Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 447, 5 May 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

HOOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.

O

            He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Komukanawai a kapaia Pauku 83.

            E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:

            Pauku 1.          Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai e penei e heluhelu ia ai ua Pauku @:

            "Pauku 48.       O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi. Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, in a aole oia i kakauinoa, e hoihoi, hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a in a e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a nau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na aw a me na noole, a e kakau ua ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e noihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mau mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a @a peia, aole no ia e lilo i kanawai.”

            Pauku2.           Ma keia ke hooloii ia nei ka Pauku 56 ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 56       O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i @i malalo o eono @aneri dala.”

            Pauku 3.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la.

            “Pauku 5@. O kela a me keia kane @na o ko Hawaii Paeaina na he Hawaii. Amerika a ho Europa paha ma ka hanau ana a ina @ hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o @a poe koho o kona apana no ke koho ana i na ‘Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na ‘Lii a ua lona iaia ke kuleana e koho i na ‘Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae.”

            A o hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

            “Alua – He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, na loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho.”

            Pauku 4.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 63.      Aole noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai.”

            Pauku 5.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 62.      O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na ‘Lii, a ua hiki aku oia i na makahiki: he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii. Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840.) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana: aka na@ o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima @a ka olelo Hawaii, Enelani @ Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai.:

            Pauku 6.          Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou, ma ke ano he hoololi i na Kumukanawai la, a e kapaia. Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la.

            Pauku 83.        Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e h@ua i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia iuai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oih@k@ mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1800.

            CHARLES WILCOX.

            Kakauolelo.

            feb 10 tf-d

 

HE MAU OLELO HOOLAHA.

            Oiai, ua loho mai makou mai ka poe lawe nepepa o Ka Leo, ua hookaa mua lakou i ka uku o ka nupepa no ka malama o Mei nei, nolaila, e kupono i ka poe i hookaa mua e kii koke ia Kaneaiakala, inahe oiaio ua hookaa mua lakou iaia, e koi aku i ke dala, a i ole e lawe pu mai iaia ma keia keena, i ike pono ia ka hoopono o keia haipule o ka hoomana kalavina a i ike ia hoi ka hana pono ole.

            Hookahi mea i maopopo ia makou, aole oia i hookaa mai i ke dala o ka mahina i hala, a aole no hoi ona ike iki ia ma keia keena.

            Ke paipai aku nei no hoi makou i na hoa lawe nupepa e uku mua ana i na Luna o keia nupepa, e nana i ko lakou unoa ma ke kolamu o ka poe hookaa mua.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Pauku.

POAHA, MEI 5, 1892.

 

            Maloko o kekahi mau lono ano nui o na aupuni keikikane o Europa, o na huakai hoomakakiu a Geramania maluna o ka baluna maloko o na palena o kona enemi kahiko, oia hoi o Rusia, kekahi mau lono ano mui, a i lilo hoi i mea kaao nui ia maloko o ke kulanakauhale o Peteroboro, ma ka hapa hope o ka mahina o Maraki a me ka hapamua o ka mahina o Aperila. Ua hoike ae ua lono la, i ka ike ia ana o kekahi poe baluna, e lele ana i ka lewa maluna o na papukaua a me na wahi hoomoana o na koa ma Polani, a ua nui ko Rusia hopohopo no ke ahuwale o kana mau no’a huna imua o na alakai o na pualikoa o Geremania, ka poe hoi na lakou keia mau hana hoomakakiu mai ka poiuiu lani mai, ke kiekiena hoi o loaa ole aku ai lakou i ka poka keki ia aku.

            Aole he manawa pono ole no ka huakai kiu maluna o keia no baluu i imiia e ka noonoo a me ke akamai o ke kanaka, no ka mea e pono ana no i ka wa ino, a ina paha i ke ae a i ole i ka @ paha i alalo o ka ohi o ka pouli, wa like no a like; oiai he mau kukui uwila kekahi i hoomakaukau ua, a mamuli o ka ikaika o ko lakou malamalama, o ahuwale auanei elike me ke awakea kahi i makemakeia e ike.

            O ka mea kamahao loa no keia ano baluna i ike ia, oia no ko lakou hiki ana ke lele ma na wahi a pau o ka lewa elike me ka makemake o kona kapena, me ka pilikia ole i na makani aole uluulu o ka lewa, no ka mea, ua loaa i keia ano baluna ka ikaika e hiki iaia ke @ailata iaia iho me ka pelekana iloko o ka makani ino ikaika. Me ke kokua ana a keia ano baluna, ke hoomau nei o Geremania i ka makaikai ana i na aoao a pau o kaua @ a na lilo ia i mea o hookui@ ia aku ai ka manao o ka Bea o ka Akau no keia mau huakai ki@ a Geremania maloko o kona mau polena, nolaila hoololi oia i kana mau papa hoonohonoho, a me he mea la aole paha e liuliu loa na la mai keia manawa aku, a lo@e mai kakou, ua oni ae la ua Bea nei o ka Akau e rula aku i kona enemi me ka oi e na mea kaua, mamua o ka hoohui ana aku iaia e hakilo i kona mau aoao a pau.

 

KA HOPENA O KA HOOKIEKIE.

 

            Ma keia moku leta mai nei, a pela mau ne hoi ma na moku i hala mua, e lohe mau ia ana na hana a ka Emepera o Geremania. He kanaka opio keia, a ma ka nana, he he opip eleu piha naauao me na manao noeau. Ua hoao aki oia e hookumu i na nana hookele aupuni, me na mano maikai no kona lahui, aka, me ke ano hou a ka poe akahi no a lawelawe kino, ia mea, e alakai e like me kona makemake iho. Ua hookuu aku ka lahui a me na alakai o na aoao kalai aupuni o Geremania e hana aku oia, me ke kiai na@ i ka hopena o kana hana. Ua hana oia a hiki i kahi i komo aku nei e ouou e ao ia ka lahui ma na hoonaauao ana i ike ai he pono a i like ole me ko ka lehulehu makemake, ia wa ua kue mai nei lakou, me ko lakou mau alakai ma ka Ahaolelo o Geremania.

            Ma keia kakou e hoomaopopo ai, he okoa ka ka moopuna a Vitoria, a ke okoa hoi ka ke kupunawahine Emepera ona. He waiho aku ka Vitoria i ka hookele ana o ke aupuni, ma ka lima o na alakai non@ na kumahaua i makemake ia e ka hapanui o ka lahui, a no ia kumu, a lilo ai ka hapanui o ka Hale Ahaolelo, a o ka wae wale no ka ka Moiwahine i ke alakai o ka aoao nona ka hapanui o ka lahui, a nana o wae kona mau hoa hookele aupuni mai kona aoao ae. Aole nae pela ka Emepera opio; e hana an oia ma ke ana o ke aupuni mana o ke kanaka hookahi. O ka hua o keia mau alakai ana, ua ike ia ma ka oni malie o Beritania Nui, iloko o na hooni a me na kupikipikio o lahui a pau o Europa, a ma o keia kue koke ia o ka Emepera Uilama mau hana e kona lahui, Ke ma@ nei ke ao ia Vitoria, a ke a@wa nei hoi ka moopuna.

            Ma keia mau hana alakai elua o hiki ai i ka Moiwahine o Hawaii e hoo@a@aoia @ malama i ka leo o kona lahui, a’e ho@ i ko lakou mau makemake kupono e pue nei, no ka @ he alanui hoowahawaha ia ke kuu aku, a he mahalo ia ke ka hooku ana e like me ka loaa ana o @a leialii ma o ka lahui aku a iaia, no ka manawa i ike ia e malama pono ana i kahi mai o kona alii ana.

 

            Akahi no a ike hou ia ka ua Kukala@al@, k@ h@le la a kohu h@ iliili no kahawai ka @a@ku iluna o kaupo@ hale.

 

NUHOU O NA @

America.

 

            Ua hiki ia e Kaleponi @ kekahi oiai i oi aku ka ikaika @ o ka mea mau, o h@ni ana mai ka @kau a ka hema, i ke kakahiaka nei o ka la 19 o Aperila. Ua @i aku ka @i o ka poiao @a na Kaona o ua kuaaina mamua o Kapala@iko.

            Ua hoohanooia ma na kapa o k@ alanui nei e Va@avil@ na hale pohaku mai kela kihi a keia kihi. He mau hale niuihapa wale no keia.

            Ua hoohauao h@l@koa ia o Di@na a ke waiho ala m@ he puu opala la. Ma ka hora @:45 o ke kakahiaka ke oiai ana. Ma na wahi o ka aina @ hoo@ ana ia Di@, aoia he hale i pakele. Ua hoo@ kino ia kekahi a ua hoohioioi a kekahi.

            Ua loaa pu aku hoi o Woodlands a me Winters, a oia no ke komo mao nei na lono ma na uwea mai na kuaaina mai ma na @ona he lehulehu walu i loohia i keia @.

            Ua pio ka lewa ana a na p@ka hoohele o na uwati nunui ana manawa ma kahi kilokilo a ka oihana Aumoana ma Mokupa@i M@. O ka akahi keia o ke la@o hoopio ia ana o ke oiai.

            Pakele o Kapalakiko, i ka ma@a o ke oiai. Hookahi hale i hoohano@ ia. Ua haaiole na mea a pau maloko o na holele, a ua hele i ke alahele me ke lakou aahu m@po wale no, a he wa loihi ko lakou noho ana ma ke ala mam@ o ka hoi hou ana.

            Ua hoomaopopo o Porofesa Davidsonc ke kilo o ke Ana Ge@dsta Aekai, a ua ike oia, ua hiki mai ke oiai me ka haalulu n@i. O ka l@a keia o keia ano oial ana i hoomaopopo ai.

            He haunaele nui mawaena o ka poo aihue pipi a ma na ona, ma ke Teretori o Wyoming.

 

Europa.

 

            Ua ike ia i keia wa ka pilikia, mamuli o ka hoole hana a na paahana oli nanahu o D@rha@ia, i hoomaka ia ma ka la 12 o Maraki. Ua hooiki ia ka hana ma na pahana a me na hale hana hao ma M@k@borough, Enelani.

            Ua hauhili na hookele aupuni ana ma Geremania. Ua ilikia keia mamuli o ka hukiku o ka Emepera e hookele ia ke aupuni e like me kona makemake no ka p@ao o kona lahui. He nui na hookele hewa ana a ka Emepera, a nolaila, ua nohaha kona aoao. Ke manao ia nei e komo hou mai ana o Bis@aka. Ua hui ae ka poe Conservative, Katelika, Lahui Liberal@, Radicals, a me Socials, a ma lakou ke ku@ nei i ke aupuni.

 

NUHOU HOPE LOA.

America.

            Ua apono iho ke Komite o na aina e o ka Aha Senata, i na oiaio hoopaa mawaena o America a me Enelani.

            E h@l@ ana ka bila a Luna Senata G@y, @ papa loa ana i ke komo mai o ka Pake mai K@a mai.

            E hoi ana ka Moi The@