Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 486, 27 June 1892 — Page 2

Page PDF (1.15 MB)

This text was transcribed by:  Kehau Chrisman
This work is dedicated to:  Kehau Chrisman

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI.

------

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

--------------------

POAKAHI, IUNE 27, 1892.

-------------------

ALANUI, alahaka, me uwapo, oia ua hoopii i maalo mau iho nei imua o na maka o ka Hale mai na wahi like ole mai, aka nae, ua hoopake’o liilii ia aku ke dala no ia uwe a ka la hui, a eia ke dala ke kahe nei ma ka ho@owaa okoa.  He hookahi wale no hana kupono. oia ka lilo ana o ka puunaue i ke dala o ka lehulehu i ka poe kupono i hiki ke hilinai ia, he poe hoi e manao ana i ka pili kia o ka aina a me ka lahui, a i ike hoi i ka hi e hoopau ia ai ia pili kia.  Ina pela e loaa ai ia kakou ka p@no, eia ka ninau, ehia pela ilok o o keia Aha Kuhina?

------------------

 

HE OLELO LALAU.

----------

 

Oiai kekahi o na hoa o ke ana i ka hoike ia o na mea oiaio e pili ana i ko kakou Moi Kalakaua, i make, mamuli o ka hoike hoolalau ana mai a ke Kuhina Kamuela Paka, me na olelo, o ke kumu o kona pilikia oia no kona hookipa ana i kela a me keia.  Ua hoopuka ia mai keia mau olelo ano e e ke Kuhina, i mea e ike ia ai he kumu hoilihune ka hookipa ana o na ‘lii ai moku i na malihini, a no ia kumu he mea maikai e hookaawale ia kekahi ha awia no na hookipa malihini lahui ana, i mea, wahi a kana kalai ana, e hoopakele ia ai ka Moiwahine, mai ka ilihune a aie i ilihia iho maluna ona i kona wa e ola ana a mahope mai ma kona waiwai.  Ua kue aku ka Lunamakaainana o Koolaupoko i keia mau olelo oiaio ole, oiai, aole oia ka pololei.  Ua hoopuka aku o J. E. Bush i ke akea, o ka pepa piliwaiwai ke kumu nui i hooilihune a hoolilo ai ia Kalakaua i alii aie, a he oiaio he lehulehu o na hoa o ka hale ka hoike no ka oiaio oia mea.  Ke hoomanao la ka mea kakou i kona ike maka ana i loko o Hale Alii i kekahi poai piliwaiwai, a he mea mau keia, a me kona hoole ana i ka ka Moi poloai ana mai ia@a e komo aku iloko o ka lakou lealea ana, a me kona hoole ana aku ia mea. Iloko o keia mau lealea ana, ua le’a ka aka a kona mau hoa paani iloko o eiwa hapaumi o kona lawelawe ana ia mea he pepa hahau.  Ke hoomanao la no hoi makou, i kekahi holo ana a ka Moi no Kona, a o kekahi mau alii kekahi o ka Hale ano.  ma ia moku hookahi no na Waieha.  Ua hoowalewale ia ke ‘lii, aole i ka pepa, oiai o @ana puni ia, aka, e piliino, a ma @ huakai, iloko o hookahi hau@@. @a heo aku la elima taneani dala.  A pela mau iho la ke ‘lii e hana ia ai, @@@ kekahi mau hoa e paani @akana ana.  He mau haneri tausani ka lilo o Kalakaua ma keia mau lealea ana. i hoohoihoi ia e kona mau hoa i kumu e pau ai kona waiwai ia lakou.

Eia nae ka mea hilu ua lilo iho la ka ole hoopololei i ka olelo hoouhiuhi a ke kuhina i mea niniau na ka hapanui o na hoa o ka Hale.  a hoopaapaa pilikino mai la ke Kuhina Paka me ke ‘Lii Konuela o Maui, no ka Lunamakaainana Buki hai ana ae i ka oiaio, a me na hana lapuwale i hoohana ia i ka Moi e kona mau hoa lealea.  Aole hoi he mea i na e hoole maoli ma i i ka oiaio o ka ka Lunamakaainana o Ko@lau.  Aka ua hele nihi ae nei nae ka olelo a ka hookamani.  e hoouweuwe ana e like me ka Parisaio, i ke ko ia o ka inoa o ka Moi Kalakaua iloko o ka paio a me ka hoahewa mai o kekahi mau hoa i ka Lunamakaainana o Koolaupoko.  Me he la, na hoa o keia Hale he makau ke kamailio ia ae e pili ana i ke ‘lii i ka wa a lakou e lawe hookamani ai i kona inoa iloko o ka hale no ka mea ua make oia.  Ina oia ka manao kuhihewa o kekahi poe, he mea maikai ole ke kamailio ia ka moolelo o kekahi alii a kanaka paka i make, ua oi aku ka maikai ia poe hookamani e waiho loa i ka lawe ana mai i ka moolelo o ka mea make; a ina e lawe mai, aole makou i manao he mea maikai ka lawe hakina ia o ka moolelo a me ka hoopunipuni pu mai kekahi.  No makou iho, aole makou i ae he hana pono na lawelawe hapa, a huna hapa ana i kekahi hapa, o ka moolelo o kekahi mea mea oi@i kona moolelo e lawe ia ana i ana no na hana e pono ai ka lehulehu.  O ka hookamani ana me ia, he ao ana a alakai ana no ia i k@ poe i lohe a e heluhelu ana ia moolelo hakina ma ka hana hewa ana a me ke kokua kuhihewa ana.  O ka mea nae i lilo ai o keia mau ana hana, i mea hiki ole ai ia makou ke waiho pu, oia no ka laha ana aku o na olelo e kakoo a e kaeo ana i ka hoike ia o ka mea oiaio mamuli o ke aloha kuhihewa o ke kanaka no ka mea make, a e ae ia na hoopunipuni i mea e make ai ka poe ola.  He mea nui keia, a ua oi loa aku hoi ke koikoi o ka hewa o na hana ana me ia, ke puka mai ke kue i ka mea i hoike ia e ka mea e hoike ana i ka oiaio, mai ka waha mai o kekahi kahunapule, a hoohalike ana, i ka mea i a@ e kue i ka hewa a e hoi@e i ka oiaio, he mea ka ia e kioe ana iloko o ka ipu hookahi me ka Haku.

Ina ua kahunapule la e heluhelu a e hoomaopopo i ka moolelo o ka Baibala, e ike no anei eia a me na noa e ae, aole he moolelo o kekahi kanaka i hoike ia mai ma ka Buke hemolele, ma ke kauoha a ke Akua, i hoike wale ia mai no ka hapa maikai a huna ia aku ka hapa maikai ole, mai a Adamu mai a hiki i ka moolelo o Satana a me Babulona Nui, kona hope ma keia ao, a kona mai ke kuleana o na kahunapule kokua hoopunipuni a kue oiaio.

-------------------------

Pu-a ka uahi i ka Bipi-kane ke home la o W@@ikoki ma iwaho.

 

KA HAIOLELO A J. E. BUKI.

------------

Imua o ka @ale, a pili ana no ka

Itamu o na Hoolilo o ke Alo-

alii.

-------------------

 

Oiai na hoa o ka Hale e noonoo ana i ka Poakolu nei i ka itamu e pili ana i na hoolilio hookipa hanohano o ke aloalii imua o ke Komite o ka Hale, oia hoi kela hunahuna o $8,000, ua ku mai la o Marsden apahu ae la ma ka hapalua like o ka itamu, oia hoi e hooemiia i $4,000.  Ua kakoo koke mai ke Kuhina o Kona Aina E i keia hoololi, me ka hoike ana mai, o ka $10,000 i hookaawaleia i keia kau aku nei no ia hana, ua pau i na hana hoahaaina, me hoopau koalaala.  I ke ale ana aku o na paia o ka Hale i kona leo, oia ka manawa i ku mai ai ka mea hanohano mai na Pali Hauliuli mai, a noi mai la i ka oluolu o ka Hale e pulumi loa aku i na hunahuna ia mai ka Bila Haawina aku, no ka mea aole he pomaikai e loaa mai ana i ka lahui ma ka hooholo ana i na hoolilo i maopopo maoli ko lakou waiwaiole.   A oiai, eia kakou ke makemake nei e pakali i na hoolilo ana oiai keia wa hune o ka aina; nolaila ua makehewa ka hoolilo ana i ke dala o ka lehulehu i kupono i ka hoolilo ia no kekahi mau hana kupono e ae, aole no na luau me na lealea hula, i mea e hoohauoli no na punahele o ke aloalii, ka poe hoi e ku nei mawaena o ka nohoalii a me ka lahui.  No ka mea, e manao kakou o ka loaa o na aina L@i’lii, he $50,000—o ka uku hoi o ka Moiwahine he $30,000, ua like ia me $80,000.  He uku hoi i loaa ole i na poo o kekahi mau aupuni nui o ke ao nei, aka ma keia pule uuku wale no mawaenakonu o na mahele aina nui o ka henua nei.  Iloko o kela $80,000 k@ manao nei au, ua hiki no i ka Moiwahine ke hana i kona mau lealea mai loko ae o kona mau lilo ponoi, me ke kiola loa ia o keia itamu no kekahi mau hana e ae o ka aina, e like me ka $200 o ka uku o kela lunakanawai o Kona, kailiia mai ai mai kona waha mai.  Ina e manao ana na hoa, o $80,000 no ka makahiki aole i lawa, ke i ae nei au me ka hilahila, pehea la i hiki ai i ka Peresidena o Amerika ke ola me ka uku i haule iho malalo o $80,000.  He mau hana hookelakela wale no keia i ko’u manao ana, a he mau hoolilo hoi i kupono @@@, nolaila e kap@e loa ia ma kula ka noonoo ana i keia itamu.  O keia noi a ko Koolau keiki, na kokua like ia mai e na poe noonoo hohonu a pau o ka ike o ka Hale, e l@@ o Akipoka ma, Kakina ma, a pela aku; aka nae, ma ka hope loa o ka lakou mau hooikaika ana ao ka pono o ka lahui, ua haule wale.  Minamin@, ka mo@i i ka l@ wale ia.

---------------------

Ka Hal@l@l@ a C. W. Akep@ka, i

Iune 22, 1892.

----------

 

E na hoaloha iloko o keia Hale, mai na ‘Lii a na Lunamakaainana, e noonoo pono kakou i ka mea kupono, oiai, ma keia itamu, e pili @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Oia hoi, e nana aku kakou i @@ Loio Kuhina, h@ kanaka @@@ nui oia, a ke hoike aku nei au imua o k@ia Hale, he ole loa @@@, aole i lawa kona pu@i@ me ka ike, e hiki ai hoao i na hoa Kuhina.

O ke Kuhina Kalaiaina hoi, he o-pu malie wale iho no kana, a @@@ ka olelo a kahiko: Kalele Puna ia Kau.

O ke Kuhina Waiwai hoi, he h@pau@a oia, eia nae ua lawe mai oia i kekahi bila @@@ pepa h@hau, e hookau ia ke dute maluna o kela a me keia ope pepa i 10 pa-keneta, me kona manao, oia ka mea e waiwai ai ke aupuni, ke hoike aku nei au aole.

Nolaila, ke olelo nei au i kekahi moolelo penei: Oiai kekahi mauna e haakohi ana, na oili mai la he keiki iole, a holo ana iwaho, ua like no ia me keia poe Kuhina.  eia ko lakou noonoo ke auana hele nei i o a ia nei, i ike ole @ ai lakou i ka hopena o ka lakou mea i hana ai.

Nolaila, o ka poe o keia ano, aole aole i kupono e noho e hookele i @@ aupuni, mahope auanei lilo ke aupuni i “iole” a poino ka lahui mai o a o o ka aina.  Nolaila, no’u iho ke koho n@i au elike me ia iloko o ka bila.

 

---------------------

NU HOU KULOKO.

---------------

(image of pointing hand)  Ua hoopauia aku ko Jno. Samoa noho luna ana no keia p@pa, e hoike mai i ka lohe ma keia K@@na; nolaila mai keia manawa aku, ua papaia ka uku ana i kekahi dala no keia pepa ma kona lima.

 

                                                                  Ma ke K@@oha.

--------------------

 

Ahaolelo ko keia la, hora 10.

-------------------

 

Ua haalele mai ka mokuahi Iamasiro Maru i keia awa ma ka Poaono i hala no kona mau awa.

 

----------------------

Ua huli hoi mai ka Lunakanawai Hoomalu Wm. Foster mai kana huakai makaikai aku nei no Hawaii, maluna o ka mokuahi Kinau o ke kakahiaka Poaono nei.

-------------------------

Ma ka helu hou ia ana o ka balota a ka Avalakaika ma ka auinala o ka Poalima i hala, ua lilo ae ia 8a @ Mahuka ke alakai o na balota a o Li@hman ke helu elua.

 

----------------------------

Ina o oe kekahi mea e manao ana e holo n@ Maui i ka nana heihei o ka la i ae nei, he mea pono ia @@ ke hele koke e hoopaa i kou l@@ ma ke keena o ka Hui Mokuahi o Waila ma.

--------------------------

Ma ka Poaono iho nei i hoo@uuia mai ai ka Liona o Waialua a me Koolauloa, a me kona mau hoa o ka inoa, ka Hon. R. W. Wil@h@ki, a e hoau @@ ola i ka noho o Waialua a me Koolauloa i keia kakahiaka.

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

-----------------------

M@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@Liona o Waialua @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ma ko makou K@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@Poaono i hala, o@@no ea la o @@@@@@ Makuaiki.

---------------------------

He wahine @@kahi @@  @@@@@@o Kaeiei i la@@@@@@@@@@@@@@@@@@mai Kailua mai, Kona, Hawaii.  He wahine kahuna @@@@@@@@@@@@ hana hookahi @@@@@@@@me ka Pulolo o L@@i.

 

--------------------------

Ma ka p@@@@  @@@@@@@ma ka Puaono i hola@@@@@@@@@@o na nui Honolulu me O@@@@@@@@@@@@@@@@kaa ka lanakila i ka i@@@@@@@@@@@@@@@@@@ma h@@@@he 5 kue la @@@@@@@@@hoa p@@nioni.

 

---------------------------

E ike ia no ka haka a@@@ mau manu elua e @@@@ ai ma Waikiki, ma kahi he mau h@@@@@@@@mamao mai ke kumu @@@@@@@@@mau kapuai hoi mai he@@@@@@@@mai, ma ke alanui p@l@@@@@@@@@ manene, e @@@ aku ai i ka @@@@@@nahu o hanahana-pono.

--------------------------

KO MAKOU MAU LUKA LA-

WE PEPA.

---------

Oiai na hoopauia kekahi mau luna o KA LEO O KA LAHUI, a ua paku’i hou ia mai he mauluna hou, nolaila no ka pom@@@@ o ko makou poe heluhelu, a i h@@@@ ai no hoi ka pono a pau @@@@@@aku nei makou i ka papa @@@@@@ makou mau @@@@ e like me keia malalo iho—

D Kahaleluhi                                             S. Kua

J. W. Keaau                                               W@@ B@ki

                        H. Kalei

                                                                  Ma ke Ka@@@@.

----------------------------------------------------

Kalawai a na Komite Ku-

waena o ka Hui Hawii

Liberala.

----------------

 

Ma ka halawai a ka Hui Hawaii Liberala i ma@@@@@@ ma @@@@@@@@Poaha i hala, Iune 16, ua @@@@@@@ na K@@@@@@@@ malalo iho i mau lala no ke Komite Kuwaena:

APAKA I.

 

Hon. R. W. W@@@@                            R. H. Keiki

J. W. Kahel@wai                                      G. B. E@@@

                        D. K. Kamauw@la.

 

APAKA II.

 

Hon. J. W. @ipikane                                 S. Ka@@a

J. Kahahawai                                             T. H@@@@@@@

 

APAKA III.

 

Hon. J. K. Buki                                         J. K. Prendergast

I Nauha                                                     J. S. Kahuka@@@@

 

APAKA IV.

 

C. B. Maile                                                S. Ka@@@@@

J. Nel@@@@                                          Alex. Smith

 

APAKA V.

 

Hon. J. Nawahi                                         W. Kah@@@@@

J. K. Paele                                                 D. W. Pua