Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 35, 22 May 1862 — He Mooolelo no Aladana a me ka Ipukukui KUPANAHA! [ARTICLE]

He Mooolelo no Aladana a me ka Ipukukui KUPANAHA!

I unuhiui no ka *' īīoku o ka Pakipika" noloko ne o •• Na Po Hookahi Knusani kumamakahi o Alabia." Na S. K. Kaa: i unuhi.

I ko Aladana lohe ana e rnare ana ke kei- [ ki a ke Kuhiua ine kana mea e aluha nei, ua | pihoihoi loa oia, a me ka hopuhopualulu, hoi ae la nae oia a kona rumi, anai ae la i ka Ipukukui kupanaha, ia manawa no, ku ana ko akua, e like me kana hana mau, alaila, i aku hi o Aladana, e hoolohe pono mai ia'u, no ka mea, i keia la e hooiaio aku ai wau i | ko'u ike io ana i ka mana nui o ka Ipukukui, ! ke ko nae ka mea a'u e manao nui iho nei. I Alaila, hahai aku la oia i na mea a pau a kona makuahine i kaniailio ai me ka Moi, a me kona hoouna ana akn i kekahi mau makana i ona la, a ua kauoha mai oia i ko'u makuahine, aia i ka pau ana o na mahina ekolu o hiki hou nku «i io na la, i hai mai ai oia i ka mea ana i hooholo ai. Aka, i keia la, ua lohe tftai inaua e mare ia ana ua kaikamahine alii la ine ke keiki a ke Kuhina. A no ia kumu, ke kauoha aku nei au ia oe e hele oe a ka hale alii, ilaila oe e kali ai a iko aku oe ia laua e noho kokoolua anu, e haawi aku oe iu laua i ka hiamoe nui, a e lawe mai ia laua io'u nei. A i kou wa e hiki inai ai, e lawe aku i ke kane a ; hooinoe ia ia mawaho aku o ka hale, i kahi e loaa'i oia i ke anu a ka hau, a mai haawi ia ia i ka hiamoe nui, o ike ole auanei oia i ke r anu. A i ke kaikamahine alii hoi, e hoomoe ia ia iluna o ko'u inoe, a e waiho iho i pahi iwaena ona a me a'u, i inalama ia. ai ka . malu o kona kino. A i ka hiki ana aku i ka hale alii, aia hoi, 1 o ka hanauna o na alii a pau e akoakoa ana, ua kahikoia ka hale alii me kona mau kuu- ! pau. A i ka pau ana o ka lakou mau hana • no ia manawa, haawi koke aku la ke akua i ka makahiamoe i na mea hoopalāu, a hoi ae ; la laua i ko laua mau rumi inoe, i lawa uo ■ ia laua a hina aku e moe. Mai ka lani mai ka honua no ua akua nei, a o ka hului ae la \ no ia, o ka moe o laua nei paa i ko ia ala mau lima. 0 ko i ala lele aku la no ia, iahi- , ; ki ana aku i kahi pupupu o Aladana ma, e 1 ala mai ana no ia, e kaii una o ko lakou hiki aku. la manawa, kiola ia aku la ke keiki a ke Kuhina i waho e like me ke kauoha, : aoke kaikamahine alii hoi, ua moe aku la ] I ma kahio Aladanama kona aoao ia po okoa, a | hiki i ka hora eha o ke kakahiaka. A mamua ae nae o ke ao loa aua, kauoha fte Ia o Aladana i ke akua, e hoihoi aku ia laua i ka hale aiii; a i ko laua hiki ana aku, ia wa no, wehe mai la ke alii wahine i ka puka ō ka rumi inoe o kana kaikamahine. A i ka lohe ana aku o ke keiki a ke Kuhina, a ia ia e hele mai ana, holo ae la oia iloko o ; ka rumi komo kapa, e komo ai i kona mau ' kapa, no ka mea, ūa maeele loa oiā i ke anu. A o ke ala wafiine hoi, ua haohao oia i ke ano e o ka helehelena o kana kaikamahine ia manawa; a ua ninau aku i»o nae, aole nae kela i makemake e hai akn, a no kona kela paakiki loa i ke koi, i mai la kaua kaikamahine, e ko'u makuahine, i keia po iho nei, ua loaa ia'u i ka mea like me ka hoakaka aku k hai aku la i ua mea mai ka mua a ka hope ana i ike «ii iloko o ko Aladana ma wahi pupupu hale, aka, o ko ke kaikamahīne manaoio maoli no, he moe nana. Alaila, i aku la konīmakuahine, mai hai aku i keia mea Ha hai , Auhea ko kane, no ka mea, he makemake aū e kamailio pū me ia, malie oia iio hoi kek%hi i loaa no i ke» hihio, a i ko iaua ba)awai ana ae, ninau akū la oia, ina ua ehaeha ia oia e like me kana wāhine? Hoomeamea niai la kela, me he mea la aole oi* .i !ohe poD0 i ke ano o kana mea e ninau akn neL Al*ila, | hou akn ia ke alii wahine, he oiaio

ookioiaeokam i»ubo mamom oa*, aole oe i m« ia mau me», i mea iiau e kaouiilio ai I kei* mmw», ke m*ti nei no ks mal&ma iiaoa oka lealea iloko o k* b»Je alii, i mea e hooman ia ai ka olioli iloko o na mea e mare ia ana. A o oa keiki ā&i a ke Knluna be kanaka heleheleoa maikai loa oia, & ua manao la ka poe a pau o ka aha e lilo ana oia i kaoe hanoli mao me kana wahine, aole hoi i manae ia ke hoopahemo nei boi na kaikamahine aiii nei i ka pili oa paa. Ia po mai, i ke kaikamahine aLi a me kona hoa i hoi ana ae i ko laua man wahi moe, hiki hon mai la no ka pilikia e Hke me ko ka po i hala, a ua lawe hou ia aku no laoa i ko Aladana ma wahi, o ua kune mare nei, ua hanaia no oia e like me kela po aku, a ua waiho hou ia no hoi ka pahi iwaena o ke kaikamahine alii a me ka mea inalihini. A i ke kakahiaka nui, hoihoi ia aku la laua, a i ka puoho ana ae; aia no ka laua i ko iaua rutni iho, o ke kaikamahiae alii nae, ua kaumaha loa ia kona naau, no kona ike alua ana aku t keia rnea kupanaha o ka po, nolaila, hoouna aku la oia i kekahi o kana mau kauwa wahine e hele aku e hai i kona makuakane. A i ka manawa no o kona lohe ana raai, ku koke ae la oia a hele mai la e halawai mc kana kaikamohine. A i kona hiki ana aku, hookipa ae la kana kaikamahine ia ia, a hai mai la i ke kumu o kona makeumke ana e ike ia ia. A i ko ke alii makuakane lohe ana ae i na mea mai ka inua a ka hope o ua meu po nei elua i hala aku, me ka hooiaio pu ana mai o ua keiki nei a ke Kuhina. A no ia kumu, ua hoomoe ia ka manao ana e mare, a mahape aku. Aka, ua laulaha loa aku ka wawa ana o keia olelo a lohe ia e ko ke kulanakauhale a pau, a i ka wa hoi o ko Aladana lohe ana aku i ua nuhou )a, ua piha loa oia i ka olioli; aka, ua malama loa oia o ike ia mai e hai. A i ka puni ana o na mahina ekolu, hoouna aku la o Aladana i kona makuahine i ka Moi la e like me mamua, a hoomanao ae la ke alii i ka wa no o kona ike ana aku ia ia, aka, aole nae he manao iloko ona e haawi aku i ke kaikamahine alii i wahine na kana keiki. Ninau ae la nae i kona Kuhina no kana inau mea e hana aku ai ia ia. I aku la ua Kuhina nei i ke alii, e auhau aku oe ina na mea hiki ole ia Aladana ke haawi mai, a ua pono keia mau olelo ao i ko ke alii manao. Kahea ae la oia i ka makuahine o Alada* na e hele mai io na la. I aku la ia ia, ua makaukau wau e haawi aku i ke kaikamahine alii na kau keiki; Penei nae. E hoouna mai oia i o'u nei i kanaha pa, i hana ia noloko mai o ke gula holo okoa, me ka hoopiha ia ia i na pohaku nani, e like rae kana i hoouna mai ai na'u inamua; a e la#& ia mltl ua mau mea Ia e na kauwa eleele he kanaha, me ke alakai ia mai e kekahi kauwa keokeo opiopio, a maikai ke naha aku, e e kahiko ia lakou me na kapii nani ano e, a e hoi oc, wahi a ke alii; ina keia kumu, ua makaukau au e hookipa mai ia ia i hunona na'u? A hoi aku la ka makuahine o Aladana me ke poho 0 kona manao lana, ua kuhi la oia aole e hiki ana i kana keiki ke hooko i na mea o keia kauoha. A ua lohe ae o Aladana i na olelo hoike a kona makuahine, me ka naau i piha i ka olioli, a kauoha koke ae la i ke akua e hoomakaukau koke mai i keia mau mea a ke alii i kauoha mai ai, a e hoouna uku maimia ae o ka noa ana ina: o ka aha kukamalu. A iloko o ka wa pokole, ua hoopiha ia ka hale o Aladana, ine na kauwa he kanawalu, he kauaha kauwa eieele e hii ana me na pa i hoopihaia me na pohaku makamae, a o kela pa keia pa, ua uhi ia me na pale dala i hana ia me na lau gula. I ko Aladana ike aua ua makaukau, kenakena hou ae la oia i kona niakuahine e hoi hou «iku i ke alii la, i waiho aku ai i na mea ana i kauoha mai ai; a i ka wehe ia ana'e o ka puka, kauoha ae la oia i kauwa keokeo, a hele aku la, a mahope aku ona i kauwa eleele, a pela aku a hiki i ka pau ana o ka huakai, ua pakui ia, keokeo, eleele. A pela lakou i hele aku fti i ke alii la. A i ko lakou mānawa e hele aua ma ke alanui, ua akoakoa mai ka poe he nui loa e inakaikai ana i ko lakou nani, a me ke ano e lauua ole mai o ko lakou mau aahu, ua maki aku lakou e like me na koa, e malama ana i ke kaawale i waena o kekalii a me kekahi, a i ko lakou hiki ana aku i ka hale alii. Hai hookipa la ke kiaipuka ia lakou ma ke ano hanohano, ma kona lawe ana paha i ka pu 1 ke alo, no ka mea, ua kuhihewa loa oia i keia kauwa keokeo e hele ana mamua o ka hunona a ke alii, no ka maikai loa o ka heleheleua; aka, e ole wale no e hai ia aku e ke akua, i ka i ana aku, "he poe kanwa wale no makon, a o ko, makou Haku, e-i aku no ia a ka wa kupona hiki mai." A i ko lakou hiki ana aku i ka rumi ahaolelo, ku poai ae la lakou a puni ka nohoalii; a waiho la na kauwa eleele i ka lakou mau pa iluna o ka papa hele o ka hale, a wehe a e la i na uhi. A iā manawa no, kni like ae la lakou i ko lakou maa lima, a uwe aku la i ke alii ina ke kunou poo ana. A i ka o ko ke aiii makaikai ana i na makana, ua nana iho no oia me ka hoihoi nui, a i iho la, ana ka hoi ka maka i ka-na mea he nāni a ka waiwai a ka hunona Nan io ka wahine, wahi a ke alii. I ka wa o ko ke Kohina ike ana aē' I I» Aladana maa makana i ke alii, hoahna akn ! Ia oia ia ia, me kona i iho iloko ona, ke ho- j

ki xztai nei ka waiwai o Akdasa ia ia> e lilo no loko oka helo aaa no ka ohana alii. Ia manawa, hookna akn la ka Moe i ka makoahine o Alaelana, me ke kaeoha ako i kana keiki e hele mai, i lawe akn ai oia i ke kaikamahine alii, a 1 halawai ai hoi me a*n ko na makaahunowai. Ua hoopihaia o Aladana t me ka olioli nni laa ole, i ka wa o kona lohe ana mai i keia olelo koaoha a kona maku&hunowai; alaila, kauoha ae la oia i ke Akua, i akn la t oa makemake an e auau, a e hoaahn mai hoi ia'u me na kapa kupogo, no ka hele ana aku e halawai me ka Moi, no ka mea, na kanoha ma oia ia f u e hele aku i ona la, i lilo ai hoi au i hunona nana. Ai ka pau ana ae no o kana olelo ana, aia hoi ua akua nei, e iele hele anajmeia i kahi e auau ai. Ai ka wei he ia ana o kona mau kapa, aoie oia i ike, nawai la? Ua holoiia oia me ua ano waiala a pau. Ai ka pau ana o kana auau ana, ua ano e loa kona helehelena, mamua ae o kona ano mna; a ua kahiko aku ke akua ia ia rae na kahiko nani ioa. Ai ko laua hiki ana aku i ka hale, e noho makaukau mai ana na kauwa, e hele pu ana me iaua i ka Haleaiii. Ua hoolako mai ke Akua ia ia me na eke dala he nui, a me kekahi kauwa nana e kiola liilii ma o a maanei o ke alanui, i kona manawa e hele ana; a ma keia hana ana, ua aihue inai oia i ka naau o kanaka, me ko lakou hoomaikai nui mai ia ia; aka, aole no hoi no ke dala wale no ke kumu oia mahalo ana aku o kanaka ia ia, aka, no kona oluolu kekahi ika poe haahaa, uo ka mea, aole lakon i manao e, o Aladana no keia, no ka mea ua ano e loa ia kona helehelena; a no ia ano e 110, aole e hiki i kona mau hoa o na la mamua aku ke ike mai, e, oia no keia. Nolaila, e na makamaka, a me na hoa, oia iho la ka poinaikai o ka mea e loaa ai ia ia ua ipukukui kupanaha nei; o ka maikai 0 ka inanao, a me ka nani o ka helehelena, a me ka noho aku i kahi kiekie loa, me he mea a la ua ahiu aku mai kona mau hoa o na la mainua aku. A i ka manawa o ko Aladana hiki ana aku 1 ka Aha ake alii, ua hoolauna ia aku la oia nie ka Moi; aua mānao oia e uwe aku i ke alii me ke ano hoohaahaa, e like me ka mea mau, aka, ua hoole mai la ke alii i kona mauao ana e hana pela, ma kona lalau lima ana mai, apo mai la ia ia, a noho iho la laua e kamailio ana no ka wa loihi ma ia hope ilio. A o ke alii, ua makemake aku oia i ua hunona nei ana, no kona mikimiki ma ka olelo ana, a ine ka maikai maoli o na manao. Ia manawa, kauolia ae la oia i ka Lunakanawai Kiekie, e haawi tnai 'i ka palapala mare; me kona ninau aku ia Aladana, iua he makemake oia e noho iho a liuliu i ka haie alii, i maro koke ia ai laua ia manāwa no. Me ka leo nahenahe, a oluolu loa, i hoole aku ai o Aladana ika ke alii hoolako. Eke alii, wahi a Aladana, e oluolu oe, e hooluhi iho i kou kino'alii, i ka hoolohe ana mai i keia mau wahi mapuna olelo a kau kauwa nei, eia no ia:—E kukuiu mua ae no wau i Halealii nani, i kupono ai ia'u ke hookipa aku i ke kaikamahine Aiii, a hemolele hoi; a ke hoohaahaa loa iho nei hoi au ia'u ilio, rna ke noi ana aku i kou manao alii e hui mai me ko'u, ma ka haawi ana mai i kekahi apana aina waiho wale, e kokoke ana i ko ke'ālii, Halealii e ku nei, i hiki ai ia'u ke hanāiāku ika mea kupouo ia oe. I mai la ke alii, " E lawe i kahi au i manao ai he pono." Eia hoi kā ninau ake alii. "I ka manawā hea e paa ai keia hale ika liana ia? A pehea hoi ka loihi? Ina paha ehiku makahiki, 0 kāu noke iho la no ka paha auanei ia, i kapa ia oe, he hunona na'u, mamua ae o kou lilo io ana mai?" A.i ko Aladana hiki ana aku i kona hale, kauoha ae la oia i ke akua e like me ka mea māu. Aiko ke akua hiki ana mai, i aku la oiā, E ka'u akua, e hoolohe mai, eia hoi ke kaaoha aku nei au ia oe, e hana i kekahi han&, i oi ae ka nani mamua o na mea a pau aii i hana mai no'u. Eia no ia. Ke makeniāke nei au ia oe, e hana i Halealii no'u, e kq koke aku ana i ko ke alii Halealii, i kupoka hookipa ana mai i ke kaikamahine ahj ( a o kona ano, e hoonani oe a oi loa aku mamua o na hale a pau a ka maka kanaka 1 Ike ai, a e hana oe i rumi nui i waena konu me ona oioi maluna poho o laila e like me he hale pele la, a i eha a me iwakalua mau puka aniani, a e awili oe ia man mea me ke gula, dala, daimana, a me ka momi o na mea maemne loa, a e hookoe nae oe i hōokahi pukaaniani pela, a o ka pa o ua rumi la e hoonani ia ine ke g-nla a me ke dala maemae, a o ka rumi palapala hoi, e hanā oe ia a nani loa, a e hohola iho oe i na moena uani o na mea hiki i kou mana ke hana, a me ona mau kauwa ui kupono e malama ai i ka hāle e like me ka mea mau. Ake kauoha aku nei au ia oe ma o ka Ipukukui la, e hana oe, me ka maaiau loa, a me ka hikiwawe.