Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 6, 9 February 1878 — KE KAI HOEE! A ME NA ULIA POINO. [ARTICLE]

KE KAI HOEE! A ME NA ULIA POINO.

Mamuli o ka nui o na maka e noho ana a puni i ko kakou mau kaiaulu, ua loaa ia makou na nu hou kaumaha no ke kai hoee a me na ulia poino i loaa i na kapakai akau o na moku o Kauai, Oahu, a me Maui, nona ka moolelo e waiho ia aku nei imua o ka lehulehu: [Mai ka peni mai a G. M. Keone.] "Anahola, Ian. 22 - He nui ka ino ma Kauai nei. Ua nahaha o Fairy Queen ma hanalei iloko o ka ino o ke kai hoee, i ka wanaao o Ian. 27, a ua make elua mau keiki na na luina o na moku poino la." [Mai ka waha mai o J. Nakanaela.] Ua hoike mai ke keiki kamaaina o Puaena, nona ka inoa maluna ae, ke mau

nei no na alina a ko kai hoee o ka po o ka la 20 o Ian. ma Waialua. A aia kekahi mao nui iloko o Lokoea kahi i holo ai, a hookahi paha ulua nui iloko o ka muliwai. A i ka po Sabati o ka la 27 o Ian., ua pii papalua hou mai ke kai hoee ma Waialua, a ua oi ae na alina i ko na hiki mua. [Mai ka poni mai a J. Kapaku.] "Honokohau, Maui, Ian. 26 - Ma ka po Sabati, Ian. 20, lohe ia aku la na leo uwa e hooho ana he kai hoee! Puka aku la au mai ko'u hale aku e paapu ana kanaka i kahakai. Aohe i liuliu iho ikeia aku la ka pii ana mai o ke kai a hiki i kahi a makou e noho ana. Pau aku la makou i ka holo i kahi kiokio i pakele ai. O ia pii no ko ke kai a komo i kekahi loi kalo, a i keia la, ua makaole na huli. Ia makou no e nune ana no keia nalu, hoea hou ana ua nalu nui kiekie i oi ae i ko na hiki mua. Ia mimiki ana aku i kai, waiho wale na papaku o lalo. Ua hoomau mai no ke kai hoee no kekahi hora paha. He ehiku ka nui o na loi kalo i komoia e ke kai, a hookahi nae paha loi i pilikia loa, no ka mea, ua piha i ke aa. Ua komo loa no hoi ke kai iloko o kekahi ana i nohoia e kanaka, a pakele n kanaka, no ka mea, ua holo mua lakou. O ko lakou mau inoa, o Kamaka k., Kaalu w., a me ka laua moopuna. Ua olelo mai ka poe kahiko o keia aina, he noho wale ae nei no hoi a kokoke e make, akahi no lakou a ike i ke kai hoee weliweli. O ka loihi o kahi a ke kai i pii ai ma ku'u koho iho, he hookahi sekatia paha." [Mai ka peni mai a Rev. S. Kamakahiki.] Ka Poino ma Halehaku. "Haiku, Ian. 21 - Me ka naau kaumaha ae e hoike aku nei i ka poino nui o na makamaka ma Halehaku, Hamakua, Maui Hikina. Ma ke kakahiaka o keia la, haalele au ia Koolau, e hoi ana no Haiku, hiki au ma Huelo, halawai me R. K. Puoaina, hai mai la kela ia'u i ka mea hou, ua poino na hale o kanaka ma Halehaku i ke kai hoee i ka po nei, he nui ka poe e hele ana e ike ia poino, a owau kahi me lakou. A hiki makou i Halehaku, ku makou ma ka welau o ka pali, nana aku i na ukana o ka poe i hoopoino ia e ke kai hoee, e waiho mokaki mai ana na kula uala, ma ka pali kahi, a maluna kahi o na pohaku. E waiiho oneanea mai ana na kahua hale, ua lawe aku ke kai hoee aohe opala koe. O ko makou koiwai maka, ke hanini la, ke kahe la, a me ka piha o ko makou mau puuwai i ke aloha. Iho aku la makou e halawai kino me na makamaka i hoopoino ia e ke kai hoee. Hiki aku la makou ma ka hale o Kekahuna, oia ka hale i poino ole hele mai la na kanaka, na wahine, a hookahi olelo, poino makou i ke kai, akahi no a ikeia ke kai nui, ua kiekie ae no hoi ka mahina maluna o ka pali, oia ka wa i poi ai o ke kai, he wahine ka mea i ike mua i ke kai, o Kuluua kona inoa, ua hele oia e hoala i na kanaka, ua pau i ka hiamoe, puka ae la o Kimo mai kona hale ae, a hele aku i ka hale o kahi poe e hoala ai, hiki ana ke kai, a komo iloko o ka hale, o ia nalu hookahi no, huli aku la ma ka aoao komohana, loaa aku la na hale o Keawe, he hale pili hina ilalo, hoonee pu ia ka hale laau, loaa aku la na hale o Kaipoleimanu, hoonee pu ia ia mau hale, loaa aku la na hale o Haia, hoonee like ia na hale a eha. Eia ka mea weliweli, o ka palua a pakolu ka nalu i ka manawa hookahi, lilo ae la ia i nalu kui, ua nalowale loa na hale iloko o ke kai, aole ike ia o Haia a me kona ohana, ua pilikia loa lakou aohe hale. Ua lilo na hale elua o Kaipoleimanu w., a ua pilikia loa oia. Ua hoonee ia ka hale laau o Kimo e ke kai, aohe pilikia nui o ia hale. He hale pili no Naniho, ua kulai ia e ke kai. Eia na mea nona na hale i poino. Naniho elua hale i poino, Kimo elua hale i poino, hookahi hale i lilo i ke kai, Kilua elua hale i lilo loa i ke kai, Keawe elua hale i poino, Kaipoleimanu elua hale i lilo loa i ke kai, Haia elua hale i lilo loa i ke kai, ua loaa mai no kahi mau lako hale, a ua lilo aku no kahi, ua pakele mai no ke ola o na kanaka. Huli hoi aku au no Haiku, a ia'u e nano hele ana ma ke alanui, ua halawai mai au me ka lono no Maliko, ua poino i ke kai ka hale ukana o ka Hui, hiki aku au i ko'u home, halawai me ka ohana. Ua holo hou au i Maliko, a halawai me P. Nui, hiki maua i Maliko, nana aku, kumakena i ka mokaki mai a ka laau, ka papa mai Honolulu mai, ua hoohanee ia ka niu, uala, waina a S. T. Alekanedero, iho aku la maua e ike po no, e waiho mai ana na kaa, na kao lawe ukana e waiho mai ana ma kahi a ke kai i lawe ai, a me na poe hoopaa moku, na heleuma, na kaulahao. Ua naha na pa hale o Keoni ma, a me ko Hao ma, nana aku i ka hae laau o Wahahee, ua hooneeia, aole nae i poino, ka hale laau o Kekua, ua naha, ua komo ia e ke kai ka hale waiho ko o ka Hui, aole nae i poino, a me ka hale waiho kopaa o Mikapeta ua komo ia e ke kai, aohe nui o

ka poino o ka uapo, o ka palekai mai ka uapo mai a hiki i ka hale o Hao, ua poino pau loa i ke kai. A ma ka nana aku, he poho nui kai ili iho maluna o ka Hui Mahiko o Haiku. Ma Hamakua, ua komo ia e ke kai ke ko a Alekanedero. O ke koena o ka moku iolani e waiho ana ma kahaone, ua hoolei ia i kula o keonekapoo."