Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 41, 3 July 1862 — Mooolelo no Hiiakaikapoliopele. [ARTICLE]

Mooolelo no Hiiakaikapoliopele.

HELU 19. £ lima po, elima ao, pa i kela kihi o Kilauea, pa i keia kihi o Kilauea, noa la ko oiwi ia'u, alaila, lilo aku ofe na ka wahine e. Alaila, nana aku no o Lohiau i ka wahine ia Hiaakaikapoliopele, e noho mai ana no ma keia aoao o kahi o laua i hookaawale ia ai, e nana mai ana no i ka make o ke kane, alaila o ko laua manawa no ia e make pu ai. Pela ka manao iloko o Hiiakaikapoliopele. Nana ae la o Lohiau i ke āhi, kaulu wela ka lani, liilii ka maka o ka hoku, al&ila, hapai ae keia i keia mele. Wela ka hoku, ka malama, Wela makalii kaeole ia Kaulua, Kaiehu ka moku, papapa ka Āina, Haahaa ka lani, kaikoo ka Mauna, Ha ka moanā, popoi Kilaueia. He haleio o Papalauahi, 0 mai Pele i ona kino, He kikili ka ua mai ka lani, Nei ke olai ka honua, 4 Ha Kaikuwa, ka poha koeleele, Ka mai Pona kiekie i ka kni t fiaahaa kaulu o Kaopua, Puaehu mai ta uka i ke ahi a Laka, Pan i ke ahi wai welawela a ka lua, Wela i ke ahi &u a ka wahine, Pakui i ka uahi tehna, Ikiki i ka uahi kanaka, Har.u ea ole i ke poi a ka wai, 1 waimaka, eia ka j l ,# Ka mohai la he kanaka, | Ko kanaka hoi e, j A pau ia mele, pule a ia nei, alaila, kuhai-1 lri «oai la keia i ka make, ua hele ka pohāku | tsai na wawae o ia aei a ka puai, pu& hoo I no keia ma ke mele no, 0 ke kumu o ka ua ka Ke hookuku mai la e ua i Malio, Ua i ka 1010, i ke poo o ka aina, Hoowaawaa la Puna me Kau, Mo ka piko ke au o ka moku, Kulapa uka, kahawai liilii, Pali kaha ko ae ka make a ke auheē, Moa ka luahi ka lok> o ka pohaku t Kiekie Kaah haoa ke a klfe ttanft» Lele puna kiekie i ka lani, Pau KHauea i kamakaokeahi, tlobae,

, Aioha KilAoea, ka tiit aiolw, A ilihai-ie," ' r u -- A paa oo ia pnie a ia oei- P&ne mai o Pele r 9 wela mki hoi p«h« oe ia'u s kei» 1% e moe aoa oe i Kilaoe* hei i k«ia la, #ooUIe n6o Pekike•&,pii no ke ahi, naoa i6ai I* no o Lohiao oka pii ako oo o ke ahi, oa hele keia ii kapilikii i ka make, oa k« pohako o U nei a hiki i kapaaio U neL Nana ako no keU o k* nobo tn«i o ka w«hine, aiaila, kanaho wale ae)« no keU iK& pnie, penei Pau Ponakoeie ka : .4 Ua noe ke kōahiwi, 7 * Ka mauna o ka lua, Ua awa ka luna o uwe Kahuna, £ Ka ohu kolo mai i uka, Ka ohn kolo mai i kai, Ke a-a la Puoa i ka oka, 0 Laleaoaenae ka lama kao > 0 na wahine i ke alaina, ' fō f ka piha awa o mua nei,. Oia hoi kai ke knkuamu, Oia hoi kai ke kukuawa, 0 kai a ewa i ka haki pali, 0 kai a Pele i popoi i Kahiki, '•f Opiopi kai a ka niakaln, Nowelo kai a ke Hooilo, J kāi a ka pohaku, i Kukuni i ke kua o ka moku, j Wela kauln i ka maka, •*- okala i Puna e, aloha Puna, Aloha wale Puna, 0 noho ia nei, wela paha e. Nana iho ieia i ke ahi, aoie i kana mai, o kē aho wale ae la no keia, no kā mea, ua piini ke kino o ia nei i ka pohako, o ka wāhā wale no koe, hapai se keia i koia pule ā ia nei; i keiā pule o Lohiau la make loa, o kana mele hope loa keia, mamua ae o kona ma* ke ana. Ua makē 0 Lohiau, 6ke ko āna iā o ka mahāo o ke kaikaina, no ka malama ole o Pele i ke kauoha a ke kaikaina. Ā uka au o Puna, Halawai me ke akua, A kupeke ana i ka lehua, E aina ana e ka pohaku, •' E haoa mai ana ke aka ohia, Halawai me ke awa, , Me ka puukiuki i ka mauna, Mc ku ala mauna o Laā, Mai Kilauea a Wahinekapu, 1C- Pau ke aho ika loa o Heeiā, Uia aku ana ilalo nēi ē, Owai e, Owai hoi, Owau ua pau wale ka nae, Paa hoi ka lili ua puka ia 06, A lili—e. I loa uo i ka pau ana 0 keia mele pule a ia nei, o ka make loa iho la no ia o Lohiau. Ma keia wahi, ua ike ae nei kakou Ua make 0 Lohiau ma ka'u mooolelo, e kapae ae kakou i kana mau hana, aka, ma kēia hope aku e ike hou kakou i ka Lohiau wahi mooolelo, i kona wa kino wailua. Ia Lohiau i make ai, ike mai la.o Hiiakaikapoliopele i ka make ana o Lohiau, ike aku la ka Wahliiē i ka uhane o ke kanē, alāila, kipaku o Hiiakaikapoliopele i ka uhane o ke kane, e hele mauka ma kaulu 0 ka makani, ma ke mele kana 6iēlo ana, penei; Aloha ko'u hoa i ka ua puakukui, Kui lehuā o Moeawakea, Lei pua o Kalahuipua, Kaeelehua 0 Puulena la, mauka, $ Mauka oe e hele ai, Ma kaulu o ka makani, j 0 moea oe e Kaapuulena la make, Make loa no oe, A pau keia mele a ia nei, ko ia nei huli aku la no ia naauauwa mahope o ke kane, ka luhi o laua nei i kii ai i ka loā> i au ai i na kai makamaka ole, i hoomanawamii ai i kā la ai ole, i na pilikiā mai ka aina a ka moana, huli aku la no keia naauauwa. Ko ia nei wāhi aku lā no ia i ka papa paa, lele ka lepo ka pohaku ilunā, i hā meā o ke aloha i ke kane, ke iho la keiā ilalo, ke lele la ka pohaku mua iluha, iliki aē la kekahi pohaku mahope, a pa ae ia i kela pohaku i lele mua āi, nahaha ae la, helelei liilii aku Ia io ia nei. Nana mai 0 Pele i ke kaikainā ia Hiiakaikapoliopele, e naauauwa ana ē make pū me ke. kane, alaila, kena ae o Pele e hoala ia Wahineoinao, a hoala ia aku la o Wahiheomao, a āla mai la, ninau aku la 0 Pele ia Wahinēomao. E! eiā la ! peheā ka oluā hele ana aku nei me ko aikane? E hai mai oe i ka mooolelo o ka olua hele ana i Kaiiai, i kii aku nei i kē kane a oluā, alaila, nana aku o Wahineomao i ke*kane ia Lbhiati, e waiho mai ana ua make, i ke aikāne hoi e naauauwa ana i ke aloha o ke kane, alaila, 1 mai la o Wahineomao ia Pele. K&, ē hooala ia ana no ka hoi au la, i hea la hoi kan hoala, hoala ia aē nei i ka mauawa e ola āna kā luhi o ko kaikaiha, noho hoi oē a make ke kane a olua, hoaia māi nei oe ia'u, e hai mai paha oe i ka oluā hēle ana mf ko aikāne, wahi ā Pele, alaila, hai aku la 0 Wahineomāo i ka mōoolēlo o ko laua hele ana imuā o ka mea noi. Aē, aole no ko kaikaina kā hewa, nou no ka hewa, i ka maua hele «na a Ō&hu, ma K&iinā i kahi o Kanāh&n, moe manā il&ila, a &o &e, hele no maua a Kāhnkn, ike m&i no ko kaikainā i ka mokuiehua kapn a t oinā, hā p&n i ka ai ia e oe, a ka moana o Kanai t ike ho ko kaik&ina i ka make o ke aikane &na ia 6e o Hope toe ke kanē a lauā 0 Hāena, n& &i iaē tiaihāke, Oiā ke komu oko kaikliM 1 moe ai i ke kane a olna. A hiki mana i Kanāi, u& i&ākō ke kane & oina» hoi inai no oe, makē no ko k&hen kaawe ho ko &ioh& kā meā i make &i. Lapaan mana a ola, ok& pili «na no ia o ke kane me ko kaikaina, pili me &'n, paU k& pa ana o ke k&ne me ia, me a*o no ke k&ne I& & hiki *&le no m&kon i Hāw&ii nei, « nO kon m«l&m& ole &n& i ke kauohm « Ih> k&ik&m&, noI&ilā, I&we mai nēi Ikelā 1 kē k«nē « olnā me k« m«lam& i k»n k&aoh«, me k« m«in o ke I kiaookek»at«olu&, & ike

na kei« e like me kon* oi* la, aoks i hew* ko kailwu», o oe »o kai hew», Ke *oo o keia olelo a Wahineomao, e boo«eliweli nd i ka bew« 1» Pele, he oleb OAiiiaaWA 00, I ke »k>li« i ke kaoe a m« ke aik&ne me Hii*k*ikapoliopele, e mssso *na 0 Wahiaeouiao, e hoomli ana kjn« i ieki ole 10 i me«iH> Pele e huho ai », i* i* KtwtA«k; 11 hoi k& £D*ke |>a ena me ke k&oe, * me ke »ik*ne, no ko ie oei m&o«o, aole eok ko& ke *ik*ne, e m«ke *n* no. Alaila, olelo akn la o Pele ia Wainneomao, e kii oe i ko aikane, i kii oe, a i hoi mai kno kaikaina ia oe, ola oe ia'o, *ka» i hoi ole mai kao kaikaina ia ue, make oe ia'a 1 keia la. Ko Wahineomao ko ae la no ia kii ia Hiiakaikapoliopele. Ko ia nei hele aka la no ia, ia Wahineomno e hele ana, hahai akn o Keowahimakaakana ihahope o Wahineoinao, 0 kekahi kaikanane ia o Pele ma. Ko fana nei hele aku la no ia, a hiki ana laua nei i kahi a ia la i wahi ai i ka papa, #ahilbo hoi keia malaila, no ka mea, ua hookui ae la no o luna ua paa loa. llkanei kakou e ike ai i ka ikaika o Wahineom{ft?, a me ka loaa ana o kana mele. 0 ka wahi aku la no ia o Wahineomao i ka papa, o ke kiola hoi ka Keowahimākaakaua i ka pohaku i kula, a pela aku. 0 ko lana nei hele akn la no ia, ē %o ana ilalo, ko laua nei iho aku la no ia, a hikf i o Wakea la, ninau ana ia Wakea, aole an wahine i ike ae nei i ka hele ana ae hei la? ua hala aku la, e wiki olua o loaa mai ia Milu, he wahi iki koe la, lele loa aku, 1 paa i na poohiwi, ua lewa nae na Wawae. Ma ia olelo a Wakea, ko laua hei hele wikiwiki aku la no ia, a kokoke i ko ia la wahi, i nana aku ka hana o laua nei, e lewa mai ana o Hiiakaikapoliopele, i paa i na poohiwi, e like me ka Wakea i olelo mai ai ia laua nei, e wiki e wiki o Wahineomao, a hiki i kahi o ke aikaiie e lewa nei, hopu iho la o Wahineomao, i ka lauoho o Hiiakaikapōliopele, lole āe la ke aikane i ke poo o Hiiakaikapoliopfele, honi iho la ke aikane i ka ihu. Olelo aku o Wahineomao ia Hiiakaikapoliopele, i kii mai nei au ia oe, e hoi kaua. I hoouna mai nei ko kuaana ia j u e kii mai maua ia oe e hoi, nolaila, ma ke kauoha a ko kaikuaana, kii mai nei au ia oe 0 hoi, aole au e hoi aku, wahi a Hiiakai kapoliopele, aole au e hoi, eia m mamuli o ke kane a kaua, o ka luhi a kaua i aii ai i ke kai makamaka ōle; i au ai kaua i alanui papawaa, i hele ai kaua i ke kaha makamaka ole, kuleana ole, hookahi no kuleana o ke kane; i hele ai kaua i ka la kulolia wale iho no, ai ole, ia ole o ka la pololi, a maona aku i ka pua o ke aiōhā, o hoi, eia au n£āimuli & ke kane a kaua. 1 aku o Wahineomao ia Keowahllnikaa-" kaua, ke hoole mai nei keia, aole e hoi mai me kaua, i mai ke kaikunane ia Wahiheomao, ka; hooalohāloha aku no oe, ma kāhi no a olua i hele ai la, i pili ai olua la, malaila, no oe, e hooalohaloha aku ai, inalia o 0 aloha mai, hoi mai hoi. Kā 1 owau ka mea loaa ole o ke mele o ka maua hele ana, a hoi wale mai no makou, a Oahu, ika hale hiiia kilu o Peleula, o ia nei no o ke kane a māua ka mea mele o makou, owaū, āole au wahi mel6, na ke kane mai a māua ka'u wahi mele i āo mai ia'u, ole loa aku hoi paha keia, i mai o Keowahimakaakaua. Noonoo ae no oe ma kahi no a olua i hele ai lā, maliā o loaa ae kani mele, alaila, kuloh keia noonoo, oia kulou no o ia nei ā liuliu, i aku keia, ka! "Eia ka paha la." Oiana, Wahi a oli keia. Maanei kakou e ike ai, ua akamai o neomao i ka haku ana i na mele, mamuā, ūa ike kakou i kekahi helu i hala iho nei, aole 1 ike o Wahineomao i ka hula, ma ka lā ana e kii nei i ke aikane, ua loaa ke mele, he māu mele kinikohu no kana, penei; Kuu āikane i ka wai liu o Mana, Pahaleolea i Maulua hoolale waa^ E holo ka lawakua, Ē uwe aku ōe e ke koolau, ■ T 5" Aloha na hoa i makamaka ole, f Kuu aikane i ka hale uiki a ka leo ē, Auhea oe, hoi mai kauā e. A pau ia mele a ia nei, pahe mai o Ifiiākāikapoliopele, o hoi, aole au e hoi aku, i aku la o Wahineomao i kona hoahele ia Keowahimakaakaua, ke i mai nei no oia aole fc hoi maij imi iho no i kahi e hoi mai ai k6 aikane, wāhi a kona hoa hfele, kulou no kiiia, a mehe mea la i hoolioli ia ae, i aku lā keia i hona hoa, eia ka paha la, oi ana, oli no keia. Kuu aikane i ka wai iliahi ula o MākaHinanā ia wai o Liihi, [*&!, fioā i ke kapa ahoa, Eu hoi kaua he koolau nei, Kuu aikane i ka maona, Ka inalama wale no—e, Auhea oe, hoi mai kaua, A pāu ia mele a ia nei, olelo mai no 6 Hiiakaikapoliopele e like ho me ka oleto muā, o ka ia nei no hoi ka ui i kona hoa e like no me kaiia, o kana no hoi ia o ke kena, 01l ho keia.