Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 504, 21 July 1892 — Page 2

Page PDF (1015.44 KB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

 

OLELO HOOKO MORAKI

I kulike ai me ko kahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Chas. B. Wilson a me Evaline M. Wilson kana wahine mare, o ka aoao mua, a me James F. Morgan et al, o ka aoao elua, ma ka la 16 o Maraki, 1888, i kakau kope ia ma ka buke 109, aoao 361, a i hooliloia ia Henry Smith, Mea Malama Waiwai, e na mea moraki, ma kekahi palapala i hanaia i ka la 18 o Aperila, 1889, a i kakau kope ia ma ka buke 111, aoao 414 a me 415.  Nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o na morkai nei, e hooko ana oia ia mana kuai no ka hahaki ia o na olelo, penei: uku ole ana i ka uku panee a me ke kumu paa.

A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e holana ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. F. Morgan ma Honolulu, ma ka Poaono la 6 o Augate 1892, hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o C. W. Ashford, loio no ka hope oka mea moraki mai na oleleo hoakaka no keia mea.

Hana ia i keia la 8 o Julai, 1892.

HENRY SMITH,

Mea Malama Waiwai

 

            O ka waiwai i paa malalo o ua moraki la oia no ka pahale o na mea moraki aku, e waiho la ma ke kihi Hikina o Alanui Piikoi a me Young, Honolulu, Oahu, i hoakaka pono ia me keia iho.  E hoomaka ana ma ke kihi aoao mauka o Alanui Young a me Piikoi a e holo hikina ana ma Alanui Young 219.8 kapuai, alaila aku e holoakau ana he 150 kapuai, olalo aku e holo komohana ana ke Alanui Piikoi he 210.9 kapuai, a malaila aku e holo hema ana ma Alanui Piikoi 150.3 kapuai a kahi i hoomaka ai nona ka iliaina he 831-100 o ka eka.

            june11dly tf

 

KA LEO O KA LAHUI

 

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku

 

POAHA, IULAI 21, 1892

 

OLA NO AU

            “Ua ola no au i kuu wahi Pola@ola.”

            I ka la inehinei, na puka ae la keia mamala olelo maluna ae mai kekahi hoa ae o ka @ o ka Hale Ahaolelo iaia e kamailio ana, ma ka ninau e haawi ia ka pane a ka Loio Kuhina no na mea e pili ana i ka oihana makai i kekahi Komite Wae.  Wahi ana, ua ili aku ke ino e hoopuka ia nei no ka oihana makai a oi aku i ke kupono, a ke hoohaumia aku nei i ka maemae o ka noho Kalaunu o Hawaii.  Ua lohe au i ka olelo a kekahi wahine i hoowahawaha i na mea e pili ana i ka Ilamuku e lauahea ana a ka pane ia ana mai e ka Moiwahine, no kona hoopuka ana aku i kona manao hoopa i ke Alii, eia ua pane la: “Ua ola no Au i kuu wahi Bolabola.”  I ka puka ana ae o keia wahi mamala olelo ua hu ae la ka aka o na hoa o ka Hale Ahaolelo a me ke anaina pilia e ku makaikai mai ana mawaho mai.  Ma lia he ola io no ke Alii “i kuu wahi Bolabola,” a no ia wahi ike no hoi i puka a maka ai ka olelo mahalo “i kuu wahi Bolabola.”  Aole no keia he loina hou me na @, e noho ana no kela @ a me keia alii me kana “wahi Boalbola,” i ka wa kahiko a nolaila no hoi i hoomaopopoia ai kuu wahi Bolabola – a hiki no i keia manawa.  Ua ho@!

 

Ka Bila Kanawai Ano Nui

            Aole paha kekahi Bila kanawai ano nui e ae o keia kau i hoea ae mamua o ka bila e kauoha ia kekahi Aha Elele Kumukanawai ma keia mua aku a e noonoo ia kekahi kumukanawai hou.  Ua mahalo makou i ka waiho ia ana o keia bila i kekahi Komite Wae o Eiwa lala, a ua kommo pu aku kekahi mau hoa o ka aoao Liberala e kaana pu ma keia ninau koikoi e hooni mau nei i ka lahui.  Ua komo aku o C. W. Akepoka a he palaka paha no ka Peresidena, ua poholo aku la ko Buki inoa iloko o ke Komite.

 

Na Hoailona

            Ma na hoailona na lawehala e hoomaopopo ai, e kii aku ana e hopu, wahi a ke kuhikuhi a kekahi poe i ka mea nana i lawe mai ke noi e waiho ia ka pane a ka Loio Kuhina ma ka lima o kekahi Komite Wae e pili ana i ka hana e lohea nei no ka oihana makai.  Wahi a Hon. Akepoka.  He hoailona, ka wehe ana o ka makai i kona papale, a hamo ai i kona lae, a oiai ua ike ia ke ano na mea e ka poe i huipu ma na hana hewa me ka poe me ka oihana, nolaila, ua nalowale iho la na mea a pau, a pakele aku la ka poe kue kanawai.  Pela i hiki ai i ke che-fa e hana ia ma i ke akea.  E ike na tausani i keia hana kue kanawai i kela a me keia la, aka, aole nae he hiki i ka oihana makai ke lalau aku i ka poe hana hewa, ina e hooiaio ia keia mea e ike a e olelo ia nei, alaila, na hewa ka poe ma ka oihana a ka Moi i hookohu ai, a ina e hoomau ia aku ia poe ke maopopo ka hewa, alaila ua hewa pu no ke poo o na oihana a pau, oia hoi ka Moiwahine.  Aka, e kali kakou he palena no ko ke kolohe a e hoi ana no oia ka hewa o kana mau hana.

 

Ka Olelo Hooholo Hilinai Ole

            Ua lohe mai makou e unuhi aku ana, ai ole ia e noiui mai ana ka Hon. Wilikoki e hoomoe ia ka noonoo ana o kana olelo hilinai ole a he elua pule ma keia hope aku.  O ke kumu o keia, ua hopohopo ka aoao hoomaemae a me kahi kauna aoao hoomaemae, me na pili aoao mawaho ae, o keia mau aoao elua, e hemo anei ka Aha Kuhina mamuli o ka olelo hooholo a ka aoao lahui Hawaii Liberala, a kaa ke kuleana alakai a wae ana a ka Moiwahine ma o na hoa o ka lahui, a lilo he mea e haule ai ia mau aoao.  Ua olelo ia no hoi, he hookae ia o Wilikoki no kona Hawaii ana, a oia ka kekahi kumu i hoi ai na haole a pau e kue i ka makemake o na Hawaii, a me ko lakou pu no hoi.  He mau hana lapuwale keia, a he mea e hoomahae hou ai i ka aoao lahui Hawaii mai na haole ooiai he mau hana kalai pilikino keia, a he lili ma ke ano o ka ili.  He minamina makou i ka ike ana o keia iho la ke ano o ka noonoo ana o na haole.  Ua ae no o Kakina a me Balauwini e hana no i keia olelo hooholo i keia Poaha, aka na Kamika ma ke puhi lua.  He niau hana hookamani keia, a he ku ole i ke ano o ke Karistiano a me ka hoopono.

 

KA LA HOIHOI EA

            O ka la 31 o Iulai, he la hoomaneo kulaia ia no ka hoihoi hou ia ana mai o ka ea o ka aina nei a oiai e kaa ana ia la ma ka la Sabati i keia makahiki, nolaila he mea kanalua ka hoololi ia aku o na hoomanao ana oia la ma ka Poakahi, oia hoi ka la 1 o keia mahina ae, a e malamaia ia la e like me na la kulaia aupuni e ae, oia hoi ke paniku ia o ka puka o na keena oihana aupuni a pau maloko o keia aupuni, me na hoomanao ana me na puuwai kiekie no ka la i hoihoi hou ia mai ai ka hanu o ka aina makuahine, ka mea hoi i kaili ia aku e ka lima huluhulu o ka mea naau hao wale a me ka pakaha.

 

He Hoohuoi

            Ma ka Poaono o ka pule i hala, ua haalele mai he kekahi haole ma ka inoa o Mr. W. Goodie i keia ola ana, maloko o ka Halemai Moiwahine, a ua mai ka ha’oha’o ia o kona @i make ai, ina he oiaio na lono i loaa mai ia makou.  Ma ka la 11 o ka mahina i hala, ua hele aku la o Goodie a hoike aku la i kukahi o kona hoaloha i kona pepe@ ana e kana keiki ma ke kanawai, nona ka inoa o Anaru.  A ua hooiaio aku ke koke e kahe ana ma kekahi pepeiao a ua elemakule la ia manawa i ka oiaio oia mea.  Ua noho oia me kona hoaloha no na pule elua, me ha hoao ana no na lapaau ana, aka nae aole i loaa iki iaia ka oluolu a hiki wale i kona hoi ana i ka Halemai Moiwahine a make aku la.

            Ina he oiaio keia mau hoike, he mea pono e hoopaiia ka mea i hewa no ka mea aole he pono e waiho wale ia na hewa o keia ano ina he hewa kekahi i hanaia.

 

Ka Pauahi ma Puuloa

            Ma kela po aku nei, ua loaa mai la ka lohe i ke kulanakauhale nei, ua pau kekahi wahi o Puuloa i ka a ia e ke ahi.

            Aole e kala keia ahi i ike ia ai mai ke ao mai e kekahi poe o Manana, aka nae ua walewale me ka palaka, a hiki wale i ka wa i ikaika loa ai ke ahi a hiki ole ke hoomalielie aku.  O ke kumu o ke ahi aole i maopopo.

 

KAU AHAOLELO O 1892

 

Mai nehinei mai.

 

NA OLELO HOONOLO

            Kuhina Kalaiana, e pili ana i ka halihali ana i ka wai mai Kohala a Hamakua, a pela hoi mai Hamakua a Kohala, i haawina no ia hana, Haawina i ke Komite Hookolokolo.

            Kamauoha, e pili ana i na lilo o ka Papa Ola, e waiho mai ka Beresidena oia papa a me kona kakau olelo he hoike oia mea imua o na hoa o keia Hale Aponoia.

            Akipoka, e pili ana i ka ninau 18 i ninauia i ke Kuhina Kalaiaina e haawiia i kekahi komite.  Apono ia 2 – He mau ninau i ke Kuhina Kalaiaina e pili ana i ke awa o Kou nei.

            Hoomaha ka hale a

Auina La

.           Hoomauia na olelo hooholo.

            Iosepa, he mau ninau i ke Kuhina Kalaiaina, no na nupepa o ke kulanakauhale o Honolulu nei, a me ka hio o ke Aupuni no na olelo hooholo.

            Kamauoha, he noi i ke Kuhina Waiwai e kauoha aku i ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao, a me kona kakau olelo, e waiho mai imua o ka Hale i ka papa inoa piha o na kumukula a me ka lakou mau haumana.

            Akina, he ninau i ke Kuhina Kalaiaina e pili ana i ka uwapo ma Koloa, Kauai,

Na Hana o ka La.

            Komo ka Hale iloko o kona Komite, o Kaunamano ma ka noho. 

Hope Makai Nui o Wailuki                                         $2,400 Holo.

Hope Makai Nui o Makawao                                      $2,400 Holo.

Hope Makai Nui o Lahaina                                         $1,920 Holo.

Hope Makai Nui o Hana                                             $1,920 Holo.

Hope Makai Nui o Molokai                                        $1,200 Holo.

Hope Makai Nui o Lihue                                            $1,920 Holo.

Hope Makai Nui o Kawaihau                                     $1,560 Holo.

Hope Makai Nui o Hanalei                                         $1,560 Holo.

Hope Makai Nui o Koloa                                            $1,560 Holo.

Hope Makai Nui o Waimea                                        $2,160 Holo.

            Ma ke noi a Buki, hoike mai ke komite i kana hoike, a aponoia.

            Hoopanee ka Hale hora 4@.

LA HANA 43

Poalua, Iulai 19

            Halawai ka Hale e like me ka mau.

 

Kapaeia ia na Rula.

            Kanealii e uku ke aupuni i ka halepule ma Kalihi a me Moanalua i $200, no ke poho aina, haawiia i na Komite o na Aina Aupuni.

            S. Pua i haawina no ka hana hou ana i ke alanui o Kamehameha IV, a pela hoi me ke alanui ma ka hikina oia alanui, haawiia i ke komite ona aina aupuni.

            Buki, he noi na kekahi poe akamai o loko nei o ka aina i ke aupuni, no ka hookuu ana aku ia lakou iloko o keia wa ilikole o ka aina, haawiia i ke komite o na aina e.

            Kamika, i ka hoike no ka bila 27 aponoia; bila 24, waihoia ma ka papa no ka noonoo pu ana me ka bila; a pela no me ka bila 53.

            Waila, i ka hoike no ka bila 61, waihoia ma ka papa no ka noonoo pu ana me ka bila.

NA OLELO HOOHOLO

            Kuhina Waiwai, i ka pane no na ninau a Kamauoha, e pili ana i na paaua o ka Papa Hoonaauao.

            Kakauolelo, i ka pane a ke Kuhina Kalaiaina no na ninau a Akina, Akipoka, a me Iosepa.

            Akina, he kanawai e mahele ana ia Honolulu nei iloko o na apana auhau elima

Na Hana o ka La

            Kakauolelo, i ka hoike a ke Komite o na Loaa a me na lilo no ka Bila 33, a oiai aole ka Bila 33 a i pau i ke pa’i ia, nolaila ua waiho ia ma ka papa.

            Heluhelu 2 ana o keia mau bila malalo iho:

Bila 104.  Haawina i ke Komite Malama Ola.

Bila 4.  Haawina no ke kaku poepoe ana, a heluhelu 3 ia i ka Poaono.

Bila 105.  Haawiia i ke Kom. Raiki.

Bila 106.  Haawiia i ke Kom. Hook.

Bila 107.  Haawiia i ke Kom. Hook.

Bila 83.  Haawiia i ke Kom. Hook.

Bila 83.  Haawiia i ke Kom. Wae.

Bila 85.  Haawiia i ke Kom. Hoon.

Bila 86.  Haawiia i ke Kom. Waiwai.

Bila 87.  Haawiia i ke Kom. Hook.

Bila 93.  Haawiia i ke Kom. Kalepa.

Bila 94.  Haawiia i ke Kom. Hook.

Bila 95.  Haawiia i ke Kom. Wae.

Bila 96.  Waihoia ma ka papa.

            Awakea, hoomaha ka Hale.

Aole i pau.

 

NU HOI KULOKO.

            Ilana o ke alahuki molku ka moku ka mokukana Haleakala kahi i kau aheahe ai ma ka Poakolu nei, no ka lapaau ana i kona mau palapa.

 

            Mawaena o ka poe hana pono, ke nui ko mokou mau hoaloha; aka mawaena o ka poe hana hewa, he nui ko makou makau ia me he Akua lapu la no ka po.

 

            Ua hoao ia ma ke ahiahi Poakahi nei, kekahi mau mea hoohana o ka halepai hoi o ka nupepa namu Buletina, a ua ike ia ka holomua ma na ano a pau e hiki ole ai ke nema aku.