Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 11, 16 March 1878 — HE MOOLELO —NO NA— KIAI EKOLU. —A ME KE— Koa Opio Wiwo Ole! ATAGANANA. [ARTICLE]

HE MOOLELO —NO NA— KIAI EKOLU.

—A ME KE— Koa Opio Wiwo Ole!

ATAGANANA.

[Unuliiia e kekahi poni mnnnwalea no ku Hiwahiwa a ka Lahui Hawaii.] MOKUNA 11. HELU 2. HAKA pona aku la kona mau mnka i ua kanaka okolu e hoopuni ana i keliahi kanaka, oiai ua piliaku ia lie walii kuono uuku ma ka puka, a e palo nmi ana, a liahau pu auii no hoi i ka inanawa hookalii i na kanaka ekolu o lelo aku nei e hahau iaia. Aka, na ia nei walo no ka ai i na wa a pau, mo ka pau o keia poe ekolu i ka mokumoku o na papalina pohololiole hoi ua pepeiao, akn aole i hopo iho o Afcaganana i kona ike ana aku i ke akamai o kela koa e ku nei iiLiua o kona ruau hoa paio ekoln. Ua hoopauia iho la ka lakou inau hakaka ana, e heaeiki ana ka aka a ke koa lanakila, oiai aohe wahi alina i kau aku naaluna ona. Hele aku la o Ataganana a ku ma ka puka, ike aku la ia i kekahi poe e kamailio ana no na mea e pili ana i na opuu nohenohea o ka aoao palupalu, a okekahi poe e mele ana, a o kahi poe e kaao ana i na inoolelo walohia o Parisa i au wale ka la, a o kekahi poe hoi, hoopuka ae la, he keiki inalihini opiopio hoi kela, pehea la oia i komo mai ai iloko nei, huli mai la kekahi a ninau mai la, owai kau e makemake nei e ike ? Hai aku la ka kakou koa opio, he makemake e ae ia mai e ike ia Treville, a hoike aku la i kona inoa a me kona wahi i hele mai ai, Haalele umi la ka mea ninau a komo aku la iloko o ka rumi, 'a pii aku la Wia ke alapii. Kahea mai 'la kekahi o na koa e noho ana ia Ataganana, a haawi inai 'la i ka nolio ia ia nei. Noho iho la ia, komo mai la kekahi o na koa, o aahu ana oia me kekahi kolulea veleveta, aole i hoopaaia na pilii a nie na kanla e hoopaa ae ai ia mua o ke koloka, aoleno hoi i komo i kona kapa piha e ikeia aku ai kouii kiekie tna ku oihana o ua pnali nei 0 ka Moi, a o lie kuka iho maloko o ke koloka, ho lole nlinli i mae i ka wai hooluu, u. e hoopuni aim i nn lima me ke kuiila gula, a he apo ili i hanaia me ke gula ma kona pnhaka. Wehe ae la ia i koiia koloka, ine he inea la i ka nana aku u ko kakou leoa opio, akahi no oia a hoi mui mai ko kuwati mai, a hoopuka ao 'la u no kona kulaua, anu a uae ka nalulu o ke poo, oiai oia e hamohanio ana i kouu umiumi a hoopipii ue la iluna, e liko tne ke ftao maa inau o ka poe l'anini ka koomimilo i ko lakou umiumi. A o na poe a pau o noho ana ma ua vumi nei, ua huka. aku ko lal-ou inau maka ma ke apo ili i hoonani ia me ke gula. Pailhoe, o kekalii anei kela o na apo ili gula o kou ohana e hoopuni la i kou puhiika, o\c ko uiauao puha nole inakou 1 iko i ka inea nona na apo ili gula, wahi a kekiihi mea e ku koke ana maka ruim. 0 kekahi koia o na apo i loaa ia'u me leo'u mau dala ponoi, wahi a Parthos. Ke nmnao nei au, ua loaa mai kela apo ia oe mai kela wahine nuu' a olua i helo uo* a'i ma ka puka pa o St, Hencre i kela pule aku nei, wahi a lea mea i ninuu mna ia Parthos. D ka mea e ninau aku noi ia Pavthos, ko kimaka opiopio, ho 20 niakahiki a oi iki aku, ho papaliua lolou kona, ho luuoho nliuli uiaikai me na onohi inaka nliuli, he akaholeKiia ma ke kanmilio aua, a e piuio nkn an.ji oia i kona hoa kamailio iuo ka īuiuo iki o konn miui pnpuliua,

mo ko kimou iina o kona poo, a o kona inoa o Aramis, Pane aku la oia ia Pavthos, o hoopau koko kaua i ke kamailio ana no ke apo ili, a e kamailio no kekahi mea okoa. Pano mai la kokahi kon eku kok« mai ana, ua loho nao paha oukou i ka moa ho'.i a ka Chas. S([iiire no ko ka haku Ilochefort hmia ana iuia nia l;o auo ho kahunapule Kat.olika tna Brnasels ma ko ano lio ldu na ke OaUiHolu, a ua hoohoka iiv o M dc Laignes. I loiio mai oo ia wai i kela mea li >u, wahi a Purthos. I lohe mai au ia Aramis, wahi a ke koa kiai e ku ana. Da hoike aku tio hoi au ia oe i ke ahiahi nei, nolaila, o pono e waiho ia mea hou, oiai ua lohe pu no oukou a pau ia mea, wahi a Aramis. E kamailio iki inai oe e Egr», oiai ua kolao aku uei ka ke oadinela ia Hoehefort i kiu nona i ka mea nana i lawe i kona poinaikai a kumakaia.iaia, no ka niea, na keia Rochefort no i haawi kekahi mau palapala i ka poe powa, e makemake ana ua Oadinela la e lawe ia ko ola 0 Lui XIII, a e mare ia ua Cadinela nei j me ka Moiwahine Ane o Ausetnria, vrahi a Pai'thos. Ua noi mua aku nei au ia onkou e waiho i ko kamailio una, wahi a Aramis, Mahope o ike ai oukou, e hoopau koko no an i keia Rochefort me kana inau haua' ino uia ke ano he kiu, wahi a Parthos. E hoopakele mai no hoi ke Puke Ulaula ia oe e like me kou ake nui e hoopau ia Rochefort, wahi a Aramis. E na keonimana Aratnis a ine Pothcs aia ke kali mai la o M de Treville ia Ataganana, wahi a kekaki koa. Ua hoopauia iho la ke kamailio ana a ka-poe o loko oua keena nei. Wehe ia ruai Ia kekahi puka, komo aku la o Ataganana iloko o kekahi keena i alakai ia e kekahi koa, a pii aku la ma ke alapii a hiki i ke keena o ke kapena o na koa kiai o ka Moi, kuhikuhi ae la ua kapena nei ia Ataganana e noho iluna o ka noho, me ka mino aka ana_ iho a aloha mai la ia Ataganana, ine ka i aku, e kali iki iho oe a pau ka'u wahi hana me na koa kiai ekolu. Kahea aku la ia me ka leo nui i piha 1 ka inaiua, e Atko, Partlios a ine Azamis, e komo mai i keia wa. Komo tnai la o Aratnis a meParthos a ku me hekii mahala la ka oni ole, holoholo ae la ke kapena mamua o ke alo o ua mau koa nei, a ku iho la imua o laua mo na maka huhu e nana ana nmi ke poo a hiki i na wawae, a hoo])'uka aku la, ua ike no olua i ka ka Moi mea i kamailio mai ai ia'n no ka oukou mau moa i hana ai i ka po nei e nei mnu keoniniana hoohaunaele. Aole maua i iko a aolo no hoi i lohe ko ole kou ahonui e hoike mai ia inaua, wahi a ArainiB. Ua olelo mai ka Moi, ma keia nma akn, e ohi liou mai ana oia i mau koa hou tnai ka puali 'mai o ke Cudiuela, ua ikeia aia i ke Ctiditiela na koa maikai e like mo ka maikai o kona mau waina, a ua pono lea niauao o ka uioi, oiai o keia poe koa ekoln e Uookuu 'ia, ae ohi hou i nmu koa mai ko lee Cadinela mau koa mai, oiai, no keia poe koa ekolu ka hewa o ka hele ana ma kela liokele a hooliaunaele aku i ko ke OiKlioela mau koa, nolaila, na pono ko hopu ia keia miiu koa ekolu, 'wah: a ke kapena. E pono e lohe oe i na mea i haua ia i ka po nei mai a makou akn, alaila e iko no oe owai la o makou kai hewa, wahi a Aratuis MOKI'NA 111 Aole e hiki ia oo ke hoole, no ka mea, ua hoikeia mai kou inoa a ine At>ho a me Parthos eke Cadincla. 0, no'u wule no keia .hewa, oiai, ua'u i koho ia oukou i inau koa kiai no ka Moi, wahi a ke kapena. E ke kapona, aia o Atho uu mai loa, a i ole ua inake pal>a - , walii u Arainis, Ko manao noi au ua loaa oia i ka niai hepela, a e nalowale ana koua inaih hiohioua, wahi a Parthos: He moolelo walohia keia a olua e olelo noi, a lio kaualua ko'u no ia niea, ua lona aiu i ka mai hepela, no ke aha la olua e olelo' liei meiea hoonalonalo, ke nianao noi au ua niako oia i ka īnaka o ka pahikaua, u i 010 ua ehu paha oia, no

ke aha la oukou i hele ai e hakaka 'ma ulanui mo ka oukou mau pahikaua, aole au ī makemako o hele oukou a hana i ko ino i na koa kiai o ko Cadinela, oiai he poe niakau ole lakou, a he poe malama maluhia lakou, aole o lakou makemake e hoopiiia e liko me oukou ka poe ino e lawelawo aua ine ka oukou pahikaua, a o lawe hele ana i ka inoa o ka Moi, wahi a ke kapeua. Ia wa, ua pii ae la ko Aramis inainailuna meka nui o ka hanu, uanoho pono iho la ka enaena o ka huhu maluna ona a me kona kokoolua, a hehi like iho la ko laua mau wawae me ka ikaika, upiki iho la i ko laua mau lehelehe a hiki i ka hoholo ana ae o na aakoko o ko laua mau onohi, a puliki paa iho lo ko laua mau pulima i ke kuniu o na pahikaua a laua, a ona mea a pau ma kekalii mau rumi aku, ua lohe mai la i na olelo i hoopuka ia o ke kapena rne ka leo nui kalakala, a ike ia aku la he umi mau koa e kiei mai ana ma ka puka me Da maka nananakea i piha i ka huhu no ka lolie ana i na olelo a ke leapena. E na koa o ka Moi, e ae aku ia oukou no na hana hewa a oukou i hana ai, a e haawi pio aku ia onkou imua o na hoopii a na koa oke Cadinela, walii a ka Moi M de Treville i koopuka aku ai itntla o na koa e hoolohe mai ana iaia, oiai ua lilo iho la ia mau olelo i mea ukiuki loa no ua niau koa kiai nei, nolaila, i eouo o oukou mau koa e hele aku imua o na koa maikai o ke Cadinela, a e hele hoi au i ka hokele Louvre e noi aku i ka Moi e waiho i ko'u palapala hookohu kapena no na koa kiai ola o ka Moi, a e noi aku e hoi i Lutanela no na koa o ke Cadinela, wahi a ke kapena. E ke kapena. eono makou i hakaka pu me na koa eono o ke Cadiuela, aka, mamua o ko makou huki ana i ka makou mau pahi, lele powa tnaf la kekahi mau koa elua o ke Cadinela nialuna o kekahi raau koa elua o makou, a hahau iho la a make loa, a ua eha loa no hoi o Atho, a ua hukihuki ia makou i o a ia nei me ka ikaika, oiai aole makou i hana ino aku ia lakou, a uo ko makou ike aohe maikai o ka lakon hana, nolaila, ua hoaomakou e holo, oiai ua hilei ole ia ma'kou ke hakaka me ka iuaikai me lakou, nolaila, ua holo aku au me ka manao ua make loa o Atho, nolaila, haalele iho la maua iaia ma ke kahua hakaka, wahi a Parthos. Ka-hai aku nei au ia oe, ua make loa ia'il kekahi o lakou me kana pahikaua ponoi, oiai ua hai mua ka'a pahikaua, oiai au e pale aku ana i ka lakou eha me ka'u [«hikaua, wahi a Aramis. Oiai e hoolohe ana ke kapena i keia mau olelo, ua hemo mai la ka puka, a leoino uiai la o Atho me na helehelena liuikea. E ke kapena, ua olelo ia mai au e o'u mau hoa ua makemuke ou e ike ia'u, nolaila an i helo koke inai neiimuaou, wahi a Atho. Helo aku la ua kapena nei i ka puka kalri a Aiho e ku ana a olelo aku la, ftohe o'u makemake e hoomannaiina walo oukou i ko oukou ola, oiui, he aloha ka Moi i ka poe wiwo ole, a ua iko oia i kona mau koa, he poe wiwo ole. Lalau aku la oia i ka lima q Atho me l<e kaoini aloha ana iho, uwe ae la o Atho i ka eha 0 kona lima no na ulia hukaka o ka po 1 hala. Oiai o hamama ana no hoi ka puka, kiei niai la kekahi mau poo elua iloko o ke keena, haule iho la o Atho iluna o ka moena. Kahea ae la ke kapena me ka leo nui,_ e kii i kauka, Ai ka hiki ana mai o ke kanlea, hoopaa ia iho la ke kahe ana mai o ke koko uiai kona mau K wu'ii eha mai, a pohala hmi ae la ia, a olloe aku la ke kapena i na mea a pau i komo mai ma ka nimi, e haalele mai a e hoi aku lakou raa ko lakou mau keena. \ A koo hpokahi iho la ua kapena nei me Ataganana. E kala mai, oiai ua poina au i kou ! inoa, wahi a ke kapena. 0 Ataganana ko'u moa, wahiake koa| opio. ' Hoomanao iho la ua kapena uei, he hoaloha kona ma ke kaluia ma ia iuoa, a pane aku la, lieaha kou makemake? f Ke-kaumaha nei ko'u uianao, oini, ua lawe maln ia kn palapala a knu makualeane i liauwi mai ai ia'u, wahi a Ataganuna. (Aole ipau.)