Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 12, 1 January 1863 — Haueli Makahiki Hou. [ARTICLE]

Haueli Makahiki Hou.

A)ohs k« m*kabllti bno, IHak ti leaa Krwtc. - CMi»lt milahihi lt«»ti k* llolii Pakipika Ha*aii m ka l*bui kaoaka o ko Ma«r«ii Pae ama mai Hawaii a Kauah Ua hīki bou mai ka Haku le«a ferisio «i« kona makahiki bou, £P& bm»pac īa kakou ro» keia aoab o kejgjft fcfa ia i ka M. H, 186-2 »e ko!SjSfcifca ai pa™ a mt ka Hakii 0 Hawaii ma, aole no e hoi hoo ina» a hiki i ka la helu makahiki oka Haku. Aia lakou ma kela aoāo oke ola oo ko ke ao nei; a e hoonee auanei ka M. H. i kooa hele oaue malift|ftna, roa ha hara, na la 4 ua bebedoma, j?a maiāina, na mahioa, oa dHliahpkl t 'ā pel« ku ina*a a me na kau oko fca Haku la » olT<}li ai ka pau ana. Ua minamina* ua kaurnnh», ua oholi, ua porgaikai, u% kanikau, ujj uwe, kakou no ka m(&|tfkf i#kia -!īo|fe ak» \ !», aka, £oie ia kakd»p(ekahi'meit no konā nui, iki, kffcoujhibi p<tmaikai waie no| hopu i ka ke puo o na m>taawa i iielu ia ai. 4 A»lc kakoa jLr»t)dft ene he mea la i£ <$ahou ka ike i na Wa a me na knu o ke Akua, aUjf£ ke hou iiei kakou no kuna hookipa lokomaikai 4i\ai ia kakou iloko o keia pa(>a helu makahiki liou. K noi aku kakou I ka Haku 110 Oa ka mana, na «ra a me na kau, e hoopoHtftikai nui mai i k<> kakou aupuni, >4 a tne kona lahuikannka. kaia i ka iioohUn nui uiai i na liua u ka aina, hmi na kanaku ilnlo ai ka fta mea ina ka noj|o ahi. E hoopih# Pae aina i j«tk memona •» ka lani, a o ka honua; a e hoo|yha loai ka ainu i kanaka inaikoi, 00 ku Hoku ieau Krislu ka oia Ka mea i hahaUfyho «*u ahi, a i ula no tia lāhuikanaka a ptfb oka honua. * Ena ks*k\ Hoku. Pakipika, e kapiMula oukou, feitS ka lokumaUiai o ke Akua p \beraham», o lsaaka, a o laalraela, ā iha kanuilii HnA-uii, i kona hoawi ana inai ta lesli Kritso 1 alii a i llnku "jB ke Akua tfa na lani ljffefttb loa, he mtf9ij§ ko ka Haku e hoomalu ma ka honUa, a hfe aloha iiui ho» i kanaka." Kehia oiikoU, e riiakau, a weliweli hoi e na iahliikanaka a pail oka honua i koha inoa hemuleie. Nuna no na aupuni a pau o ka honuil, a mie na lahuikanaka a pau. E hoolohe eha kamaiii Hawaii i kona leo tna ka Brtibala, itia na kana wai ame ha kaula» ma h* eUtmelio aka Haku, n m*! ha episetole a ka uhnhP. t4ia iIOU U'KM «AKU' hooloii i tia kakau palapala o ka makahiki i haln i mea maemae ho ka hiakahiki hoU. Mai hakukole i ka olelo a ke Aklia, tne lie innu inoolelo ia a kanaka e iike tne ka IniUa ana aka poe ike olb ia t(sbuva. Mai la*rfe wnle i kauwahi huha iki 0 kaba oieio; mai oki k mai holeholoi, itlai hookohio hoU iho^ mai aluhu. no ka mea, he ahi ho ka oleio a ka Haku e hoopau nna, iha he poihaikai» a ī ole ia, he poiho ho^ Re laua inau nei ka olioli o ko oiikofi hupppn makapiiali, e hooneeneu aku i kā iahui HaWaii ili ulahla, ma kuiii kupoho i ka pakalore maehiao 0 ka huho lahui teia iho ho iioko d ka Baibala ua wnhi hoho b>)Ohta&inae la. AiōH~a oukou u paU. 0 keia ka ia mua o kei& mak&hiki hou, a ma kona hiki aha mai imua 0 kakou mte ka kakou mau haha a pau, e hookipa kakoU ia i«, hie ka hookipa aua o ki haau i ihakahehi Inā h»ea hoU a pau. P«U ae la* a ua hala nku ia ka bop« oka ttiAkahtkt kabiko) me kono natii molamoii*, koha hiaīkāi/ a liie koha mau ihh, Ua HioloWa ka miika» Ua'haiUialule ke kino me ka moiohai 1 kaha mau haha i haha la ai iloko oha, a eia ke kii heī ka ia mua oko kakou in&kahiki bou 0 ka Haku 1863, " Iko kakou alawa hha ae i hope a hiiha i ka kakou mau mea pouoi iho i batta aij iloko o ka makahiki kahiko.i halēi ae nei, ua nui ha mea i hiki k* htelu olfe ia i hiha ia e kakou me ka palauek» h me k« kwpulu. Nui kā hoohilahah M mt » ktl 00 ka hukuhuku ilokb o pt>pa ike kumU iāo ole ia ai k«ia lahui ika ultele haole. Nui ka hoopaapaa aoa uo hn «mo hwnMha oiaio. Nui ke kipikipi manae i hap&i ia te kela aho kein aoo i kukalu ia mua & kakou,pehea ? K hoomau auei k*kou i keia Aiakahiki e hookapilupula i oa t»ea e poiio lo ii kakou iho ? K a>āt»aoi*nā tio hā ne* a e |ik« me ka mea «\iki mai ena i kel* ttiak|biki i keia tgiakāhiki,\ela ka manaolana e keuhalU k« i«t ai e like meka hiki ana mai ia kak«u i kela la i keia ia. \ Ua hoOpUka ia ae W manao o tia kaheka no ka pouo o ko lakoU \aawiha keulike hia k« Ku»«kan*wat i ka nU&ahiki i ha* lā ae nei. £ Hka me ka nv*e ana <*Hmakahiki p«i* ttf> Hoi • mof ai ka Wali a&a ika maciaur» e ala hou at Ae, #S|_ hottfcvelike me k« ala «na 0 kakoo I keh» knkakmkM» maknkiki km> M 11 hit tJft &ttt ko kakou mau maūao w*ilana i iā no ke ola o ka lakui i kā makākiki i m nei, m« kā »ā--!ikfe, « pau »0 «n» lib«i t ktt nalowaie* āka c aoie p<l» « haa«»*^} ana |3 lika tue ka alaiihao o keia la maikai, **āi*t»ā kakou ua ikaikā ®J* * kāfta, a e ka«a hoike ia mai i ka pau aeā o keia 01 •- kahiki, tti 01 aku ka maikai t»amua oka »oi makao ia. Oi nai nt lio puka eo kā ā««u--*9 t * kaawioa naauao o ka pam opi»fMos «»,

e like nie «vka toila makahiKi t ii«l* oia oīkana, p£t« »&kou e to*n«o «, »« «»a mea r«ao«o n«i »» kt «&* * ka >*« 110,1 ° ksl makahiki l»>3, « ftf* »« ma »\ n» 6B 8 P*° t manao oal if • ketl makahiki ho« f e hana ist me ka msni»a!*o* ē ptwo aba fca Mē* * ma Alo&a 4i*gAHjJgf Hof/. |CjP* I ko kakou aooaoo n>atkai o» otes e pono ai ke pomaikai o ko kakou aupuni, ua manao ih«» kakou, o ka hnōpuka ana i mau napepa kamaaina mai ko kakou lahui ponoi ac, oia kekahi e kokua mai i ka hoomahoahua ana i na <• pono ai ka pomaikai o ko kakou aMp«ni; i k<» manao lafa, o na nupepa oia kekahi haha a tta e holo nut ai ka porokjkai iwaeoi o na kanaka#m# ns hana ā ka i>Joi, noJA hoom«tuhjī #k«j aupurttno kaoonqf %<» & aha i k*fioho maemae, a i ka noho malie, i ka waiwai rt m(Ei ka pon« maoli .* "* No keia kumu inauan maikai : i h#ea rhai mai kahii-kiioniono mai o k» nnnuno KrisJii»no, nolaila, uā hookumu koke iho onk»u i wahi nupepa iii i hiibh haiia e hoolai ko kakou mau leta uupepa ma kela ®Cahi keia wahi o keia pae aina, 110 kela inea keia ilaea e ikea ai ka pono, a me ka haauao nui una i ki* kakou a i ka pono innoli o ka*han#Bna. Ua ike kokou i ka keia oih«| I na, ke hapai pUnii a me koha Moi, «H iV4«>}<»p' l ia kakou, | aoltloa e p<-»no na a ka.'Woi e, I&• j we fa aku mana malalo o ke t4|f<ua ! ann, a ke kuhikuhi ana a kekahi Haē okda 4 a o kb lakou p<»e maiuo hookiipa ole ia paha; iia kue ia haim i ka poiio o ka mana halola o ka lehulehu. Ō ka mahuo . akū <e iike me HA kanawaij oia ka pono ia kakbu inaaiiei Ho ke $ "• *' ' * O keia kukufli ōupepa o kakou, ua inaikai loa a t|te ka pili J)onor a urt Hiulialo hui ia e inalUiiiii uonohua ule ,<4«l k*4kou; ua in&āipiiia koh4 ku aha iluhb ka uIU nha mai 6 keknhi inahao ino kle ia itf inni kekalii poe akoakoa hiai, ud ikaika kakou i kfe kukulu aha ia ia 4 Ua ikaika nUi loa mai hoi ka pūe honhiolo ia ia» tJa iini kakou i poho akteāj a i ti%hi titt kakoU a ine kn lahui e hoho hialU ai» inai hi| ilhaO kuokoa h paU 0 kela aho kteiii aho a kff haka i kukulu ai i poho ho lakoii a ho kakoU iho» i homhalu ia e ha kauawni o ke aUpuhi a ke Kumukaha*ai; o keia poho hui o kakoii, Ua na t)i6 \ ko lt(ikbU UhhikāhaUa ā kil bpihpiOj Ua lumiluini tuai lakoO in kakou, 'ine he lumilumi aha la ba ka ualu iiui e popōi aha inai kahlki iiiiiii Au&e ! Aloha iho knkoU, ua laUwiHia; ia Ua lllō fej b kfe ah#i la i koe? He ;iiten aloha a hie krt hilnhiln, oin hoi, b ka lilo O iia inakun, i hitea kUte ā hoiho oiai i ka lakoU hiau keiki; iikā* āoie ā kākuu olelb ho kā hmkua, Ua ike pohO hU kākoU i ka poe ehehii hāiia e kUft hUi hei keiā HUpe- 1 pāj lhtti kbhā hoomakā ahā» Ihāiiāilā tiiāi ku kue āiiā 0 ia poe a hiki i keiā \Va t ā ke ināii hei ho, āole i huoinālia ikh t keiā iiīāU iā, ke pukā pihh|iihe mai hei» Uiai keiā ā tiie keiā \vahi iiā pāiapaiā ohiiiiiU akea e hbikfe āhā ho kā ikāikā ioā b Uā hui hahā iiiāiu iā. I keiā <Va e kue ibā mai i keia hupepa; oWai la- | kou a iiie kā oihāiia? Oiā iio ha kāhu o ka ekaieaia i kāpāiā ina MaWāii hei, '* kā ekuiesiā KāiāWihā b AmeHkā^ tjā ike bu kākbU t olā ka tekalesia WāhUā' 'hUā i kb hā ēkāieaia e 6e mā HāWāii HUi, b kā ia b kāiiākā 6 hiliiiāi āi tin ke ttu» pUkii poho, « hbotiibkuahāiiā b)e tti kā HiāU& kau kāiiāWāi tt kēiā ohāiiā lehulehu 16(1, b iākhU ka hukiā āku ē kā mātiāb kāhākā »a« le o kekhhi poe kaknikahi, b kb kākou iāhui i huopuniiā e kā pāulele hāipuiu o kb lākou Hāāu tib Ka tftāketttākfe i ka pbhb ā kā Miku bUi tt kā lābl, Uh UihHah hēWU ok khkoU ih lākbtf, nb kb lākoU ike btb i Uā kutftu o kfeiā kUe UUI o ha thākUā b keia ifthui< O ka hfc littāi i nā kāubiiā & kb lesu ekabsia e kauohā māi iā lakou, oiā #āle tib kā meā itftfc keiā ākU iā iakoU» H Uiālailā ko lakoU hīliūāi ā ftb āku e k\l« tIMK " Aole ho ko lakou ihakapo ko lākoU tke ble, aole hui no ka paiākuli 6 k» pepeiao ka lohe bl«, akāi t»o hiki bl« tib I n» kāhu ke £āt i ke ku*flu b ia huukeakeā kn& I kēia p£p*Y t»b o tt« * hopbhopo ii pthbth«A lok % tih ktthtt 0 lā tAku «hk fekalfc* iia Uiā kela a me keia ap»hā t nia ti& kn iākuu thtkau d tteie i ke oia bte tita Ha«i»aii tiēt, ke hiblbift kā lehulēhii o ka poe hahā e hanil aku ia iakuūi tibtaila, ua ulu mai pnha kb lakou mat)ab h<k>kotiokojiiQ i oa kāhākā huohiki heMa, a kiuei kuke » Ma «iupepa, ua paipai koke i# tit «hahui ekalesia 6 hob« hoio t m»U>*tila euahelio hb i« «kttte*itt, a e hbb|iiika ttifti maW)kb o ia mau ftilt, '* o ka nupepa Hi>ku kekahi e kue i«a e na kauoha a ko leau ek»le«la. M O han», he hana malu no a na kahu o ko Kalawina S#lfeBiifc ma Hawaii »«1, ak« t 0 ke kumuma* oii haaa malu atia malalo o ka ekaoia oo kel* » hoikeia ae tna!!*\i ii «ā Httttti6 he lehulehu k °t'kt^ a W 1 » *ihi aktl wahi * ue 1 e *%aa »#a i lbni> ta oia na apana a pau o 11« j ftJ6 ii^ k. u k " 0 - r Ealawiaa. Miaiooaih o I ka naia aku *«io)k . «a* haaa t «ne*

}aj|6o e h»«!flo i k* pmo o komu #»*«-»} maoii oo lakotf thd; lā e hiMi 01 e knai i ke >«|a « k* Hak« h** jkit waiW»i o k&0o4&?-.Ha keīa bao* apiki fcii ISte i fee kaauha a k4 Haku a kakou « he{ttbe{u #i, nolatla, noi iea*fto kakoo kabaha t me ka hoL Ao?e o keia »»Ic no ke kumt» i Mnniu'i nfi& pppa £ akā,' tta kuhihēwa p«i» }akou e ; lilo ao« ke«s pepa Sffffiii i kek4ht ''■*<## KHaiiih# ilelu» tt kēit anpuni, » rt»c ke kokua o kesa pepa e ho»bii»!# r»w» fa at h§ h6aha™»ai ēf : ka ha»tih>*, ī>«i ' otjkr*u, aolē lda pela ke aoo koi» kawa o keia pepa, felike rtie ia i'hoakaka pinepine ia mainan, pela no t keta «a. Aote hiki ia tnakbti ke o!elo, ui pau !oa na ; kahu oia <?kafesia oialo i ke kue Hiai i keia i nupepa; niii ioa ka poe <nakab i ke Akua [Uoko ona, a ke ihau nei ko lakoo hana p«loIKi e hke rnc fta kauohn o kō lesa Kr>sto f ekalesia i Irtrt kāha fiiutnelio O ke feßUO"ha nnlaila, i a|t^i I n« ia poe hoamaU ioka D«oiflitltii ē pliio j ai kf id lahui opiopio. Hd inau keiki praioi | o ka h<irriiuirfa i ka|>dia " k<i ekaj lesia uiaiu a > tifeulu oi | w<iii hei, <* like iiie kii rhahan d Kalāwina 1 mā," aole hiakoii he RrMrlo, {iole hoi bha rf»»ao o kfe kart«w«i 6,W«'se i ka poe ludrfio, ho ka uie=% lrifpot» nH kti Mose e noho hēi oia ke puni a hiki i keia la; ke aloha nei inakou i ka feki»lfsin rnak6a nnha i hdonaauau a i uunui ai kflftrtakoU HilaU kāmalii, inakOu i inahao hfe meii hiki ia makoii e hehi, a *• kui ukii i kona liiaiu, hr> k(t ihea, aole makuu i ike, ua kue koha aniUi i ke 0H et Kristo a iī;e kiiiiā iiinu Liinnnlelōa j£ia wiile (10 ka hirtlu»u i» ktie fifef/ M 6 ke kumo iina ilōko o ka haaU 0 kekahi poe hiakua 0 iti ohaiia iriāUad kupahaha ahoe f e hāalele arta kfe aho J*l<& oihio o kw olelo a ine ke ōrj.arta, āJpJjfrokgriib iho tirid i ria hiHtW o iia oihuna d|ig kiialū ekalt-siaOift Hjititt-ktt thiil|p i kue ai i kela iiiakii<i hdii& e kuē mai iiei i keitf'|t^jii ( ke ike inaka iiei kS 0ē l lioloheli" K iti kāUOliii, iiiā kohii mall i*U.f la kāhawui ilnko b iia OUaneliō fc rhe ha episetole a ka Wāku, aolo i ikeia kela mau ha«a kekahi ilokii o ha rulā koiih fekalesia oiāio i kukiilU ai ina ka liohUa iiei, holāila, iiku Uā ihāU ohuhā legittiia hei. he hnUā ālUiiU iimhiio kāhākā Wale ho ia i huoiā e lākoU ilnilih Ua i|jAaihiha kākoU i ka hiāhā 6 kā UĪHai iih baloui b kā ājlātjlēld kāU kahāWui, 0 huki liilii ia kohā hiāhā & j»Ule Kristia' no lehulehu iloko o ke āUpUiii, he kUihU |a 1 ailpUhi, e hbotnokuahktife pihfe}iihfe ai' ljiā ihāhaoio 6 kft Kahikolli'h Utt hoakaknia ko kākou hilihāi inalalo ekaiesīā hookahii ā nolaila, Uā kapāe iiku knkoU i kā iiilihāi iiiāaUei i hā fekalesiā ā āpU i kukulii iā e kā hoopuhophiiu eiiia oko kahaka Hiāha6 heluh'elu ikihiiln. Ua ike k'ākoUj he hifeā iā e hiokuinuku liilii ai ke aupliiii i hhVe i hilinni KUihUkāiiāWai kahh kulu. ,} okā iiāU ukāokāiā ē kft iiiāha okā eMtsiā Mii Knhikahi o kē ulkūa mnu /od, kā ihbā e weluwelu liili ftij hoha kā pnā iluāa, kk pāā ii&lo, huha 6onn ka lewalahi, ka lewanuu» hoha ke ā(iāpft* iāhi, ke apfipāiēWāj hohā kā paiiku» ka |4fi hākeie, hohii ka paa, hiāi ka huekui a jkt hālaWā. Māiāio tl kā hiāiia 0 kā mea hdōkāhl, ua pau loa kakou a pau I ke komo um!ulo ohāj āole koe aku kekahi uhāhe kānik& i&āhb, aoie hoi kekahi huofftiiha !<tHstiāii6 r kukuiu iā e kahākā huloko ihāi o ka lioouiāHa l?H4tiāho Aheilokā; , *. Nolaila, Uā ākeā a pālāhāiaha ioā kāi|i e hele ai kb kakuu HUpepa, me ku hiki ole i ka ihāha tt kēkahl UlhāHa hoothāhā RHs|a--110 kuokoāj ke kue ihāi i ka iimhā b ku ktfkou ekaleeiā hupepa, ho ka hiiinai Kumuka* hawai b ke aupuhi WaWāli urhfea* kāka «iil ko oukuu pepa i kē aho o keia wm, ma ha helii 28 t 29, 39, 31, 33, b ka Buk« tfluā, a Hie kauwāhi e ae* ina puhihihi a hoohewahewā; e ahu ho # heluheiu, ua heo* kbiHUfebfna liiiii Sa peiā, hU k& Wāiho Ho iha!a!b aē 6 kb oukou hnonoo, me ke pant ule āku i ki (i#>pa, e heiuheiu a nooutHl i ke ano t a e Hiāopopo pahā. tte pblitk paha tkn Luua Nui o*ka Poluneiia» ke iHb o kana wea i hoike ai ma kaHii Nup#pa» b ka la 3? o Dek. no ke ai& I ka Mpiw&peliaaa» oka Koomana (lou, wa Peleiila.iha ua kuMhewa ka poe ik# I lakou o!eld ihb, a kāpa uku i ka bihttna hoa HHi koHa ann o)e t alaila, e ao aktt ho ksia Nu* ia e nana hou ttia kana i e hbopb!o!ei hhu i kana tiiau 6lelo kapa hetva. tfa k&pa iho ka Po!unesfia,! ka Oihana Bno-» HiaHa Mou, he " £piw»peliona, M ke hthe#a paha keia hanaaaa pela, a m» ke atib hea ia f akH, ina hia ka ike o!e, alaiia, keka* ttoha oiuolU'akii nei ke»a Nupepa» e ao hi*t $ kana Buke kuhikuhi, 1 ole ia e laiau hou ma kana mau o!elo< H« halawai " imu a ke Aloha ** ma Kawaiahao i ka la inehinei, a mnikai a oaoi n« lio» na mea i haoaia ai malaiia, Ua itu't kn pomaikai i hana ia no keia hana maikai, a ua pomaīkai no hoi k« ik« ii «tl9 hiaie li*t pai ia ana keia hana me ka ikaika, ama ka maoao tnaUtat . IC?» Ua hiki mat ka Pila Og«t»ft &fi» no ka Halepale ma Peleula. E kakoU a |iatt e hoolohe, Hke'ka ftul « me ka miikai o ke kani me k* pila Ogaaa iiui ma ke Cathe* darela Roma.