Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 14, 15 January 1863 — HE MOOLELO. NO KEAMALU. [ARTICLE]

HE MOOLELO. NO KEAMALU.

(Atihdt oikali « kt )Ki6 heluh«tu ttoooiii)o t uii ik« oukovi tto ko hiki inmi ki h*le o Keam&lu i ooho ®l k feka k • «•Ihokikou no i* k«m»ilio » fe hoi hou kikou i ko kamilUo niiA fto knhi kihu») A hiki k&hī kthu o }*ua Oei tttiW«ho o ki hale a K««milu e ooho noi, ike iku li kfeia i ki hinii itti, ha t« lā ko ii tf«i ilohi, t»o* | ho iho U k*ii miWiho, iiioi iku )* kili e hii mii ioi keli i ke keiki, ui liki loi ho me Ai«rokikttpul iiM>» uw% ih© li k»U «•* wtho, ii MiiiiiHi, iniki ** li utf M&iOielu ftei i ke keiki « uwo ie li ki keiki, hopu i* J* o Keimilu i k« melo t oii hoi keii niili- ~ He ktnititti k»ma k he kitltik ilil» He biii iluni lilo, Me puhohu» he Ui koko, ( Ke hionuoi o ke kimi ilii, Veli ki Keeoiilu oli ioi t i ke kahu iku hoi miWiho holo ii meie t hopu hou mii keli he mele v li ii oei oo holo li mele» peli wi» letio liUi nel» eole 4 pi kioiiilio! iki i piu ni mele e Uue oei i hiku ii me ke kioe t oi« keli miu mele i hiiie oii Oi helu aiiii o ke« * ie inooolelo, e ui ike kikou oo ie mele i heku U • likou oo nakeiku A i ka {MU ene o ko Keamalu hei ene i ki inoi o ke iIU eoi» o»i tto hoi oe mel« i loii i ke kihu oliue, i mihope oii miu me« lc, he tn«le uo t oi ui Keemilu oei oo i he» ku t e he miu hui ote ki AiwoMkupCii I ko» mo, eole oeo ī pii i* ii» aii kt mei i pii ole ii! kihi kehu o liUi, iliili, 01l iku li 0 Keimalu peoei; He lioihe k*m*fcihtna ni'lii—e, Hii ki lini he moopuni oi Hioi, Ne ke ieumiii pele ike w&o, Ne ki Hoku a wele o Mikilii» He elii oe» he hiku oo lno» t , He mikihiepo te PolouU, Ki Hoku ule i fce eumoe, lihe le, moe ke leol, v Kp kemekehi e meue t heoau* A meue me keii keoe— e» He kēne keikuoeee» E I A«re kuu komekih*—e. Kue tahi hodkehi ie oe le, O oe ke ie e hulu pelei meko, O ke welooe le me Lehue, O ka oUko pwe mt ke «oeh*, Me ki mohe lehue o Peliuii t lleila ko piko, k« «e, ko tw, ■ £ keleei kou ieoe e ■ o e« Ke oii nei ee o Kwaelu, oe ke weimeke vete oo o kehi kihu o kua oei e kehe» • ke vetmeke eo ho« o Keemelu kekehi e kehe ®<m» keemelu oe keie mele mehope oei, » keku no ie ooee iho eo» eke, ee hooili ie ee i ke keiki me ee hui mee, oo koaa luhi keokehi i ke keiki eoie hm o» «eekue, ke oui fa»i me ke lekuīehia, eie heokehi wele «e kei leki, e &eaei eeeepo t keie mee he keiki» «o--1« lioi ke mee oeoe e kukikuhi m*t i ke eno

0 ki hiikii tttt te k% k«»kS; ott ! oti aki ai i k«U »tl«. 0 oa ka ia m KetUaU kaa ktrtakahi* kaaaMki p* ft*« i haata, 1 h#n«u i ka «kt U t» Paliali, I ki *ai |Ht%ī mhHa i> Paatevt* Hfeftlohtie— t, £ aloha te tnt ao U'u, o*ati ka ki puntlua, fcaa tafea i imi htU mtifii» A pta kāia a Kte«tetlu; ift tiHfttiiWī ke kthu o laua i oli mai ti t he mele iio Keam*ttt, tiftha toō i hika iho ta ia matiii#ā pokole tio, in) ka bai loft 0 koiia ilohi i kft htnai w»hine thft t tio ke oli abt tttti i k«it Wele 1 haiii ae lt mtittfit t ttoiii!t t htpāi tē la oia i keit mele peoei. O oe kt ia e nt opttft* : Ki bput he!e i kiiuli, l Kt ttsohitt6hi ula i kft kai, t ka makt t> bt lehttt e HbpOe, ī pui taai ta i kt ttkt» t ki Uka o ht Wfti elttt tft, fetut hoi dtua t me ke ktmi īki ft ktkoU k Hobkahi hoi itt 6 kft ptli t O ki pali iku I mtktmtkt oift t Aole hoi ko V bftktti tft piii mti iu tti le#tj Hookihi mtkihi ift 06» O hi mak* lt o kt ike ftktt t hē trfti it hoi ktttt waimftkft«»fti E hanini wai« tH6Ī tio^ft k Ō keia mele a ka kihu o tittft tiei i oii ftka ai, ut mtopopb ho ia Keabitlu, ua lftW« it kbtit Wthi t Ai#ohikttptti i hāawi MkU ti ii tft» oift hoi kt hoho itthft ttift maluiin o tift met i pttt, no kft met t ut httwi o Ai#bhi» kupua ia ift kft uiiiii uui» oift keit mtu liuiokioi p bft kft meft ittti m&!ubi b ko\i ittptthi t iii oft ka makft tma ko oift, oiuua* olalo, ki huihui kipaii piiiū t htu e uhii kft kfthtkt» uft miho ho nae it n iike mo it ktubhft, i mihope* imī haia ka uui o ttt alii i uft wthi kihu hiii» holtilt k l&we te ai o Ai*ohikttpttft i ko ift nei WihK

NuUiii, ma kn liap» hnpe o ke mele I hii U fte k hiiKluna) nno ia mele, u» uui ttO hot ko Keamiiu aloha i ke knhu o Uun» uu kn moiii iole nu 6 wihiue atit o ke«m«lu n& ke n(if o ltiUAt» iti» ioie | lo&i 1 ke knhu o hkUH U mathk#ft| i ui &eamftlu nei i oli mai ii I aft mfcle « !ftuft i kft wn o ko tiu& hulu ftnft mfti ft hiki i kv> lauA wti i kftftwale ai, iia ik« au kiikuu lft iikftti tiiele t ftkft t itt miU ftiele ttft« i (>ftu ttft m«lft II Keomalu i ke uli» alaila, ku» mo «ku U un WAhi kfthu tktet iloko o kn hftlo, haawi mfti> o Keamalu ike keiki I uii wahi kfthu tt«lo laua v aUila, uiiiu ftku k lft kei» ft hii iho iai iftvttiftttft#ft| ike mni lft nft kftttftkft uo* hi Uft hale uei « hii ftttft ke blii i k® keiki> uoiaiiai! uui loa īho (a ko Ukou ttei mftkftu k no kft meft» ua hoomanao iho lakou» he nlii kft pnha keia wnklne, at>le i liuliu iho ka ia nei hil ana i ke keiki, o ko Keamalu uittftu mai U tio U i ua wahl kahu nei o lnu», auheft la hol ko hanai? hal aku la keia t aia no k« noho la; e keaft kok« mtit atift o Keamft« lu, e kii oe ift in e pii mai e ike U'tt a me ke kelki ti mauft» «liiilii, hanwi ftku U Uft wahi kfthu aei i ke keikl ii Keiimalu, o ke ift nei ku ae la no (ft |>ukft Wftho t ike ftku lft keift e paftpu mni anii owaho t>, kahua o ua hale nei, ftlaiift t maoeo ae lu keia o.hele mai l|» kou la e oini ta Keamalu ke iho kēift i kni, e kahen iiku ana keiai nft kanaka me ka hai ftk|| ke kftnftWiiL Auhea oukou e m makaainana t e hoolohfc pono miii oukou I kuu olelo t ke- hai ftku nei au īmua o oukou* eift wau ke iho nei tkfti, aole o'u makettiftko e koike oukou tai» loko o keift hftle t ina o ka mea hookuii i keU mftu oielo pepii «'u, o ka mftke nu kon# feo» p«. noiiik, ke kau nei iu i ke kaniwai; i koN» Wi nse e ih6 ii, eii wale no ki oukou hiUi, o ke oli wale no ika inoa oke ilii,» ko ia nei iho aku la no ia i kii, o oi kinaka hoi me na al»i e piha Oei» he oli wale no ki* Ukou hiM i lft inoi o Kealauli, 10 ki poe noni ka hile, u« makiu loi likou. A hiki keii ī kihi o ke ilii, kahei iku li keii mawaho, e ke ilii ej e hoolohe mii oe, imaliili no oe li hele. mai, mii kaoiiuaa oe, ao ki mei, aia ko wahioe iuki me ka keiki ui nui,.iii no ki olalo a ui alii nei; kihahi t Owai iku ia wihine i f u, ei i» nn ki> wehi* m ke noho mii nei li, nohea mai ia wihine hou iku n'u» eii nie ua alii nei mawaho o kahua o ka hale kapu o Hioaopuhalikoa, a iohe ui Hiaaopuhalakoa nei i ka olelo wahi* ne a Aiwohikupua,ma t o io ia oei kahea ko> ke akti la no ii i ke kaae, «ultea oe; e hoi mei paha oe he pilikU ko'u, ke hoonahuaahe mii ia ua HinaopuhaUkoa nei t na keiki akea aaa t huli eko U no ke aio o Aiwohikupui koi oe īloko o ka hile, o ka huli ae la no ia o ke ilo e ua waki kahu net hoi hou no ieka, ia anaoiwi i ike mai ai ke kahuna e ua Aiwokikupoe iwi, aia o Eeamalu iuka, | lane loa ae la ka «aanao o ua kehuna nei e | hele» ke alii e oUU» aku a», aka, hepohopo | ia © huhu ke elii ia ie s no ka mea, e mau ana ko ke alii koomen ana i ke kapa o Hinaopuhalakoa, ke ke« no hoi keia a ka poe kahuna ike ole» ihea no la koi lakon tke «na akn ia Hioeopukelakoa he akoe ta t ol?io*kc ne la koi i ke alii, «oemuli no nee o keia ike a na kakena nei, keie no nae ia a hiki eaawaho o ka kale palima o HinaopehaUkoa, kakali

oift oka puka mil oke klīi » wih« 4 ilaili ll ■ Kol hiki ia ia ke olelo aku ē iike ine kanl | ike ilolo iho ōo«. A I ka hiki ana o ua Wahi kahu nei inki ī ike mai ta o Kēamaiu i Ui Wihi kahu iei e! Uei, Oii Walē bo kai hiki iku, nioaa mai U| 0 Kiimiii, iuhei U hol ko hibii?l iku la| keii, aote e hiki taa», kini hou afctt U tto k»i| ii e kii hoU. olelo taai U nft w»hi kahu bei«f iole au e pono ke kH i komo iloko, e make, iiiiei att, ia miuaWa, oleio pii aku li o| tteim»lu, e kii oe me kou mft&a nui» māUila oe e hihi aku ilii ia. j ( keii !i * pau ai koha kipu, a e make< iiii kina WihUe ii'u» 0 kii ue i hiki io Uua li* hele ttd oe ft UliU iku fki limā, huki mai oē, ft i h<»oldiohe iku iUinii U ; keni ie oe i e Uwe thai U ii, iUIU, e kiuohi oe i fii koi c kiii pii i ki Wihine ini n lilo aUihei, itti e tild o HinaopuhaU* koi, o tti kni tttt ke makī li*U, kii hou ne, ili kou mitti iV e hiawi iku ii U &e la o kuu iēi, e Ui dē ikfeU lei, ne ki mii, Ui ike dii i keii !ei, Ko ia iiei ku iē U iio ii iho lua i kii, io* le i iiuliu iku ke kihu, e ketii iku ani keii S ki mihu ani U e lele 1 kad malu * ki kihu 6 Uui, U mihiwa un, kikihi ihi ui m«nu aeī miluni o tm kina* ki a pau e uoho nef miwhho o ki hile a tte«* mi!u e ttdho uei, ike «e U tta kihiki I keii mea kimihho he mihu nui. uwi lakou i hiiUU wale» i Uhe ui wihl kihu ttei i ki leo o ui ki&iki e uwi mii i&i mihape uni, iUI itt !i keii i ttiua hnu akU !i ihnpe, ike iku U kiii i ui 'ihinu nii U Kiupuikiu* kaopaliuli, puiwi «6 U keli mi ki hlkilelē uui loii ' 5 ia mihiWi au» hu!l koke ii' )a ho ko U nei ilu Iho tto I kii* he miniwi ule milu ihi ui m«tiu nel mīlutii uii nel, I «ui ie iuiuhi ko U »ei ha&i, e honU! Iho itti u« minu nel | Hīiluhi h ii iiei» iUili, Ikiiki loi ie Uki U hei iho ihi, a hikl liui hei me ki hihn* hittd uui i ki hi!i o ke alll, hilhWii iku U keii me ke kihuni, nluiu ttiiī li keli iuhei ke ilii; I iku U kei|i ke illl hei, 1 pauo mii li keli, ke ilii Wihīue hbi pihl» iii Hb i $r hiie, wihi hoi i kahl kihu. ' li Ui Wihl kihu nei nie ē kimillio nei hHK ke kihitti» u'a itluliUa lo<t Ihh k ka ' nu no ke kimallio loihl loi i Uui hfei, aUHa, iile ikii li ui mihu lAe! i kiu iho li maluni 0 ki hiii i Alwohikiipui mi e |foho uei, U miniWi, ui UWi hi pihi I ki ki hu» hu i ko«ta kiikuiwhhini ii Hlhiopuh'alikoki ki hiuni Iho no i uu mihu nei I ku hale, nihahi liilli i ua hile nei k i waiho Wile Iho !« Ui illl nei me ki wihlne in«, i i ko AU wuhikupui Ike ini ie he nmnu ki ki mea I nihi al o ka hale o Uui nel, oii no ki minu itti i ike mui ii I koni Wi i noho pti ini me Keamalu» li miniWi» iks «ku U hoi Ui wahl kihu ttftf oUui» Ui iihahi ki hile I ki mini i ki hiiiii wihine ini, lini |oa ie U ko U nei miiiio i ke komn ilnko o ki pi hile, ko U> ui nei komo pu iku U no li me ke kihuni; iki t u« Ike ie U nao ue HlniopuhWlikoi nel, ua hiki m«i o Keimilu, hoUIU ki mei 1 hlkl mii ii o ki fftifitt'» i Inihiū ii U nh'U c iole no I hiike o Keamilu, pll mal U koni mikiU me ki weliweli ho ka mike, manio iho ii no nie U o ke kine no ki mei e pi> keie ai, e hoomau loi iku no koni kipu ana( iki t i ko laui ike ani mii ua ii ia iku kahi kapu otti e keii miu kanaki, Jte hele aku nei io laua U, oielo ae U Ui Wihini hii I ke ilii e klpaku iku, a i ole ii • make, iki, I ko Uua nei kokoke ittft aku, ike mai la ua aiii nei iki lei o Keamalu elei ii iku ioa • ke kihu o niiiiu mai ia ia, nowai kou lei? ihai aku la keia, no ko wihlne no, • oia ka mhua mea i kii mai U oe e pii kaua • ike i ko wahine me ko keiki, aia la na nui. Ia manawa, hookoiwili loa iho ti o Hinaho mea U • haniu i»i,hi« pii ie U ia i kona Uo • nui loi, i ole • lohe | ke ilii i ki oUlo mii a ke kihu, me ki oieio! ihui HiniopuhiUkoi nei i ke elii, peiei, mei hoolohe «ku oe i kaoa oielo ttii, owai •ku U kiu wihine, hookahi wale no piha au wahln* owau o tteamatu ( nohoi U Kenmilu • ae, • ua huhu paha ka m«nu a kaua U'o i kuu kahea ole poha U U, nolaila ka mea i wiwihi iho oei o «i mmu Mii k« hale o kaua, mai puoi aku oe ia olelo wahihue. U maoawa, pot»« Munau mai U oi ilii nei; k« manao nei m w«m o kft*tt wnhine oo keU, hoole aku la kahi kehu, ioU keii o kau wahiaa, • ko koohilioai nei ona o Hioaopo* h«U\oa i luna o Aiwohikupua, »e kooa meoao • p«B aoi, • kah«a aka •«• u« wahi kahu oei, e ke alii e; e ko koke oe a heUmai, e pit kao«, i hou mai ui alii eei, kshahft ! pit ik» •» ke nahuoahu oei ka'a wahino, • maopopo iko U i «• wah» kah« oei ko k« •iii maoio» , |3W) | |C7* Mai kaoiuhu oukn« i kaoaloa ibo ki* ki MMO o ka poe i heluhelu aoa oo Keemalu ma keia wahi, oo ko kakou kot hoo aoa mahope mai; ek«» he mea ia e poloUi !<>• ai ka keluhelu •&•, • ma keia Hel« •• e ik« ai kakou i kahi maikai lo« v K#am«lu.