Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 29, 30 April 1863 — HE KAAO NO LOSALIA. [ARTICLE]

HE KAAO NO LOSALIA.

Ua olelo i« ma ka Helu 22, a keia napepa, ua ioake 0 Lo«alta t &a mea kaulana ma ke aupuni o Pelekaoē; aka, oo ka waiho ana mai «ka oea nana i kakau i keia Kaao, mā kana olelo hope loa, e i inai ana, "ina no i loaa i kukahi mea, e hai ae h'ē imua ō ha hp« « (>au loiu" Ano kēii lēo, n« lana ae ho ko'u mēoao, e kamailio akea ae no ia kakou, nolaila, i keia wa, ua lōaa maino ia, no kekahi puuwai «Uupalu ona Anedelope oke Kaona hoolailiii « waiho nei imua o kakoo.

A ma keut hoopuki hou ana naē, e ike no hoi auanei kakou, ua ola hoa no o Losalia, k« mta i kaulaoa nui iloko o kona m«a 1«, « nona oo hoi ka puuwai aloha, ma ka aoao hema o ke kioo bolo okoa, ka mea haoa i hēhi ibo i ko Loeepita Aaedē kino opiopio o k« wa ulapaa o kona wa ui o k« pii aon «e. 0 ke kuma hoi o keia ol« hou «na, bē lu«bin«btt«atina loa, a bē nawaliwali palupala loa no hoi, i kahiko ia i ka pua » me ka palu, a he ano kupua nae kekahi o a« luahine oei, a o ka&t han* roau, o ka hele e 4ēwaia ma kapa kahakāi. ak« 8 ia in no nae e walea ana i ke kulou hele, ike mua ia mai la ke kiao wailaa o ua o Losnlia, e hele ana mamua o k* ia oei «r«hs e hele aku ana, a ua hoopuiwa W» i« ae la ko ia nei manao, « hoomaka koke aku 1« keia ma k« n«na ena aku, aia no boi ik>ko o ksst ike aoa aka, be mea e ka ui, ka naai, a he keu o k« wahine maikai; me ko i« nei manao «ku oo hoi be kino ol«, aka,m«kope ibo 6 k« i« nei ike «&« ake, kau mai la k« halialia o ke ano kiao w«ilu«, a ok«laiutla mai la {keia, a iiiio «o 1a a pepēiao. 1 keia wa o«e» i hoo»«opopo koke iho «i ua loahine oei, me kon« hoomau aoa «ku i lba aaaa «s« imua« me iooa manao boie ike hou «ka i ke kioo wailon ana i ike mua «ka ti, t ia i* ao boi i hooeaaa «ka ai me ka oaaa aua, •«k MA i k>aa sa ka ike hou aoa aka; & no ia saaa> a« bdop3ta )oa k ibo ta eia ma kē kako aa* «k« e ike, aobe oee be booko «a oi« iaa> oao, «wkila, i kukoii ibo ai kek e pole aku i fce Aku«, aka, ilokn hoi o kaa« olelo pole, e oia i k« Afc»a, • baa«ri mai i ka oiak o kaaa men i ike ot. & ibo la bai keia ma lta pole aaa 1 aa

Alaa. ai«tt«o, tc Mi 1«. km o»i» d bntßefl i Hi ika«i f <i»ū hoMkaowiki kna «kai 0 mt (it otnt »ta «lr«, ala boi/ikc tb to k«U be b«f« «k« titi Ma wnoa pooo oil eei, * be kamn V»rwi e nhi a o kooa j m»tt l&Ia h«i, sa pwunū fai Ihioi oua hale ; aei. a oai hn6pam loi it k* haie « kott »•!«♦ | mafu nui, «ka, be nn b«r>h«o bo mi i koo« | mamo, oiai uo hol oim e bele no aoa ma oa « kahabi oei» aoie nae o« i ike he bate « ka aoa malaila, tkt f ma keia liele «na, akali wi* le no oia a ike. A ike ako )a keia ioa hale oei eka aoa, haakle ibo la ke« i kaoa hana o ka lawaia, a hele aCa ta oia e ike oiaka i ua hale , oei, me kana maaao paa hoi, he hale i ooho keke kaoaka, aka, i kooa hiki ao« malaila, he oeo~ neo vale 00, aohe hoi he eoaalo kanaka, hoolono ako la keia nka hamooio nai c aka, he anoano ano kaoaka o|e irale oo kaoa mea i ike ai; a hoomao loa aku fa oia ma ka oaba a>*a, ike aku la oia he p*lapala e kao ana ma ka i aoao ma/ana o ka poka, i palapal» ia hm i na huaolelo e like me keia, " Ua maKK o Losalu, i Kii 20 o kona mau Makahiki/'. Mahnpe iho hoi oko ia nei ikē ana aku i fcc hale, ame keia pulapala, ua honlaaa koke ia moi la ko ia nei manao e pule hott aku t ke Akua, no ka mra, ua hoohnei loa kona manao no.ua halenei, aka, ua inaopopo niae hoi ia ia ma kw palapala i ktto is, he hooailooa «» ka Halekupapau, aka, no kona manao nui hoi e ike i kekahi mea maloko o ua halenei t aka,

, i kona nana ana ma ka puka, auhe nae he wa* h hi e hemo ai ka paka f nolaila, i kuhuli koke | iho ai oia, a pole ak«T la i ke Akua, ma ka ! nonni ana aku penei. | " £ ke Akua o kuu wa laahine, Ke alakai o kuu kino palupalu, | Ke ki nana i hoopaa i kuu makemake, i Ka paleua o kua mna a me kuu hop<>, | - Ka ai popo ole a kuu kino palnho, . [hale, £ hoike niai hoi oe i ka waiwai o keia Ka mea i pani ia a; kei » hale a paa, £ ke Akua mana loa, e wehe inni oe, i Malema owau kekahi mea kaleana* Maloko o kēia hale hemolele, O oe hoi ka inea ki o kaua, | Aia uo ia «e ka paa a Ine ka hemo, ' E hooko ia mai r»oi ke noia kau kaawa." A waiho ihola ka luahine i knua pule nna, pohala ae lā kona mau maka, a i kona nana pono aku, ia wa n6 i hemo ae ai ka puka, aia hoi, nana aku la keia ia lo«o, ike aku la hoi keia i kekahi pahu, a o kona ano hae, he pahu kupapau, a oia no hoi ka pahu knhi i waiho ai o ke kino o Lusalia; a ma keia ike ana aku nae a ia nei i ua pahu nei; hoomanao ae la no keia no kann mea i ike ai ma kapa k ihakai, a noonoo iho la oia, me kn olelo iho iloko ona, M o ka pahu no pdha kna o kuu mēa i ike mat oei ma ke ano kino wailua, no ka mea, ke ike nei au i keia pahu, o ke ano no ia o ka pahu 0 ka poe make." A no ko ia nei manao hoi e ike i ka mea maloko, hoao ae le keia e wehe, aka, aolo nae e hiki ke hemo, no ka mea.ua paa loa no ka gahu, nolaila, noonoo nui iho la keia i mea e ēini» ai, ine ka makenuake n\ii no hoie ike i ke kino o ka mea nona ia p ihu, anoai paha, o ka pahu no pnha, o leaoa mea i ike ai ma ke ano kino wailua, no.ka mea, ua hoopiha loa ia oia no ke aloha i kuna mea i ike ai, a he mihamina hui kona, uo keia nani lua ole atti i ike ai, no ka mea, aoie no oia i īke i kekahi nani e ae e like me keia, ka itiea hoi ana iike ole ai mat kona wa ui mai, a hiki i kuna mau la hapauea, a o ka iho wale ako no koe i ka lua kupapau, akahi tfale ho oia a ike 1 keia mea, nolaila, noonoo hou iho la no oia i mea e hemo ai, aka, ua maopopo hoi i kona manao, o ke nō ka mea hiki ke hooko i kona makemāke, nolaila, kukuli hou iho lr keia. a pule aku la i ke Akua. " E ke Akua make ole, A palupalu ole no hōi, £ oia maa ana i ke kau o na kau, £ia wdu o kau kauwa i koe e ola āna, E hoola mai oe i keia kino kanaka, £ hoolilo i keia pahu i mea olē, A o ka mea o w-iiho ana iloko ona, E lilo ia i kauwa nau, e like me n'u, A malunā. ona, e kau tnai kou lima ano, £ hoomaikHi mau ia kou inoa " Pau ae la kana pule ana, hamama koke ae la ka pahu, ala mai la ka mea kaalana, oia hoi o Loaalia, me kona nani nui, a hanohano no hoi, nie ka hooailona o ke kino make ole i kau iho muluna ona, aka, me he ala aoa mai no o ku mea e hiamoe ana; a ike mai la hoi oia i ka luahine, pane mai la oia me ka leo oluulu, " akahi ka hoi ka lea o ko'uhiamoe." Aole kou he hiamoe, he make maoli kou, no ka mea, o alawa inua ae oe enana i keia hale, a e kilohi iho hoi e n.ana i keia pahu, pela no anei ke ano o kou halēi a me koii pahu, i koa wa e ola ana ? wahi a ka laahine. la wa, i kuupaa titai ai o Losalia i ka olelo, me na kulu waimaka nui e kahe malie ana, a pane aie la imua o ka luahine, *' ae, he oiaio no kau olelo, u.« make wau iloko o keia maa makahiki i haia ae r.ei, a ua hookomo ia mai wau maloko o keia hale mehamēh|t kanaka ole, kahi a'u i makemake ole ai i kuu wa e ola ana 0 ko'u aiiia hanaii nae. o ke kamaa busi o ikalie, e hula haole na i ke one o Sisili; a o ko*a makuakane, oia nohoio Wiliama IV, ke kokp alii i pili p>mo aku ia Kini Geog(, he hoi he wehena ae; a o ko'a inoa ao hoi, o Loaalia, mamali o ke koko hanaa Alii, iiolaila, kēau nei au iloko o'u i ahii la auanei hoi ka'u waiwai ia oe e ka makua o kuu kido wailua, kia mea nana i hoola ae nēi kau kioo ma* ke nei, a ike hou ia ae nei ka la ka mea pumehana, a me ko'u ike hoii ana aku i ka naui a me ka hanohano o kuu wa ē ola ana." A waiho kauaheahe iho la o Losaha i kana mau oielo hoolailai. a pane mai la hoi ka iuahine, " imua o kaua ke Akua mana loa, ka mea nonake kioo a me ka uhane, ko'a hoa no hoi i hiki mai ai i enei, ka mea oana i hoiola mai ia oe, mai loko mai o kahi aa i makemakē ole ai; nolaila, ke olelo nei aa ia oe, i hooka» hi au ukii ia'u, o ka hoonani ia o ke Akua maiuoa oa t a me ko*a inoa m «lalo o ke Akna.*' A kapae ae la ka luahi&e 5 kaoa olelo aoa, imna bot o ka mea kaalana Lōenlia. E hoi |taua i ka hale, ioa aia no kuu makaakane ke ola ala, (o keia makuakane e olelo ia nei, oia oo hoi o Sale Kaooa, ka makuakaoe hanai o Loaalia, ka mea hoi aoa i hooneēnee ai, « hiki i kahi kiekie l«a e like me kana mea i m«kemake ai, mamua ae o kona lawē ana ta Loaalīa i kaikamahine haoai aana;) alaila, o kaa kane mare no ia„ a e lilo mai oiaa i mau makua uo*a, « owau no hoi, t kaikamahine na oloa; aole nae keia o irau makaakaoe oattm mai w»il ka mea boi «*«i i olelo mua ae nei ia oe, ua hala ako oia i ka make, i ka manawa no eba o'u makahiki mai ko'a hanau «na Bti» okeea maku«kane hot a'u e h«awi nei ia oe, be makaakaaē oo ia oo kau i« Wahioe maikai, « mm k«ia ie« hoi ot ka himenii ana, a ms k« mele o ua Aiii nui o Pelekaoe oei, wmi k« wa kahiko mai, « hiki boi» keia maa Ahiē nobo e«i, «ka, tt bootls mai oia »lontt maa «thr«i« pa« aa«laa«o*a, a no ko'a ma> ke e ana, «a nei« paht * hooilioa; aooe

•6 eei b«*. bc maks«btM «e oo ktm 1« mnke, > utt i boola boa •« #et m*m, aeiaik, * lu|efe «M» '.ai»,« m« oo boi ke ot| b, ©Ua btM 00 boi w, w*bi » LomII». Hc«l« «ba U laoa wna Uokek* e biki *ka Ikē Kiom ooi, Moa afca h o Loniii iam h*lj. » ni n« p*ba b»s, o« kaoe boi i m m «•bin«, i kahiko >• t oa k«biko eleele; • pela oo hoi m enoka, aiwn ba!e eopuni; a ike o Lonlia i keia mea, he mea haohao oo ia i kooa oimo, oolaila, &iaao «ka li oia i ka toa> bine r heaha ke aoo o keia mea i h«oe ta ouiner i keia wa ? Wabi boi aka loahioe, o keid mao mea a pea aa e ike oei, i ohi wi na kahiko eleele ma na wahi a p«a o Pelekane aei, be kaoikaa oo ia 000, oo keia make ana iho oei oa, no ka mea, aa minamina loa ka Moi no koa make ana f oolaila, oa kauoha ia na mea a pau e kanikaa, a o ka mea kaoikau ole, e make no oia.

Hiki aka la laoa nei ma kahi o Sa!e Kaona, k* makuokane hanai hoi o Loealia; kipa ae la laua nei, aka, o ka puka o ka ps» Ua rtbi ia ka puka i ka mea eleele. a o ke paoi iho la no ia, a wehe aku la iaua nēi malalo, a komo aku ta iloko; a i ka nana aku i na mea a pau maloko, oa hoouhi wale ia no i na mea eleelē; a pela no hoi ka hale, aohe ike ia ona puka, a me na wahi a pau'o ka hale, uo ka mea, ua ohi piiapa loa ia i ka mea eleele. Imi iho la laua oei i wahi e komo ai, aka, i ko laua pai ana ae t ka nhi iluna, ain nt> hoi . ka puka e bamama ana, ko laaa nei komo aka la no ia, a biki ma ka rumi o ka makuakane, i nana aku no boi ka hana, e inoe mai ana nō ilana 0 ka moe, ha aneane e palupalo loa, ua bihi ia na maktf e ka punaweleweie; ia wa no ( i kahea koke ibo ai o Losalia me kona leo nui loi, e pane iho ana, "aloha oe ! aloha oe īl aloha oe e kuu ihakuakane o k'a wa opiopio, eia wau 0 kau kaikamahine o kou mau la hope loa nei." Ia wa koke no, pohala mai lu ka makuaka* ne, mai loko ae o kona ohewahewa nui, no ko~ na lohe ana i ka leo, aka, aole nae i inaopopo ia ia ka mea nona ka I<*o, nolaila, ninau mni lā oia me kona uianao he inea e, aole no la o Lfisaliit; wahi hot ana, owui oe ? Owau no o Lnsalia, kau kaikamahiiie 0 kmi mau la hope loa neī. A lohe oia i keiu ulelo, le'e kokk inai la oia, a puliki ae la, mē ka ieo kiekie e uwe ana me ka leo nui, a e ike uo kakou malalo iho nei. " Auwe kuu keiki o Pelekane nei, Kuu lani, kuu hiwahiwa kina ole, Kuu irr.i hale imi waiwai, Kuu maiumalu n ka la haoa, Kua wahi pee 0 ka ua lukuloku, Kuii pua hoomaha o ka hanohMno, Kl hooilina hoi 0 kuu waiwui, Ku Pelekane nei hoku kakahiaka, Aloha no hoi oe la, < Kuu keiki o na la pokole " I Ninau mai la ka makuakane, l( da ola hou mai nei ka oe ?" Ae, wihi a LoaalU. Henha ko'i mea i ola ai ? wahi aka makaakane. Eia no oia nei kd'u mea i ola ai, wahi a Loaalia. - ia wa, huli koke ae la o Sale Kaona, a aloha aka la 1 ka luahine, " aloha oe e ka mea i koi ole ia aku e kekahi mea kino, ka mea hoi a kē Akua i hoike rnai ai i ke ki o ke ola a me ka make; ka haua oi oke ao nei a puni, ka mea hiki ole ke kaupaona i kona kumukuai; ienua ou ka makana hope loa, o kou ohi ana i kau uku ike ole ia 0 kona loa a me kona laula." A pau ka olelo ana a Sale Kuona i ka luahine, ta wa, i okalakala kunanahi mai iil-Mi luahine, me ka olelo ana mai, " Ae, o kuu haku ke poo oneoi a pau loa, a owdi/ , o kau kuuwa wahine nei, he luahine pālapalu kainaole, he ilihune kuewa maluna 0 ka iepo honaa nei; a o ko'u ola iho, noloko mai no ia o ko'u mau manamana palupalu, a maliile no hoi ke nana iho. Ekolu o'u ia mainua aku nei, i hookauwa ia ai e ka pololi am? ka nele, ua aneaine e haalele uiai ka hanu i ko'u kino nei; a i ko'u pohala ana ae, kokolo mai la ka huihui o ko'u noonoo, e hapai aku i ko'u kielo luahine nei, m« ka naue hele ana aku ma na kapa kahakai, i uiu nui ia eoa mea hooluolii kino D 0 na ano a pau.

la'u nae hoi i hiki ai malaila, ike mUa aku la wau i keia w»hine imikai, nani no hoi, e hele roai ana ma ke ano kino wailua; a iloko hoi oia wa, i homnaopopo iho ai wau e ike pono, eia nae,ua aui ae la ko'u uana ana, a oleha mai la ka ike a na maka, aka, o ka hale ka ineei i hiki hope niai mahope iho o kā nal6 iEuia aku o ke kaikamahine; aka, ua hoopiha loa ia mai iiae'wau i ka ininamina nona, nolaila. ua hoomau no wau ma ka ukali ana aku mnhope o kona meheu, me kuu manao nae, e ike aka i kona wahi i naio aku ai, aka, ua | haohao waie (io ko'u manao no ka hale, no kona ku kamahao ma kahi mehameha, a me ke kumu Vilou e ku ana, a ua uhi paapu ia iho ka hale e kona mal&malu, aole nae hē maaio kanaka, he anoano wale no, a ua hoopuiwa kokei ia mai la kō'u manuo i ke aloha, no ka'u mea i ike aku ai, me kuu manao no nae, nona keia hale. la'a i hiki ai ma ua hale nei, ua paa lok no ka pUka, aka, ike aku la wau i kekahi palapala i knkau ia penei, •' Ua make o Losalia, i ka 580 o koka mao;;MAXAdtk,i." Ia wa, huli aku la wau i ka mea ike maka ole ia, a ia'u ho hoi i hooki ihc> ai ttia ka'u noi ana aka, a mahope iho, ua heaio koke ae la ka puka, a bana aka la wau ia loko, he pahu ke waihoana iloko, a he ano no hoi oo ka paho kopapaii; ia wa, pule hou aku la wau i ke Akua, a ,wa kokē no, ua heiho ae la no hoi ke pani 6 ka pahu, a ala' inai la no hoi keia, a ia wa no i hui ai iniiua niie ke ano oluolu, a hele waie mai nei imua oa e kuuhaku.-' I A ia lakou nei e noho hoonanea ana no kekahi mau mīnute, a oluolii maikai ae la ka na- | waliwali o 8. Kaona» pau ae la kona ano bo> hoiea t a <iūnahihi no hoi; a ia wa no i pane koke ae ai o Loaaiia ia Sale Kaooa, i ka nonoi ana aku, '* ē kuu makuakane, imoa ou, kē nonoi aku nei au ia oe, ma ke noi haahaa anaako ia oe, ke lilo nae ia he mea maikai i ko&%aneo, aka* ina no hoi i ole, he mea aai> kai no ia, oiai no hoi, maiioko mai no ia manao, a īna no hoi he pono, e aa mai no oe aoo i keia wa. e lawe oē • keia luahiaa i wahine tnare nau, a mai hoowahawaha no kona laahiue ana r u«» ka mea, ua kupono ia oe ka lawe ana ia ia i wahine nau, a e lilo aii no ia i makuahine w**u; no ka mea. oia Esoi ka mea nana i hoihoi mai keā ota ana, a « loaa ai no hoi ia oe k« kapa houana aai «a'n, i kaikamahmenau." A hnopau iho la o Loaalia i kana oleio ana, ae mai ta no koea makuakaee, ma ka m aai, 1,1 e kuu kaikamahina, o kau meā e olelo iuat ai, o ka'u no auanei ia e hooko aku i ke:& wa, me kuiu kiuo hoio okoa a hīki i ka luakupapao, aoka mea, «a waiho aka oo a« i ko'ii keuo, i m ko'u mau i»ea a paa me oe wale no, a o ka noho wale iho no ka'a aauauli o kou »aiu; aka, i kou malie aaa, aa nule iho no ko> maaao, aan« aawaiiwaH oo boī kuu kiao t om kou manao e ukaU aku mahope okoo tttefceQ,2»o4axia t ua hookeai pinepiu© iho no wan i ha la a paa, m*i kou la s b»hs a&n

•i ika aoao maa o keia ola ana, a hiki wale oei i k«ia ola asa mu n»i oa." U«a no IUo ae lao* » hookaki, 1k kaoe • me ka walihaa, a e»bo po ibo la 00 lakoa me ka oluole oaikai, akahi ao hoi a hoopaa ia ko SaSe Kaona ooho poapaa aoa, 00 ka mea, oa hoolako ota iea mea a pa?, a na loaa hoi ia ia ka oobo haoohaoo aoa, aka, oa G«Se nae oia i ka hoa moe ole o ka po. Maaoei, e waiho 00 kakon ika olelo ana eo na makm, a e olelo hoi bkoa ao Loealia, no ka oae», ua koulana aka koos ola hou ana ma na w»h« a paa o Pelekane.