Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 448, 6 May 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

HOOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.

 

Me Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e puk@@ mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kaoaia Pauku 83.

            E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ka Aupuni Hawaii:

            Pauku 1.  Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a ponoi e heluhelu ia ai ua Pauka la:

            "Pauka 48.  O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi. Ina e apono oia, o kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hanai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahopeo ia noonoo hou ana a na hoaponoia ua Bila Kanawai noi e ka elua-hapakoiu o na noa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, a hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa na a @a e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana al@la e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau nana ana a nau, e hoomaop@ooia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na no@le, a e kakau ia ma ka @ moololo o ia Ahaolelo na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e noinoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka walhoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai. me he la ke kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai."

            Pauku 2.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai  i kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekoluu tausani dala mewaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala."

            Pauku 3.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 50 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 5@.  O keia a me keia kane ku@ o ko Hawaii Paeaina na he Hawaii, Amerika, a he Europa paha me ka hanau ana, a ina u hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mai auhau, a ina ua hookomooia i kona inoa ma ka papa inoa o @a poe koho o kona apana no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono o@ i ka koho i na 'Lii, a ua lo@ iaia k@ kuloana o koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me kela koho ana, ina @:"

            A o hooloii ia no hoi ka mahele olua o ua pauku la, a ponoi @ heluhelu ia ai:

            "Alua--He waiwai ponoi kona m@ keia Paeaina i kupono i ka auhauia i emi ol@ iho ka waiwai ia malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."

            Pauku 4.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 63.  Aole e noho kekahi a Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohola malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."

            Pauku 5.  Ma keia ke hoololi ia  nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 62.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no @a@e nana e koho i na 'Lii a @a hookae i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no k@ makahiki hookahi mamua penei iho o ke koho an@ a i ike i ka heluhelu a me ke Kakaulima m@ ka olelo Hawaii.  Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840.) a ina ua hook@ i kona inoa @na @ papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ko kuleana a hookomo i hookahi balota no na Lumainakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana: aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ihe heluhelu a kakaulima na ka olelo Hawaii, Enelani a Europa naha. aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

            Pauku 6.  Ma keia ke  pakui ia nei i ke Kumukanawai ke pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku @.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa o hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui palia i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana i @na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohalki a kaupalona i ka manawa o noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe lumahana oih@k@ mahiai a me na oihana a hana paha a lakou @ lawelawe ai."

            Ke hooia nei au na hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Neve@a@a. M. H. 1890.

            CHARLES WILCOX

                                    Kakauolelo.

t@b 19 tf-d

 

HE MAU OLELO @OOLAHA.

 

            Oiai, ua lohe mai makou mai ka poe lawe nupe@a o KA LEO, ua hookaa mau lakou i ka uku o ka nupepa no ka malama o Mei nei, nolaila, e kupono i ka poe i hookaa mana e kii koke ia Kaneaiakala, ina he oiaio ua hookaa mua lakou iaia, @ koi aku i ke dala, a i ole e lawe pu mai iaia ma keia keena, i ike pono ia ka hoopono o keia haipul@ o ka hoomana kalavina a i ike ia hoi ka hana pono ole.

            Hookahi mea i maopopo ia makou, aole oia hookaa mai ke dala o ka mahiua i hala, a aole no hoi ona ike iki ia ma keia keena.

            Ke paipai aku nei no hoi makou i na hoa lawe nupepa a uku mua ana i na Luna o keia nupepa, e nana i ko lakou inoa ma ke kolamu o ka poe hookau mua.

 

KA LEO O KA LAHUI.

 

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Pauku.

 

POALIMA, MEI 6, 1892.

 

Ka Uwea Telegarapa Moana.

 

            He mea hauoli no ka manao o ka poe o ke au noho moi o Liliu. ina he oiaie na hiuke i loaa mai, e hoonua hou ia mai ana kekahi mokuahi o Amerika Hiupuia no Hawaii nei, no ke a-na hou ana no ka lua o ka manawa i kahi maikai a kupono no ka hoopae ana mai ka uwea telegarapa moana e manao ia nei mawaena oia Aupuni a me Hawaii nei, a ua manao ia no hoi, o ke a-na hope loa ia ana keia, a hoomaka mai ka moe ana o ka uwea.

            O ka makou wale no e hopohopo nei me na kumu kupono, oia ka lilo ana na Hilo a ahai ka hanohano o ka hookipa aoa mai i ka uwoa-olelo moana mai Amerika mai, ma ke ano oia ke kiko waena ma Hawaii nei, a mai laila mai e loaa mai ai ka lohe a puni na wahi a pau o ka Pae Aina nei; ne ka mea ma kela a-na mua ia ana iho nei, ke ole makou o kuhihewa ua oi aku ka maulahi a me ka palekana o ka hoopae ana mai i ka uwea telegarapa ma Hilo mamua o ka hoopae loa ana mai i Honolulu nei.

            Ina @ lilo io ana keia kohokoho e ana i oia honua i moa oiaio, he mea pono e loaa ona uwea telegarapa kuloku no ka aina nei, nu ka mea he mea makehewa a pala ele no hoi kola hoopae ia ana mai o k@nwea olelo ma Hilo, ina aole @ hoomoe ia kekahi uwea telegarapa kuloko mawaena  o kakou nei, k@ wale iho no ka hoomahuahua hou ana aku i na moku lawe leta mawaena o Honolulu nei a @e Hilo i k@ keia manawa @ ike ua nei, e hiki ai ka lauaa leta pinepine ana i na manawa a pa@, a e hiki ai no hoi ke loaa koho mai ka lohe mai Hilo ma @ Honolulu nei.

            I @ makou m@ m@ i@ @ ana o @ @ @ ma @ @ o @  @ @ wale no a p@ loa o @ hana ole @ ka hoo@ ana i uwea telegarapa kuloke no ka aina nei.

 

Ke Koho Balota ma Kau.

 

            Ma ka malamaia ana o ke koho balota Lunamakaainana i wae ia o Kau, Hawaii ma ka P@ i hala, Aperila 30, no ka hoopiha ana i ka noho Lunamakaainana oia apana mamuli e ka apana ia ana o ka hoohalahala a O. K. Apiki o ka aeae Hoomaemae, e pili ana i ko Mr. J. N. Kapahu o ka aoao Li@la Hawaii kohola ana ma kela koho balota mua aku nei, ua k@a lanakila o ka pahu balota ia Kapahu e ka Liberala, a ua nuha ua apiki nei a kakou mahope.

            O ka nui o ko Kapahu mau balota oi mamua o Apiki i ka helu  ia ana o ka pahu elua, he 69; no ka mea he 192 ka nui o ko Kapahu mau balota a pau, he 136 i ka mahele ekahi a he 56 i ka mahele elua a o Apiki hoi, he 123 ona balota, he 98 i ka mahele mua a he 25 i ka mahele elua. Eo hou no i ka Lahui ia noho o loko o keia Kau Ahaolelo e noho mai ana ma ka hapa hope o keia mahina.

 

KE ANO O NA AUPUNI.

 

            Ua hala ae nei ka makou kamailio ana no elua ano aupuni--oia ke theocracy a me ke democracy.  Mahope mai o keia mau aupuni elua, ua kukuluia ke aupuni moi--monarchy.  Ma ka makou ana i hahui ai no na ano mua, pela no hoi makou e imi ai no ke ano aupuni moi, oiai o ke ana maloko o ka ke Akua olelo, oia no na ana hoohalike e loaa ai i ke kanaka ka io maoli o na mea a pau e pili ana i kona noho ana.

            Mahope iho o ka noho ana o na keiki a Samuela, ke Kaula, oia o Ioola a me Ahiaha, ua hooni mai la na lia a me na kuko. o ka naau haakoi iloko o ka lahui Iseraela.  O keia iho la na ka anoano mua iloko o Satana. mamua o kona hoao ana @ lilo i moi no na lani, a kipaku ia mai ai oia mai kahi h@olelo, a oia ia ma keia ao o kana hana mai o ka hoohaule mai i ke kanaka iloko o ka hewa, me ka manao @ hoopahua i ka ke Akua hana i hana ai, aka, he wa wale no @ kona i @e ia ai, a ke Akua hoi e hoomanawanui ai.  Na keia kumu ino i hooni ka naau o kanaka, a pela keia uluahewa o ka naau o ka lahui e ahu ana mahope o na mea a Solomona, i olelo ai mahope mai, he lapuwale na kuko na lia, ai hoakai a me na nani o keia ao.  He mau mea pau wale no, a he hookahi @o @ mau, oia ke aloha,--ka mea loahia hookah: ma ka lani a ma ka honua.

            Aka, ua haalole ka lahui i h@ aloha i ke Akua, ka mea n@ @ oia i h@, a ua komo mai la hoi ua hoo@ i ka @ o kanaka ma o @ a me kona mau @ a @ @ aupuni @ Akua @ ponoi @ puni, a e ka @ koho @ i @ ka lahui o noho i @ no lakou, o like paha me @ ka @ o kekahi aupuni koho ia @.  Ua koho ia iho la @ Sanle, mamuli no mae o k@ k@ Akua hoo@ ana mai i ke ka lahui mal@ aka, a ahoai kuhih@wa.

            I kumu no lakou o ike maopopo ai, i ka @ e ua m@ i hewa la a me ka olelo o na h@ i @ ia ola ka h@p@ @ k@ kanaka hoowahawaha i ke Akua, i @ olelo, @ hoo@ ana ia la@ maluna o na pilikia a pau, a me hona hoolawa ana ia lakou me ke m@ o ka honua a me ka maho@ @ na e ka noho ana, no hookahi wale no kumu ana i ao mai ai i ke kanaka --hoolohe iaia.

Aole i pau.

 

Ke Kimipopo ma Laha@.

 

            Ua lilo i ka hui kinipono o Lahainaluna ka hanohano o ka laua hoouka kaua nope ma ka Paoono i hala: Amerika 30, me "Ne Keiki a o Lahaina."  O kekahi keia o na paani maikai ana i ike ia ma ke kahua uiumaika popo o Lahaina, Maui, a ua apu'epu'e no hoi ka lilo o ka hanohano o ka la i na keiki o Lahainaluna, oiai aole kekahi mai keiki lae ula o ka hui Lahaina i komo nu ma keia paani ana.

            Ua hoike ae ka nou a me ka hopu popo o na aoao elua i ko laua makaukau piha a ua moni maoli ka haao o ke analua makaikai i ka lakou apakau ana i ka popo me he i'a la e lomi ia ana iloko a ka poho lima.  I ke kelu o ke komo ana a ka Lahainaluna, ua ekupe na keiki e Lahaina, nolaina ua loaa i na keiki o Lahainaluna he elima puni ai hana ana.  Ma ka hope o ka paani ana, ua loaa ia Lahainaluna he 9 puni kua ia 8 a kona hea.

 

HE MAU KANAKA HAKAKA.

 

            Me keia huakai mai noi a ka mokuahi Ma@ mai ka Homa mai, he mau haole kiela puupuu kekahi i kau pu mai nei malana o kona enaki mai A@ mea, elu o Joe Geddard a me Herb.  Geddard, no ka laua haukai no Amerika Huipula.  O hela Joe Geddard oia kekahi o ua kanaka akamai loa o A@ ma ia hana he hanai kuaha a e hele ana ala no ka hakaka ana me Joe MeAuliffe @ Amerika, a o kona hokoolua hoi, no kona hakaka ana me kekahi mea o ka papa heekahi elike me kona.

 

            K@panui ka hana a ka la i keia mau la.

 

            Ua malamaia ma Ho@ i ka po noi ka ha@ makahiki a ka Mai Waepa Kala@, a ua ke@ ma la halawai he mea @ mai hou no kela makahiki @ he@ noi.