Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 444, 2 May 1892 — Page 3

Page PDF (1.02 MB)

This text was transcribed by:  Violet Wilder
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

 

 

hine paha, a huia iho la, Hoko o kekahi poho e hoowaliia ai, a mai ia poho mai O ia aku la kela a @@e keia Hawaii; e hoea mai ana no ka O, o ke nui, oka liilii, o kahiko, o na opio.

 

            Aole pela e hana ia ai ka O ana o na haole a kakou.  He wae loa ia no a ka palahehe mai ka pipi mai, a i ole, he makaala loa ia a kekahi palahehe kanaka i hoouna ia mai mai Amerika mai, a i hooia ia mai e kekahi kanaka kaulana kiekie he palahehe mai ka lima mai o kekahi kanaka ola maikai o ke kino, a i kamaaina i ua kauka la na makua a ua maopopo iaia he ola kino maikai ko ua mau makua la.  Pela ka waie ia ana, a me ka makaala ia ana o ke ano o ka palahehe e O ia ai na keiki a na haole, a he kakaikahi los no ka puka ana ae ao ka ma'i lepera i waena o lakou.

 

            Ma ka ike i loaa i ka pee imi naauso o ka honua nei, he ilo liilii i kapaia e lakou he bacteria ka mea nana e hoolaha nei ka ma'i lepera. Aole e hiki keia ilo ke ike ia o ka maka wale iho no o ka kanaka, aia no a kokua ia mai o na aniani hoonui ike kiekie loa, ma kahi o na kaukani ka hoonui ana, alaila ike  ia ua ilo liilii ala.  Ua hiki ma kahi o ka miliona ka heluna o na ilo o loaa ana maloko o kekahi wahi paapaa mai e like me ka huehue ka nui.

 

            Nolaila he mea maopopo, ina iloko o ka paapaa palahehe he uni, kanalima a haneri paha e lawe ia mai ana mai ke lime o kela a me keia mea, a huiia iho la iloko o ke poho hookahi e hoowaliia ai, ua komo kai hookahi wale noe paapaa o kekahi mea i loaa i ka mai lepera, e komo ana keia anoano ma ke ku'i pu a hoowali pu ia me kela mau paapaa palahehe maikai a lilo ino la keia poho palahehe O, he kahua nui palahalaha no keia nau ilo liilii he mau haneri e hookuene pono ai, a e hoopuehu liilii ai ia lakou iho e like me ke ano mau o na el@ o a kakou e ike nei.  O ka poe a pau e O ia ana me ka palahehe o ua poho is, ua komo aku la iloko o lakou ka anoano o ka ma'i hookaawale ohana.

 

            Aole i maopopo loa i keia manawa, (ke imi ia ne no nae) ke kulana o ke koko a me ke ola kino o ke kanaka e hikiwawe ai ka pahola anoa o us ma'i nei.  Hookahi nae mea i maopopo, o ka poe i loaa mua i ka ma'i kaokao, puho ala ala a me ke akepau ka poe hikiwawe loa ka loaa i keia ma'i.   O na kaokao kumu i kapaia e na kauka he (syphilis) mai na makua mai, ku oi lou aku.  No ka inoino no paha o ke koko o ia mau ma'i , na waliwali ke pale ana mai i ka ikaika o keia mau moo liilii ke komo aku iloko o ke kino.

 

            A no keia kumu aia ma na keiki a kakou e O ia nei ka nui o ka pa hola ana ae o ka ma'i lepera.  O ka hoolaio ana no nae hoi ia o ka olelo a kekahi haole i noho oihana aapuni ai no kahi manawa i hoike aku ai i ka mea imi mea hou (reporter) o ka Nupepa Call. "aole e loaa hookahi hanauna hou o ka lahui Hawaii o ka pau no ia, alila ua makaukau na mokupuni Hawaii, e like me na hua laau i pala maikai oluua o ke kumu laau, e haule iho iluna o na uha o Amerika e kali malie ae ana malalo o ke kumu leau."

 

            O ka lia no hoi poha ia o ka hapa nui o haole imi waiwai e noho mai nei, a una lilo maoli no na wahi kauna Hawaii o kakou e koe aku nei i pula kaumaka no lakou.

 

            He kumu manao nui keia o ka ma'i lepera e ai a humuhumu nei ia kakou, aole a pau na haina e pili ana ia mea i ka wa pokele, a no kahi wa aku e waiho hou ia aku ai imua o oukou.

 

NU HOU KULOKO.

 

            Oiai, ua waiho mai o  D. M. Punini Jr., i kona noho lawelawe ana no keia nupepa ma na ano a pau, nolaila, ke kauohaia aku nei na poe a pau he koena aie, e hookaa pololei mai ma keia Koana, a o na hookaa ana mawaho ae, aole ia me makou.  Ma ke Kauohai.

Mar. 28, 1892.

 

______

 

O ka la elua keia o Mei, ua hala ka ia ekahi inohinei.

 

_____

 

            Eia kakou ke hookokoke aku nei i ka la 11 o Iune.

 

____

 

            E hoonaue ae, malia he Puhi Ohe ke ka Ema Kuea i keia po.

 

____

            Na la Honolulu ka eh  ka paani kinipopo o ka Poaono n@, ia 16 ana puna puni @ue ia 8 wale no o kona kokoolua.

 

_____

 

            Ka ole e loaa na kuia, he eha mo kuahi e ku mai ana i keia pule, he elua mai ka hikina mai, he hookahi ma Kina mai, a o kekahi mai ke hema mai.

 

_____

 

            Ua hoopaiia kekahi mau kanaka elua ma ka Poaha i hala, oia o Hopukahi a me Kahalemauna, no ka hewa aihue moa.  He umikumamaha mahina hoopaahao o ka mua me na koina, a he unikumamalua mahina hoopaahao o ka hope.

 

____

 

            Ua lilo ae nei Hoike a ke Kuhina Waiwai i ka halepai o "Ka Leialii,"  ma o ke kumu la, o kana ke koho haahaa loa mamua o na halepai o ae.  He hoike ana mai keia i ka hiki i ke kanaka  Hawaii Ponoi ke hana a hoonee aku i ka hana imua no ka pono o kona aina makuahine.  O ka makou e kalokalo aku nei i ka opio hou, "mo@aimua a lanakila mai nana hou ihope, o oha auanei ka maka."

 

            Ua makaukau na mea paahana no ke wehe ana i kahi maku heihei hou iwaho, a makou i hoolaha mua aku ai a me he meai la i keia kakahiaka e hue ia ai ua wahi moku la mai ka lua ukan mai o ka Benimoa.

 

            Ma ka Pualima iho nei, ua hanau mai la na ka wahine a ko makou makamaka a hoaloha o ka oihana ulele hua kepau, oia hoi o J.W.  Mika@obe, he kaikamahine ui mopunepu, no ko laua kihapai ohana. He mea nani a meemae ka ka Haku i hoomahuahua ae la i ka nui o ae pou o ko laua hale, a aiai n@ hoi aole i a-lu-a iho na lala he@@ o he kino me he mea la, e palua a pakolu aku ana kau hoohua ana i mau opuu hou no ka oihana pai palapala, a mau no ke o ana o keia inoa iloko o ka oihana pai, oia hoi ke "Setiwa o ka oihana ulele uha kepau."

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Ua makemakeia na Lala o ka Hui Hooulu Lahui o Kaumakapili o akoakoa ae ma ka Pa Alii i ka la 3 o Mei, hora okahi, no ka noonoo ana kekahi hana nui.

E. M. KAHOOKANO,

Kakauoleio.

apr28

 

ILIO NALOWALE!

 

            Ua nalowale ma ka po o ka la 16 iho nei he wahi llio Nuiaunelana huluhulu kalekoa, eleolo me ke kookoo uaku, no ehku pule waie no. E lona no ka uku makana kupono i ha mea nana a hoihoi ma i ua wahi llio mahuka la ea kahi o

E. D. TENNEY.

Kihi o alanui Lunalilo me Peneaneola.

Aparila 19-lw dly.

 

HOOLAHA PA AUPUNI.

K@ ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele hewa. Lio @ eleele, elua wawae keokeo hope hem.  Kikokiko keokeo ma ke kua, kiko keokoe ma ka lae.  Hao kuni PK me kekahi hoailona ano e malalo pono ae o kela PK, uha hope akau.

 

            Lio k. eleele. kiko keokeo ma ka lae, hookahi wawae keokeo hope ak, keokeo nuku ma ka wawae ope ak. Lio w. ulaula, hookah@ wawae keoko hope hem, he keoko u@ku ma ka wawae mau ak. hao kuni VH wawae hope hem.  O ka mea a mu mea nona keia niau lio, e pono e kii @oke mai, o haiia na la ne 16, e kuai kudala aku ko au ke hiki aku i ka ia 28 o Aperila, 1802, hora 12 awakea Poanono,

D. KAOAO,

Luna Pa Aupuni,

Aperila 7, 1892 tf-d

 

HE HOOLAHA I KE AKEA.

 

            E ike auanei na ano lahui a pau, e no ho ana ma ke Aupuni Hawaii, mai na kane, wahine, a me na keiki; i loaa i na ma'i o kela a me keia ano, e nane mai i ko'u Koena hana, a na'u e hoopau aku in @ha@ha a ka ma'i maluna o oukou e na makamaka, he hiki ia'u ke lapauu i na ano ma'i a pau, ma'i iloko o ku opu, hu'i ke kino, aki iloko o ka iwi eha o ke poo, ma'iwahine a pela aku.  Mai hoololoh@ aku @ na hoa, hele mai hookahi hela @@@ elua, hele mai no a pau loa; he oluolu ka auhai, k@ hui me ia ma na kukai olelo ana; ua makaukau wau e palama mai i na kono ana mai mai no Mokopuni mai @@@ ka olou a me ka hi@@wawe loa, he makamaka a he lioalok maika no oukou e na Hawaii.

Owou iho no.

DR. LEONG KENG TONG

Helu 40, @uina o na alanui Kamika me

@o@@le, Honolulu, Oahu. Aug. 31 1v

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Ke papa @@ aku nei au i na ano kanaka a pau e noho aua ma keia Paeaina, a@@ e hoaie mai i kuu wahine mare ia ANE PAHIA ma ko'u mea @ ke papa pu ia aku nei no hoi, aole e malama ia e a o ka mea hooloho ole i keia, ala@@ e hoopii ia ana lakou na ke anawai oiai ua haalele kumu ole mai oia la'u.

            Owen no ne ka oiaio.

G.H. PAHIA

Honolulu, Maraki 2, 189@ mar. @@

 

Na PaikiNi Hou

 

Na Paikini Hou

 

O NA ANO A@PAU, E KINIKOHU AI O KE ANO AHIAHI @ LOAAAA NO MA KANI--

 

Chas. Fishels,

 

KIHI O ALANUI PAPU A ME@OTEL@

 

            Ka makouhal@kuai hoo@@@ nui, me o MR. CHAS J. FISHELS @@ @@@@@ @@@ wei hou loa ko makou, i loaa mai nei @@@ ka @@@@ @@@ @ @@@@ @@@ wale. @@ ma @@ makou @@@@@@ nei ae paa @@@@ @ @@@@@ ai o na @@@@@@ a luhioha o na @@@@ na @@@@ o na Kamalii

 

Na KINA@U   Na ALAPEA

 

Na KALAKOA Molina  Me @@@@@ S@@@@@

NANAHE o @@ ano he nui   A peia wale aku

E huoa pau la aku ana keia nau waiwai a ppau imua ou, aole hui o @@ wale o na

L@d@ kekahi, pau pu aku hoi me na keiki, @@@ o wae @@@ @@@ @@ @@@@

a kou puuwai, oia ka papa @@@@ @ Apua la, he @@@@ nei ka wai

@@@ i Mana.

 

E Hele mai i hookahi, a hele mai no a pau loa, mai ke nui a @@ @@@@

 

Chas. J. Fishels

 

350-tfd Halekuai alakai o noa kumukuai h@@@@@ loa.

 

HOOLAHA NO KA MANAWA.

 

EGANA & GUNN.

 

ALANUI PAPU, Na Hale Hou o BURUA MA, Helu 100.

 

MAI A MAHOPE AKU O KA LA EKAHI O APERILA, E HOOKE

 

LE ANA MAKOU I KA MAKOU KUAI ANA MA

 

KE DALA KUIKE WALE NO.

 

Ua makemake makou e hookaa ia na bila e aie nei ia makou me ia wa

 

E hoomau ia aku no ko makou kuai hoopau ana a hiki  ka la mua

 

o Aperila

 

I loaa ai hoi he kowa kupono no wa WAIWAI HOU o kela ano keia

ano he nui loa, i kupono hoi no k@

Kau e linohau ai:

 

Na Mikilima aulii,

Na Ribine hoohuelo,

Na Lei-a'i, na Silika pahee,

Na Paa Lole Huluhulu pahoo o na ano like ole,

Na Ka@imea o na ano a pau,

Na Paku nanahe no na moe e hoopulelo ai,

Na pale puka-aniani a me pale puka komo , e kinikohu ai ke nana aku,

Na Paa lole hoopumehana o na kama a kakou, hui pu hoi me ka panio

o na papale

 

Na Papale Kapu,

Na Papale hulu,

Na Eke pea lima,

Na Paiki ili palua i kupono no ka holomoku,

Na A'ikala o no ano a pau,

Na Kakini hoopumehana, o na ano ho aui,

 

A PELA AKU,   A PELA AKU.

 

HELE MAI HOOKAHI, HELE MAI ELUA, HELA MAI NO A

 

PAU LOA.   E WAE OE NOU IHO A KU I KE KOIIKOI.

ALAILA HIU AE LAWE NO A LILO

 

E hele mai a ike i naku @@ hoohaule nui ana a makou a kukala  aku nei i ke akea:

 

EGANA ME GUNN

 

ALANUI PAPU, HELU 100    @@-@@