Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 468, 1 June 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

HOLOLI I MANAOIA NO

KE KUMUKANAWAI.

------:o:-------

Je Kanawai e hoololi a ii na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke kumukanawai, a e pakui ma ii pauku hou i ke Kumukanawai a kapaia Pauku 83.

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahalelo o ke Aupuni Hawaii:

Pauku 1. Ma keia ke hoololiia @ei ka Pauku 48 o ke Kumukana@, a penei e heluhelu ia ai ua Pau@ la.

“Pauku 43. O ua Bila Kanawai @ pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi. Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau in a kumu o kona @aeole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-ha-pakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana in a ae a me na poole, a kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hole i ka Bila Kanawai. Ina e noihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kukauiuoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai.”

Pauku 2. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

“Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia in a makahiki he iwakaua-kumamalima, a in oho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai ken a iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawano ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala.”

Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

“Pauku 59. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina na he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina u hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kena inoa ma ka papa inoa o ua poe koho o kona apana no ke koho ana in a ‘Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho in a ‘Lii, a ua loaa iaia @ kuleana e koho in a ‘Lii o ka Ahaolelo i kela a me kela koho ana, ina noe:”

A e hoololi ia no hoi ka mahele elua e ua pauku la, a penei e holuholu ia ai:

“Alua—He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka au hauia i emi ole ihe ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawalio ae o na hihia a pau, a i ole pela, na loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono honeri dalai  ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na moa o ka poe kupono i ke koho.”

Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

‘Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai.”

Pauku 5. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai o like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho in a ‘Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia in a makahiki he iwakalua, a in oho ma keia Aupuni no ka makahiki hookah mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840,) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o nap o@ koho o kona apana e like me ka mea i hoakakkaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookah balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookah @ ana a me ka ike heluhelu a kakau lima ma ka olelo Hawaii. Enelani a Europa paha, aole ia e pili in a poe e noho ana ma keia Aupuni i ka Manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inea a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai.”

Pauku 6. Ma keia ke pakui ia ne ii ke Kumukanawai he pauku hou ma kea no he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku ia:

“Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolele i kela a me keia Manawa o hana in a Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana in a kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookah a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana in a hana oihana Mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hookaiki a kaupalena i ka Manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oihaka Mahiai a nae na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”

Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o Ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

            CHARLES WILCOX,

                        Kakauolelo.

            feb 19 tf-d

 

KA LEO O KA LAHUI.

 

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuka.

 

POAKOLU, IUNE 1, 1892.

 

NA HUNAHUNA O KA HALE.

 

Ua hooike mai kekahi mau hoa o na Apana Kuaaina, o ka mea nui o keia kau iloko o ko lakou manao i noonoo mua ai, oia e hoopau i ka olima ana.

 

Ua hooni ae ka Hon. Kamauoha i ka noho o ka Hon. C. W. Ashford ka moho Liberala e like me ia. He mau h@ keia e hoike ana, no ka auna like o Kamauoha me Waita ma.

 

Eia ka poe maa i ka aihemu ke piepiele ne ii ko hai pono i loaa ko lakou pono ponei iho. Lapuwale o na lapuwale.

Kea o aku nei ka W. O Kamika mau hana i kea no o ka misionari io, oia hoi ka hoopono, i ike ai o H. P. Balauwina aia oia ma ke alanui palahalaha e naku la.

 

Ua poina kekahi mau hoa Lunamakaainana, i hele mai nei lakou no ka noonoo ana i ka pono o ka lahui, a eia lakou ke lapulapu nei no ke lakou pono iho.

 

Ua waiho mai ka Hon. Kanealii i ka hoolaha e lawe mai ana oia i bila kanawai e hoihoi ia ka Aha Hookolokolo Keapuni ma Wailuku. Ua mahaloia keia manao e ka hapanui o ka Hale.

 

Ua waiho mai o Koahou he hoolaha e lawe mai ana oia he bila e hoopoe wale ia main a laiki o na aina e me ke dute ole. O keia ka mea e hoi nou ai o na aina wai o Hawaii ne ii mau loko akaakai. He pepehi ana keia i ka waiwai e loaa ai kahi waiwai i ka aina o ke Hawaii, i mea e hoowaiwai hou aku a ii na haku mahiko nana e wili ka ai o na haku.

 

Ka Haielelo a Hon. J L Stevens.

 

Ma ka Poakahi la hoomanao o ka poe make, ua hoiolelo a eke ku@na Amerika, a iloko o kona haiolele ana, ua paka mai kekahi mau manae kelakela a hohonu a makou i hoohalike ole ai elike me ia mamua. Me he ia ma kekahi o kana mau olelo e ao mai ana oia i ko kakou aupuni, i ke kulana a ke aupuni e malama ai nona iho i mea e lanakila ai oia, a o ao mai ana hoi aole he kupono e hepu wale ia na kanaka o ka aina ma ke kuko a manao koho wale ia aku me ka hana ole ia o ka hewa.

Penei kana olelo e pili ana ma keia wahi; “Ma ka aoao o Aberehama Linekona, e ku ana e Rowada, Chase, Stanton, a me ko lakou mea hoa i hoomanao nui ia.

Ma ka Ikaika o ko ke aupuni hoomaapopo ana i kona kulanu hoopono, ua hana aku ke aupuni i ka @ hiki iaia i mea e ale @ ka p@ nui e ulu mai @, @li e na kumu he hoomanawanui a he oluolu. Aole i hooweliweli ae i kekahi mea; aole i kauoha e hepu wale i kekahi mua: aole eia i hoomaka ma ha hoopiha ana i kena mau halepaahao me poi i manao waleia e hona hewa ana. He hoailona ia o ka nawaliwali o ke aupuni, a he hahai ana i ke alaaui i alahula i ka hele ia e na aupuni hookaumaha wale, kupono ole i ke a@o o na lahui i hoomalamaiamaia, ke alanui i ike ia he oi aku ka poino mamua o ka ike nui he pomaikai.”

He nui aku na olelo hoolaaiamalama in a hana hupo a ko lakou aupuni e alakai hewa ia nei, a e u@puni aku ana no makou i ike pono mai ai oukou i kea no o na uana o na aina e ke hoohalike ia me keia.

 

KAU AHAOLELO O 1892.

 

LA HANA 2.

Poakahi, Mei 30.

Akoakoa hou na hoa o ka Hale, hora 10 A.M. Peresidena Woka ma ka noho. Pule o Rev. Ioaepa, heluheiuia ka moolelo o ka halawai i haia, aponoia.

Hoike mai ka Peresidena, o ka hana imua o ka hale ia Manawa, oia ke koho ana in a luna nui o ka hale, e hoomaka ana mai ka Hope Peresidena mai.

Ua hanaia pela, elike me keia: Hope Peresidena J. Kauhane; Kakauolele C. J. McCarthy; Mahele Olelo W. L. Wilikoki; Kahunapule J. Waiamau; Makai F. J. Testa; Eleie Isaac F. Sherwood; Pulumi Hale, Okuu Piikoi.

Mahope o ke Kohoia ana o na luna o ka hale, ua heluhelu mai ke Kakauolelo he leta mai ka Hui Malu (De Long Post) e @oloai mai ana in a hoa e home pu aku iloko o ka hoomanao ana no na kea aloha aina o Amerika i make ma ia auina la mauka o Maemae. Waihoia ma ke pakaukau.

Waiho mai ka Peresidena i ka papa inoa o na Komite Kumau o ka Ha’e, elike me keia malalo ino:

Komite o ko na Aina E—E. C. Makapolena H. P. Balauwina, J. Nawahi, J. K. Kaunamano a me C. O. Berger.

Komite Hookolokolo—P. Numana. W. O. Kamika, Wm. Waita, A. P. Pitekona a me C. W. Akipoka.

Komite Waiwai—H. P. Balauwina, E. C. Makapolena, J. A. Akina, K. M. Koahou a me L. A. Kakina

Komite Ola-W O Kamika, R R Haina, D W Pua, A Iana a me J N Kapuka.

Komite o ka Oibana Koa—W. H. Konowela, W. Y. Hena, J. W. Pipikaua J. Anad@na a me Kama@ha.

Komite o na Aina a me na Hana Hou—L A Kakina W. C. Waila, J A Kamaki, A Darea a me R W Wilikoki.

Komite Kalena, Mahiai a me Hana Kuloko—W C Waila, A S Wilikoki, W @mena, Keoni Ina a me A Iana.

@ @ a me P @

Komite o na @ Baga, K@i Ina, J. @ Kamauoha a me A B W@

Komite e na Rula—C W Ak@ ka, T S Nahiau, A Kaohi, J K Kaunamanao a me J M@.

Komite Papa Inoa--@ D W@rige, J E Buki. O P K@ @ K Pua a me W Walta.

Komite Pe’i—J @ S Wi@ma, W H Komewela, J H Waip@, Koahou a me J E Beki.

Komite o na Hoopii @--J. S Ma@; L W P Ka@li, S K Aki, J R Io@a a me A P Pet@.

Noi mai o Ka@, e @ komite o elima lala me ha w@ ana i ka pane imua e ka M@ na no kana hauelele @ h@.

Kapae ia na rula malalo o @ aponoia ana o ke nei a Ku@na Wilimana.

He kanawai e hoo@le a@ $2000 no ka uku ana i ka @ e na mahele olelo a me na hoike o ka Aha Kaapuni. Mahope e ka heluheiuia ana o ka hila, haawiia i @ Komite Waiwai.

Ma ke noi a Waila, hoopanoe ka Hale i ka hora 12:15 o ke awakea.

 

NA MEA HOU O MAUI.

 

Olohani na Iapana o Kipahulu

E Haalole i ka @.

 

Pauahi Weliweli ma Makawao.

 

Oiai ko ke kulauakaukaio mai o Honolulu e nune ana me ka piele-ke no na mea e pili ana i ka hepuia ana o Wilikoki ma me kana mau hoa iloko o ka inea i kala mau la aku nei, aia hoi ua komo pu mai la no me Maui iloko o ia kaawinahookahi o ka pioloko, mamuli o ka olehani aua o na limahaha Iapana o ka mahiko o Kipahulu o haalele i ka hana, a eia malalo Pao nei ka moolelo e pili ane i ke kumu i ala mai ai keia haalele ana.

 

He pule hookah paha a o ii hala ae nei, ua hopuia ihe la kekahi Iapana no ka haalele ana i l@ wahiae.

A eiai, ael@ he halepaahao ma ia wahi nolaila, ua lawela ua Iapana nei ma ka hale o ua Mahiai la kehi i hoopaaia ai. Ma ka wa@h@u o ia po, ua @ mai la he @ nui o na Iapana ne kahi o ua makai la no ka ho@ ana e hoomaka’uka’u i ka makai i mea e hemo ai ke@ lakou haaloha.

I ko ka Hope Makai Nui Reuter o Hana ike ana i kea no o @la keakai auna o ka pe, ua awiwi keke aku la eia i ka hoouna ana i ka lohe i ka Makai Nui @te, no ka hoouna ana ma ii mau kokua, a he o@aio, ua hook@a pela. I ka @a ana mai o na kokua, ua hepuhepu ia ua poe haahaunaale la. O ka nui o na Iapua malaila i kela Manawa, aole i emi iho malalo’o ka haneri hookah, a @ale hoi i emi iho malalo o ka umi po@ i hopuia ma ia Manawa, a mawaana ola @