Ke Au Okoa, Volume IV, Number 50, 1 April 1869 — KELA MEA KEIA MEA. [ARTICLE]

KELA MEA KEIA MEA.

Ua olelo ae kekahi nupepa o Ladana, he $35,000,000 na dala e ahuai ia nei malaila, i kela a me keia makahiki, no "ka poe hnne olaila. Ua hoike pu ae no hoi ua nupepa la, ua lilo aku keia puu dala nui iloko o nalima 0 ko Amerika. Ua hoonna mai ka Haku Napier o Magadala, he Baibala Abesinia ia Kenela Grant, oia kekahi o na mea ana i lawe mai ai, mai ke kulanakauhale alii mai o Abesinia. E hai ana ka hoike makahiki o na Makai o Nu lok3 t o ka makahiki i hala iho nei, he 63.000 ka. nui o na hihia i hopuia; he 22,000 oia poe, be mau wahine wale no; ahe 78 poe 1 hopuia no ka pepehi kanaka. Ma Sepania, ua hoea mai ka po'e kipi Calasita ma ka okana o Catalonia. Ua hele mai lakou mai ke awawa raai o Alegeria, e imi ana e kue mai i ke anpuui i kukuluia no ka hooponopono ia. Ua hoounaia aku na puali koa e hoopuehu aku ia lakou. Ua manauia o Kenela Pnm, Serano a me Rivero, na poo hooponopopo i ke aupuni o Sepania. O ka poe e kue ana i ka nobo alii ana oia aupnni, ua kokua nui lakou i kanoho hooponopono ana pela, ke hoopaa loa ia ka nuho'na o ke aupuni pela. Eiwa wale no mau alii o Europa i hiki aku ka nui o ko lakou mau makahiki i ke kanaono; a be elima wale no o lakou i nohoalii no na makahiki he kanakolu. Ma Mesiko, ua pakele aku o Kenela Ca nato, ka mea i j •. .oia naua i pepehi kanaka 0 Kenela PatOi E hai ana kekahi palapala mai kaßepubarika mai o Colomebia, ma Amerika Huipuia, ua uuia ka Hae Amerika o ke Kanikelu ilaillo, a ua haehae liilii ia e na kanaka oia okana. Ekolu poe i lele mai c hoopoino i ko ola o ke Knnikela; a hookahi i pau koaa ola' 1 ke Kanikela Amen'ka. Ma ka p«*i dala, he £50,000,000 i hiki ai i kekahi hui hoomoo ala hao, ke hoomalu rnaluna o 1,400 mile ala hao. Ma ke kaona a Avansville, ma ka mokuaina Iniuna, he iwukaluukuenamalu mo ka

hapa keneta, ka uku hoopaue no ke ko noi mai kekahi i kekahi. Ua hoopukaia ae ma na hoonioe ala hao ana ma na alanui o Amerika Huipuia, be kanakolu mau tausani kanaka e hana man ana ma na la Sabati. Aole i ikeia aku ka nui e hana maloko o na hale pai nupepa puka la, a me kekahi inau hale hana e ae; aka, he aina Karisitiano nae ia. E olelo ana kekahi mau palapala kaloko, e haalele ana ke Kuhina Amerika Dix, e noho ana ma Parisa, i ka malema iho nei o Maraki. Ua lokahi like loa ka manab o ka Moi Keoki o Helene, me kona Kuhina, ma ka olelo hooholo a ka Aha Hoopouopono ma Parisa. E olelo ana kekahi napepa, mailoko ae o na hora he iwakaluaknmamaha o ka la, he umikumamaono mau bora hiamoe o ka Moiwahine Isabela; a ona hora ewalu akn i koe, he mau bora ai, kamailio, a holo kaa lealea. 0 ka olel" ae like no ka nku makana mawaena o ke anpuni Beritani me ka Hui Hooholo Mokumahu mawaena o Panama me Kikane, ua hoopania. Ma Rusia, ua hookolokoloia, a hoopaiia, a hooneleia kona kuleana, me ka hoopaaia ma "ia halepaahao, kekahi kanaka, no ke apnka ana i kekahi wahine, ma ke knai lio ana.Ka makuahine opiopio loa ma Beritania, be nmiknmamakahi wale no ona man makahiki. Ma Sutona, i ka mokuaina o Maseknseka, na kipakuia aku kekahi haumana ao mai ke

knla akn, no ka mea, hekahiko loa oia, oiai, be kanahakumamawalu ka nui o kona man makahiki; a he ohana kekahi ona, elua ana mau-keiki kane, aekolumau kaikamahine. Olelo mai nae oia, no ke akamai loa o kana mau pulapula, nolaila, ua makemake loa oia e hele i ke kula, i ukali akn mahope o kana man keiki. Ua loaa mai nei i kekahi kanaka Itaiia, kekabi mea wa-hi hon, i hanaia mailoko mai o na mea ulu; he uaua loa ia, aole e hiki i ka poka o ka pu raipela ke komo aku iloko. Ua manao oia, i mea wa-hi i ke kino o na koa, i ole e komo mai na poka e hoeha i na kino a uiake. Uamanao hoi o Napoliona 111., e haalele i ka wa-hi ana i na moku i ka hao, a oia ka mea e wa-hi ai i na moku kaua. Maloko o ke kulanahauhale ponoi o Nu loka, he hanen tausani a keu aku, ka nui o na Paniolo. % Pehea la auanei e hiki ai i-ie kahuna o Parisa, ke mahae i pili o Siama, ia Chang me Eng; ua olelo mai ka Palapala Hemolele, " 0 ka mea a ke Akua i hoobui ai, aole e h.iki i ke kanaka ke hookaawale ae."

U3 oleloia, o ba rutni komo kapa o ke kaikamahine alii o Farani, he 119 man holoko sil»ka o kela ano keia ano ir Jjf hookahi no ap&i ka holoka hookahi, a o na i-a lihiīihi malona olailā, he 1,900; he 164 mau holoka kakahiaka, i kinohinohiia me na pihi 1,000,000; he 61 maa holoku holoholo me na koloka; a o na mea kinohinohi maluna oia mau mea. ua hiki aku paha i ka hookahi tona ke kaum:/a; he 51 mau kihei o kela ano waihoolau Keia ano waihooluo; he 152 mau palekoki o kela ano keia ano.; he 275 mau kapa malalo iho o ke komo ana o ko holoku; he 350 mau paa kakini; he 156 mau paa mikina lima o kela waihoolna keia waihooluu i ike ia; he 49 mau paa kaoiaa buti a kamaa o kela anokeia ano; he 11 mau kahei me na apo ili; he 72 mau paa kulapepeiao o kela ano me keia ano: 31 peahi; he 24 maa mamalu liilii, ahe 2 mau mamalu nui. Aohe no i kanamai !

E olelo ana kekahi man palapala, aia ma Frankfort, i Geremania, kahi i noho ai o Linekona wahine, ka wahiūe a ka Paresidena 0 Amerika i inake aku nei. IJa loohiaiaoia ka mai, aua makauia, aole paha oia e oluolu mui ana. He mea mau i kekahi wahine ka hoopilikia 1 ka manawa o kekuhi kahuua lapuau, ma ke kaohi ana ma ke alanui ia ia, me ka ninau ana i kona mau eaai. I kekahi la, hana hou no ua wahine nei pela, aka, olelo mai Ia ke kauka ia ia, " E pani oe i on mau maka, a e hoike mai i kon aielo." Ua hana ua wahine nei pela, a i owaka mai ka hana, aolee kala i nalowale aku ai ke kahuua. ' Ma Amerika Huipuia, he hookuhi miliooa poo leta, i kauia muluna o na leta i hoounaia aku i na wahi a pau o ka honua. 0 na kukulu ana o kela ano keia ano e kn pono ai ke kapaia he hale, be 350,000 ka nui, aia ma ke kulanakauhale o Laelana. 1 keia mau la mai nei, ma ka pili anao kekahi poe no ka nui o na bo!a kope i ka iuu ana, a p»u ae ana he bola, inu aku ana; ua make mui nei i kekahi konaka Farani, ka mea nana i inu he 84 bola kope. Ma ke koho balota ana mai nei no Grant, ma Davenapnta, i ka mokuaiua o lowa, ua hele mai kekahi kanaka kahiko, nonakainoa o Gilebata, a he haneri a keu aku ka nui o kona mau makahiki; elutvona koho ana i ka balota o Wusirietona; a mahope mai oia manawa, ua koho mau oin ma ka balota o ka . aoao Eepuhalikana, a i ko Grant mui nei, ua koho no oia ma kona, ka noao Repubalikaua. E olelo ana kekalii nupepa, ua euaena na | ahi o ka luapele o £tena; a o ka luai mai paha koe. | Ka nui ona waiwai aka honua i hooliua mai ni, raa kedalaa mekegula; inai ka M.H. 1492 a i ka 1848, he $2,201,000,000 ma ko gula; a he $5,678.000,000 rna ke dala maoli; a inui ka M.ll. 1854 a i ka 1808, hi; $3,397,000,000 iiia ke gula, aho $2,191,000,000 ma kedala maoli.

j j Ke kiiiiuilio wale ia la, e hoomoeia unu he t ila malalo o ke kui, ma ke kowa o Enelani; like me ke ala malalo o ka muliwai Tenia, ;na Ladana. j Ua haalele aku mahope ona ma Madarida, Ka Moiwnhine Isabeln o Sepania, he hookahi (ianeri nie kanahiku mau kaa lealea: a he i \ ehulehu wale o na lio Arabia me na lio Peekane maikai, maloko u na liale lio a ine na īale kaa oka hale alii o Madarida. Hookahi fcaa maikai loa, oia ke kaa aupuni, ke hiki i na la e wehe ai ka Ahaolelo Aupani, he ano maikai loa ka hanaia ana oia kaa. I ka pau ana o ka M.H. 1867, he 3,592,416 ka lahui holookoa o Holani ; oia hoi, he 1,782,212 kane, ahe 1,810,204 wuhiue. Ua oi aku ka nui o na wahiue i ko na kane. j Ua hoopaa ka Moiwahine o Madegaseka i ka hoomana kii ana; a ua hoike akea mai oia i kona hoowahawaha i na kii a me ua kahuoa hoomana. Aole nae oia i huli lealoa mai naa ka pono Karistiano, aka, e aue aui mai ana nae ma ia kuamoo o ka pono. 'i Ina e hoopololeia ka na alanui o kalamakauhale o Ladana, ma ka laina pololei, e auanei ia mai Livapula mai a Xu loka. ;Ka nui o na ipukukui e hoomaamaama ai i po, he 360,000. [ Ma ka la 1 o NovemabB, M. H. 1868, ka aupuni o Amerika Haipuia, he $2,527,1,129.82. ( Ke pu-a mai la kekahi poe akeakamai ma ;Gereoiania; i manaoio ole, he ':aapuni kahonua i ka la. ' Ma 6osetona, ua hopmi ia iho ka manoanoa o ka pepa gula i 1-14 000 000. ~ Ina ka e paa loa rr.ai ke alnoui hao oka Pakipika, alaila he 80 na la e h»lo makaikai ai puni ka honua ; oia hoi he 32,000 mile ka loihi., oia ka loa nfai ka holo ana maluna o na mokuahi u me na kaa ahi ahiki i kahi o ka hoomaka ana e makaikai ; a oka nui o na lilo no ke kanaka hookahi no keia hele makaikni ana heakahi tausani dala. Enelani a me Rusia.—Ua ninau aku ke i£omisina o Enelani e noho la ma St Petero--boro ia Rusia i ke kumu o kona neenee loa ana'ku a hiki i na palena o loia, he makemake o Enelani e ike i ko Rosia manao ana pela. Eia ka mea i hai ia mai. Me keia ko Rusia manao—i hoopaa oia ia kulanu malaila iloko o Asia, iio ka wa.e huipu ai o Enelani me na aupuni e ae o Europa, e kue m>>i i ka o Musekovi, (Rusia) alaila.e haawi ka Eaiepera o Musekovi i kona hoopai no Eoelani maluna o lnia. O keia iLo la ka Rusia mea i manao ai. Heaha la auani*i ka Enelani e hana'ku ai no keia ? WiwoWiwo j)le ibo no ka Rusia. - Ke manao nei kekahi kanaka (o Theirs,) lilokoka o na makahiki he iwakalua kumalima ye hiki mai ana e lilo ai o Europa i Repubeli- ' E kukulu ia ana i kea hoomanao ma AmeWa" ruresidena ADeraiiaiiia Linekona, a ua akena ia mai, e lilo ana oiu ka mea oi hookahi o na mea a pau i hana la ma ia ano, mai ka wa kahiko mai, a pela hoi me keia au e hele nei. ona pohaku mab»la Cara'ra ka pohaka i mano ia, oia na pohaku e kalai ia ai na kii pohaku he haneri. Ua hiki ae la <%M. G irliaradi i kahi e hoomako ai ke kukulu ana i ke kia hoomanao, mai Tel reneke mii no ka hooinaka e hana i uu kia hoomanao nei.