nou e kaawale aku ai mai oʻu aku nei. 0 ko'u makemake nui no ia, wahi a ka manu, o kuū hookuu loa ia'ku, mai loko aku o keia noho paa ana, a o ko'u lilo ana'ku hoi 1 kauwa nau, he mea olioli ia no'u, a pela no hoi au i manao ai e noho loa aku me oe, e ka wahine koa; no ka mea, mai keia inanawa aku, ke hoohiki aku nei au me ka oiaio loa, e hoololie loa aku no wau i na mea a pau au e olelo mai ai, no ka mea, ma keia hope koke iho, e hana aku ana au i kēkahi hana maikai loa nou.

• Ia manawa no, ninau akii la o Palizadi i ka manii, i kahi e loaa'i ia ia o ka wai ano kula, a me ka 1/iau olioli, alakai aku la ka manu ia ia i kahi e loaa'i o ia mau mea, a i ko laua hiki ana ilaila, hoopiha ae la oia he ipu dala i ka wai aiiō kula, a ma ke kauoha 110 r ka manu, haliai ae la oia he lala o ka laau olioli. ; Ma keia wahi e maopopo ai ia kakou ka loaa ana ia Parbaadi o na mea a kona m&nao i hiaai nui ai. Aka, ua mau loa ka ehaeha o kona naau, no kona mau kaikunane, me he , mea la he mea ole ua mau mea la ia ia ke ola ole mai laua. Ninau aku la nae oia i ka manu, ina he mea hiki ke hoola hou ia, hoole aku la ka manu, aole e hiki, alaUa, i hou aku la ke kaikamahine, i meu aha oukou ia'u ina aole laua e ola mai? Ia manawa, kuhikuhi aku la ka manu i kekahi pika, ua hoopihaia me ka wai ola, i aku la i ke kaikamahine, e hookuluitulu oe i keia wai maluna o na pohaku a pau loa, hana iho la no oia e like loa me ke kauoha, a hiki wale i ka loaa ana o kona mau kaikunane, he mea e kona olioli nui i ka ike ana aku ia laua e noho mai ana iwaena o ka lehulehu o na kanaka han6hano e aku, i ola pu ae ai me laiiia, a 1 ko lakou huli hoi ana mai a hiki i ke ana o ka elemakule kupua, loaa iho la oia ia lakon ua make, he mau la pokole mahope iho, hiki aku la lakon i ka hale, kau a« la o Falizadi i ka inl&iiu iloko o kona hale, maluna o kekahi kumu laau o ke kihap&i, a i kona hoomaka ana e oli, akoakoa mai la na manu he nui a puni kona naaii aoao, a huipu mai la me ia ma ka leo mele hookahi i oi aku ka lea mamua akn 6 na mea lea a pau a k& pepeiao e lohe ai. 0 k» laaa olioli hoi, kanu aka k oia it k makekahi aoao o ke kihapai, aole no hoi i emo f kokolō u,a 100 ae 1& i ]«■» niii, e iike me ke kumu nooa mai ka 1*1«, ■

oli mai U no hoi koni mau liu i na «>ele lei Io« e like ana me ka ka manu. oka wd ; ano kula hoi, ua niuini ia iloko o kekahi loI ko i hana ia noloko mai o ka pohaku mab&- ; U, aole no hoi U i liuliu pilia ae U ua kiu | nei, a lilo ae U i wai pipii, o kona kiekie o kona pipii ana, he iwakalua kapuai no ia, a o ke hn hoi o kona wai e pipio mau i4 ma kona mau aoao a puni me he anuenue la Mahope iho o keia mau mea, makemake &4 la ke alii o Pasia, e hele i ka hahai holoho lona. iloko o kona naiheie iho, a o na keik alii pu kekahi iloko oia huakai; no ko lau< ike ole i ko ke alii, helehelena, aole laua i hana aku i ka mea kiipono i ke alii e like m« ka mea mao. lloko nae oia manawa hahai holoholona o lakou, halawai ae la o Bahama na me ka Liona, o Paviaa hoi me ka Bed ae la laua ia Una iho ia la, he mau kd naka ua ai 1010 ia ma ia oihana, me he mei lli he kawa ua lele ia e laua a hio ka ihu. A ua hooluolu ioa ia ke alii e kona ike anl aku i ka nui o ko laua akamai, a me ke a i ko lakou manawa e hoi ana, kamailio aī U Uua me ko alii, aka. aole nae laua i ike $ ke alii ko laua hoa e kamailio nei, a ma ki laua ninau ana, i haiia mai ai Uua, ō ke aliia. Ano ka nui loa no o kona makemake i4 laua, kauoha oia e hele mai e ai me ia i kina papa aina, a i mau hoa hoi no ke aliii kona aha. Ano ko ke alii manao aua o. poiua nei laua, a hookomo aku la oia maloko iho o ko laua mau palule, he mau popo kula, i mai la, ke hoo nei au i keia mea iloko o ko olua inau palule, i hiki ai i ka manawa a olua e wehe ai i ko olua mau kapa komo, e haule ino neia mea i ka honua, alaila; ia manawa, e hoomanao ae olua i ka'u kauoha. i A ike kakahiaka ana ae, hiki aku la na keiki alii imua o ka Moi, a ua hookipa aku oia ia laua ma ke ano hanohano loa, Mamua ae o ko laua hoi ana, hahai aku la laua i ko laua hele ana e huli i ka manu olelo, ka laau olioli, ame ka wai ano kiila, a me ko laua hoopakele ia ana e ko laua kaikuahiae. Lohe ae la ke alii i keia mau mea me ka hauoli nui, i aku U ia ia laua, i ka la apopo e hiki aku no wau i o oukou la, e ike ai ia mau mea kupanaha, a me ko olua kaikuahi. A i ko laUa hoi ana mai, hai aku U laiiikin* Palizadi i ko ke alii makemake ana e hele mai i ko lakou wahi, alaila, ninau aku Ia oia i kana manu, pehea la wau e hoomakaukau ai i ka hale ma ke ano kupono no ke alii ke, hiki mai? Ia manawa, i iho la ka manu iloko ona, Ina wau i waiho iho i liookahi pa, me ke kaukama, i hoopiha ia o loko i ka momi, a e kauia no ia ma ko ka Moi alo, i ka wa o na

mea ai mua. Kahahaloa ke kaikamahine alii i kona lohe ana, aka, o ka manu, ua hookupaa no oia i kana mau olelo ao. I aku la oia ia ia, e hele oe a ma kela wahi o ke kihapai, malaila oe e kohi ilio ai, e loaa no ia oe ke kauwuhi pahu i hoopihaia me ka momi i kupono no ia hana. Hoomaopopo iho la ke kaimahine alii, e ike ana oia i kekahl mau mea huna malalo o keia kauoha, alaila, kauoha ae ia oia i ke kanaka malama kihapai, e eli ma kahi i kuhikuhi ia mai, i ka eli anar iho, loaa iho la kekahi poki kula, ua hoopiha ia ine ka moni, ma keia mea, ua hilinai loa aku oia i ka manu, a me na mea a pau ana e olelo mai ai. A i ka lua o ka la, hiki mai la ka Moi i kahi o kana mau keiki ana i ike ole ai. A ua hookipa mai lakou ia ia, me ka hanohano nui, e like me ka mea hiki ia lakou e hana aku ai, a ua oi ae no hoi kona oluolu ia Palizadi mamua ae o ko na kaikunane ona, aka, iho la ke alii iloko ona, ua like lakou ma ka maikai, me he mea la he mau kama na na'lii, ina paha owan ko lakou makuakane, e lilo wau i kanaka olioli mau.

Mahope iho o ko ka Moi hoomaha ana, alaila, alakai ae ia ke kaikamahine alii ia ia iloko oko kihapai, e hoike aku ia ia ika laau olioli, ame ka wai ano knla. Iko ke alii ike aua i keia mau meā- kupanaha, ufc piha loa oia i ka olioli, a uā nana aku oia i na mea a pau me ka hoomaopopo loa. Ia laua e hele ana, kipa ae la laua ma kahi o ka manu e kawi he mea e ko ka Moi kahaha nui, ika ike ana aku ina mānu he lehulehu loa, e kau ana maluna iho o na kumu laau e ku ana ma kahi kokoke i ka toanu olelo, e oli anā i iia mele lea loa, aka, o ka manu olelo k&i oli mai mā ka leo kiekie, me ka oi loa aku o ka iea piamuā o koiiā manu e ae. A i ko laua kokoke loa ana aku* i aku la ke kaikamahine alii, e kuu eia ka Moi o Paaia nei, nolaila, e huli māi oe e hoomaikai mai ia ia, ia manawa no, hali ae la ka manu, a haalele ae la i ke oli ana, i tnai la, na ke Akua e hoopomaikai i ke alii, a e hooloihi hoi kona ola ana. Alaila, i mai la hoi ka Moi, e ka manu, ke hooniāikai aku nei au ia oe, no ka mea, uā hoopiha mai 06 ia'u i keia la me ka olioli mti loā, 110 k& loaa ia*tt iloko ou, he Moi, a he ālii hoi naniimāniL

A mamuli o kc noi a kona hoa aiii, kanoha ;|ttc la oua o Patizadi e laire ia ka maiiu ;floko oka moii waena o ka liale, i kamailio Ipo ai ka Moi me ia i ka manawa o ka aiua awakea. Ia lakoa e nolio iho ai e ai t lalau |aku !a ke alii a lawe mai la he kankama, ipai loko mai oke pa nui, a i kona oki atia ltio f aia hoi, ua hoopiha ia o loko me ka mol»i> ia manawa, nana ae la oia i ha keiki, a me ko laua kaikuahiue, me ua maka hoohuoi. A ua kokoke ioa oia e ninau aku i ke ano oia mea pohiliihi, aka, olelo e mai la ka mann, i mai la, e hiki la auanei ia oe e ke alii ke hoohuoi iho i ke kaukama i hoopihu ia ?aku o loko me ka momi, a no ke aha la hoi loe i monao io aku ai na kau alii wahine i I hanau mai i ka ilio, kapopoki, ame kainole, iolaiia, e ke kanaka hikiwawe ma ka hoohe-1 Wa ana, e hoolohe mai, pehea la ka loihi o | kou noho hoinō ana aku i ka'u wahine r me ka waiho aku ia ia iioko o ka pilikia, a me ka ehaeha nui. No ka mea, ua hoopai make hewa oe ia ia, mamuli o kou lioolohe ana i na olelo kumakaia a kona mnu kaikuaana kolohe, ma ka! oiaio, e ke alii, o keia poe opiopio a ekolu, { o au keiki no ia, na kou luna inalama kiha- j pai i hoopakele i ko lakou ola, nolaila, ma keia hope aku, e lilo ana oe i makua olioli mau, me ka hoolaulea ia o kou naau, i na la a pau o ke koena o kou mau la. , Ma keia mau olelo ao, aka inanu, ua hoala mai la ia i ko ke alii manao, me ka ehaehla loa iloko ona, a ua hoopiha ia no hoi oia e ke aloha menemene no kana wahine, a ua inaina loa aku hoi i kona mau kaikuaana no ,ko laua kolohe; he mea kupanaha nae ia i kona noonoo ana iho, i ke ano e o kalii o ka loaa ana o ko laua hewa ia ia. A i ko ke 'lii hqpmaha iki ana no ka noonoo ana no ia mau mea, huli aku la oia, apo mai la i kana mau keiki, a me kana kaikamahine, a uwe ae la me ka naau palupalu, a |ne na kulu waimaka hoi o ka olioli, me ka blelo ae, e a'u keiki ponoi, na hooilina hoi o ko'u noho alii, ke hoomaikai aku nei au ia Alahe ke akua, ka mea nana i kiai mai ia pukou a me au iloko o keia kowa mamao o |a popilikia, a nana no hoi i pani aku i ke uwe ana me kana mau keiki, hoi ae la oia i kona hale alii, a kauoha ae 1 na kaikuaana o ke alii wahine, elawe ia mai imua ona, i hoopai aku ai oia ie laua no ka hewa a laua i hana aku ai i ki> laua kaikaina, oiai ia manawa e noho ana Uua me ka aka iki no ke ko ana o ka laua kiimakaia, a he nui no hoi na makahiki i haia laua o ka noho ana me ka walewale, 0 qanao ana ua maluhia loa laua.

Aka, i ka la o ko laua lawe ia ana imua o alii, ninau aku la laua, e kc alii, e oluolu siauei nc e hai mai, heaha la ka hewa akau rau kauwa wahine i hana ai, i kupono ai ia t aua, e kauo huluhulu ia ai e kou poe koa. Ia manawa, i aku la ke alii me ktt huhu e na wahine kolohe, ke a-a ne» Anei (ua eku mai i mua o'u i keia la me na ma- ]% wiwo ole, ninau ana no ka olua hewa i ' ina ai? Ae mai la laua me na maka ku 00, I aku la la ke alii, auhea ko olua kaiuna? auhea hoi kana mau keiki, na mea a ua i kiola aku ai iloko 0 keia auwai, me a lima menemene ole, a me ka naau oha ole? Nolaila, i keia la, ke ala mai nei 0 lakou koko, a ke hooili aku nei hoi au laluna o ko olua mau poo. Ia manawa, i ae 1 ke aiii i ka iuna o kona poe koa, e kauo ele ia laua me ke ola, ma na alanui a pau o e kulanakauhale, a mahope ilio, e oki ia ko lua mau poo. oka uku o ka hewa o ka lāke no ia, e laa hoi nei. Mahope iho o ke ko ana o ka ke alii mau auoha, hoouna aku la oia e hookua ia mai ana wahine, i ik%iho ai laua, no ka mea, * paapaa loa ko ke alii puu i ke aloha noa. Ama ke kauoha hoi a ka.manu, aole iua e pono ke halawai koke ia manawa, wahi 8 ka manu, malia ua ano eko ka wape.helehelena, he mea hoi ia na ke alii e aku ai ia ia, nolaila, e noho a wahine me au i kekahi mau la, i lapaau ku ai au ia ia, i hoi mai ai kona mau maka kahi i kau mua ai, a pela hoi kona mau apalina. A i ko ke alii ae ana aku i ka ka manu i oi mai ai, lapaau ae la oia i ke aiii wahine puholoholo ana, e pikai ana, a pela aku a iki loa i ka ao iuau ana. . I kona ola loa ana, hoi ae la no oia h anene e like me kona mau la mua, oia no oe la ke kumu lehua ka hele aka manu a haia* u 'iluoa, e ninaninau mai ana paha oukou, Ina manu hea nei, kainoa hoi o na manu pa oli no hoi o ka manu olelo. . i Hoi ae la laua nei noho a kane a wahine, ina keiki a lana, o ke apuni no hoi o lakou, |aa mea nuhou ūo hoi a d& keiki, ktti aku | hei ka lono a na aupunl, e huliamahi mai. I Ma keia wahi, ke hooki aei ka peai i kona kpalapala ana, a ke kaa iho nei hoi ia lohi iko ouko» hoa, i moe uhaae maikai hoi k»W* pim'loa. K. Kmml