Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 25, 2 April 1863 — He Rula no Kahuna Hawaii a me na Mai Hawaii. [ARTICLE]

He Rula no Kahuna Hawaii a me na Mai Hawaii.

Ke bai ako nei au i ke aloha ia oe e ka Hoka o ka Fakipika, ka mea ikaika i ka bapai i keia manao, i lohe ka laula, ā vae ka loa o ke «opaoi Hawan;i ike hoi ka poe ike, a i Jobe hoi ka poe lohe. Ua iohe paha oukoa ma ka Helu 21, i ka omnao o W. E. K Danieia, i ka inanao papa i oa kahona, aole e hoolohe mai i ka'o, na W. £. K. Danieh Paii keia la, i pa* īho nei i Kiwa, oo kona p«pole ! E hiki āoaoei ia'a ke hai aīto t i loke onkoa e na kahana H>vait, maī hooiohe oukoo I ka W. E. K. Oaniela Pali, e> olelo ioi e ohi oukoa i ke dala a ka nKai, me ke ola oleoka mai, aole pela, e haea oo i ka mai a ola kupoao e like me ka nei i oleloia, āhiīa lawe bai i fca uka, pela ka mla o na Kahona e hana ai; eia kekahi, oo oa mai Ha«mii, i lapaaaia e oa kahana Hawaii, mai ae vafe aka oakoa e na mai, e haawi aka I na <J*la co ka paoiliiii, e lohe oukou i keia maa mea, mai hookuli i ka paipai aka, e hikt 4«ike kahuna ke hooailoaa i mea e poioiei ai kaoā haoa ana t a e ioaa ai hoi ia ia ke ola, 0 ke oia no ka mea maikai» no na kaeaka a p«u, a i ola oakoa i ke kahana, e haawi aka 1 ke dafa, mai pt oakoa, »u māmi- a mal iokoaoo iho hoi, no ki nea, oa loaa koa pomaikai i ke kahaoa, ea ola oe, mai liui paewaevahoa. Otaa kekahi D. H. Aim, ke koiea hai ioo* bo keia puoaoa kahaoa a'u i kaoa iho ai i kehahi dni wahme, o Faku kooa noB, a

I>a<i«e)a Pali g kokaU eei om ke'o woa, e lawe aoa i oa hoa o ke kaoawai 1 peiia ma ke kaoawai '52, ke hoolaka «et oia ia'u mao a naaaei, o keia ano mokapaai a pao o Hawaii oei r na m na ioo wal* 00 o keia iao ana • hoolaha oei, aaoa »0 liioakolokolo, a oa ike maka iho 00 o Daai«ta Pāii, i ka'o mea i hoopii ako ai no ua wahme nei oPako, 00 ko'u koi ako i ko'o uko, a loaa ole nwi, ! 00 ko'u lapaao aoa ia ia, a ola ia; oolaila, haawi aku ao ma ka lima o Pali oei, a oana 00 i hoopai o Pako ioa da!a eba, a ua kokolo iho oia i kopono/a ua Booko mai ia'e, a o ua wahipe oei, e hai aoa i hewa no'u, 00 kuo hookikii mai ina oha ooa a hapai mai iloaa. Nolaila, aole nae i hoolohe o Dantela i ka olelo a oa wahine nei, no keia hookoiokolo ana a nwkou, nolaila, ke hai ako oei ao o D. H. Ami, ke koleā hai inoa, ina makahiki i hookolokoloia ai e Daoie!a, oo'o a me Pako, M: H. 1857, i ka maiama o Mei, i ka !a 14 keia haoā aoa, heāha la keia hana ana ? o Daoiela Pa!i, i kokulu o!e ai ea'a ma ke kanawai, e hookolokolo ia maua ēa makahiki, i kona ike maka, a meka lohe ana eolelooei, oa haha aku au, mae ke poo aku a hiki aku t kahi huna, oia ka mai, a hookapalili iho la āu i kuu lima, wahi a Danie!a Pali e olelo nei. Ke ninau nei au, ina ūa makaokau oe 1 na hoikē, e kokulu kaua i ka aha kanawai, me ko'u wiwo o!ē, a kanalua ole hoi, no ka mea.ua hala ka pilikia 6 ke!ā wahine; uā kāa mai ia'u ke dala, na kou manao keia e imi wale nei, a hookaulana i ko'u inoa, ma ka mea ino wale; oa lako 00 au e ooho oei, a ua makāukau 00 hoi, i ka nui o na hoike, o na mai wahioe a'ei i haoa ako ai, na lakoo e hai mai i ka oiaio 6 kuu hookapalili āoa i kou lima, a na lakou hoi e hoole 'mai i ka'u hana pela; ina i hoole mai lakou e like me ka olelo māoli, i hāoa oleia e ā'u, aole ma!una o Pāku ia, mahinā o'u iamea, o ka imi hala. Ke olelo lnei oe, he hulu puu noa kekahi a'u e Hahao nei māluoa o Paku, oia hoi o malokēkai wahi a ua Danie)a nei. Ua kukulu ihoo Danie!a, eolelo ana ekolu ā*u wahine mānuahi, heaha fa ka mea i hopu ole iho ai o Danie!a ia'u? Ke olelo nei o Daniela ēloa baoeri dala a oi i lilo 00 oā waā'or. nanff ~K&*oirT k.ē kuhalahala dala, he ohumu inaoli ka! no kuu la'we ana mai i kā hapaha, a kela kahooa keiā kahuna, a kapa iho la ia'u, he imi loaa mā ka hoopuniponi waiwai; aole au i haoa e like pela, ke hai oei ka pauku kaoawai iā'u e hiki no i kekahi kanaka ke noho Lunakanāwai no kona waiwai a me ko kekahi, nolaila, uā hēle aku ao i ka ooi, a me ka lehulehu 0 na kahuna, e kakau i ko lakou. mau iooa pākahi o ka poe makemake mai, e hookomo 1 ka Abaolelo y ā oa ka Ahaolēlo e hooko mai i ka oiāio, a me ka ole, a ua hanaia no ma kāAhaolelo Makaainana, a meka Ahaolelo Alli, a me na 'lii, āole no au i huna i ka inoa 0 na kahiuna, e kapaia ai huna hapaha y ā he imi loaa hoi ma ka hoopunipuoi, ua hai no au mii ke akea, a me ka laula.

Auhēii oukou, e na makamaka o'u, mai Hāwānia hiki aku oiā Kāuai, e ike paha oukou, a e lohe i ka ooi, a me ka mahoahoa; o kēia manao hāna ino mua mai o Danieia iā'u, o kēia kahaka o W. E. Danieia Pali, hse kanaka no kā ekaleeia o Kawaiahao, hē luna noia hana, ke āo nei oia i ka hana ino ka buai kole, he kuamuamu, ke palu heWā 6ēi kona £lē!6 i ka naaupo, ke hoonoi oel kona waha i ka wāle o ke diapo!o; a kahl 00 a maopopo ka olelo a Solomon&, ke kaeaka 00 ke Akuā Ē. Daoie!a Pali, oa lou ka waha i ka !āpo#a!ē o oā lapowale a paa.

Ua kukoiu iho o W. E. Daoie!a i kona mae hai ana oia, he make noi o Hawaii nei ioa haole, ke hai ako oei ao aole pela, he makapo kāhiko mai ko Hawaii nei, he ohole no, he makole 00, be poba 00, be alaala 00, he koa puhi, he kuli, mai ke Akaa mai kā «aākē, aole mai ka bao!e mai, o ka make o na 'lii, maī a Haloa maia hiki ia Kamehameha I, he make i kā haoie, be make kahiko iio ta mai ke Akaa oiai; nolaila, ke hai āko oei au ia ookou, i lohe ookoo i ka manao o W. E. Oaōiela Palī, e kakalu nei ī keia maoāo kue no ka olelo haanoi, haanou, i ka make tka haole, aole na ka haoie keia make, no kē koikahi oke Aopooi—e, ame oa kanaka. Nolaila, ke haī aku nei ao ika naea make o!e a ka haole, ka palaoa, ke ki, ka Io!e, ka laiki, a m« ka ooho ana i ka kale o ka haolē i hanaia e ka Hma o II haole, āole kākoa i make, no ka mea, aole ke mea make ma ka lima oka haole e make ai kakoa, aole kakoo i maka | ke dala, ke «Sa nei kakoo iā ia, ke ola oei kakou i ke dala a ka haole, oā ke dala i hele ako a Ulakohoo, Uma mai kahi ie, oīa ola īa.

He kokoa so aa kakenm a im aa ®»i Hiwii, aneoi kaiwoa b«ole, e ooho m Bta ke Aopaai aei, eia oo kait n«ri aao&o s pao ma &a opa'o ka l«%cidba, a hookahi nei ou « 000 o ka opgfo ke Aepam, ke hoi ouu oei ke PaJ«jpala Heooleie, « &lolia ako oe i koa boa laooa « like mo ot il», aole oae i v«ibis ke aiotn is W. S. Dc-

•Wi, • !ik« om h i oieloiai, aoilnMn ijk» mam* • kapoo k« ki, k* m oei %> *. E. DuMt hoomao ttn ka 1«7 & 6ifci i kem wi, « t*Bipiipitoo W. E. Oanieia, im ke Akw papalecaa,« «ant peh» e pelpei oes n i«, ooleila, ke kee sei k« waha Ik« iMkam, e Ske om ks pioeo e hoa hew* aei, mlt p«k« «aM. Aobea ookoo eoa iwomw» «h t ilnAv» lo» ma Hawail »e« f e oki asa i ke kiao o ks Hokn o ka Pakipika; a e ike oakoe a e bke » ko'a Mnio, onkope akooei. S«ftoiMtaa a hoH ako aa nake i kai o How>3«)«. M*. D, E Am. KapaoM, HoooMo, M*r. IG, 1888, No kooa hoopoka aaa an i kiiiii maa oklo koe, e hoioo aoa ia nakoa, la poe ajaaaa~ awa poi, e aoko aaa ma ka kwu o Us, ma ke kihi o kealanoi Moi»« ne ka alaaoi MaI onakea; m& k« kilu ma kai, eaa ka aoao hoi ms Ewa, i nea paka e ha*l«l« taat ka s*ko« ai, aoie e koai ia, aoa nau iu (Mo an ana malaio il»o. Aia ma ka Helo tf i haU ae oei, ak bo malaila oa olelo hoiao «oa,a peoei no ia, **ki» pa ae !a wao ma ka bafe «Maoaawa aM ka hoioa o Kale, me koa maoao oo lioie koai i wahi poi, a hiki iHiaoiM ka poka poooi, «« pani ia mai eae ka pok«, aoie nae hoi ao i ki* keke aka, kiei alen b itae koi ao ma ka tik«h«k«, aia hoi ehia kaoaka e hehi aaa ae aa wawae iloko oka paha oa hame «ae bo« i kahi m&lo." Ma keia maa olelo, ke paoe ak« ae« oMkoa a pao, he epe wale no o« Paopooo, he kaloke, ahe kanaka kohakhala, oo ke koai ko ka ka makoa ai e aa nea a p«a« « o kekahi kem 0 ka poe kahalahala i ka makoo ti Do I» oako, a me ka hehee; he kaoaka koewa, a pololi no hoi, he palaaaiek), e hele koew» walo ana no ma ot atami o ko Kaooa nei, mt kahi hapawalo 010 o kabi iui hakeke. O kou inoa poooi oo aaei keia o Fa«pooo ? aole, a owai la hoi ? o Paapoftopfth«ikaep«, « me ke kolohe, e kae ana i k« pooo o Jk« leha* leho, ame ko makoo pomaikai ao hoi. Heeba no la hoi koo mea i hana «i t koo īno« po> noi, « hai mai ika inoa lalan wale no i Eia wale no, o ka epa no ke kama o ka hawi «o« peīa, iio ka mea, aoi» oo he oiaioo kanaloielo ai, no ka nele wahi manao no, « oia oo ka mea i haka ep« «i. O makou hoi ona maaaaawa poi o keia hale, he poe hana poioki, he m*kaa i ka hewa, he poe aloha i ka poe pok>ii o keia Kaooa, he poe aloha i ko hai opo, a noe ko makoa iho oo; a pehea la e Uki «i ia makou ke hana ino ika ai, no ka mea, o makoo no ka poe nana eai mua ika «i, a mahope, k» poe kaai mai, a pehea la e hiki ai ia makoa ke ha*a i keia ino, a kue akn hoi i ko hai pooo ? Ke oleio, « ke pane nei makaou me ka oiaiO' aohe pololei o kda oielo a Paapono, he oielo no ia n«. |ja jīnia lewalewa malalo ok« la, ao ka makoa no ookou e hoolohe atai, kapoe hoi nanaenMama «ko ko oakoa o)t y a heaha hoi ko oakoa po«aikai, ke hilinai nd oukoa mamali o kaoa olelo «iapalu. E «foh« aaanei. Na Kekaha, Kaaa«, Kaiihoo, ba f Kaluainanea, Nim, lUmim, » Hacrvrala«« | Eia no ia, ia'o i oaoe ak4 a j mi M | B i n alaooi o keia kolaoakaohale, ah« hoi, ike «ka 1 1« «o i kekahi poolo kaoaka e «nn » ko--1 koke o piha ke alaeoi, hooKokoicVaka la aa e ike i ka mea « keia poe e h«owaht«e aei, aia hoi t e olelo aoa kekahi poe, **o« lohe oMi makoa, eka mai aaa kekahi moka Nahalani, e l«we mai ana i wahine h«ōle na o« lohe ka lakon i ka maikai o k«o«k« Hawin," i mai la hoi kekahi poe, i ke ab« ko l«ko« mear i mahalo ai i kauka? P«oe «ko &ao kekahi poe, M i k« malama i ka wahine, «oie boooo«ona e koke, hookahi wale no haaa o ka hamahama, « me k« holoi," p«ae «• aa« no o Huao, " i na peia, ola oei m«s iwi i ka ifi pn&kea o ioko o Mareka, a o keka ako hoi kakou i k*il: olaala e hoooanaaha mai nei, ehali aka ka poao a i ka haole wala oo." Pet« k« oielo a kekahi poe e oiek» wale ai no me ka haanoi, a o kekahi poe hoi t oi iahah««tUu f o*e ka olelo ako i kekihi poe no k« raea hoo, a he mea ka keia ia lakoo, pela wale iho no e iMaaai «fā ane poni keia kulaoakaohalei ka me«ola h«owa2a«a; nolaila e«, auhea ookoo, a malie ibo no k«ko« « i hik i io «*ai, aht9a, hooeiaaopopo io iho kakoo ia mea he otato f a i ole e«, e hopo 3io no i kahi aa»« kahiko ao o Hawaii oei, he maa no hala oo k* 1« ma ka pooionia, aoia ke kaakai wale a ka &9 |>3«ke« o loko oMareka, be naara aui paha aoaoei kai «k, o ko (ohe ole, pil&ia aa Ea i ka ta laāko, oso oe i ka wai, poaooie f aolai~ !«, e pao ka haowalaao aaā ( iIHMM ka leo ao keia, ata a kiki nai, Oia&e I« f iai oia iho la, alaila, he aiea eleio wate oo wahi a ka ®e he aloha'ao, na paa, ke hoi oei ko Kahana kefti, na pe ka oxakaoi he •bns, n* ki aala ao i« e poi nai i ka poa oa», okaa aiaa. XIX KiDii«i«t9tit; Hoaoioia, l|ar. St, I9S|