Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 31, 24 April 1862 — HE MANAO. [ARTICLE]

HE MANAO.

! na m«i ii p«ii i laona tnai: M TJg aloh» i» otikcm me U malu pofnaik»,i. M No ko oukou mAnaolo, a me ka paa!f;le i ka olaio t kiko* maikaiia roai, aa kukaln ia keia aloha aa> pepa o ka " Ht>k« l'akipika," a mc kona ahahui no onkow a pau. L'a kuknla ka aba Pakipika o Honolula i keia nnpepa, i kahna akea o paipalapaia kuikawa, maialo o ke kokua ana i na pono o ke Kumukanawai. okc paipalapala kuikawa o aa kanaka a pau, oia ka hikiikii e paa ioa ai ka pono Kri«tlano o ka lahui Bawait, a tae ke aupuni oka Mou tJa oi aku ka pomm'kai i kā inanaoio ku i ka wa, a me kona paipalapala tko tia mauaoio a pau. Aka, ua kuhih-ewa paha ka lehulehu, I ke ano o ia kuikawa ana, me he mea la paha e kue ai i na aoao hoomana, ameke aupunL Aolepelii; aka, i ka oiaio w&le malalo o ka maluhia, a m<* ko ola o na kanaka a pau. I ka manao o ka aha, ua hiki ole ke hookuiia na kanaka o ka Moi, e hana malalo o ka mana haiota oke Kumukanawai. No ka mea, ua lehuk-hu na aoao o ke aupuni a me ka lahwi kanaka malalo o na £anawai a me ke kumukanawai. Ua kokua ke Kumukanawai i ka p>no o ko lakou kuokoapakahi. Aole pono ia e pale ia'ku mawaho no ke kue mai o ke kuokoa o kekahi. Hc mea ia e pilikia ai ke kau kanawai; e poloke ke Kumukaiiawai, a e hiolo ai na pono o ke aupuni, i hoopaaia iloko ona. Puehu liilii aku na pono o na kanaka a pau, a lilo paha i ka haunaele ka- . nawai ole. He mea poino nui ia no ka lahui, i hoopaa ole i ki» lakou pono ma ke Kumukanawai. Pela ma na aupuni Kristiano o Kuropa ika wa kahiko, a i keia wa. Pela hoi tnaje Aupuni o Amerika llui i keia wa, ihiko o*a hookahe koko, a tne ka luku nui ! weliweli loa. He mau lahui nui nae lakou a lehulehu loa; a he uuku wale no kakou, aka, ua like pu na kaniuhu, a nie ka pilikia, ke hiki mai ia mau poino. Eia na aoao nui kuokoa Iloko o ke oupuni: O ka aoao Moi o ke aupuni alii, malalo o Kainehameha, o ka aoao hilinai aupuni alii o na kolu malalo o ko Kuinukanawai. 0 ko aoao pakahi o kela kauaka keia kanaka, ma na pono pili paa loa nia ke kuukoa i ke Akua, o ka aoao o na ekalesia hoomana Krii?tiano, o ko le«u ekalesia. Da pau loa, oohe kanaka oke aupuni i koe mawaho. Na na kanawai wale no a me ke Kumukanuwai e hooponopono iko lakou nmluhia a me ka noho ana." Ua koi ke Kumukanawai i na mea a pau pottr> Re* KinKaAi iiKe f c iriafaio bkh maluhii: o na kanawai i kauia e lakou, i mea e pono ni ko lakou noho aupuni kuokoa ana. 0 ka ohana Moi, no lakou ponoi ke aupuni. mai ko lakou makua mai. Aole nne hiki ia ia e malaina i kona waiwai oia wale iho no. Ko na'lii a ine na kanaka ko lakou waiwai ponoi iho, e like me ka Moi. Uui no keia poe i poe Imna nupuni; o ka aoao mua, oia ka Moi ke alii, o ka lua, oia na'lii a me na makaainana. Noho lakou malalo o ke kuleana hookuhi, oia na aoao alii iloko o ke aupuni, a ua kapaia ke aupuni alii o ka Afoi.

Kia ka hookaawnle aua o na mnna okoa, e like me ka nui o ka waiwai o kela a me keia, Ua pakela akn ka vraiwai oka Moi a nie kona mana iko ka mea hookahi. Ua loaa ia ia ke kuleana alii Knmnkaiiawai, ma ka Uelu 1 no nu' Lii, pnapu wale na wniwai n me nn aina o lnkou, oi aku ka tnea hooknhi ona kanaka. Ka lakou kuleana no ia mai kahiko mai, ua mareia e ka pono hou, a ua paa, ua loau ia lakou ke kulenna a ua kapa ia nu'Lii Kumukannwai. Ma ka Helu 2 ona makaainana a pau o ke aupuni. He poe waiwai ole lakou mai kahiko mai, o ka hana 1 ka ke alii a ine na'lii ma ke koele, a me ka hookupu i ka nuhau, oia wale no ko lakou kuleana k;i)iiko. lfe poe pio kauwa luhi, malalo o ka pouo Kristiano o ka Baibala, ua loaa ke kuleana inai ka manaoio mai, malaio ona kanawai a me ka naauao. Ua haawi wale ia uiai e ke alii ko lakou wahi kuleana paa uo lakou, e maua lukou i la umlama aupuni, alaila, komo na makaainaua malalo o ka maua uui kuokoa, kotuo pu kā pouo o na'lii ma ia papa kahi, ua ioaa hoi ia lakou ke kuleaua, a ua kapaia, makaainaua Kumukanawai. Ma ka Helu 3, o ka heluhelu aupuni. Eia, " o ke alii o na' Lii, a me na makaainana," kapaia ko lakou inoa liui hana aupuni. oke aupuni alii oko Hawaii pae aina, o ke Kumukanawai ke kiihua, o ka Baibala Kristiano ka httinai inanaoio. 0 kt alii. he mana kuokoa kona, o na'iii, he mana kuokoa ko lakouj like pu tae na makaainana. 0 na makaainana, he mana knokoa ko lakou e like pn me na'lii, o ka ahaolelo nui o ke aupuni, no lakou a pau ka mana ilaila. Knawale ke alii i ka hale okoa, ma kekahi aoao nui o ko aupuni, o naHii a me na makaainana ma ka lua o ka aoeo nui. No ka liko ole ona mana okoa, »a pono ke ia naHii i ka hale okoa, e kukm. B hiki i ka oliana aupuni o ka Moi e komo ia hale 6 liko me ka manao o ka Moi, ua kaawale hoi ka hale maka&inana, e kuka i ko la&ou kii6koa. Ua aku komo mai na pono o keia po« hana kuikahi auptmi ( a ma ka hooholo like k* inea e pono ai na kanapai o ka maluhia. Q na aoao pula o ka hoomana i ke

Oialalo o ka ta*a* o ka Ek«le*£* Krlffitftno * le*u i knkola ai, oia ka aoao nui hookahi iloko oke aupuni o ke alii. Hookahi no keia mana ekale«la r ttiai kfl lani cm»i. Aka, I ka hiki ana » ka honua nei, komo ke Diabolo iloko, a Koolilo ia ia iho i Akua e boomanaia e kaoaka, naiiaha liilii ae la ka oiaio i kela mana keia mana KrisU"ano okoa, a lehulehu loa ke an*;. Eia mai nei ua mea kupanaha nei o Kristo iloko o kakott« he po* hsku kuia, ahe hamare wawahi aupuni. Eia ka mea pilikia iwaena o ko kakou manaoio, a e hoomaikai ole i ka oiaio, aole e hiki i ke kanaka e pale i ka lima o ke Akua, ke lalau mai i ka umeke hookahi. No ka paakiki o keia poe lala lehnlehu o 0 ka ekalesta, e hana kanaka i kekahi mea o ko leau ekaleaia oiaio, i ike pinepineia rna kela aoao o ka honua ; nolaila, na hana naauao ia ke Kumukanawai e hiliha i aoao pule ole oia, oia ka mea e pono ai na kanaka. Na lakou e imi e like rne ka pono. Aole ia hilinai pule ole o ko aupuni, be mea e hoowahawaha ai i ka pono o ka Hoku. No keia kumu makau o na kuokoa lehulehu iloko o ke aupuni, nolaila, ua kukiliu ko oūkou poe makamaka i keia nupepa, i mea e hoio pono ai ka manao, a me na haua e pili ana i ka noho ana o ke aupuni a me ka lahui, me ka hookaumaha ole i ka mannoiō o kekahi. 0 ke ano o ke atipuni e noho nei, he noho kuikawa kona, ma ke kuokoa hooinalu lahui, e kiai i ko lakou pomaikai, a me ke ola. tJa kokua like no ia i na hana maikai a pau a kanaka, a me ka lakou hoomana ana, o ka hoomaluhia wale no kana maluna o na aoao a pau, mai ka Moi, a ilalo i na kahiina kukuni inea ala. E like ine ke kuikawa o ke aupuni, e kiai i ka pono o kona kuokoa, pela ifo keia nupepa " Hoku Pakipika." Ma ka pololei loa aku koua hana, e kokua i ka oiaio like o na mea a pau, aole ia e pili kuokoa Moi, uole hoopili kuokoa o na'lii ahaolelo, aole hoopili makaainana llule o ka Poeikohoia, aole hoopili i na Luna Aupuni oka Moi, mai na Luna Nui, a na luntt haahaa ilalo. Aole hoopuiuihele makainaka (loko o ke aupnni. Aole hilinai i kekahi lala o ko leBu ekalesia ma Hawaii nei. E kokua ia i ko lakou pono a pau e like ine ia ma ke Kumukanawai, ame na kanawai. oka mea 1 kue o keia poe kuokoa i ka pono o ke Kumukunuwai, a me na kanawai, e ohumu koke keia nupepa kuikawa a puni ka uiiia. Ina he Moi, he ulii, he Luna o ke aupuni, iie kuhuua Kristiano, he poe akoakoa, he kanaka, e haiia aluiiu, 1 hui aku kona poniaikai, e poino ai na inea e ue; oia ka hana ponoi a keia pepa. Ua paleia'ku ka hopohopo aoao ft ki>jjUixixicii r ~ _ la aoao keia aoao, e liko iuo k6 Kliniukanawai, nolaila, ua hooholo keia aha, e hoopukaia keia pepa pomaikai, e kokua i keia kuleana Imle o na kanaka a pau, mai Hawaii a Kauai. Aole oia e keakoa i nu manao a I pau i lawe ia mai. Eia wale no : oka hemahema o ke kakuu ana, a ine ke ano ku ole i ka poinaikai o na mea a pau» Aole kuleana makaukau o ka aha e lioomau i keia pepu, ke ole e makeniake na kanaka e kokua. Aia no ia oukou ka hooinaii, a e hooniau ole paha, aka, aohe pepa ano like me keiu, un hiki nn mea a pau 0 kupu ia mai e ka inanao, a 1116 ka ike aua i kekahi mea e hanaia iloko o ke aupuni, aka, o ke kauawai wale no nae ka mea nana e kokua, e hooponopono, ke laihila paha kekalii olelo i paiia. Nolailo, na oukoii ka inana C kokua mai, no ka hoolimaliina ana o keia pepa me ka poe nana ka papa[jai. oka uku o ka pepa, elua dala no ka makuhiki, nn ke pai nupepa ia a pau loa. oka manaoio wale no ko ka aha i hookumuia, a kauoha e paiia me ka hoao no. Ua hoao iho nei a hala na malama eouo, ua hookuiia na pae aina a pili kekahi me kekahi, ua komailio aku, kainailio mai, me ka mana nui. Akahi no a ikeia ua piha loa ka aina i kanaka o ke ao nei, tna ka naauao. Ma ka na&uao iliuīaula ka ae ana o Beritania, Amenkahui, a me Farani i ke kuokoa o ke aupuni, aka, pomaikai lon ke kahuli ae ia i laliui ili keokeo Beritania. " E lanakila I ka oiaio a me na eheu o kena mana."

Ua pau ka noho ana o ka Ahahooko* lokolo Kiekie no keia hapaha makahiki. Aole nui o na hihia i hooponoponoia iuiua ona. Em malnlo nei na hihia a me ka hoopai aua 0 ua lawehala i liookolokoloia : Ka Moi t\«. Moanui.—Wawahi hale tne ka aihue.—lloahewaia a hoopaiia i ka paahao no na malama he 18. Ka Moi i». Naipuaīoha.— Komo hale tne ka aihue.—Ua ae mai ka lawehala i kona hewa t a ua hoopaiia oia 1 ka paahao 110 na makahiki ekolu a me hookahi dala uku. Ka Moi Kaia.—Komo halfe no ka ftihue.—Hookuuia. Ka Moi 115. Ahng, Pake.—Hana ana i ke dala ino.—Hoohewaia a hoopaiia i ka paahao no na makahiki elima. Ka Moi loaepa,—Kakau kolohe iko hai inoa.—Hookuuia. Aole no he hiiiia £ivil& imtsa 0 keia kau hookolokolo. No ka nele i ka makaui maikai, aole 1 liolo ka nui o na moktf holo pili aina t ke mau Qe * no iloko oke awa o Honolulu nei. Ua pau loa ka *riU ko hou no Ulupalakua malm» ok» moku akc kllU ok „„ k» makani maikai e holo al