Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 33, 17 August 1878 — Ila Make Walohia. [ARTICLE]

Ila Make Walohia.

E Ko llawah Pa; Aina ; Ahha ue:--lle w.ihi piiolu waiuiaka ka'u o liooili alui nei ma kou oneki Inhilahi, a c noi pu aku aiiii hoi i ke alionni o kou hookeie, o oliiolu mai i knu wahi puolo, e liookomo iho makahi kaawale o koua iiian i-umi, a na»a hoi ia e iihai helo aku, lliu na kalaihu o ko kakou mau nihiiia kuhiiwi, ma iiii w.ilii piipu, mnlnoa o na kualono, na wuwn, a uia na nle hunnpanupu o ka moiina, no ka inake nna o kuu wnhiiio Mrs Keheka Maluae, a i ike mai ai kona oiau lehiileliu a pHii. Ua hanauia oiu ma Lniemnloo, Kooiauloa Oaliu, i ka a. d. 1542, a ua hoohuia hoi maua nia ku berita heinolelo o ka inare i ka la [, o lanunri A. D. 1857, na ka iimkua Rev. M. Kuaea ma ka hnlo nolio » kiina luno nia Jlnrm)l,\, Koolaiilo.'i, Oalm, iiu nolio mai nnuia me ka olnolu niaikni o ka noho niin, a me ke nloha kekahi i kekMii, iua ku A D 1858 na lilo nuuia i man ho iliauan mn kn pono o ka Eiiku no ka Ekuleaia inu Haiinla, mn ka la 25 o Mnraki a I) 1874, ua lilo oia i kmiiu kula nupuni no na keiki o Laie Oahu, ua noho no mc ka lawelawe maia hana, rna ka a D 1877. Ua lilo oia kekiihi koinite o ka hooulu laluii n ka Moiwiihine no ka upana o Hauula ma ka hi 1 o Peberuari a P 1878.Loaa oia i k;i mai, a niiihuahiM mai ka pilikia maluuaoua. Ua imi ikaika ia nn lapaau nna e lioopakele iaiu niai na kipono eleele a kn pilikia, aole nao e hi ki, mu ka hora 4 o ka wanaao S-ibati la 2S o lulul ā D 1878. Paii ne la ■ kona haun, a haalelo mai la i keia noho ann, a liaalelo m.ii la hoi i ka pili uloha me ke kane, u mo ka maua mnu keiki haiini mo na in iknai na kaikun-ine. na kuikuiiii!J, (ne »a kiikiiiim, n me na hoa aloha oiia, a na haalele mai la oiu i leo maua uoho pti Miia, i ke :',l\ o u;i makuliiki o kona oU ana um keia honua inea, a hiamoe «ku U i ka hiamoe kapu o Niolopua kiihi i oleloia, "hoi no ka lopo i kn lepo," ko iila lioi 010 uiii lioi o u.i mea kino.i ku 20 makuhiki mo 6 inulauia me 28 U o ko uiiiuii nolio pu aiia, imi ka berita o ka mare, a Imulole oia ia'u t> noho n aku noTia iii:i neia kae o ka luakup;ipaii, me ke kaniuhu an.i, me nn uiapuna wuimaki e hiiuini mae ana. 110 w.ihine nlohu kane, ho makumuku maikui, he hou aloha uluolu no ua makuiuakn, he hoalioa i kelu meu i keia mea, i\ he liookipa i na ninlihuii, a he ai.ilanui oliani), a noiu man pili nlohapu iiiia o innun, ukahi no a weho i ka pili liookoo ia loko. Pela ke aloha e paj]u wehi nei i knu kiuo, neln no o hooko ia ai i kim walii ,mupdna wai kunuenne aloha nonn. Ile kaiiikiiii ulolia koi.i non o Robeka Muluiio, Kuii waliiimo k;i wu kiuiinlii o Uiiuuln 0 ka wa miikua nui o k» uinn, [ia oe—a, Lela puiwa mokuinokunhua ka nnuiuo H inmi ka waimaka no ka nui o ko alolia Moemalie oe p»u ka oui unn, ILinielo ka liauu wuiho ko kino, [mui, Aloha ka leo o ka wuhiue i ka pHiiaaiia Aloha ka iiioa ī)ui a kuu wahine ala koiki, K« hikii paa uei ko iilohu meho ipo la, Kuu wahino o kt> kiii kuelin o Lnepoko, Oia kai a kuua e pnkukui ai i ko koekoo, K\)okoo an uu liele ku uiono mehuua'i-a. Auwe kliu wahiuel kuu wahine lioi—o Kuu wahiue o ka ua Maakua, [huhi, maila ihuui o ku lau o k» iinla kuu alolia ])'nu ka ike ann nku, 0 ka'u no iu e u nei o ko uloha —a, E lii\ uiau iiua u ka po liih ke ao, Kuu WiilllllO o ka Wal o Kalnukiuiwn, Oia wai a maua o nUau ini ui ido kuu ulohu j Aloha ke kulu o Helumoa mo Makalii, Ke hooman io m.iu uoi <iu i knhi a kaua e pili ni,, A liilu mui no Im aioln ouwo no au—u. Anwu kun wuhinel Uu\i ininainina ia linii wuhine o ka ia wale nui o ka aina,

Oia ia liooio.iiMHMnui iko umi me ko koe ūoe, Koekuo k i po lla hala'ku la ka wahine' Ki hoa pili o ka ua nie kn m-ikmi, Kiiii w.iliiuo o ka ia naku u'ale aku no i ka lopn, Auau aku lioi i ka w.ii o Mnliwii, [nei A ll" waiwai nui lia'u Uo aloha e hiipoi I'] lolii m-i (\ Ica po ko 11)00 ia— -a, [ka, A liiki ii) ii no ko aloha lnmini ka U'aimk--0 ka'n no ia e (K'oiii inao nei o oc—a. Ainv« kuu waliiiu;! kuu kiuimolia ia oe —e, ('mai, Kuu wnliioo o ka ia a ka maknni e lawe E hool uikaniikn ai o ke kahnkai, •K-ii ka ikiiki wela i ko alohn, Kuu waliine o ka ia leo noi o ka aina, Ma k»i lioi kn iu, maukahoike kanaka, Kuu waiiine o ka liuikini o Lanakila, 110 kila paa ke nloha e noho nei, Ile hoa pili paa ia no ka miinno, Manaoimo wale maila no kaLi a mana e pili ai, Oia hale hoolauknnnk'a ika leoo ka bele Pela ka maiino e luaiole noi i o ianei, E irni iuih i knhi e nalo ai o ko aloha—a. Auwo kuu wahine! kuu paumako ia oe—v, [lua, Kun wahino o ka makani anu he MaliniUoopumehaua i ka poli o kuu aioha, 0 ka'u iio i;i e puili nmu uei me ka waimaka, E ake aku ana e ike i ko kiuo wailua, 151 ua a'n mnn ia o huli nei, 0 ka al<xnūld hoi me u-u, | Kc milii ;ie nei nu me ka u i ko aloha, | Aloha uu o ka wai e Waipuhi, Oia wai amaiia o aimii pu ai nie kuu hoa, [ Knu wnhiiie, o kaluoa e M'innahuila, | E luili ae iiua au i ke aloha ua hala, I ilalii ke kiuo, ka hale nolio o ke aloha—a Anwe kiiii waliinel kaa k/mmaha ia (Cnu wahine o ka wai e Punniki, [o\3 —e, iSTao iki piuipauaho au i ko nloha e noho hl hoou-a akn .nin i kn w.\i e Kiomoo, [nei Moemalie oe, hemo ka pili hookaawale ia kaua—e, Kuu wahine o'ke kula o Lahmui, Nui ke alolia haniai ka waiiuaka, Oia kula a muua i pili ai me kuu wahine, Aloha ke kula wela o Kakaihala, llala ke aloha naue pu no ka ano'i —e, 01 i kula a maua e hele pu ai—a, 0 ka'u hoi ia e nno'i nei ia oe. [ole —a Auwo knu waliine! kuu ininamiua paii K.UU waliine o ko nina lianau o L iieuialoo 1 iioomaniiWauui ia ke »nu o ke kehnu, Akahi nu a ike i ko aloha ke hnihui nei i knu man.iwa, Ke mneele nei ke kiuo ua wela i ko aloha Ke kaawiii nei hoi i ka nui oka minamina Aloha kekuln o Luahaii nopu i ka la, Hiiomnha aku i ka halekul» me na keiki, Aloha i\ wahi n m uia i nnho'i me kuu hoa I imi aku ni i k.ilii o ke ohi, E pau ni la hoi o ka pilikia—a, A101i.% Lmilo'i eau nei ike kai, [noa, 'Aloha ka wai i> K luwiiinoa, i ke knla paAloha ka wai o P ieo; uwi 1 i iae ka lepo. Auwe kuu wuhinel knu mnnaonao ia • Kuu wnhineoka waioWainpukn, [oe-,v Ue kio wni makaikai iau ka maliliini, Ua pili ia e maua ja wahi me kuu nloha, Aloha Miile.kahaua me K.»niakamoa, Kuu wahino o ko oue oKeonelele, Lale man ole ko nlohn e nnho nei—a, Kiiu waliine o ke kula o Kii, Uu pili ia e mnua ia kula mehnmeha, floomalui nkii i o/i uo L>j\va kmi i ka pali, Aloliu na hiiln o llahuku e au nei ke ki\i, Oi.i walii a ūoho ai—a, Aloha Puu:ui6)\no me Puiiahoolnpa, He wni makaikai na ka maliliini, Kuu wnhine o ke kula o Kulima—a. Auwe kuu wahinvl kuu hoa pili—e, liuu wahino o ko one poualia o Kawehi, Wela mai uei loko i ka uui o ke aloha, Aloha Ue kahi» o Waialee, Miieele kuu kiuo e noho uei i kuu hoiv~a, Alo ukii ma.ua o na ulu o K iunala, | Kuu wuhiiie o ko knla o Pnnmulu, . H lOUialw oke kiihii o Pupukea, [koi, | Aloha Waiuien i ke kala ku, me l;e kuU Aloha Pilinaiuna i ke eiiu o ko kai, Aloha Kehoohiipnu me kaPaeW, Aloha Liuluilu ikeohuku o Puaena, Alolia ke one o Maeiiea i ka wai o Anahulu, ho ieihvilu la ko aloha oa'u o lei nei-a, Kuu waliine, o ko kul \ o I'iikahiuae, Oia W/ihi u iiimin i hulo ai me knu hoa. Anwe knu u'ahini'! kuu hoa pili—>B, Kiui wahiHe u ke kuU o Mokuleia, Oia kula wela nopu i k i hi, ls.uu waliine o k\ Lu'ok-uMia, Oiu lao a-J h muua i helu ni, kainieimo i\ojina au i ka nui o k« alohu

Alul),j Kouwnuln Ola M.ikllii, Alohn Mnlolokai ino Makaha, Aloha ka inikHni k;iiaulu o \V r iūanH6, li poalu una k« U« o ka niu o Poka-i, Oia u'ahi a iiimiih i Imle ai me kuu lioa a, Aloli-.i ke kula o Mikilu.i, Klu.i han« u'u e uoho nei, () kn wnimnk» hoi rae k« npn, Alolia k« piina pnli o Kolekolo. B minu ana boi i« Maili, 1 liliia ;iii i ko alohii—a; Auwe kuu wahine! kim hoi pili—a, linu wnhiiiu o ka w»i o W,tiknloa, Loii ka imi nnu i ke hoa u;i hala, Alohn Kaala paa i kaohu, Kun wohine o ke kula o H-ilahapo, liilu oe h;uiini k« waimaka, [hua, Hoonia-u iiku inauH o ka w.ii o KaukonaKou wuhiiiii o ka kula e Kokoloeo, Iloolaukanaku i ku leo o ka wahine, Iho aku mauii o kaihona o W<iikakn)dUa Kuu wahine o ke kula o Puualnu, Oia kula mehaineha a maun e Liole ai-a, Aloha krtihoi)H n-a o Kipnpa, Kuu wnhine o ke kula o Punahawele. Auwe kuuwahine! kuu luuluu iaoe—a Kuu wahine mai ke awa lau o Punloa, Alo'na Puuoknpolei dib Kalaeloa, Aloha Ilonouliiili me Waikele, Alolin ka wai o Wiiipahu kau i ka pali, Aloha Waiiiu ine Miinana, Aloha Wnimalii me Kal-uiao, Aloha Halnwa kula panoa wai ole, K»u wahine o ka piiim e Kapukaki, U i ikiiki au i ke »loha o nohonei—e, Ua w«la hoi loko ko paila mai nei—a. Auwe kuu wahine! kuu hoa pili—e, Knn wahine o kaihoha eHinnomanu, Iloomaha aku o ka wai e Kokoluea, Oia wahi i maua e pili ai—a, Aloh.i Mortnalua īne Kihhuiki, AJoba Kalihi me Kapalama, Aloha Keonoula me Leleo, Kuu w.»hine o ka la o Kanluwela, Ou Wiihi a maua i uoho ai—a, I imi aku ai mana o kalii e ola ai, Ai;i ke ola i ka haole—e, ilaila kaua, Aloha ka leo o ba haole i ka naiiii! mai nohe lohe- [oe —a, Aliu'e kua wahine! kun ia:iuuouno 'ia Kuu wahine o k-j w«i o P.uehuehu, Oi" wai a inaua e nu>iu ai me kuu al<Jha I huli ia ke ola i ke kanaka e iinilu kaua Ilaila no kaua l;t pilikia oe—a, Weho i ka'pili hookaHwale ia kana, Kuu u'ahine o kaljalekula kumu o KaWaiahao, Aloha ka ia mili lima o Ulakoheo, Aluh.i ka huikiiu o ke t«oiia, Alolni ka leo o ka faele o liaukeauo, Kh uwe hone mai i ke ano ahiahi, Un abi kuu kino ua wela i ko aloha—fk Auwe kuu wahine! knu mmamina pau ole ia oe—a, Kuu wahine o ka piiua o Maemne, Aloln» i:i wiihi a kakou e liaie ai— Ilole ko kino kuu mea minnmina—e, Ki hooilin» paa a kuu «loha i noho ai, Kun waliiue o ka luua a Luakaha, Boowahn o ka wai o Kaliunilanawai, Aloha KiihaukouKi i kn ulu nahele, Kuu wnhine o ka pali oNunanu, Anu knu hoa i ka ua me ka makani, I pili ia hoi e kaua ku bau oKahoownhnpohaku. Anwe kuu wahine! kuu wahine hoi—■ e Kuu wahine o ka «lu hala o Kekele, I moo iu e kiikon na hala o Nahuina, Pupue aku o ke anu o ku makani meke kehau, [mohameliH, Aloha ka wahineo ka hoa pili oia Aloha Puuhi me Panioi, Oia kula i pili ia me kuu hoa—a, Hooma-u o kahi wai o Anwaiwahine, Kuu wahine o ke kulu wela o Heeia—a, j Aloha ke one lai o Hweiakea, I Oia one n w-m;i e hele ai—.i, | Aloha Kaihiinhi nie P.ikole, ; Kuu wahinenka ua poai hala o Kahaluu j Ke kawewe maila i ka lau o ke ko, ! Kulii iio ait o oe i*i e kuu nlohu—• a. ' Auwe knu wahine! kuu hoa pili hoi —a i Kuu wahiue o fca piiua o Kiaiaea, Hoom-i-u akn o ka wai.e Pankawa, Aloha ke alanui Oueula e au uei i ke kai, Oia kai a «mui» e au pu ai—a, Aloha Waikanei dh lunkini elua, j Aloha Hakipuu i k« ulu-webiwehi i ka nahele, Alnha Mokolii e ku nei i ke kai, Ke lolii nei an i ko nloha—i, Alohn ua Pi Ji hanliuli o Koolau. Auwe kuu walnne! kuu kaumaha ia olj—a. Ktin wahine o ka lū o Kunawa, Me ke one h'oi o Kaiāka, I KuuWuhiue o ke kui neuehe o Makaua,

j K* h«haiu n.ii an olia i kti nui o kealoha ; Ano whlc mnīU »o ia'u leahi a maua e | l]('l(> !ii .1, j Kuu wnhme i) kn makani aliiu o Kahana 11*1» kuii hon hemo ka pili a maua—a, Aloha Knlnapuleho me Napoele, I'onli ]ioele au i ka 'nui o ka minamina, Knu wahiue o ka lai o Pnoaluo, Ko hoi liuilnn noi ikn nni, oko aloha; Auwe kuu wahiue! kuu minamina ia j oe—d, Kuu Wrtbirio o ke one o KH]nanui, Oia one a maua e he!e ai—a, Kuu hoa o ke leula o Mani, Ke nunii nei au i ko aloha nohe e nalo, Oia koln mehameha a maua e noho ai—n lioolauknnaka i ka leo o na keiki, Kuu wahiue o ke knla o Kapalea, Pa kahea be oialihini ko ka hale—e Hala'lai Ja oe kuu moa minamina, Kuu wahine o ke one o Makao, Hahao ke auu k& maeele iloko o'a a noho tici—e Aloha ria one lai o lea aina, Auwe kuu Wiihine! kuu minanaina pau ole ia oe—a, Auwe kuu wahiuehoi—e, D, K. Malūae. HMUula,Koolauloa, Aug. 6, 1878.