Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 8, 18 January 1890 — Page 3
a na o Kaulukou nei i piena ai i ka Poaha nei a hoike aku i ka oiaio ole o kona noi ia mai i moho no ka aoao aupuni oia, a noho mau vaniki ana o hiki ke hoohinahina a nalo. He mea oiaio loa no hoi ke ku ke kanaka i kekahi pahana olelo hoohuahualau a ke wili hoi kona a-i, he maopopo loa ua ku a na eha oia, a nolaila, ua oiaio. Piha kauna o na Hawaii i holo ma o!
UA hoala, a na oiaio ae hoi o Mr. S.K. Kane i nehinei he aku oihana ka hai o ka hua hanohano A. Rosa, a aole ka he makamaka o na o Kane i ia poe i noho hooponopono aupuni i ke au i hala ke au hoi i ike ia ai o na o Kane ma. No makou iho, mamuli hoi i ko makou kamaaina i ko Akoni Loke manao, ke kalahea aku nei ka AHAILONO A KA LAHUI aohe ona ake oihana aupuni, oiai, ua lawa no oia nona iho; aka nae, ina oia i makemake, e lawe i kekahi oihana, i mea hoi e kaa ai o ka maluhia i ka aina holookoa, o kona manawa wale no ia e ae ai e lawe oihana, a aole loa hoi i kahi wa aku. Aole oia he mea no ka hookahe koko, aka, he moho oia no ka maluhia a no ka pono mau loa o kona aina makuahine. No Kane hoi, aole loa e hiki iaia ke wehe i ka li a komo iho hoi i ke a mau kamaa.
E HOOMAOPOPO ae ko makou poe heluhleu kekahi mahele manao o Hawaii Oiaio, he mea kaku mai ia makou a i hoopauia aku i nehinei e pili ana hoi i na poe i ki pu ai i na kanaka Hawaii i ka la 30 o Iulai, 1889, me ka loaa ole ia lakou o ka mana e hana pela. Ua ike aeei kakou aia o Kane a me Aki ma ka aoao hoomaemae, a ke lanakila ia poai, he mea maopopo loa e mau ana keia aha kuhina, a e laua la ae kekahi o na mea nana a kakoo aka a me Kaaukai pu. Alaila, e ike auanei kakou aole loa keia poe ki pa e hoopii ia no ka pepehikanaka a lawe oia paha. Aka, ke lanakila ka poai lahui, e koi ia aku ana ke aupuni o hana a e hooko koke aku i kela hana. Nolaila, eia ka w no ka lahui e noonoo iho ai, a ke hoea mai ka la koho e kapae aku ia lakou, no ka mea , aole e ola ka palapu ia poe, oiai, ua hoea mai ka wa a ua aneane loa hoi kakou e hoea aka i kahi e hookoia ai o ka pono kalo maoli o na Hawaii oiwi a pau o ka aina kulaiwi nei. O ka Poai Lahui ka poai e ola ai o na iwi, a o lakou la ma ke kamakeloa !
Mai poina na poe @@@@@@@@ la i ka hoopaa ana i na inoa, i loaa ai ke kula ana koho.
Nui ke ohohia o ka halawai Lahui mauka o Maema i ka po nei.
Piha-a ka hale ahahui o na Pukiki mauka o Manamana i ka po nei, no ka hooloha ana hoi i ka leo a ma na manao o ka moho Lahui no ka Apana Ekolu.
Hora 3 o keia auwina la e hoolewa ia ai ke kino make o E. Peresetona, ma kona wahi noho no ka halepule Anaru a hala loa aku no ka ilina ma Maemae.
Paa ia ka Auseteralia i ke awakea o nehinei, iaia i aoao aku ai e helu, mamua mai o ka pa hoolele bipi, a e ole o Eleu hemo ai a niau loa aku.
Ua pa-ua puupuu ia mai he eono paha poe makai e kekala mau. Imua ma mua i kai o ka uwapo i ke kaa ma o nehinei, a iloko o ka hana nui kau ana i ka waapa a hoihoi ia i ka moku. He poe @@@ lakou i hele i ka lealea a hala mawaho o ka wa pono.
Ua ole ka lunakanawai Peresetona i make ma keia ao no 18 makahiki me 11 mahina, no ka mea ua hanau ia oia ma Ladana, Enelani, i Feberuari 17, 1831. Aloha wale ia hoaloha oiaio o ka aina a me ka lahui.
KA LA.
Me he mea la ua ano pioloke loa ia ka nupepa aupuni mamuli o na manao @@@ a aina mau nei ka hananui o kona mau kolamu i na la a pau. He aina nae mau mea a lakou e hoao nei e hookaawale loa aku oia hoi, ka manao ohumu kuee iloko no o ko lakou poai iho a me na kumuhana kuio mawaena o ka lahui a me keia hooponopono aupuni ana, ma ka aoao hoi o ka poai aupuni. Ua makau lakou i ka lele @@@@@@@@@@@@@@
Hawaii, a nolaila, ua hoomau mai ua wahaolelo la i ka pakali mai i na hoopunipuni laulaha ana i na wahaolelo oiwi o ka Lahui , me ka aa ole hoi e halawai pu aku me ka lakou mau paio ana. Ua olelo ia aohe ano a he nawaliwali loa na paio ana a na nupepa o ka poai lahui; aka nae hoi, aohe hoao mai o ka nupepa aupuni e halawai pu mai ia mau kalai manao ana. No keaha? No ka mea, aole loa e hiki i ke aupuni ke aa e paio a e mahae pu me na oiwi o ka aina, a oi loa aku hoi, i nei wa.
Aka nae hoi, ke manao nei no ke aupuni e kue aku i na oiwi ponoi o ka aina a o ia no ka mea e hana ia nei. E ninau mai anei oukou pehea, e na Hawaii oiwi? Penei iho no ia : Ua hoolawa ia ke aupuni me ke dala mai ko lakou poe koo aku. Eia ia dala ke hoohana ia nei ma ka hoolimalima ana i kekahi mau Hawaii kulana a kahua alakai ole e hooponopono i kekahi mau nupepa no ke kue ana i ka pono o ko lakou lahui oiwi ponoi. Aia na haole e hoolimalima nei i keia mau Hawaii hola muhee ke pee mai la iloko o ka pouli, no ka mea, na maopopo lea no ia lakou aia ka inaina o na Hawaii maluna o lakou mamuli o na hana o na la i hala, a e kue a keehi loa ia po hoi na nupepa a o na hoeueu pili aupuni paha e hiki ai ke ike ia aku e ua poe la. Oiai hoi keia mau nupepa e paio ana i ka pono o na haole ma ko ke aupuni aoao, nolaila no ka pono o na oiwi a o ka hai a pono loa hoi, e haalele loa hoi i ka uhaai i ka lakou mau a’o ana a i ke koho ana paha no ka balota aupuni ma ko lakou aoao, no ka mea, ke mau mea hana wale no lakou i pau na uhane i ke kuai ia me ka mea hulala i aliali.
Eia ke noonoo nei ka lehulehu, a pela no hoi me kekahi mahele nui o ka poai aupuni, ma ka noonoo ana i ke kumu i haalele ia ai o keia poe ekolu, oia o Halstead, Young a me Schuman, e na elele i akoakoa ae o ka poai aupuni? A eia no hoi ia poe koho ke noonoo nei no ka hookomo ia ana ma kahi o kela poe ae la i keia poe iho, oia hoi o Cunha, Smith a me Dillingham, na poe hoi ma ka aoao o ka waiona, kopaa a me ka pule, mamua ae hoi o na poe lawelawe oihana holomua e ka aina nei. O kahi mea oi loa aku nae o ka nani loa ma ka balota aupuni nei aohe i ike nui ia na oiwi ma ia paa balota alii; o kekahi mea hilu loa hoi aole loa i ike ia na poe lawelawe oihana holomua o ka aina nei ma ia balota holookoa. O keia hoi ke kumu nui a ka poai Lahui i kahea ai a e kahea nei no hoi no ka hoomaemae pili aupuni kuio a kupaa loa ma ka inoa o ka lahui!
Hon. A. Rosa ia Hawaii Oiaio.
Mr. Lunahooponopono,
ALOHA OE :- -Oiai ua hoolaha ae o Hawaii Oiaio ma ka AHAILONO o nehinei, ua noi aku oe ia Mr. A. Rosa “e hoike ae ma ke akea ma ka leta i ka oiaio o na mea e pili ana i ka halawai Kalaiaina, ua ano pololei no. Ke hoike nei au, na’u no i haawi aku na olelo i hoike ia, no ka mea, ua noi mai oe he makemake ka lehulehu e ike i ka oiaio, me kou noi pu mai ia’u e malama au i kou inoa. He oiaio aole au i kamaaina loa ia oe, aka, he mahalo au i kou ake nui e loaa ka oiaio.
No kau noi e pili ana i ko’u mano kanawai, no ke “ki” ia ana o kela poe ehiku a make ma ka la 30 o Iulai i hala, a me ka poe i eha, he hiki ia’u ke pane aku me ke kanalua ole, ua ku ka hewa pepehi kanaka a me ka hewa lawe ola ia lakou, ua maopopo na inoa o lakou a pau. A he hiki no paha i ka lehulehu ke ike i ke kumu o’u i ninau ai i na Kuhina, ina paha na kukala ia ke Kanawai Kaua, ma na hihia o Loomens a me Wilikoki, a pane ia mai aole. Iloko o na ia pokole mahope iho o kela kipi o Iulai la 30, ua lohe mau ia mai ka waha mai o na loio o ke kalanakauhale a me ka poe i ike, he mea maopopo loa ua pili na karaima la i olelo ia maluna ae i kekahi o na mea nana i ki a ku a make. A ke lana nei ko’u manao, aole no e hoole ia mai keia mea. Minaina no hoi au i kou nei mai e Hawaii Oiaio i ko’u manao kanawai i keia mau la ma ke akea, o olelo ia mai auanei he hoouluulu manaoino kela.
Ua lawa paha keia, a mai noho hoi oe a ninau akea hou mai me keia. He ae no au e hai ia oe i ka oiaio no ka pono o ka lehulehu ke hele kino mai oe ma ko’u keena hana.
A. ROSA (Akoni Loke)
Honolulu, Ianuari 18, 1890.
Na Hawaii Lapuwale.
E ka Lunahooponopono o ka AHAILONO A KA LAHUI,
ALOHA OE :- --Eia me oe kou mahalo palena ole no na huaolelo lehulehu au e pane nei ma ka aoao kokua i ka lahui oiwi o ka aina kulaiwi nei. He mea hoehaeha loa no i ka puuwai ka nana’ku i na mea e hana ia nei a i ke kulana hoi o na lawelawe a hooponopono ia’na ka aina nei i keia mau la, --a e haliu aku hoi kakou a nana’ku ia poe e kapa a e kukala nui ana hoi ia lakou iho he poe Hawaii aloha aina, oia hoi, o Kaulukou, Kaaukai, Aki, a me Ka-ne a me kahi poe e aku hoi e kuikui lima pu ana me ka aoao hoomaemae a i makaukau hoi e hooko aku i na hana lepo ekaeka aia poai. Aole loa e hiki i kekahi mea ke olelo ae he hoa’loha oia no konapoe hoalahui ina oia e koho ana i ka balota hoomaemae.
He poe Hawaii hohe wale no keia a pau loa, iloko hoi o nei wa kupilikii o ke kulana o ka aina, ma kahi hoi e pili ana i ko lakou mau kulana a aloha oiwi paha. O Kaulukou, Ka-ne, Aki a me Kaaukai, he poe leo nui oi loa aku lakou iloko o na makahiki i ani ae. A ia wa hoi e huai pau ana lakou no na hewa karaima i hookoia e keia poai hoomaeme, a ano hoi, me he la, ua aloha loa lakou no la maa hana. Hilahila ole ia ano poe, a he poe hoi e kupono e hoowahawaha loa ia.
Ke kau leo aku nei kou mea kakau i na Hawaii koho balota a pau, mai koho i kekahi Hawaii hookahi ma ka balota hoomaemae. E hoomanao iho he mau hoa’loha na kanaka Hawaii i hoike ia ae la no oukou he elua makahiki i pawea ae. A e hoomanao pa iho no hoi he mau hoa’loha pilikino a he mau enemi pili lahui lakou i keia la. Ua hoolilo aku lakou ia lakou iho i na haole, na poe hoi ia e paa limanui nei i ko oukou aupuni, a i hoao nui iho nei hoi e hoolilo aku i ko oukou aina ia Amerika.
Maikai a ka launa ole mai keia mau huaale e noi nui mai nei ia oukou e koho aku ia lakou. Ua oi loa aku ka pono e oka mua i ko oukou mau lima akau, i mea hoi e hilahila ole ai no ka hooko ana ia hana. O ka balota lahui me na poe aloha oiaio i ka aina, e laa o Wilimana, Waka, Wilikoki, a o ia poe no a pau loa, o lakou hoi na moho e ola ai a e kupono ai hoi i na Hawaii oiaio a pau loa e koho aku. He lanakila oi loa aku ke loaa ana i ka lahui Hawaii ina lakou e hoohoka nui aku ana ia Kaulukou, Kaaukai, Kane a me Aki. Ua pau ae la.
MAKAMAKA OIWI.
Honolulu, Ianuari 18, 1890.
Eia Hou Mai no ua Panai olelo Imua o ke Kahua.
Mr. Lunahooponopono,
Ua olelo ae na wahi muhee he “hakuepa” ka’u mau olelo, ke pane nei au, o ka’u hoomaopopo ana i ke ano o kela huaolelo “hakuepa” he haku wale i kekahi mea oiaio ole.
No ka muhee mua, aole loa he hakuepa. E nana i ka oiaio ma ka’u leta ma ka “Ahailono” o nehinei—a no kahi muhee elua, eia ka moolelo: Ua ike ia ma kana mau haiolelo ma ke akea a me na olelo pu i kona mau hoaloha aole ia e holo moho ana, oiai he nui loa kaua mau hana a oia kona kumu i lawe ai i ka oihana “Notari o ka Lehulehu,” aka, heaha ka kakou e ike nei i keia mau la? Ua moni oia i kela mau huaolelo, a ke ku nei oia i moho , no ka mea, na ka aoao Hoomaemae i noi mai iaia, a nolaila hoi, nui ka hanohano. Ehia la poe nana oe i koho ma kela halawai? Lohe mai au he 12 wale no?
Ke manao nei au ina aole oe i holo moho ma o e like me kau i hoike ai, aole paha oe e kapa ia he muhee, oiai, o kou lawe ana i ka oihana Notari, he hoike kanalua ole kela o ka oiaio o kau mau olelo. Pehea e hiki ai ia oe ke hoohalike i keia mau mea?
Kapa ae oe o H.A. Widemann a me C.J. McCarthy ua muhee. Heaha ka kakou nana no laua? He mea kanalua ole i na mea a pau he Hawaii oiaio o Wilimana, a o Makate, ua hoowahawaha i ka Hoomaemae no na hana epa a V.V. Akepoka a laua nei ae la e hiipoi nei, ka makuakane o ke “kipi kaulana o Iune 30, 1887.” A heaha la ka ka Lahui e ike nei i keia wa ,- -ua hauna loa ka inoa o keia haole, a me he la o na inoa aku ana kahi o na wahi muhee. Minamina wale!
He mea maopopo e holo ana no olua, a he mea maopopo no hoi e haule ana olua.
Me ke aloha ia olua,
HAWAII OIAIO.
Honolulu, Ianuari 18, 1890.
Ole loa no hoi o na ole loa na wahi hooheno a ka makapeni a ka “Kiai o ka Lahi,” a aia ka ka nema ana maluna o kekahi wahi paewa e poino ole ai ka lehulehu. Aole loa ilaila e loaa’i ka manu “poepoe” a Kinipeka, aka, oia’ku no. Ua ike no ka hoa he elua na poo a he eha na maka, a he manawa wale no hoi ko ka AHAILONO Hawaii a lele aku no i kahi i loaa’i o kahi ahe no na la i aui ae.