Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 17, 27 April 1878 — HE MOOLELO —NO NA— KIAI EKOLU. —A ME KE— Koa Opio Wiwo Ole! ATAGANANA. [ARTICLE]

HE MOOLELO —NO NA— KIAI EKOLU.

—A ME KE— Koa Opio Wiwo Ole!

ATAGANANA.

[Unt)ltii.-< o lekuhi peni no ku lliu'mlhu'u a l;u Lalmi Uawaii.] MOKI INA VI. HELU 9. AI KA liiki aiiii nl<u o na koa kiai, na 11 ui loa il>o la ka hauniiele, a liolo akn la na koa Oailinulu iloko o ko lakou hokelo, ino ka lawo pu ana aku ia Iknnkouka poino iloko o ua hokelo la, a l«uii inai la i ka puka, aka, ua lioka iho la na l;o;i kiui, .a ho.io iho la lakou e pulii i ka liokolo i ko ahi, a nou uku la i na {loliaku iloko o ua hokole la. Kani mai la ka honi 11 o ia la, aolo i holo pooo ko lakou manao e, puhi i ua liokelu la i ke ahi, a huli hoi aku na hoa a puu i ka hokelo o Tcrovolo. Oiai o kali mai ana l;o kapena o l;a lioi aku o ua poe koa nei, a ua lohe inua aku la ke kapena i nii aiea i hanaia e ua poo koa kiai uei nia ka hokole o Terevele. ike ana niai o ke kapeua i na koa kiai ekoln a me: Alaganana, pane inai la oia, e wikiwiki inai oukou, a e hele koke akn kakou i ka Lovere, a o kamailio aku i ka Moi no na inoa i hanaia e oukou inoliinoi, a e hoike pu aku no ka onkou hoohaunaelo ana aku nei i ka hokele.o Toron)oile, mamua ae o ka lohe ana o ka Jloi i na mea a pau a oukou i hoohaunaele ai inai ko. Cadinela akn, a kahea aku la na ku[>ena nei i na koa kiai ekoln a nie At.iiganana e hahai aku inahoiie ona. I lea hiki ;ma aku o lakou uei i ka hokolo Lorere, ninau aku la ke kapena ina hu man hoa kaioailio ko ka Moi, aka ua huiia mai la, ua hala ko alii i ka uhai holoholona iloko o ka ulnlaau o Geremaina, a hoea koko mai la ko kuene nui a ku Moi, 01010 hou aku la ke kapeua, ua hooholo iniiii auoi ka 3loi e hc:le i ku uhni holoholona i keia la ? Aole i mauao ka Moi e he,le i ka uliai holoholona, aka i koia kakahiaka no i hilii inai noi ko kauaka malama ululaau 'i hoike mai nei i ka Moi, ua ikeia na dia nlaula he lohnlehu iloko o kahi hahai lioloholona, aka uu olelo al;u ka Moi, uo lo ia o. hele i koia la, a ua pane miii ka īnoa malania ululaau, ua kauolia iiku ka Moi iaia o hoomakaukau i na moa ii pau no ka uhai holoholoua, ke ike ia na dia ulaula, Ua kanalna liou ka Moi, oiai, ua poina oia no kana mea i kamailio ai, aka i ka loh». ana i na olela ho| e a ka mea malamu ululaau, ua hoomakalikau koke ka Moi o helo i kauhailiololiolona, ii maliope o ka pan aua o ka aina kona lin.le ana. Ua ike ilio uei uae pnha ke Oaelinela i ka Moi P wahi a ke kapena. Ua ike au i na lio o ke Cadinela e hookomo ia ana i ke kaa, aka aole e lnki ia'n ke hai aku ua halawai iho nei ko Cadinela me ka Moi, a i ko'u nianao wale ana, ua imi aku uei palia ke (Jadinola i ka Moi ma ka huakai uliiii holoholona ma (xereniaina, wahi a ke kueuo nui a ka Moi, la manawa huli ae la ua kapena nei i na koa kiai eleolu a mo Al,agauana, a pan'e aku la, ua nele kakou i ka pomaikai, oiai ua liele ka Moi, nolaila, e pono o hoi oukou i ko oukou mau lioine, a o kali oukou a liiki aku lea'u olelo kauoha, alailn hele mai oukou, a i keia aliiahi no lioi au e hele mai ui o iko i ko alii ke hoi | mai oia inai ka hahai holoholona ana, anoai o loaa kekalii uiau mea ano hon ia'u niai ka Moi mai. Ia inanawa, linli hoi aku la na koa kiai okolu a uio i ko lakou

niiiM hoiiH», a o 'l'onn'olo lu>i, lioi aku la ia i ka hokok. A i kona hil;i ana aku i ka hokolo, noonoo ilio la ia i kuinu ku|iono e |>ali' nkii ai i im olelo ahiahi u kc (Jailiiu-la i l;a Moi. Ta \va lmkau iho la oia i pula [«ila na Poionioilu, ao l;i; ano nni o ua palapala noi, ( > olelo ana, o hooknu ana 01:1 ' 11,1 o ko Oinliuola mai kona hol;olo akn, u o ninau ana 110 hoi no naluiiuv iww,v a kona koa mahina o mi l<oa kiai, aka ua lolio innanao o Toremoilo i na 01010 a kona kahn lio, i na moa l'iui o pili nna no Iknakonka, a ua 01010 akn no lioi ua kahu lio noi, nol« o Ikiololio. i na nioa a ]>au u Torevole i kakiiu aku ai ia Toronioilo, oiai na nianao i' lo lil «« Toreinuilo nt»i, aolo i ~ono ka i)oo. koa o ka Moi no ka lioeha ana ia B;viiakouka a m<; ka hoao ana e pulū ī kona hokulu i kc ahi. ■] N ]°\f . 1>alllpi11 " a Tercvelp ) » a lil( > ua mau kapuna nei. ~Um,lUUl ° Nolnila, nnumo ilio la o Torovele elio--1«> kino aku i ka hoko.le o Torum.,ilo, i ln.ojmn koko i,v ai keu hoopaapiui o ua mau kanaka koa uoi, a i ka liiki anaaku 0 ko kii|)ena i ka hakole o Toreinoih', na k\mou aloha iho la laua, no ka moa, aole 1 llull,!l in " a 1««J kaiiona nie ToreiiH)ile inanina, a he hoomiuia Iioolop0f»e kona, a aole no hoi oia i ake nui e hui ninenino i»c ka Moi. A i ka iko «na mai o Teromoli i kc kunou m:ii!cai ana aku u Torevelo, lawo ae la oia i ka liaiiohimo o kn hoalauna malihini i hiki aku imuaona. A pnne aku la ke knpena, i hele mai e pili ana.i kou m-iu koa n me ko'u-mau koa, ina e hiki a liiki ole ole piiha ia kaE hai mua aku no au ia oc, ua liauoli au no keia mea au i hele mai nei, a ke hai akn nei au ia 00, ua hai pololei ia mai au, aia malima o kou nniu koa ke kuuuihaiia i ku i ke ino a nio ka kpuw.vle o ka lakou hana ana, walii a Teremoli. Pela io tio paha kou manao, a ke niahalo nei au ia oo no kou lawe nna a noonoo pono i na mea au i k.lie ai, a ke mau;u> nei an, aolo pnha anaiiei oe o maliu mai i kii'u mau olelo e hoike akn ai ia oe, wahi 'V lee kapena. E hai niai oe, ua mnkaukai! an e hoolohe i kau nnui olelo n pau, wahi a Teremoli. Pehoa o Eanakoiilea, ka hoahanan o kou kahn lio. wahi a ke kapena. Piine koke nmi la ka Moi, o ka eha o kona lin.a a me koiia poohiwi, aole ia i i kiikonukonu loa, aka, o ka oha ma k«hi ; kokoke i ka pmiwai, uu 01010 iho nei ke , kauka, aole i m;io|)opo pono kona ola. I Uii pohi.la nae pnlia oia i kein miinui wa ? wahi a ko kaponn. Ua oluolu iki no, wnhi a Teremoli. k Ile hiki uo aiH'i iai,i ko ka.nailio ? wut lii a ke knpeua. i 11; hiki no, nie ke ano ailiili nuo ke t kani.iilio mni, walii a Torenni|i. , E iiono o hele lenua iniua o kona alo, ■ a na ko Akun no e kokua iaia inii e hoi- * ke niiii amv oin i ka oiaio, aole me ka - hoopunipuni, a e lohe auauei kaua i na' moa a |.au »ig ka oiaio, aole ia <> hai mivi t i ka inea wnhahee iinua o kaua, w.ihi a ke kapona. ' Kn nana iho lao Teremoli no kokahi mau minuio, a no nku laika ke. kapenn ' mau olelo, a hele aku ln laua e halawai pu i me U.uiakouka, i ko laua komo ana nku ? iloko oke keena nioe o Bannknuka, ai ko- • na ike ana mai ia laua nei, lioao ne la oia i. e ala iliiii;i,-aka nole nao o hiki, un nat waliwnli loa oia, a i ka ike ana o kn Moi 1 i kona ano nnwaliwnli, hele' aku la ia a kokoke ma ka inoe o na koa poino nei, a i liaawi nkn ln he Inau hoohanuhanu, a pii ■ koke ne la kona maikivi. Knhea aku l;i o Tereinoli i ke kapenn, e ' helo inai n kokoke i ka moe o ka men 1 ni. Ilelo inai la ke knpena a ilee ilm ),v i ka hel ,i helena o Ikinakoukii, ua ane.'ine oia i ka hookahi liapaha'o kn maik.ii, a | lie L'kolu hapaha i kn pilikia o kona oln, a iiiiinu iikii-ln ke kapena i ka mea ehn, u.'i liiii miii ka inea oha i na inea a pan mekaoi.iio.