Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 36, 29 May 1862 — Hoku o ka Pakipika. Ka noho alii ana o Kamehameha IV.! KA MAKAHIKI AWALU. PALAPALA HOIKE A KE KUHINA KALAIAINA I KA AHAOLELO NO KA MAKAHIKI 1862. [ARTICLE]

Hoku o ka Pakipika.

Ka noho alii ana o Kamehameha IV.! KA MAKAHIKI AWALU.

PALAPALA HOIKE A KE KUHINA KALAIAINA I KA AHAOLELO NO KA MAKAHIKI 1862.

Keeka o ka Oihaka KaLAI.UNA, ] Is 20 Apenla, 1860. } Ma ke kaiioha a ka 3loi, a i mea hoi e like ai me na hana i kahikuln iā e ke Kumukanawai maluna o'u, ke waiho haahaa aku nei au imua oukou i ka'u Olelo Hoike no na hana a pau i hooko ia maloko b keia Oihana no nā makahiki elua i pān i ka la 81 b Maraki, 1862. NA LOAA A ME NA ti!LO. 0 na loaa iloko neia mau makahiki elua, e pau ana i ka la 31 o Marāki, 1862, he $135,315 21. Ua hoikeia nia ka papa kuhikuhi A i llookui ia me keia Olelo Hoike. 0 nā lilo iloko oiā inanawa he $220,59t iō, (ua hoike ia rna ka Papa 13, 0, D, a me Ē.) X0 KA OIIIANA PAIPALAPALA A KE AUH'NI. Mahope mai o ka halawai ana o nā Halē Ahaolelo, i mea e hooko pono āleu ai āii i ke kauohā a kā- Moi, oiā hoi ka hoemi ana iho i nā lilo a paū o ke Aupuni, akā, me kā inalāina no nae i kā ikaika kupono a me kā inakaukau o ke Aupuni • nolaila, liā holihiāiima aku au i ka āiea Pai Palapalā, ā meī na lāko ā pau e pili āha i iia meā ī*āi Pālāpahi nei, me na halb pii, no hadala hoolimaliinā fewalu hahcri no kā makahiki hookahi, iā Mr. Abraham Fornander. Ua hoohoio iho āu i oielo aelike me ia, no ka hanā anā i nā ihea i mākemake iā ē kfe Aupuhi e pāi, hb na dāiā he kāhākoliikumamawālu hāiiferi no ka mākāhiki. 0 riā mfea i pai iā no ke Aupuni, oiā hoi nā hana inaii i pāi iā i kēlā makahiki ho kbiā Oihanā, kā Oihāha Wāiwāi ; kā Oihāhā o kb ha Aina e, ka Oiiiana Hooiiāāuao, no kā BureāU o na īiahā Hou, ho ka Hboiā, ho kā Hale i)ute, no na Liina Awa, ho na Lunā ho ka Hale Lēta, no kā Aliā iib iiā Ahā Hooihālii, iio kā IlāinhkUj Makāi Nui ā ine nā Aha Hookolokolh Apanā, me nā Olelo Hoolahā ā kā Moi, a ine nā Oifelo Hboholo, ā Olelo Moike i kakauia inalalo iho o ka Hoailohā " hia ke kauoliāi" ā jpfela hoi inti na Oleio Hoike ā na Ahahookoiokolo ā ine na olelo e ae paha e piika akii āiia iwaho inaioko iiiāi b iiā Oiliāhā Attjjuhi ā J>ttii i hoike ia malunā; i«b hā Olelo llbikb kiihihā ā rnfc hā Olelo Hoikb ē āfc ā pāii ā palapiālā pāha, Oielo Hooīioio ā kā Ahā Kiekii?; ā ine nā OĪelo Hoike ā nā Hāle Ahāoibib, ā mfe k(J lākbii inau komitej iha mākēihākē iā āhā ē pāi. Ūā lanā ko'ii hiānāo ē hbāpbiib iiiai āhā kā Ahāoielo i ka'u hāhā anā hb kfeiā hieā. E hāāwi iā'kii i»ā kope o kfeiā iiiāii palāpālā ā'u 1 liāhā'i ihā e ihākbmāke iā b nā Hāife Ahāblēib. Mā kfeiā hoopohbpbnb āhāj ē inābjpopo koke āhei iā bukoh f iiā enii hiāi kā liīo b ābhb hbi % iikb hie iiiāhiiiā; hā popo hoi kā iilo o kbiā ihākāhiki kfciā inākāiiiki; biā hoi hā iikē mfe $3,000 flāīā kā liih b kb Aiipiihi no kfe jjai iā'ha o hā haiiā ā pau ā ke AUplihi iioko b kā hiākāiiiki iiookahi: 0 iiā hāha e ae i inanao ia e ke Aiiptitii paiiā hiāwalio aku b khiā ihāu iiaiiā ā pāii i hoike iā ab hfei hialuhā; īib hkU ē *ib ia hiah haiia. Mā ke ano iia pāh kā piii 'iāliha aiia 0 kē Aiipuni hie kā nupepā Poli/He&iāi koh hāfe kē pai iā o hā haiiā ā ke Aiipiini mā ia hātd. Ūā iana ko'ii hiauao ho ka māoj)Oj)o b ka hiāikai b kā iiioā o kā m(Sa haha ē pāi hei ia a ihb ke ākakā libi o kā poībiēi ā me kā |jāfcwaewā bie 0 kahā ihāii iiaiiā; aohb hbj>b b ko'u mahao ē nbhb hiāi kāUMāu āha oiā i nā hiāhāwā ā jjāh f inā kāhā jH*pa, ē iiooakākā āku i kā diāio ( ho hā oleio hoaiiēWā ā ihe hā hiahāo hoino iā ihāi b kife Ahphhi; 6 hā liio o keiā Oihaha ā kiki hiāi i kā lā 2d ifbv€hiftbā{ 186ij oiā hbi kā hiāhāwā i iito āku āi o kā Haie i*āijjaiāpaiā Aupimi iā Mr. jPorhāhd(?r ē ikfe aiiei 6tlkbti mā kā i*āj>ā i hooāiionā iā (t).) NO KA OītiAKA iiALE L]SfA. He bUoii koHi ināhāo i ke kuhikiihi ākh iā oiikoii i ka Palapāiā Moike a kā Liiiia Leta i hoāiiohaia F. Oiāi hā iiiii hā iiana i kāu ia*kti iuaiuiia O keiā Oihāiiā iioko O keia mau inakaīuki i hāla ae iiei; āka 4 lio ka hoonoīio iīke ia ana o iiā haiia ā uā hiāhiā ā tiā oluolu hbi kā īiooko iā ānā oiā ihāii hāhā o keia Oihāhā. K.e hoi fa-kii hei oiikoii ē hoohod Htii iā ha kuinahiahao i hoopukaia o ki PāW paia Muike » kā Lāiīā Ltetifc Aok i kaiiaihA Wli ināhao* hbtoko o kā hodikiikā o hā Lhhi kiā b kh Ahphhi i «jkii bii i ho li' iiēiē 0 Miid hoopāi e hoooiāih iāH ka iaWe iiii b iiā |»āiā|4iā e kfeia kiiiili keia kanaka, a no ke kolohē ii

o ka pomaikai i ae ia*ku no ka lawe ana i na palapala a na ona, a me ke kokoa pono ole rnai o na kapena o na moku e holo ana iloko ona kai o keia Anponi, ina Hale Letā; oia na kumu nui e hakalia ai a e lohi ai ka lawe ana o na eke Leta, a no keia hakaHā, ua nui na olelo hoopii knpono no kā heniahema a ka lawe ia'nā o na eke leta e kēia Oihana. E noonoo nui mai oukon i mea ē pau ai 0 keia hemahema. NO KA HOOHIKI KUPA ANA. Iloko o ka makahiki 1860 a me 1861 ua haawi ia'ku ha palapala hoohiki i na kanaka hē hookahi haneri me kanākolukumamahiku, 1 lilo i kupa no ka Moi, a ko lakou mau aina hānau ua hai ia malalo, pēnēi; No Kina, hē .* 39 " Amerika Huipuia, 32 " na mokupuni ma kē ..... 21 " Elemani, 10 " Pēlekane Nui ā me Enelani, ........ 11 " ua mokupuni 0 kā moana, 8 " " " Oapē de Vērde, 6 " Farani, 4 " Ohilē, Nu iiolani, Nii Kilani, Henemaka. Sicilj a mē Novā Scotia, hookahi kanaka pakahi, 6 Huiiā, .137 NO KA OIHANA AINA AUPUNI. Iloko 0 na makahiki i 860 s mē 1862 hē 9,0(>0 3i eka aina i kuāi ia'ku ā uā loaā mai hā dala $9,535 93 i hoike iā malālo. iiela oka S.'ia. Nui ona eka. Kama Kaa!. MA Mau1,;.28.i,Ō08 73...;....;.|i,c.5S 29 " 0ahu,...;40..6T8 T8..4.833 83 " Kauai,.......... 5............ S 20.......... 68 " Ha*āHj.48;...7,364 ;. 3,516 26 12t 9,060 34 &fi3s~lā hoOkō i HOOmLOiA i siLA NUI. Kā faai ona Palapalā Hllā nnl. Kb ke Aupan» ilāpahī. Mā 0aha,24...;:..; ;;.....;;.;;.;;.i3T7 45 !' Mau1.;.4..;..;.......:..;....... 57 S5 " Ilawail,27 25 80 $662 25 Kā hhi o ha Paiapaiā Sila ā mē na pālapalā ē aē i hoopuka ia'ku mai kēiā Oihana ilokb o kēia mau ihakahiki ēlua, ē 48t, ēiā : Nb nā āina i īeiiai iā'ku,,l2i Nb nā JPāiāp(ālā i3pbkb, §D " " Aibdiio, . 2§B " ". HOOhui;2 u , , ; ;15;...... $0 No na Kopē i hooiā ia'kh 16

0 M"ib2ā 1515^i < fiiipāiā"Mb^b s fe'b ā ha Hooha, ā hiē ha kopē i liooiā iā'ku lie $613 50 ; pehēi: No 39 Palapaiii Hopkō a na Luna Hcp ohā ā hiē kē koihā i āiē iā hiai,. $328 No 18 iībbkbj rhalāib b kē kāhawai i lioohoīo ia 24 Aug. ( ĪB6O, 36 00 Nb kā hhīi āhāj ā ihe iiā ....; 22t 50 " kopeo na Bukē Kuhikuhi 2ā $6i3 50

Nb feē khāi hiāh iā āhā b hā āinā ē hā Khhiiiā ihhā ē iikē mē kb Amērikā Mtiij}ttiā; hbiāilāj Uā ēhii hā āihā AUj)hhij ā hiiku ioaj i kēiā wā.

Hē oiaio hbj īiē ahb iokohiāikāi kēiā hāhā ahā b kē Ahluuhi, hiāhihii biā kiiāi hui anā tiā īiib kā iihi b hā āihā b kē Ahphhi ilbkb b hā liiiiā b kēkāiii |Jbē hbbphkāi)ukā āinā; 0 kēkāiii bhā Luhā khāi āinā Ahpuhi i febhb iāj Uā iiāhā īākoh niē' kē- ākāihāi biē ā hiē kā bkibki iiiiii iā b hā ā hoiaiiā hē āhēāhē wāiwāi biē iibkb b hā kbēhā āiiia ē kbē nēi.

I ko'U ihāiiābj ihā iiā kāu ia kā hku iiināiiiha khjpfbho ināUihā b tiā ihāii āihā iā, ihē kā hbbhiabpopb āē ē hiāiii iā ā ē iā jjāhā ē kā poē hUbliiiiaiihiā iloko b ka hiāiiāwā a iākbii i hbhb ai hiā feā ihā hbi uā feb ib kā hiākēuiākē b kē Ahj)hhi ā uā iioio kā ponb. Mē okoā feē ahb hiā Ahiē-i-ikā Mhiphiā; hb kā hiēāj hā hhi Wāiē hā āihā nāiiēiēhēiē hoiāiiā uā khāi ia hiē iiā kāhāki iilē fea iikii i indā ē hoiio hiāi āi kāhākā;

Hē lāhUi ihāhiāi kēiā b kākbhj ā pēiā āhahēi i hā ihāhāWā ā pah ē hiki niāi āhā,- aole hb ē komb hUi āiiā kākbh itbkb b hā hāiiā iiihā ā ihē kē kāiē|>ā; Ūā ināo|jop 0 kā kakou b kā hbbttīh āē i kā :#&iWii o kā pāē āihā j fo: ihāh Wāhi kb kakoh ho kā ihāiii āhā i kē kb/ kbfēj. bākāj & ihē Kā puiiipiilH; āUa kāU iā kāihkii hiāiuhā 0 kēiā ā mē kēiā āihāj ē iikē hie kohi ināikai ā ihē kē āhb okā Wāihp āhi; A ihā hbi Uā kē i kēkāhi āWā kii hibkUj ā khiāhakāiihaīē kā)ēfiā āiāilāj ē pii kē kiiihhkhāi oia āihā.

Ko kā hookāāwāie o hā hiēku okbiioiā ināi b kākoh ākh; hoiāilā; ē hihā Wāie no kākoU iā kākōu iiibj ā ke hoike āku hei āh i kb'h ihāhāo iā Ohkoh} bē hiēā pobo īoa kē kokhā ākii kē Ahpiini i ka oikāha>inahiāi t i inēā ē hooinahhāiiUa āi i na WaiWāi i ulu inaoii inā kēiā pāē āihā. I Wh *hiāhāO iāā ē kii ii i hoti miihhi & kēkiki oiā inah mēi kihii i koōkohio iā iiiāi hā āiiiā (Sf alāiiā ē liio ahāhēi iā i khhih i»āijiāi ho ka tnahiaij ā ē hāpāi ii āiia keii hāiia e kēkāiii 0 ki |i6«S WiiWii iwaeUa 6 kākob ē hoho iiei hia na oihāiia e ae. Eia hoi iii ihāhāo a'h e hoophka hei | b na Ahāhhi Mahiai ēthāj % hoohhi iā i i # kiao l hāiā iā iakoU ē hiiWi i ki hku kinīēk ī kā po* ihāhiāi I hooikāikā & oi aMn ki hoā āaa

0 na mea kann mamat o ko He: mea pono ia kakoa ke kokna noi a e mala-1 īna man i keia mau kumu waiwai o ka lahai, j ā holo pono me ka mahnahua. ' NA HANA HOU. Hoko o ke kowa mai ka Ahaolelo o 1861, ua hili mai na ohewai o Honoluln, mai Se- | kolia mai, a ua hoomoe ia tiiai ka punāwai | b Kapena a hiki i ke kulanakaahale, ma na |,fclanui a pau. Ke hoike aku iiei au me ka gbauoli o ka manao, ua hooko pono ia ke-ia Piana, a o na lilo a pan mai ke kumukuai ma gki aiha e a me na lilo o ka hoomoe ana jpnāānei, he 144,940 92 a ua hauie ia mala|po o ke kumu lilo a Mr. Weba mea Ana |Aina, i manao ai e lilo ana ma keia hana^ i hoopukaia e ia a na hoi uo hoi ma ka'u ika Ahaolelo oka H. 1855. Aole |ho i hui ma ia puu dāla ka ufcn panee maInna. o na dala he $20,000 i hoaie ia i taea | kuai ina ohewai. Iloko ohā makahiki je!na i hala ae nei ua hookaa i kekahi hapā •t>iā aie, oia hoi $10,363 84, a me kā uku |»ahee $4,010 lt. Uā loaa mai keia mailo!o mai o nā loāā o kā wai, a eiā Vrale no ke oena oiā āie i koe i kēia manawa, he 9;636 46 iiie ka tikn panee, a ilbko oha eluā ē hiki mai anā e hookaa pāu |ba āuahēi keia aie. hoomakaukau ia anā e Mi. Weha, |he ke akamai a me kē ākāhelē, i kā pal& |iala hoike no ke ano a me ka nui o na ohe liāo i niakemake ia, a no konā kiai ahā i ka e haawi auanei iā ia kā mahalo nui, i. j)ēia hoi ia Mi. \Vood, kā Luhā HahāHon. 1 Na ka mea, aoīe hanā hou e mānāoiā ana iloko o na makaliiki eliiā ē hiki ināi ana, iōlaiiā, hā kāpae iā ka haawinā ho ka Luna 0 ka Buro o hā Haha Eibti, aolē • i hookoinoiā &la ka Bilā Kalaiwāiwāi i hoomakāukauiā 6kē Kilhina Waiwāi. r Ma kā hoouiu ana i nā oihānā wāiwai o ka lāliiii, hē mea nui ke hoolāko iā kakoii iho ihē na aīānui maikai, no ka ina liē ālāhiii biē ē lāwē āku ai i na ihēā kāiiu hiā kahi ē kuāi iā'i; āiāiiā, uā iiihi inakehewa kā poē ināhiāi, ā iiia hoi īiē aiāntit irid; na nhi hā liio Ihā kāa, ā poho malailā. Māīoko okā Hoikē. 0 kā Luna Alāhni b kā mokupuni o Oahu i iā fhāhopē d kēiā, (Hēlu (>,) hē ināii ti& āku: ihāh hiānāb hooioīi/ k iia īkēā ka poho o iā mau hoololi iloko o nā ihāhawā i haīa āku. okā tiku Snā i feā poē inēā fcāhuā hāie iloko o kē kuianakāuliale o ilonoiulu i iiooliioiā fcē kāiiwāhi b kb iākoii ināii apāna i mēā ē hooākēa'i i hā ālāhui, ē like mē kā inēā i hohpiikāiā ē kā LUhā Alāiiui; mā feohā Hoikēj kē ihāhāb hēi āu iiē mēā £ono iā ā mē fcē kaulikē; ā iiē hieā lioi ē weliē ai i ha pilikia b kā wāihbhā daiā o kē AiipUni. ihā ē auhāuiā nā phā bipi i hoā iā mā ua ē iikē mē kā hiānao o hā Liihā #i«si # hē meā pono iāj ā nā hiikoii ē iioonoo āoiē pāhā ē lāwii iā auhāh iio kā hbpoho ana ihā āiānui. Uā iikē iiāē kb'ti manāo iiiē ko Mi: Wēlia, hiā kbiiār hoikē āhā do hā āiānui b iB5B, iā iā kā Oiiiāhā b fcā Māhā fibti iā wā ; Kē oiēio hēi biā: "Aoīē āo ē iāwā kā āiiiiāii ho kā hāhā āhā i hā āiāniiij iiiā iiā hāāwE iā ā pāii ibā ho iā akā iioij hē āhīiāh kāhināhā iā hiāiuhā 0 ka pbē ilihuhē: I ko'h ihanao ( ihā i kāuiā iie iiihāU āihā i hiēā ē hāhā āi i ihān āi&hiii; hē' hiēā iā ē pbhiaikāi āi kā āihā; ā o kā āUiihii ē kāu nui Uā iāWā iā nb fcā hoopoiiopoho ānā i na āiāhiii ī iiauā ihāikāī iā;" feē kokiiā hiiī hēi aii i fcēiā ihāii hiāhāb ihā-! hopē iiio 0 ko'ii noonoo nui āiiā> ā hoiaiiā kē! Vāihu hāāhāā āku hēi iā ihēā iinuā b ōhkou i hā ohkoii ē hoohiakāukāh i kāiiāfrāi ē haha ai inā kē āhd pāā ibā i hā ālāhUi o kāīoU: Ēiā īibi kēkfiiii ināhāb f>ā;pāi iā bhkbh: Ē hooioliiā kē kāhāWāi ē f)iii āhā i kā iiobpaāhab āha ina iawehāiā; ā ē hiki ia j ii kē ho i hā iawehala ē hana rnā nā ālanUi, inā kēiā wāhi keia Wāīii ā puhi kē Aupuni, e liooiāko i inau hāie pāāhāo ihāiailā:

KA OLA. tlā hbib poho ā hā iiookoiā feē kāhāwāi e pīii anā i feē khāi ahā i kā opihiaā; i iiooiun ioiā iha kēiā feāu Ahāoiēīo i hala iho hei.

Māinhii oiā kānāwāi uā hoēhii hhi sā kē khāi hiāiu ānā ā inē ka ai ahā o kēiā iaah ino. Mē hohoi ākii hei āh ē hahā ohkoh i kā iioīkē b kā Mākāi Nhi o Oāhii, i Hoaiiohāiā ii, ē pili āhā i kē kāhāWai e hoemi ai I hā iho ihā kāhaWāl oiā āho ihā hā Ahphi j anāo 0 ākā, hā kāhāiua iki āh i ka hoohoioia hā kāhāWai hu kā hiki ā tne kā ole, iā ina kēiā hhihā o ha iahui, e hooko poioiēi ia kahāwāi, ihē ke khē oiē ina poho okā iēkulēhh; Uā ki āi |>oho att i ki hooko āhā o kēiā i kē OĪēlo nei āttj iaā ko'h ike i ināmuii 0 hā iioikēi jjibeiiibē. o ki Lhhi Mikāi Khl, hā hoeiniiā inaiālo oke kiiiaWai, mā keiā ihA i&ai Weiiweīi i ikē iniii ia inā hi kulanakaiihale ku inokā j aUa emi hoi inaiaīo ka hooiahi ana oia maā inai i&a h* wahi kh&āihi iioko o keū| pae aiiuL

He mea pono ke haawi hon i manawa oo keia kanawai f i akaka lea kona aao io, * m* paha ua manaoia he pono ole na hnsolek> o ke poo, alaila e hoololi «ole nae e hoololi i ke ano maoli b ke kanawai. Ke waiho akn nei an i ka Palapala Hoike a ka Papa Ola, i hoailonaia I. Ua waiho ia āa iloko o ka mai i kalā kau Ahaolelo, nolaila i hui ole ai ma na haiāwai o ka Hale Ahaolelo Alii, aka, ina ke kokua ana mai o ke Akua, a me ke akamai o na kahuna lapaau, ua loaa ia'u ka ikaika iki ma ha la hope o ka Ahaolelo ana, a ua hele aka an ina na aina e, i hiea e ola pono ai. A kē haawi nei an i na hoa o na Halē Ahaolelo elua, i ko'u aloha, no ka haawina mahuahua a lakou i hookaawale ai no na lilo oia hele ana o'u. Ke waiho āku nei Ika olelo Hoike o ka Hale Mai Al'i Wahin<e, i hoailona ia(K) E OLA KA MOl I KE AKCA. L KAMEHAMEHA.