Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 1, 9 January 1890 — Page 3

Page PDF (1.03 MB)

Mau ka ke humehume ikaika o ua pepehi ia o ka la hulihia i kela me keia la. Nolaila, ua hana ia a ua haku o na kumuhana me ka panei ana i kahi me kahi no ka haha ana mai i ka pana e ko ka lehulehu kukana, a ua @@@ mau ia oe la he mau @@ pili kalai aupuni nana i hoohanau mai i na “kahua@@@@@@@@@” lehulehu ikekahi a hoopilipili mai i na mea i makemake ia a i koi ia hoi e ka lahui. Aka, ua maopopo mua no nee i ka la @@@@ ke ano o keia mau “haawi mua” he mau peh@@@@ aka pili kalai apuni wale iho no. Oia ka manao o ka lahui kanaka o Hawaii no ia mau @@ i keia manawa a he hoowahawaha a hoopoina loa!

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ka na haawina o ka poai aupuni. Nolaila, ua hooholo ino la na alakai me ka manao paa e oni no me ka ikaika. Panai mai la lakou e like ma ka hiki ia lakou ke aa mai, i kekahi kahua konohana i okomokomo a i pahenoheno ia me na mahele kumuhana o ka aoao kue. A ua hoomaopopo ia o keia mau mahele a pau oia no na mahele i kolikoli a i ole mua ia mailoko mai o ke kahua pili kalai aupuni o Hawaii e na alakai o ka Poai Hoomaemae Lahui, iloko o na makahiki elua, nui ae nei. Ua mino aka ka@@@@ iho la ka poe @@@@ i ko lakou ike ana, aia mahope iho o ke @@@@ o ke aupuni i kana mau ae hiki mua @@@@ makahiki, ke hoomaka mai nei me ka @@@@ e hooholo i kahua kumuhana i ano like loa me ke kahua kumuhana o ka lahui, a e uhai ka mea ke hiki, iloko o na makahiki elua e hiki mai ana!   A o keia imua no o ka mea i hooia ia, ua kau aku na maka o ka lahui kanaka o Hawaii nei maluna o ka poai aupuni no elua makahiki no ka hoomaka wale ana ae no hoie hooko i na haawina hikimua i molia ia, aka, ua neo nae a na haule na manaolana!

            Aka nae, o ka lahui, kela mana nui a anoano aupuni ikaika i komo iloko o kela wahi huaolelo nuka, ua hooholo iho la me ka noonoo naauao, o kela mau mahele hoomaemae, e like me na haawina kiai mua i pahola mua ia ae, he mau mea poholalo a kaale pu wale no ma keia hope aku, e like me na mea i ka wa i hala ae nei—koe wale no aie a hoolilo ia na ninau pili kalai aupuni i mau ninau pili lahui e paio ia e na aoao pili kalai aupuni. No keia hopena, ua nee me ka mau ka hana hiki i ka wa i ku a hookahua ia ai he mau hui. A o ka mea i luna , oia no ka mau mai ki@@@@, o laua la hopena i oi aku mamua o ka mea i manao ia. O na poai ohana, na mahele lahui a me na poholalo pili hoomana, ua pulumi a alako la a nei @@ o ka Poai Hoomaemae Lahui ia no o na mahina pokole wale no me ke koe ole uka o kekahi mahele. O ka mokomoko i paio ia iho nei, ua awaawa a hahana i kahi manawa, a i kahi manawa ua pilikino loa imua o ke akea. Aka, o na hope ua iho la no ia o ko kakou ku@@@ pili kalai aupuni, i ulu ae mamuli o ko kakou kahua kumu o ia ano kalana. O na hopena maikai nae i loaa mai ka mea nana e apono ka @@@ i lawelawe ia. Ua loaa ke kahui hoohui a ku ma na mea pili kalai aupuni ma ko ke aupuni pono, a ua holopono a lawapono hoi me ke k@@ ma ka aoao o ka Hoomaemae Lahui!

            Mamuli o ke ano o ua hana a me ka moolelo o na la i hala ae o ka poai aupuni, nolaila, ma ka hoolono a apono ana i ke kahua kumuhana o ka aoao hoomaemae Lahui, e like me ka mea hiki ko kakou mau alakai ke ea, na olepe maoli ae nei i na “kumuhana” o ko kakou aoao a kaawale mawaho o ke kahua mokomoko. Ua hoomaopopo paa ke @@@, ma ka lawe a hooholo ana i ke kahua kumuhana o ia ano, ua uhai a h@@@@ ke aupuni i ke kaia@@ o kana ano a me @@@@@@@@ mau a me kona mau lala pakahi. Ma ke ano poai e kaukai ana ke aupuni maluna o na “kanaka kupono,” oiai ke haupeepee mai nei malalo o na “kumuhana” a kaiaoao Hoomaemae Lahui, elike hoi me ka mea i kalai ia me na makahiki elua i hala ae nei. Ma ke ano hoi he poe “kanaka kupono.” Ua aneane e pau pono la poai aupuni i ke kuai ia ma ke ano “he poe kanaka i @@@ haawi hikimua,” a i ole, ma ke ano “ka p@@@@@@@@@@kanaka uhai a hoi @@ ma na mea pili kalai aupuni mamuli o ke eae i hanau ia.”

            Ua kukala a kalahea ae nei ka lahui o ka aina @@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@ e lawe ia mea no lakou ino i keia hana ana. I keia manawa, aole loa lakou e hikinai ana i na “kumuhana me na kanaka” i hooia ia no ka poholale a pelukua iloko o ka wa i hala hope ae! Ano, ua kaa ka lanakila ma ko ka la hui aoao a oi aku mamua o ka hapalua o ke kahui kaua. O ka hilinai a me ka manao maikai o ka lahui maluna o na “kumuhana” a me na “kanaka kupono” no ka hooko ana i ka hana, ua hookai ua pono ia a ua hoonoho naauao ia me na manao oiaio a kupon—o ka Poai Hoomaemae Lahui.

            Ua hoomaka mai nei ka nupepa “Advertiser” i ka paio ana no keia kau ma ke kue ana mai i ka balota o ka aoao o ka lahui me kekahi mau olelo oiaio ole e pili ana i ka haalele ana o ke alii Wili maua i ka Ahaolelo hope loa i pau mua aku nei. Ua hoao o Mr. Wm. R. Kakela ma kekahi helu mai o na nupepa nei, e nihi, ma kona ano he mea kakau mawaho ae, no keia mau olelo oiaio ole a ku maoli no i ka hewa. Aka, ua paa no nae ka “Advertiser” iaia iho ma ke ano “aole nona ka hewa,” maluna ae o ka Mr. Kakela leta, a nolaila, ke ku nei no mahope o kela mau manao kuhihewa a wahahee mua i hoopuka ia. Ke hauoli nei makou ua mau kona manao pela. O ka mea i hoopuka oiaio ole ia e na enemi a i kupaa ia he kumu kokua no ia ia Mr. Wlimana a me kona mau hoa me ka balota. A no ku ike no hoi aohe poina wale o ka lehulehu, nolaila, ke kokua nei makou i ke ala a ka “Advertiser.”

 

KA MOOKUAUHAU O KA POAI AUPUNI.

 

            Ua hopohopo ka nupepa “Advertiser” no ka “hoomailoka a poina wale o ka lehulehu,” a malia o hoomanao ole i na mea i hana ia e ka aoao aupuni iloko o na makahiki elua i hala ae nei. Alia hoi, mai hoopihoihoi oe ia oe iho e ka nupepa “Advertiser”! Ke ae aku nei makou ia oe, e hoomanao mau ia aku ana ka lehulehu i kela a me keial la, mawaena o keia manawa a me ka la koho balota, ma na mea e pili ana i ka moolelo o ka poai aupuni mai ka 1887 mai! I mea e hoomaka ai a i kumu hoi e hiki ai ke hele pu ma ke ala hookahi me an hana maikai a me na hana karaima pili kalai aupuni a ka poai o ka aoao aupuni, he mea hiki no ke hoomaka ia ka moolelo e like me keia malalo iho:

1.      Na lakou i hoala a i hooko i ke kanawa Home .- -Nupepa “Advertiser,” Ianuari 8.

2.      Na lakou i hoalal a i hooikaika e hooko a e hoohana ia na “kumuhana malu a aihue e pili ana i ke kope,” no ka hoihoi a hoowaiwai hou ana aku i kekahi e no lakou poe alakai a maua koo!

 

NA WAI I AIHUE KELA KUMUHANA!

 

                        Ke olelo mai nei ka aoao Aupuni ua aihue ka, na alakai o ka poai lahui hoomaemae i ke kumuhana iho nei a ke Aupuni, eia nae ke makemake nei ka lehulehu naauao mai hea la hoi i loaa mai ai ka ka aoao Aupuni kumuhana, ina hoi aole mai loko mai o na hoakaka a na kuhina, kahi hoi kukulu ia ai ko ka lakou kulana kalai aupuni maopopo. Aka, heaha iho la hoi ka hewa o ke kumuhana a ka aoao aupuni i nei wa ? Ke noke nui mai nei, nae ua aihue ia ka ke kumuhana e na alakai o ka pai lahui hoomaemae! Pehea la, ke lilo mai nei anei na waiwai i limalima ia i mau haawe koikoi no ka aoao o na “olelo hoopomaikai pili aupuni ole wale?” Ina aole pela, alaila, heaha la ka manao o keia apana pepa malalo iho nei, i hoopuka ia aku i ua lala a me na alakai o ka aoao Aupuni i ka la inehinei?

                                                            Honolulu, Ianuari 8, 1890.

Mr._________,

            O na mea hea la maloko o na kumuhana o ka Aoao Hoomaemae kau i manao ai, o ia na kumuhana ano nui loa?

            E oluolu oe, e kakau iho i kou mau manao malalo iho, a hoihoi mai i ke Komite Kawaena, ma ke Koena o W.O. Kamika, ma ka Poalima, la 10, a mamua ae paha.

                                                            KOMITE KUWAENA.

 

HAEHAE KA MANU KE ALE NEI KA WAI.

 

            Ma ka po nei ua halawai ae ka Poai Hoomaemae Lahui maloko o ka hale paikau o Manamana. He aneane 2000 ka nui o na poe i kupono i ke koho balota i akoakoa ae. Ua hoomalu ia mai la ka halawai e ka Peresidena Pilipi, a ua loaa aku hoi iaia na hehihehi a me na paipai ana i like me ka haluku o ka ua loku o Hanalei. Kohoia o Mr. R. More i Lunahoomalu no ka halawai, a o Mr. W. H. Stone ke Kakauolelo. Ua noho ae la na moho holo balota a pau ma na noho i hookaawale ia ma kahi o ka lunahoomalu, a koe o Mr. Muller. Ua nui na hehihehi a me na paipai ana i haawi ia aku i na moho holo balota mai ke anaina aku.

            O Mr. Akoni Rake ka mea haiolelo mua. Ua kamailio mai la oia ma ke ano he Peresidena no ka manawa no ka Hui Kalaiaina. “E Mr. Peredisena, me Lunahoomalu a ma na Keonimana, ke ku nei au maanei i keia po ma ke ano Peresidena no ka manawa no ka Hui Kalaiaina, mamuli o ka poino i ili iho maluna o Mr. Daniel Lyons. Aole au he moho holo balota no keia apana, aka ma kekahi apana okoa aku, @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ iho o’a, aia no au ma ka aoao kue i ke aupuni. Mamuli o ko’u mau manao hawaii ponoi maoli i kue ai au i ke aupuni: o na “hana a o na kanaka paha” ua ku lakou ma kahi o ka ole ke nana ia aku ko lakou mau moolelo o ka wa i hala ae nei. Ua kue mau ka aoao hoomaemae i na pono o na kanaka Hawaii. O ko kakou mau pono koho balota a me na pno kumukanawai e ae o kakou ua umi-a-puaa ia lakou me ke kumu kupono ole. Ua hoike hoopunipuni ae na kuhina i ke kulana paahana a me ke kulana o na kanaka maoli maloko o kekahi papa hoike i hoolahaia ae. Oia mau papa hoike, aohe pololei a he oiaio ole no hoi, ke kue maoli nei au i na malihini i komo mai iloko nei o ka aina a puliki koke ana maluna o ka oihana makai me koa. Hookahi no o’u ka hua o ku nei. Aole o’u makemake i na malihini, a pela no hoi me ka hapanui o ka poe o ka poe hoomaemae, eia nae aohe o lakou aa e olelo ae pela (paipai ia) Aka, e na keonimana, hookahi no ninau nui, o na poe a pau i aloha io maoli i ka mau ana o ko Hawaii nei kuokoa, kona honomua, a me kona oni paa ana i ka mole, ua lokahi like lakou ma ka manao ana, mamuli o ka huki like ana me ka lokahi, i hookahi umu manao i Wailohia, pela e hiki ai ke ulaa a kaiehu ia aku na mahele Kalai Aupuni pono ole mailoko aku o nei o ka aina! ( paipaiia ). Aka, he mea pono nae ia kakou ke kaiehu aku ia lakou, mamuli o ko kakou aloha ana i ka aina, aole hoi mamuli o na manao lili pilikino. Aole i @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ aka, i keia wa , aole. Ua haanui mai na Kuhina no ka mea e pili ana i ke Kuikahi. He oiaio paha, he mea pono io no ke kahea ia i halawai hou na na makamana. O ko makou makemake wale no nae o ka ikea ia ae o ka io o na lono e lauahea ana ma na pi-apa alanui. Ua pane mai no ka Moi, aohe no mea i hana ia . Me he mea la ua pau mua no paha na mea a pau i ka hana ia e kela Elele Hawaii e noho mai la ma Wasinetona. Aka, e na keonimana, aole makou i ae aku i ke kulana o ia hana e like me ka na Kuhina i oku mai ai. He oiaio nae, ua ae makau, aole he Kuikani i kakauinoa ia , aka, aia nae he Kuikahi ua hoomakaukau ia. Ma ko’u manao, o ka hookahuli Aupuni o 1887, aole ia he hookahui aupuni na na kanaka Hawaii, aole no hoi hiki ke manao ia na ka lahui ia a no ka pomaikai hoi o na kanaka oiwi o kela aina!

            Hon. H.A. Wilimana: E Mr. Lunahoomalu a me na keonimana. O ka haawina o ka lilo ana i kakauolelo pahee aole ia me a’u. Aole no hoi au ilaila, aka, ua makemake nae hoi au e hoike aku i mau wahi huaolelo pokole. E hoike aku au ia oukou i wahi moolelo. Nani kou hauoli i ko’u heluhelu ana iho maloko o ka “Advertiser, ua paa ko’u inoa ma ka papa pohaku o ka Papa Inoa o na Kuhina, owau ana ka ka Loio Kuhina. Aole no o’u manao i ka Oihana Loio Kuhina, aka o ka $5,000 (Akaaka). I nei kakahiaka, halawai au me kekahi hoaloha o’u nona na loina pili ponoi iaia iho i akeakea i kona hoea ana mai ianei, a kono aku la nae au e haawi mai hoi oia i kona mau hoomaikai ana no ka loaa ana mai ia’u o ka hookohu Loio Kuhina. Pane mai la oia, ae e hiki ana ia mea ia’u ke hana, aka aole hiki ia’u ke haawi i ka hoomaikai i ke aupuni no kou lilo ana o oe ka Loio Kuhina. A ia wa, o-a e ia hoi ka mana mau olelo, aole hoi hiki ia’u ke pane aku iaia. Manao au he hopena okoa loa ko keia wahi moolelo. I ka auina la iho nei halawai hoa au me ua hoaloha nei, a olelo aku au, ua hiki ia’u ke pane aku iaia. A olelo aku au, e Moke, ua pono oe, (Akaaka). Ua lohe mai nei oukou a pau i ua kumuhana i heluhelu ia aku nei. E hooikaika ana au me kuu ikaika a pau e hooko ia ia mau kumuhana. Ina au e ike ana he mea e ae kekahi e pomaikai ai ka lehulehu e hana ana au me ko’u ikaika a pau i mea e holopono ai ia mea (Paipai ia).

            Ua kamailio mai o Mr. McCarthy penei: E ka Lunahoomalu a me na keonimana o ka Aoao Hoomaemae Lahui: Ke ku aku nei au imua o oukou ma ke ano o kekahi o ka oukou mau moho no ke kulana alii. O ke kahua a me na kumuhana a oukou i lohe a i heluhelu ia aku nei, oia no ke kahua a’e e ku nei, a ina au e koho ia, e hooikaika ana au e like me ka hiki ia’u a pau, no ka hooko ana. Ke ku nei au ma ke kulana o ka poe limahana a me ka poe malama halekuai liilii. Mamua aku nei, aole loa i loaa i keia poe kekahi leo iloko o ko kakou ahaolelo. I ka manawa i hana ia ai ko kakou mau kanawai, aole loa i kuka ia ko lakou mau pono. O na hooikaika a pau o ko kakou mau ahaolelo i na kau i haha ae nei, ua haawi wale ia no, no ka pono o kekahi poai a ohana mahele paha. Ina au e koho ia ana, e hooikaika no au e like me ka mana a pau i loaa ia’u e hooi aku i ko oukou mau pono.

            No na mea e pili ana i ka huina waiwia paa a me ka huina loaa o ke kanaka i loaa ai iaia ka mana koho no na alii, na kokua au e hoolali la kela Pauku o ke kumukanawai ma ka hoemi ana i ka imina i komo pu ai mai ka o ia pono haole. Imua o na kanaka i kupono maoli ke hoohana ia kuleana me ka naauao. E hookomo ana au ma keia whai i ko kakou mau makai, na kanaka hawaii noho maloko o na halekinai, a me kekahi poe e ae he nui i loaa ole na dala he 50 no ka mahina. Manao au, ma ka 1887, ua pono no keia pauku e paa nei i keia wa, oiai e pulama ana ia pauku i na hua pomaikai no na hooikaika ana a ka poe na lakou i kukulu ko lakou oihana kalai aupuni i hoomaemae ia, aka, i keia wa ua hala na la o kona waiwai.

            Aole o’u manao he mea pono ia’u ke hoike aku ia oukou he kapuino na Pake e noho nei iloko nei o ka aina. Ma ko’u manao, ua ike ia no ia mea e na mea a pau, ina he kanaka maoli ia a he haole paha. Aka, he mea pono nae e hana ia kahi hana e pau ai keia ino. Ke i mai nei hoi keia hooponopono aupuni e hana ana lakou i kahi mea, aka, e manaoio aku ana anei kakou i ka lakou? Aole anei i loaa ia lakou he mana e hana ai i keia hana i kela Kau Ahaolelo aku nei? Ae; eia nae, mahae ae la lakou a alo ae la hoi. Aia au ma ka aoao e kokua e ae ana e loaa i na poe mahiko na limahana e like ka nui me ka hiki a i makemake@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ pono nae ke lawe hou ia aku keia mau limahana mailoko aku nei o ka aina ke pau ko lakou wa i makemake ia ai i mau limahana, a ina pela ko kakou Kumukanawai ana, alaila, aia au ma ka aoao e hoololi i ke kumukanawai i hiki ke hana pela.

            No ka mea hoi e pili ana i ko kakkou kanawai Sabati. Ua like no paha ko kakou mau manao a pau no ia mea He mea pono ke hoopau koke ia, a ina e ulia mai ana ka pomaikai o ko’u hiki ana ilaila, e hoolilo ana au ia oia kahi hana mua loa a’u e hana ai.

            Hon. J.S. Walker: Ke ku aku nei au imua o oukou i keia po ma ke kulana i maa ole ia’u iloko o na makahiki he mui i hala ae nei, oia hoi poloai aku i ko oukou mau koho ana i Alii i kohoia. Ua noho pu au me oukou iloko o na makahiki he kanakolukumamalima makahiki, a ua ike no hoi oukou i kau wahi mea e pili ana ia’u. Ua oleloia kahi mea e pili ana i ko makou aihue ka, i ke kumuhana, ao kekahi aoao nae hoi aohe ka a lakou kumuhana. Alaila kamailio mai la oia no na mea e pili ana i ka wahi ana i ka aina, no ka ninau Pake, ke Kuikahi panailike, a me ka mau ana o ke Kuokoa o ke aupuni.

                                                            (E hoomauia aku ana.)

 

KELA PULE AKU NEI.

 

            I kela pule aku nei ua hoomaka mai la ka nupepa aupuni e kue i ka noii nowelo ana maloko o ka moolelo o ka wa i hala a me ke kulana o na hana a ke “au hooponopono aupuni” o ka nei i kona wa. Nolaila, ua maopopo i ka lohaloha aole i maemae ka moolelo o na hana a ke aupuni iloko o na makahiki elua i hala ae nei, e like me ia i pauhia ia aku ai maluna o lakou i keia a me keia la, kela pule a me keia pule. O na kumu hoahewa maopopo i ka aha kuhina, ua hele a ua ku ka paila, no kekahi mau mahina ae nei, no na hana paewaewa a lakou, a o ia mau ahewa ana nae ua alo hoolalau wale ia mai la no ma na pane pili aupuni, a me kahi nupepa aupuni. Ina paha ua maemae maoli lakou, ina no ua pane mai lakou me ka hoolalau ole, e like me ka lakou i pane ai ma kekahi mau kumuhana ano nui ole. Ina paha i kela a me keia wa , ua hoino hewa wale ia keia “au hooponopono aupuni” e ku nei, a hoea wale mai nei i keia mau la kau nukunuku no ke koho balota, alial, no lakou ponoi no ka hewa a no kahi nupepa a lakou. Mamuli o ko lakou hoole ana aole e pane i na kumu hoahewa i hoouka ia aku maluna o lakou, ua ae lakou i ka lehulehu e hooholo iho o ua mau kumu hoahewa la he mau mea ia i hiki ole ke pane ia. Oiai hoi, o ka hapanui loa o keia mau kumu hoahewa, i kakoo ia e na kama hooia maopopo, ke kali nei o ka loaa mai o ka pane a ke aupuni. I ka wa a ka nupepa aupuni i kakoo mai ai i nei mau la kaunukunuku, ma ka pane ole ana mai i ua mau Kumu hoahewa la, a koi mai la hoi e hoalal ia na paio ana maluna o ke kulana hooponopono aupuni, ma kahi o na kumu hoahewa i waihoia aku ai, ua ike maopopo ka lehulehu i ka hoopono ole o na hana a kelu wahi hupa uuku o ka poai ohana e ku mai nei ma ke kua o ua kulana hooponopono aupuni la. No ke aha hoi! No ka mea, he wa pokole wale no i hala aku nei, ua hoole maoli mai no na poai la i ka paio olelo pu ana me na poe kakau manao o ka aoao kue, maluna o ua kumuhana la. I keia wa nae hoi i ka wa i hoouai ia aku ai na kumu hoahewa imua o ke alo, hoole mai nei lakou i ka paio olelo ana ma ia mau mea, a ke koi mai nei ma ke kulana hooponopono aupuni e kalai ai. Aole lakou e bilivi ia .

 

            Mamuli o kahi hookoniai i loaa mai mailoko mai o na manao koho wale o kela Poaono aku nei, ua loaa ka manao i ka poai ohana a me kahi nupepa a ke “au hooponopono aupuni” e ku nei, “ma ka wanaao ka o ka Poakahi: e kanu ia ana “na enemi” o ka aha kuhina mikanele iloko o ka “lua,” oia hoi, “E kukulu ia ana lakou ma ke kalana kupilikii, mamuli o ko lakou ku ana mai ma ka aoao kue i na kumu alakai a ka papa hoonohonoho hana a ke aupuni, a mamuli hoi o ko lakou hoike ana mai he mau kumu pilikino ko lakou * * *” Eia nae, o ka “lua” aole no ia i waha-lehe loa e like ka waha—lehe me ka maalea o ka mea moraki a hoopukapuka waiwai, aole hoi i hoohu e like me ka hohonu o ka naau lololua o na poe mahiko kalai aupuni. E hoomanao ia hoi, e haule ana no na kanaka iloko o na lua a lakou i eli ponoi ai, mamua o ko lakou hoonoho maoli ia ana kau malaila. A ma keia hoi ke ae aku nei ka aoa kue, ua kue io no lakou i ke “kahua hana” i hoomaikaike ia mai nei e keia “au hooponopono aupuni.” A o keia mau “kumu pilikino,” ua hoike ia kau no ia ma ma kumu hoahewa, i pane ole ia a hoea wale mai i nei mau la, a mau loa aku no paha. A ke olelo hou aku nei ka aoao kue o na olelo hoakaka a ka aha kuhina iloko o na makahiki elua i hala a nei “ua hui kalo me ka nawao, hapala ke kea na ka ele ka ai,” a o ka lakou mau hana hookele aupuni a pau, ua like loa no me ka ko lakou mau mua, “he uhiuhi lau mamane kahi wa o ka papala,” he lolelua wale, lapuwale a he ino haalele maoli no. Ua like no @@@@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@@@@@@@@ ko ka haiolelo “halepule,” a like hoi ka “hoopalaimaka” me ka leo pule o ka pi-apa o ke alanu Moiwahine, a he lolelua wahi hoi e like me ka olelo hooia a na poe mahiko na ka pomaikai o ka oihana paahana kepa ole ia, a he lapuwale hoi e like me na hana a ka poe paa alo piele @@@@@ a ka nupepa aupuni e kokua nei, a he @@@ haalele hoi i ike ia, ke Akua @@ oia mau ana ame kona pono) no na hana a na mikanele maluna e na kanaka Hawaii maoli iloko o na @@@@@@ nei, a

                                                            [E nana ma ka aoao eha].