Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 446, 4 May 1892 — Page 2

Page PDF (1.14 MB)

This text was transcribed by:  Christine Ahia
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

 

NA KOHO I HOOPAAIA.  

 

            E loaa no i na poe koho apau ma ke Keena o ka Loio Kuhina, a hiki i ka Poalua la 3 o Mei ma ka hora 3 o ka auina la.  no ke pai ana i ka Hoihe o ka Oihana ma ka Olelo Hawaii a me Beritania no na makahiki elua e pau ana ia ka la 30 o Maraki, M. H. 1892.

            E loaa no ka ano like no ke pai ana, a me na hooakaa@a piha apau, e pili ana, ke ninau ae ma ke keena o ka Loio Kuhina.

            Aole i hoopaa ka Loio Kuhina iaia iho e ae aku i ka mea koho haahaa loa, a ano koho e ae paha

            (Sg.)                W. A. WHITING

                                                Loio Kuhina

Ke@@a Loio Kuhina Apr. 28, 1892.

                        Apr. 29,    d--3ts.

 

HOOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.

 

_____: o:_____

 

He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pak@@ mai i pauku ho i ke Kumukanawai e kapaia Pauku 83.

            E hooholoia @ ka Moi a me ka Aha@@@@@ @ ke Aupuni Hawaii:

            Pauku @.  Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai @ @@@@ e heluhelu ia ai va Pa@@@@@

            Pauku 4@@  O na Bila Kanawai a p@@ i hooholoia @ ka Ahaolelo mamua@ @ @@ @@o ana i kanawai@ @ waih@ ia @@@ o ka Moi.  Ina e apo@e o@a@ @  @@kauio@oa oia, a ma ia @@@ e lilo @@ ia i kanawai; aka, ina aole oia i kaka@@@@@@ e hoihoi hou ae oia me na kum@ @@  !  o k@@@@ @@@@ @@ i ka Ahaolelo, a na @a Ahaolelo e kakau i na ka@@ o kona @@@@ ana @@ lok@ o k@ lakou @@@@ n@@@@ a e @@@@@ @@@ lako@ i k@ @@@@ @@ @@@@@@ @@ ma@@@@ o ia @@@ @@@ @@@@ @@@ on@@@@ ua i @@ K@@@@@@@@ ka @@@@@@@ pak@ @@@@@@@ i ko@@@ ka @@@@@@@@@@@@@@ k@ @@@@@@@@@@@@@@@ e @@@@ ho@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@ka@@@ @a @@@@n@@@@@@@@ mao@@@@@@k @@@@mai ke@@ h@@ @@@@@@@@@@@@ kuk@@ iloko @ @@ @@@@@@@ @@@@@@@ a@u im@@ @@@@@@@@@@ @@@@@@@@ B@@ mai ke@@ @@ @@@ @@ @@@@@@@@ ioko o @@ ia he @@@@@@ka @@ @ @@@li)  @@hop@ o ka @@@@@@ aku im@a @@ aiail@@ @ kanawai, me @@@@ @@@@@@ kukaui@oaia @ @@ ke @@@ @@@@  @le ka hoihoi ana @@@  @@@@@ k@ @@@@kuu @ i@ @@a o ka Ahaolelo @ l@@ pela, aole ae @@@ @l@ @ k@@ @@@."

            Pauku 2.  Ma keia ke ho@l@ii ia @@@ ka Pauku 36 o ke Kuu@uka@a@@@ a penei e heluhelu ia ai ua @@@ku l@@

            Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahhaolelo, he kane kupa oia no ke Au@@@ i hiki aku oia i na makahiki @@ iwakalua-kumanialia@, a i noho @@@ he Aupuni no na makahiki @@@@@, a he waiwai kona iloko o keia @@@@@ i kupono i ka au@@u i hiki @@@ i ka ekolu tausani dala ma@@@@ @@ o na hihia a pau, a i ole ia, @@@@@ makahiki kona aole i @mi @@@@@ e @@@@ haneri dala."

            Pauku 3.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 5@ o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 59.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina na he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina u hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na 'Lii@ a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae:"

            A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

 

            "Alua___He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhanie i @mi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau. a i ole pela@ ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."

 

            Pauku 4.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

 

            "Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."

 

            Pauku 5.  Ma keia ke @ooleli ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

 

            "Pauku 62.  O kela@a me keia @@@ k@pa o ko Hawaii Paeaina@ ina @@ Hawaii, Amerika, a he Europa @@ha ma ka hanau ana ina @@ @@@ @@ @@@ @ kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai @@@@@@ka mea i hoakakaia no @@@ @@@@ koho i na 'Lii@ a ua @@@@@ @ kona mau @@hau, a ua @@@@ @@ i no makahiki @ iwa@@@@ a i @@@@ ma keia Aupuni no ka @@@@@@ hookahi mamua ponoi @@@@  koho ana o i ike i ka @@@@@@@  @@@@@@ kakauli@a ma ka @@@@ Hawaii Enelani a Europa @@@@ @@ @anauia mahope mai o ka makahiki 184@ a ina ua ho@@@@@ kona inoa @@ ka p@pa inoa @@@@ ko@@ o kona @@ana e like @@ k@ mea i hoakak@@@ ma ke ka@@@@@@ @@ ila, @@ lo@@ iaia ke kul@@@@ @ @@@@@@ i hookahi balota no na i @@ makaainana a mau Luna@@@@@ an@ paha o ia apana: aka @@ o na olelo na k@ makahiki @@@@@ mamua ponoi iho o ke koho a@a a @e ka ike heluhelu a ka@@@@@ li@@ ma ka olelo Hawaii. @@eiani a Eu@@@@ paha, aole ia e piii i na poe e hoho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

           

            Pauku 6.  Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia.  Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

 

            "Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolelo i keia a me ke@a manawa o ha@a i na Kanawai ana i manao ai @a kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oihak@ mahiai a  me na oihana a hana paha @ lakou e lawelawe ai."

 

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ina ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaoleleo o ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890

 

                                                                                    CHARLES WILCOX,

 

                                                                                                        Kakauolelo.

                                                                                                feb 19 tf-d

 

HE MAU OLELO HOOLAHA.

 

            Oiai, ua lohe mai makou mai ka poe lawe nupepa o KA LEO, ua hookaa mua lakou i ka uku o ka nupepa no ka malama o Mei nei, nolaila, e kupono i ka poe i hookaa mua e kii koke ia Kaneaiakala, ina he oi@io ua hookaa mua lakou iaia. e koi aku i ke dala, a i ole e lawe pu mai iaia ma ke@a keena, i ike pono ia ka hoopono o keia haipule o ka hoomana kalavina a i ike ia hoi ka hana pono ole.

            Hookahi mea i maopopo ia makou, aole oia i hookaa mai i ko dala o ka mahiua i hala, a aole no hoi ona ike iki ia ma keia k@ena.

            Ke paipai aku nei no hoi makou i na hoa lawe nupepa e uku mua ana i na Luna o keia nupepa, e nana i ko iakou inoa ma ke kolam@ o ka poe hookaa mua.

 

KA LEO O KA LA@@.

 

NO. E. BUS@,

 

@@@@@@@@@@@@ a @@ Puaku.

 

POAKOLU. MEI 4, 18@2.

 

 

KA HANA A KA UWILA.

 

            Kekahi me nui a na kahunapule @@@@@ ; me na @ea ake ike e ho@@@ nei @oa kakou i ka manawa o ka @@pena oia no ka @@@koia o na w@@@na a pau o ka olelo a ke Akua i hoike a ma o Kana Keiki, a aia o na Kaula a me na haumana ma o ka Uhane Hemolele.

            Wahi a Daniela ma ka Mokuna @2:4   "E @@@@@oe, e Daniela i @@ Buke i na @@@@ a @ hoopili i ka Buke a hiki i ka hope: he @@ ka @@ @@@@ @@ a i@, a e mahuahu, ana no k@  @ke."  Ke ike pu nei kakou i k@ @@@@ o keia mau olelo, ua ahuwale ke ano @ na olelo o ka buke a Daniela wai mua a hili i ka @ope, @ i @a he mea kanalua kekahi, ua makaukau makou e wehewehe i ke ano o ka mea i kauoha ia ia Daniela no ia wa, oia hoi o kana ka wa@a@a i oa mea e hiki mai ano, a@a@ae na ka poe o @a manawa o ka hopena e ike i ke @ ano o na mea i hoike ia @ia.  Ua i@e i@ o ka p@@ lehulehu a ke ala mai nei ka ike i @@ ano o na @@@ i @@@ ia @@ mua.

            O kekahi @@@ @@@@@ao @a o kauwila.  He mea makou ia @a @@@la, no ka mea. he mea ma@e ke pa aku, aka, eia ka wa a ke Aku@ i olelo ai, e ike ia "na mea huna, a me na mea hohon@" o ka ike.  Ei@ ka uwila i keia manawa, k@ i@e ia nei, he mea hiki ke h@@@a i ka ma'i o kela a me keia ano, a o lilo i kauwa, no ka hoohana ana i na mea e pono ai ke kanaka a me kona noho ana.  Ke hoohan@ia n@e ka uwila, i mea e hoopaa ai i ka @@o o ke kanaka, i mea e hiki ai ke kamailio no kahi mamao ma ka uwila, no ka hooholo ana i na kaa alahao, i na moku moana, i na m@kini, m@ kahi o ka mahu, ke pani ia aku nei e ka uwl@a, a eia ke hoolilo ia nei i mea e hoomoa ai i ka mea ai a ke kanaka, i mea e make, a i mea e ola ai.  I keia mau la aku, he hoohana ia mai koe, no na alanui k@a mahu a alanui @ao o ke kulanakauhale o kakou nei

            Mawaho o keia mau mea i olelo ia, eia kakou ke ike nei i ka holo io a io o na kanaka ma keia poepoe honua e like me ka wanana i olelo ia he elua tausani eha haneri @ me iwakalua a oi aku.

            E na hoahanau, o kali anei ka lohe a he wa @ aku, oia i na hoike, a me na hoailona o ka hopena ke hookokoke mai nei, e like me ka o ana ae o ka lau opio o ka iaau @iku.  E hele mai ma ko makou halohalawai, i ike pono i ka io o ka olelo a me ke kumu e hiki ai i ka makapo ke kaakaa, a i ka pepeiao kokuli ke lohe

 

KA MEKINI ELI AWA.

 

            Mahope iho e kona h@ao ia ana, ua oleloia mai makou, ua hiki ole loa i keia mekini eli awa ke hana i ka hana i manao ia na ia mea e hana.  Ua hoao @ iho nei, a ua poloke, ua hana hou ia a ua poloke hou ne, a ua hiki ole ke eli ia ke one paa o ku nuku papau o Man@@ia.  He pa umi ka oi aku o ka nui o ka n@nahu e @@u ana i ka hoa ia no @@ kappua'@i @ ua mekini la, wan@@@ @ ka @@hu ana nai o ka papa @@@ @aa o ka n@@ @ awa.  Niu k@aa h@ he hiki ole : @ maoli n@ ke hoohana ia ma he wahi oni ki ko ka @@@@@.  He @@@@@ tausani i pau i @@@ @@ @@@@n@ @@ia me i na mekini waiwa@ ol@ @ Kalepo@i no keia ha@@, a @@ o he wahi pomaikai e @@aa ana.  I ka @@lia aku e poao @@@ keia mau dala, a ne kupono no i na lunamakaainana a me na 'lii k@h@ ka @ale Au@@lei@ @ nana ia keia @@u hana ho@@lolei apuka maoli nei.  I@a @a hewa, he p@@@ e hoihoi ia na ua Kuhina o hoihoi i ke poh@ o ke aupuni, oiai ua kamalii ka hana, a he liu kai loaa mai.

 

KE ANO O KA AUPUNI

 

            Mahope mai @ @e Aupuni @@@@ @@@@ ua noho hoomalu mai ke aupuni d@@@@@@@ (Democarata).  O keia he aupuni noho malalo o ka hoomalu @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@ o k@ @@@@ @@@ I@@@@@@@@ @@ @@@ @@ k@@@@@  loa e @a o @@@@ @ @@@ @@@@@@@ @ pela aku.

            O k@@a @@ lua o ke @@ o ke aupuni a he Akua i hoike mai a@ @@@ e kona lahui i wae ai.  i al@kai ua ko ke kanaka a@@o ana @@@ keia no.  Mahope iho o ke han@ @@@a @@@@ a ka @@hui @@@@@@@@ i ke @@@@@  ke Akua, ma@ alakai ponoi i ka lahui kanaka, ma o ke Kaui@, a@@ i koho ai no ka hoopono, a no ke aloha, e like hoi me M@@, i k@@@ @ea kanaka o ka lahui hookahi ke kanaka i w@@ ia a @@@ @@ @@@@@@@ @ i poo no ka lahui malalo ponoi o ke Akua.

            He makua maoli no ka @@@@ ana o ke poo, a he Akua i ku@@@@@@ @@, o koho ia ma o ka lahui, i lahui, i l@@@ ai kei olelo "o ka leo ka lahui, o ka leo no ia o ke Akua".  He ano ohana maoli no ka noho ana o ka lahui, a o ka mea i noho poo ua noho mai oia ma ke a@@ ke makua, a  e like me ka noho ana o ka ohana, pela hoi oia e kaa@a mai ai i ka pono a me ke kaulike o ka ohana malalo oea.  Malalo iho keia noho ana i ka ko ke Akua alakai ponoi ana i ka lahui.  Mahope aku o keia mau ano aupuni, ke aupuni democracy, ko ke Akua hooponopono ana; a me ke aupuni democracy (demokarata, ua lilo na ano aupuni mahope mai oia manawa, na ke kanaka, mamuli o ke alakai a ka hewa a me ka haak@i e hoop@ali ana i ko ke kanaka ike maikai.

            O ke aupuni demokarata, he aupuni ia i na e hana pono ka lahui, he aupuni no ia e haawi ai i ka pono a me ke kaulike, no ka mea, he aupuni ia i kukulu a i hookele ia mamuli o ka leo maoli o na makainana, i hoooili ia aku maluna o ka poe a lakou i koho ai mai ke poo i ka noho mana hooko, a me ke poo ma ka noho mana hookulukolo, a me ke poo o ka Aha hana K@pawai o ke Aupuni, a pela aku hoi, e kohoia ai ma ke koho ana o na makaainana o ka aina, i kela a me keia oihana poo a mana kuokoa, malalo @ keia mau mahele mui ekolu i oloioia ae la--ka mana Hooko ka mana Hookolokolo, a @@ ka maua Kau Kanawai.

            Ma keia mea e ike@a ai @. lilo ka mana i ka no@@@ pei, a o ke kumu maoli mai o ka mana o ke aupuni a@@ oia no ka lahui p@@@i @a hana ia ke kanaka, e ke Akua, a oia hookahi @ale no ka@ oi @e@ a me ka po@ o la@eiawe ana malalo o k@@a aupuni, a i na e mai ana kakou i ka i@ maoli o ka noho ana o @@@@ a me ka maluhia, alaila e imi kakou i ke aupuni @@@ @@@iaio o ke Akua nana i hana ke kanaka ke aupuni po@@ a pololei hookahi ma @@la a me keia noho ana a @ia no ka ke Akua euanelio i waiho mai ai i ke kanaka, mahope o ka @@ole ana ona mai @ela noho ana hoo@@@@ ponoi a ke Akua, oia h@@ e hoo@@@@@ e l@@@ hou ia @ @@@@, a ua ana @@ pono a me na pomai@@@ @ @@@@ noho ana, e like me ka @@@@@@@ o ke@a noho ana a kakou e @@@@@@@@ aku nei @ lo@@.

                                                                                                                           Aole i pau.