Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 457, 17 May 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

NA KOHO I MAKEMAKEIA.

            E lawe ia no na koho ana ma ke Keena o ka Loio Kuhina, a hiki i ka hora 12 awakea o ka Poaha, la 19 o Mei, 1892, no ka hoolawa ana i ka Hale Paahao Oahu (Kawa) no eono mahina, e hoomaka ana mai ka Poakolu, la mua o Iune, 1892, me na lako i hoakaka ia i kuliko me na manawa a elike ka nui me ka mea i makemakeia.

            Na ka Ilamuku, a na kekaai luna aupuni e ae paha. ana e hoomaopopo ai, e kauoha aku, a ua ku i kona mana e mana a me ka apono ana.

            O ka helu i kakauia ma ka aoao o kekahi mau itamu iloko o ka Papa Helu, oia iho la ka ane huina nui i makemakeia no na eona mahina, aka o na mea'a pau i makemakeia e hoolawa ia aku no ia elike me ke kauoha a ka Ilamuku.

            E lawe ia no na koho ana no na mea a pau, a i ole no kekahi mahele paha, o na mea i heluia.

            E waiho mai ka mea e koho ana i na bona kupono no ka hooko pololei ana i na mea a pau ma kona aoao o ka aelike.

            E hoailona moakakaia na koho ana a pau me "Na Koho no Lako Halepaahao Oahu," a e sila ia hoi a paa.

PAPA HELU.

Poi, ma ka paona (oi a emi mai i ka     10,000

Bipi Hou, ma ka paona

Barena (Medium) ma ka paona no ka mahina, mawaena o     4,000 a 5000

Palaoa omoomo Hou ma ka omoomo

Kamano (uia) ma ka 6 a 7 paona o ka mahina

Ti, ma ka paona no 600 paona

Kope ma ka paona kope o Kona no 330 paona

Papapa ma ka paona keokeo a i ole he ulaula

Uala Tahiti ma ka paona

Akaakai ma ka paona

Raiki Heiu 1 avariga o 6 'eke no ka mahina

Auka Sopa ulaula ma ka paona

Ko Helu 2 ma ka paona

Waiu ma ke quafa

Na Paoale Laiki liilii ma ke kakini no 3 kakini o ka mahina

Ainakini Boiu ma ka i-a

Aimakini Haulaula ma ka i-a

Le pe'a Heiu 1 ma ka ia

Na Huluhulu moe liilii ma ka paa

Na Bakeke Hao no ke kakini 13 a 14

Na Pakini Piuia no ke kakini palua a me pakahi

Na Burumi na ma ke kakini

Lemi ma ka paona no 1 a 2 paona o ka mahina

Puna Pohaku ma ka paoao, no 1 a 2 pa ona o ka mahina

Na Kamaa Manoanoa Brogan ma ka 3 kakini paaliilii no ka mahina

Mauu Kaleponi ma ke tona

Oka Nu Kilani ma ke tona

Ili Poli Wawae

            W. Austin Whiting,

            Loio Kuhina.

Koena Loio Kuhina, Mei 9, 1892, may 11 7tsd.

HOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI

            Ae Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 59, 62 a me 63 o ke kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kaoaia Pauku 83.  E hooholoia e ka Moi a me ka Aha'olo o he Aupuni Hawaii:

            Pauku 1.  Ma keia ke hoololiia ei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a panei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

"Pauku 48, O na Bila Kanawai a pau i hoohoioia e 'ka Ahaolelo mamua o ke lilo ana i kamiwai, e waiho ia imua o ka Moi.  Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo. a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona 'aeole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou iakou i ka noonoo ana no ia mea.  Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-ha-pakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kaka'uinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai.  Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho aua ma ke kahea ana i na ae a me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai.  Ina e noinoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia, ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai."

            Pauku 2.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai.  a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 56  O ke Alii o ka Ahaolelo. he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu. a he waiwaikona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aolo i omi malalo o eono haneri dala."

            Pauku 3.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la.

            "Pauka 59.  O kela a me keia kane kuoa o ko Hawaii Paeaina ma he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina u hiki aku kona mau makahiki i ka iwakaiua. a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o ea poe koho o kona apana no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na 'Lii. a ua loua iaia ke kuleana e koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae:"

            A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e helulehu ia ai:

            "Alua - He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."

            Pauku 4.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai na pauku la.

            'Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i 'Lunamakaainana ma ka Ahaolelo. ina aole i kohoia malalo a kulike hei me na hoakuka ana a keia Kumukanawai."

            Pauku 5.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 62.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika. a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no ua poe nana e koho i na 'Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii.  Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840,) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ko kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana, aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima me ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

            Pauku 6.  Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku heu ma ke ano he hoololi i na Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i n Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e, noho ai maloko o ke Aupuni e ia poe limahana oihaka mahiai a me na gihana a hana paha a lakou e lawelawe ai."

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

            CHARLES WILCOX.

                        Kakauolelo.

            feb 19 tf-d

HOOLAHA AHA KIEKIE.

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Paeaina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o JAMES HARRIS o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Ono Inko, he makuakane no ka mea i mako, e o'elo ana ua make kauoha ole o James Harris i oleloia ma Honolulu, i ka la 16 o Aperila, 1892, a he waiwai kona i kupono he hooponopono ia, a e noi ana e hoopuka ia ka palapala lunahooponopono waiwai ia C. W. Ashford o Honolulu, nolaila,

            Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 31 o Mei, 1892, hora 10 o kakahiaka, ma Aliiolani Hale, oia ka wa i kohoia no ka hooloae ana i na noi la, malalo o ke keena hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia ke a ma ia wahi e hele mai ai nu poe kuleana a e hoike mai ina paha he kuana lokahi e hoole ia ai ua noi la.

            Kakauie ma Honolulu, Mei 11 1892.

            Na ka Aha

                        HENRY SMITH, Kakauolelo,

            may 13 3tsd.

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Pauku.

POALUA, MEI 17, 1892

            Aole o makou manao, he Aha Kuhina alualu naau-kake, a i ole he makapo paha ka Aha Kuhina o ko kakou Moiwahine, e ike ole ai i ka Lahui Hawaii; nolaila, ua makemake makou i na manawa a pau a makou e ike aku ai.  ua loaa ia lakou ka manawa kupono e hiki ai ke hapai ae i kekahi o Hawaii: Lahui a hoonoho ae ma kekahi oihana o kona aupuni, e ike aku ia lakou e hana ana ia hana.  A oiai ke waihe hakahaka nei ka nehe Lunakanawai Kaapuni o Wailuku, Maui, mamuli o ka make ana o Keoki Rikekini a me ke kanalua ia ana o ka mea o Lunakanawai Hoomalu A. N. Kepoikai, ke waiho aku nei makou i ka inoa o ko makou makamaka o ka oihana pai nupepa, oia o Joseph Mokuohai Poepoe, a na ka noonoo maikai o ka Aha Kuhina e kaupaona mai, ina paha ua kuhihewa makou.  Ma kahi o ke ana kaupaona, mai poina i ka lunakanawai o Hana.  No makou ino nae, me ka hookamani ole ke olelo ae nei makou, he kanaka kupono o Mr. Poepoe no ka hoopiha ana i ke kulana i hoohakahakaia, a he kanaka no hoi i makaukau ma ke kanawai.  O ka makou e paipai aku nei, e hoao, a na ke ano o kana mau hana e kuailo mai nona iho.

Ko na Aupuni e Kulaua ia kakou

            Ua lohe mai makou, ua hoike ae ke Kuhina Nui o ke aupuni Amerika, aole lakou e komo ana iwaena o na hana hookele a ka lahui Hawaii e pili ana i ko lakou noho ana.  O keia kulana e na aupuni e me he la, e hoike mai ana i ka uluhua i ke ano o na hana o keia aupuni o keia manawa, a e ano ka mai ana na ka poe e noho ana ma Hawaii nei i hana a e malama no ko lakou pono.  He mea maopopo wahi a ka lohe, ina no e hoololi ia ana ko kakou aupuni i aupuni alii koho, aole no ia e hana wale mai ana.

Ke Aupuni Repubalika.

            He nui ka poe e makemake nei e hoolilo i keia paemoku i Mokuaina no Amerika Huipala. a he oi loa aku hoi ka poe e makemake ana e lilo i repubalika.  He mea hou keia, no ka mea, he lahui aloha keia i kona noho ana kahiko, He mea maopopo loa he kumu ko keia loli o ko ua kanaka noonoo ana.  Oia ka ninau haohao a kekahi poe e ui aku nei kahi i kekahi.

            Ma ka haiolelo a na alakai, e kamailio nei ma na halawai akea, ua ulu mai keia ano hou a ake e leli ko kakou aupuni i repubupalika mamuli o ke ano e o na hookele ia ana o ke aupuni Hawaii i keia wa, a-mau ua hana a ke poo o ke aupuni.

            Ua hoike ia ae he mau ????? mamua aku nei, eia ko kakou Moiwahine, ke alakai ia nei e kekahi kanaka o na aina papapa o ka Hema, o ka Paemoku liilii o Paemoku, a ua hooliloia mai oia i kona Aha Kahina i mea ole.  Ua olelo ia mai makou, i keia mau pule aku nei, ua hele aku ke kuhiwa aui e kamailio pu me ia me kekahi mea, a ua kuhikuhi ia mai oia e hele i ua kanaka la o ka aina lelewa o kamailio pu ai no na mea e pili ana i kana hana me ka Aha Kuhina, no ka pono o ka lahui.  O keia iho la kekahi mau hana a me na hana e ae a ka Moiwahine e hana nei, e hoike ana i kona hoowahawaha i ke kanawai a i kona kulana hoi, he luna aupuni nui no keia lahui.  Ke lohe ia nei keia mau hana a ka Moiwahine e na kanaka Hawaii a me na haole a ua lilo i mea hoowahawaha ia e na lahui like ole e noho ana ma Hawaii nei.  Malalo o keia mau hana, a mamuli o ka ulu mai o ka naauao o ka lahui i ke kalai ia aku me na hoomalamalama naauao e pili ana i ko lakou kulana a me ko lakou kuleana, he lahui a he aupuni. 

            No makou ponoi iho, ua mahalo makou i keia aapo o ka lahui i keia kulana hou.  He hoike maopopo ena mai ia, eia ka lahui ka hoomaopopo nei i ka waiwai ole a me ka hoopoino maoli ia no o ko lakou noho ana he lahui mamuli o na hana ahuai a hoohemahema o na 'lii aimoku i ka pono, ka pomaikai a me ke kuokoa o ka lahui oiwi o ka aina.

            Ina o ka manao maoli keia o ka lahui e ohohia mai nei.  alaila, he hoailona keia e hoike ana eia na Hawaii ke oni nei imua e like me na lahui naauao e ae o ke ao nei, e hoi hou mai ko lakou kuleana paa,  oia hoi ke kulana aupuni democarata.

NA MEA HOU MA KOHALA.

            Eia ke pulumi ia nei na mai lepera o Kohala nei, a ke ohi pu ia nei ka poe i hoohuoi ia, kane, wahine a me na keiki.  Aia keia poe ma Kapaau e nana ia ai a o ka poe mai, o lakou ke lawe loa ia, koe mai hoi ka poe aole i hooia ia ka mai.

            O kekuhi mea hou, oia no ka ona o na makai nana e lawelawe ka hana o ke aupuni.  He mea hoohilahila loa ka ike ia ana o na makai i ka luai hele ma ke alanui ka ua mea he ona.  He kupono na makai, a me ua luna aupuni no a pau, e malama i ka noho'ua maemae elike me na kanaka i noho ma ia ano i wae ia no ka inoa maikai.

            Ua hoohoka ia na makai e kekahi Pake i hopu ia no ke puhi waiona.  No keia hoohoka ia, ua hopu wale ia aku la no ka Pake haku hana o na pake, a no ka hoopilikia o keia mau hana, ua ae mai la ka Pake, wahi a ka eleleia e aku aku i ke kei he umi dala, i ka leaa ana o keia mau dala, hopu ia aku la ka haku hana o na Pake no ke kipe.  Ina he oiaio keia mau hana he mau