Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 461, 23 May 1892 — Page 2

Page PDF (1.10 MB)

This text was transcribed by:  E K Soares
This work is dedicated to:  Waolele Laulele Previer

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

HOLOLI I MANAOIA NO

KE KUMUKANAWAI.

            He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kapaia Pauku 83.

            E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:

            Pauku 1.          Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            "Pauku 48.  O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi.  Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo hou ana no ia mea.  Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ma e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana alaila, e lilo no ia i kanawai.  Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai.  Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona alaila e lilo no ia i kanawai me he la he kanawai i kakauinoaia e ia ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai."

            Pauku 2.          Me keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahaolelo , he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kuniamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono baneri dala."

            Pauku 3.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 59.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana a ina ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka luna inoa o na poe koho o kona apana no ke koho apa i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila ua kupono oia i ke koho i na 'Lii, a ua loaa iaia ke kuleana o koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia noho ana ina nae:"

            A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

            "Alua- He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i a emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela,, ua loaa maolli laia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haeri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."

            Pauku 4.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai uapauku la:

            "Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ina ka Ahaolelo, ina aole i kohola malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."

            Pauku 5.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            "Pauku 62.  O kela a me loaa kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na 'Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua penei iho o ke koho ana, a i ike ka heluhelu a me ka kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila no loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana, aka nae o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumuka wai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

            Pauku 6.          Ma keia ke pukui ia nei i ke Kumukanawai he pauku heu ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

"Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oih@@@ mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e kookahiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ko Aupuni o ia poe limahana oihak@ mahiai  a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai."

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba.  M. H. 1890.

CHARLES WILCOX.

Kakauolelo.

feb 19 tf-d.

 

HOOLAHA AHA KIEKIE,

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Paeaina.  ma ka hooponopono waiwai.  ma ka hana o ka waiwai o JAMES HARRIS o Honolulu, Oahu i make kauoha ole.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Ono lako, he makuakane no ka mea i make, e o'olo ana ua make kauoha ole o James Harris i oleloia ma Honolulu, i ka la 16 o Aperila, 1892, a he waiwai kona i kupono ke hooponopono ia, a o hoi ana e hoopuka ia ka palapala lunahooponopono waiwa, ia C. W. Ashford o Honolulu, nolaila.

            Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 31 o Mei, 1892, hora 10 o kakahiaka, ma Aliiolani Hale, oia ka wa i kohoia no ku hoolohe ana i ua noi la, maloko o ke keena hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia wa a ma ia wahi e hele mai ai na poe kuleana a o hoike mau ina paha he kumu kekahi e haole ia ai ua noi la.

Kakauia ma Honolulu, Mei 11, 1892.

Na ka Aha:

HENRY SMITH, Kakauolelo.

may13 3tsd.

 

KA LEO O KA LAHUI

JNO. E. BUSH

Lunahooponopono a me Puuku.

POAHA, MEI 23, 1892

 

Na Hoopii Aupuni ia Wilikoki, Akepoka, Bipikane a me Makamu.

            Ma ke kakahiaka Poalima aku nei, ua hoopukaia ae la ka Palapala Hopu no ke kipi a me ka ohumu kipi o Hon. R. . Wilikoki a ma J. W. Bipikane, a me Mr. V. V. Akepoka, a me kekahi poe haole a mau Hawaii.

            Ua loheia ae o ke kumu o ka hoopii oia no ke kipi a me ohumu kipi, mamuli o ka hoohiki ana a ka Hamuku a me ka Loio Kuhina.

            Ua hoopahaohao ia ke kulanakaahale i keia mau hopu oiai aole he mau mea i ike maopopo ia e pili ana i ke kumu hoopii - koe wale no na olelo a kekahi poe hoomaopopo ole i ke ano nui o ka lakou mea i olelo ai.

            He oiaio, he nui na olelo akea ma na halawa, e alewa ana i ka Moiwahine ma kona ano he poe aupuni no keia lahui, na kano mau hana a me ke ano o kona wae ana i na luna aupuni a me ka maikaiole o ka hookele ana a keia poe i ke aupuni.

           

Halawai a ka Hui Liberala

            Ua akuakoa ae ka Hui Liberala ma ka Poaha @@@ 8 p.m.  Mahope o ka heluhelu ia ana o ka moolelo o ka halawai i hala, a apono ia.  Ua waiho mai ka Peresidena i keia mau Olelo Hooholo a i apono lokahi ia mahope iho.  Oia keia:

            o KA MEA, ke hookoke mai nei ka manawa o ka hana Ahaolelo, a no ka mea ua kupono e hoike akea mai ka lehulehu ano i ko lakou manao e pili aha i ke kulana o ka aina, a e hoolaila i na kumuhana a lakou i manao ai na ko lakou mau Lunamakaainana e hooko maloko o ka Ahaolelo e kiki mai ana.

            A NO KA MEA, na hoohelo a ua kukala ae ka Aoao Lahui Hawai'i Liberala i kekahi kahua o ka Manao Kalaiaina no lakou na lele i kohoia e ka aoao i hoohik@a e ku a e hapai aku;

            NO KA MEA, o ke kulana o ko ka lehulehu mau pomaikai ma Hawaii nei aole ia i kulike me ka makemake o ka Lahui Hawaii, mamuli o na mea i hanaia mai maluna o lakou ma keia Kumukanawai kipi o ka 1887, ma na kumu o ko lakou hoonele ia ana i ka pono koho balota mamuli o ke Kumukanawai kipi o 1887, mamuli o ka mea maopopo i hooholoia o ka poe e noho nei i keia manawa ma kahi mana e hoomauia aku keia hoonele pono koho balota ia ana, a mamuli pu kekahi o ka makaukau ole o ka Aha Kuhina i ka hooponopono waiwai aupuni, a me ka pili wale i na aoao kalaiaina o ko kakou mau aha hookolokolo a no ka ikea hookuku hoonahoa a hoihoi ole ia mai o kekahi kanaka Tahiti oluolu he mana mahope mai o ka Noho Alii;

            Nolaila e hooholoia:  1.  Ke kaumaha nei na Hawaii ponoi ka hana pono ole i hana ia maluna o lakou mamuli o na haole, ma o ka elau o ka pu, a me na manao kuee lahui i hoike ia i ka lahui Hawaii i ke kau koho balota i hala.

            2.  Ke hoike nei keia halawai i kona kupaa a moekahi i ke kahua manao kalaaina o ka Aoao Lahui Hawaii Liberala, a i na kumuhana lehulehu i hoike ia maloko olaila, a e kaunui aku maluna o ka Ahaolelo mai me lakou no ka hoikaika ana e loaa kekahi aupuni maikai i oi aku.

            3.  Oini o ka pilikia mua o keia lahui oia kekahi Kumukanuwai hou, e hoihoi hoa ana i na kanaka o ka aina i ko lakou mau pono piha, a e ae ana ia lakou e loaa aku kekahi mana hooponopono oihana ana ke koho ana o ne luna aupuni nui o ke aupuni, nolaila  ke hilinai nei makou i na 'Lii a me na Lunamakaainana o keia aupuni e haawi i ko lakou hoomaopopo ana i keia mea i ka wa mua loa e hiki ana, a aole e hoopau i ko lakou halawai ana mamua o ka loaa ana o kekahi kumukanawai e like ao la me ia:

            4.  O kekahi hana kupono hou uku oia no ka hooponopono hou ia ana o ka Oihana Hookolokolo, a ma keia ke oahewa nui makou @ ka Aha Hookolokolo Kiekie a e hoike maopopo aku ana aole o @@@ kou hilinai i keia Aha Hookolokolo Kiekie o @@@ me kona ano o ku nei @ keia wa mamuli o ka hoike pinepine mai o na hea oia Aha i ko lakou komohia me na @an: kalaiaina, a me ka hooluolu ana ma ka lakou olelo ho holo i ku oia i na kumu kupono a maikai ole a lakou i haawaiho nei e kokua ana i kekahi o na aoao kalaiaina a lakou i hoike akeu ai ua aloha iakou, a ma ia ha na ana e hoopono ana ua ku i ke kanawai kekahi koho balota na e hoonele maoli ana u@@ ia halia i ka pomaikai koho balota i na Hawaii maniuho @@ balota pai ia ma kekahi olelo malihini, i maopopo ole ia lakou.

            5.  ke koanui aha @@@ @@@@ e lawe mai ana na 'Lii a ano ae Lunamakaainana i kekahi, olelo hilinai ole i keia Aha Kuhina i kela wa koke iho, ka poe i hoike piha mai i ko lakou makaukau ole, a i hilinai ole ia e ka lehulehu.

            6.  Ua kaunui makou e lawe ia mai ana he hoopii luna nui i ka Aha Kuhina a i kekahi paha o lakou, no ka hooko ole ana o lakou i ke kanawai ma na hana he lehulehu wale, ka oi aku ma kahi e pili ana i ka haawi ana i na hana a ke aupuni a me na kuai ana hoi i oi ke kumu i ka $500, @@@ na koho akea ana; no ka oiaio oia mea oia no kekahi mau mea i hanaia e ka hunona o ke Kuhina Waiwai, kekahi alii no noi o ke aupuni, ma ka loaa ana ia ia o ka hoolawa ana o ko aupuni i kekahi keena waihona dala no ke aupuni no na dala e like me kona makemake ine ka paio ole ia mai e na agena e ae o ka poe hoolako waihona pahu hao; a ma ka haawi ana o ke Kuhina Kalaiaina i ke pai puna ana o na rumi hao waiho dala la me ke koho akea ole ia e like me ka manao o ke kanawai; ua oi wale aku na dala mamua o ke kupono ma ia mau hana a he kupono na dala oi wale i eooliloia e hoihoi hou ia i ke aupuni:

            7.  Ke kuhalahaa nei no hoi makou i ke kulana o ke komo ana o na luna aupuni lehulehu ma na wahi kiekie, ka oi aku o kekahi poe maloko o ka Oihana Loio Kuhina a me ka Oihana Waiai - Loio Kuhina a me ka Oihana Waiwai - ma na mea i papa ia ma ke kanawai ka hoopae opiuma malu, a me na hana ulupuni ohewa o ka piliwaiwai, na hana i manaoia ua hookuukuu ia e ka oihana makai mamuli o kekahi pono dala i lona aku; a ke kahea aku nei makou i ka Ahaolelo e imi piha aku lakou me ka hopo ole i keia mau haha kue kanawai, a e hoopai iho hoi i na mea a pau i loaa aku i pili iki i ka hoopae malu opiuma, lawe kipe a hewa e ae oia ano.

            8.  Ke kau nui aku nei makou i ka Ahaolelo e hoohala iho i kekahi kumu hana hooponopono i na loaa a me na lilo i kulike me na loina o ka manawa a me ka aina, ma kekupaa ana i na hoolilo akahai ana a hoemi ana i na hoolilo aupuni a @@@ uku kiekie o na luna, e hoomaka aku me na uku momona, aole hoi ma na uku liilii, a ke kau nui aku nei makou, o ke kumuhana ka hooka@like ana i na auhau aupuu a pau, a ka Aoao Lahui Liberala, oia ke hooko ia @@@, a ina ike ia aole e hiki ke alo i ka hoonui ana i na auhau, ke manao aku nei makou e hana ia no maluna o ke kumu he@@ o na waiwai a me na loaa makahiki o ka po waiwai, aole hoi maluna o ka poe ilihuna a me na mea i kupono maoli i ke o'a:

            9.  Ua minamina makou i ko ka Moiwahine hoohaahaa ana i ke kulana ihiihi o ka Noho Moi, ma ka ae ana i kekahi kanaka Tahiti hupo e lilo i mea hoowahawahaia ua kona kulana he punahele no ke a @ alii o he alakai no Noho M@@ @@ @@.