Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 16, 28 January 1890 — Page 3
NA MANAO PEPA
KA AHAILONO A KA LAHUI
HONOLULU, IANUARI 28, 1890
O NA wahi kanaka i hoopili aku nei ma kela aoao, he mau kanaka kumakaia maopopo wale no lakou i ko lakou aina a i na hoa kanaka hoi o ka ia hookahi!
O NA moho no o ka aoao Lahui ka oi i ka po nei ma ka halawai makaainana nui o Kalihi—Pipika na wahi moho, Kale me Aukai—haalele a hookae loa ia e ka lehulehu. O na moho Wilikoki a me Tome Luka no ka oi!
E hoohaiki paa ana ka makou mau moho e paa a e hoomau i ke kuokoa o ke ko Hawaii Paeaina ---Kumuhana Aoao Lahui.
E NOONOO iho e na kanaka Hawaii i makee i ke kuokoa o ke aupuni i haawi ia mai ai hoi ia oukou i na mana nui, e haalele i ke koho i na moho a ka lehulehu e ohohia nei, oia hoi ua moho o ka Aoao Lahui!
I KEIA ahiahi e halawai ai na poe koho o ka Apana Elima ma ka aoao aupuni i hookae i ko Kale Aki koho ia ana i moho no ko lakou aoao, aole i maopopo ka mea e koho ia ana aka, me he la paha o Mr. P. O’Sullivan, o ka hale inu rama Heleuma ke okomo ia ae ana ma kona wahi.
UA kapa mai kahi Kiai, o nehinei i ka naaupo ka o Wilikoki—Kahaha! ea !! o ko hookele no kai naaupo oiai, mamuli o kona hawawa, ua ae wale aku la no oia i kona hewa imua o ka Aha Hookolokolo no kona makau—me kona manao ana paha e pakele’ae ana oia—aka, o ka mea i hana ia mai maluna oua, ua hoopai ia iho la oia no kona hewa, i na dala he 400.
O ka makou mau moho ua makemake ia e hoohana a e kokua ikiaka i na hana a pau e pomaikai ai na Limahana—Kumuhana Aoao Lahui.
AUHEA oukou e na kanaka, e hoolohe mai i keia, i kela a me keia wa o oukou e noi ia mai ai e koho i ka balota o Kane, Aki a me Kaaukai, e hoomanao iho oukou he mau moho kela i hoohaiki ia e hooko i na kumuhana o kela aoao, a e hooikaika nui ana no auanei lakou la e hoopau, a e hoolilo loa i mea ole i ko kakou noho kuokoa ana, i ka manawa e lawe ia mai ai o kela ninau imua o ka Hale Ahaolelo, ke puka nae hoi lakou i kaia kau! E kiai makaala loa!!
KE minamina nui nei makou i ka makou mau mea i kamailio aku ai i nehinei no Mr. Hanale Walakahauki, mamuli o kekahi ulia ua komo iho la ma na kolamu o ka pepa. O ka mea i olelo ia, oia no kekahi mau olelo i kukai ia mawaena o Mr. Kaaka a me Hanale Walakahauki e pili ana i ke kua ana i na poe koho, ua loaa mai nei na hooia ia makou aole loa he oiaio o kela. Nolaila, ke hoihoi hou mai nei makou i kela mau olelo a makou. O ka rula o ka AHAILONO aole oia e hoolaha wale i kekahi mea ke ole e loaa na hooia mahope aku ona, a no ia kumu ko makou mea i makee nui ai e hoike aku i ke kumu o ka puka ana oia manao.
UA hoi nui mai nei o W.O. Kamika, S.M. Kaaukai a me Vivas mai ka lakou huakai hoohulihuli balota aku nei i Wailuku, Maui. Nui ka ko lakou hookae ia e ko Wailuku poe, oiai i ko lakou lohe ana i na leo wawalo a paiuama hoi o lakou nei piena loa ia lakou la, a mamuli oia mau hana ana aku nei a lakou, ua haohao loa ia ko lakou manao i ka ike ana aole loa ka lakou i hilinai iki ia mai e na keiki o Maluikeao—Heaha no la ka oukou o ka mahaoi ana aku nei o laila? oiai ua puehu e no ka ka hulu i ke keiki kaulana a ua aina la Ke Ahi o Wailuku!
KA LA
Ua hoaiai aku makou i ka Poaono iho nei, o ka hapanui o na hana kue o na alakai o ka aoao aupuni, aia no ia maluna o na kanaka Hawaii ma kekahi mau kumu, penei: “Ua hana ia kela kanawai koho balota kapakahi no ke kue ana i kela a me keia kanaka pakahi i kupono i ke koho balota.” Eia kekahi mea ano nui loa e ike ia aku nei, o ke ala a ka aoao aupuni e hookele nei, he okoa ka lakou mea i olelo mau ai e hana a e hooko, a he okoa loa hoi ka lakou e hookele nui mai nei. Ua ike ia keia ma ke kue maoli ana a ke Kuhina Kalaiaina i kana hooko a me kana hooponopono ana hoi i ka manao o ke kanawai koho balota, oia no ma kona koho ana iho i na luna nana koho balota; a ua olelo ae oia imua o ka lehulehu, o kana mau hooko ana i ka manao o ke kanawai ua pono a ua pololei loa, ua hooko ka oia no ka pono a me ka pomaikai o na mea a pau loa. He oiaio ua hoolaha ia ae keia mau olelo imua o ka lehulehu, imua no nae o kekahi mau hana kalai pili aupuni poholalo ana i hana iho nei iloko o na makahiki elua i hala aku!
Ua wanana e aku makou mamua a hoolaha ia aku imua o ke akea; o ke kahi luna aupuni i hilinai ole ia a poo hakahaka paha, ua hiki loa ke oiaio ia mai oia e kekahi poe e hana i na makemake o lakou e like me na hana a ke Kuhina Kalaiaina e hana a e hooponopono mai nei i ke kanawai koho balota iloko o keia mau la. “Ka Mua,” ua koho ia na luna nana koho balota i ka poe wale no ana i manao ai no ko lakou aoao. “Ka Lua,” o na poe ana i koho aku ai ke hana nei lakou no ka pono o ka aoao Hoomaemae, a hoopalaleha hoi i na pono koho o na kanaka Hawaii ma ka aoao o ka lahui. Ua nana pono ole ia na kanaka i kupono i ke koho alii. Ua olelo ia he mau olelo haole kupono ole ka ke olelo ia mai e na luna nana, i ka manawa a kahi kanaka e hele aku ai e no e hoopaa ia kona inoa no ke koho ana i ke alii.
Pehea la e hana ai na kanaka i loaa ai ka mana koho alii? Penei, e hoomanao loa iho oe e ke kanaka i keia; i kou manawa i hoohuahualau ia mai ai i na ninau no kou kupono i ke koho alii, o kau mea wale no e hana ai o ka hoohaiki wale no, oia ka mea i kauoha ia e ke kanawai, a oia no hoi ka mana i na luna nana koho, aole o na niele ano ole a lakou, aole loa! Eia iho kekahi mau mea oiaio i hana ia imua o kekahi papa nana o na apana koho o Honolulu nei, i kela pale aku nei. He elua mau mea no ka aoao Lahui i hele aku e hoopaa i ko laua mau inoa imua o ka papa, no ka pono koho alii me lunamakaainana. Ka mua, he haole, paa kona me ka ninau ole ia mai; ka lua, he kanaka Hawaii i hele aku no hoi oia no na pono a i elua, oia hoi ke alii me lunamakaainana. mamua ae nae o ka hoopaa ia ana o kona inoa ua ninaninau ia mai la oia e kekahi o na luna a Mr. Kakina i koho ai. Malie paha ua kauoha ia mai no lakou e hana pela e ke Kuhina, aka nae hoi, aole pela ka manao a me ke kauoha a ke kanawai
Mamuli o na mea i hoike ia ae nei maluna, ua nieniele ia kela a me keia kanaka Hawaii i kupono i ke koho balota no ka lakou wahi loaa hana, a me ka lakou wahi loaa ponoi iho. Ua hooikaika ae kekahi o na luna nana a Mr. Kakina, e imi i kahi e haulehia ai o ka mana koho alii o kekahi kanaka, aka nae, aole oia i lanakila. Aka, eia ka makou ninau, ehia la mau kanaka i haulehia mai keia mau mana koho ae mai na niele ana a na luna nana koho a Mr. Kakina? Ke hoomau nei keia poe i ka hana ana i keia ano hana imua o na kanaka Hawaii, i ka manawa pono a lakou e ike ai he wa maikai ia e loaa ai he pono no ka aoao o ke aupuni. Ua hooia ia mai e koho ana na kanaka a pau i kupono i ke koho alii i na moho o ka aoao Lahui, a aole lakou e koho iki ana i na moho o ke Aupuni Hoomaemae; a o na poe e ninau hoohuahualau ia ana e na luna nana a Mr. Kakina, e haule ana lakou mamuli o na hooko kapakahi ia ana o kela kanawai koho balota, a o ko lakou haule ana ua like ia me hookahi balota oi ma ka aoao o ke aupuni, a aole hoi he heluna no ka aoao Lahui.
Aole loa he wahi manaolana iki no ka hooko pololei ia ana o na huaolelo a me ka manao o keia kanawai koho balota e keia noho’na aupuni. Ke hooikaika a pau e pakele ae lakou mailoko ae o na hoino ia ana a ka lehulehu, a ke hoao nui mai nei e hoike mai imua o ka lehulehu, he kanawai maikai keia i oi ae mamua o ke kanawai koho balota kahiko o ke au i hala aku nei! Mamuli o na hooko kapakahi ana a keia kanawai e ike ia nei, he mea Kahaha loa ia i na manao o na moho o ka aoao Lahui, a eia lakou ke @@@@ nui nei no keia mea.
Eia na kanaka kumakaia i ka aina a i ko laua lahui ponoi iho hoi iloko o keia mau la e ike ia aku nei, oia no o Poepoe a me Kawainui, ke hoolimalima ia nei laua e ke aupuni me ke gula e hana a e hoolaha mai imua o ka lehulehu i na mea e punihei aku ai kanaka ia aoao me ka palolo o na waha imua o na kanaka Hawaii oiaio, me na wahi kumuhinu a laua i manao ae e puni aku kanaka, e koho ma ko lakou aoao i keia kau koho balota ae!
Ke manaoio nei makou he mea kupono e hoopiha ia kekahi o na oihana aupuni ma ke koho ana a ke lehulehu, a e waiho ia aku ana imua o ka Hale Ahaolelo no ka noonoo ana .- --Kumu hana, Aoao Lahui.
KA MAULIOLA ANA O NA POE @@@@@@@@
Me he la mamuli o kekahi kumu kalai pili aupuni ano pohihihi lea ke kumu o ka hoopuka wikiwiki ia ana ae nei o kekahi wahi nupepa hou ma ka aoao o ke aupuni, i papak@ma ia ma ka inoa The Honolulu Daily Times. Ka Manawa o Honolulu. Ua lohe koke ia ae nei mahope iho o kona hanau ane ae, ua ulu ae la ka he hoopaapaa kalai pili aupuni iwaena iho no o lakou. Ma ka hoomaopopo aku i keia, ua wehe ka pilina a ke hoa, oia hoi, ua haalele iho la ke aupuni i kela nupepa i paikano mau iho nei ia aoao, oia hoi ka Advertiser.
Eia na kumu, ua apono aku nei na alakai o ke aupuni i na moho o ia aoao o ka mokupuni o Hawaii, i koho ia ai e ko Hilo poe ma ka aoao o ke aupuni. Aka, puka mai ana hoi ua nupepa nei a hoapono mai la i na moho o ka aoao kuokoa o ka mokupuni o Hawaii. E hoihoi hou ae i kela mea au i hoolaha ae nei e kena nupepa! wahi a na alakai o ke aupuni. Aole! wahi a ka pane a ka Advertiser. Mamuli oe ike ina oe e hooko ole i keia kauoha! Wahi a ka pane a ke aupuni. Pela paha, wahi a ka pane aku a kekahi opio oia auna hookahi no ma ka aoao o ka Advertiser.
O keia iho la ka hopena o na mea i nana ia. Ua huhu loa ka aoao o ke aupuni, a mamuli o keia kumu ua nanaole ae la hoi lakou i ka nupepa a kekahi o na hoa oia auna hookahi. A ke manao nei ka aoao aupuni e kapae loa ae i ka nupepa Advertiser, ma ko lakou hoopuka hou ana ae nei i kekahi nupepa. A pehea kakou e hana ai? E hoouna liilii aku kakou i keia nupepa ma na mokupuni! He oiaio, i ka manawa e haulehia ai keia poai poholalo, alaila, e ala mai no auanei ka pono a me ke kaulike a noho alii iho maluna o na mea a pau! He wahi nupepa hoa keia “e kokona ana i ka Hoohui ia Hawaii me Amerika!”
E kokua ana no ka makou mau noho i ka hoopau ana i ke kanawai e pili ana i na dala eono haneri, e keakea nei ho ia oe e ke kanaka Hawaii ma ke koho ana i na ‘Lii o ka Ahaolelo —Kumuhana Aoao Lahui.
Kela a me Keia
E heluhelu ae i na hoolaha a na Papa Nana Koho o na Apana!
He wahi kanaka iki o Tome Luka, aka, e momona ana oia i ka la 5 o Feberuari ae nei.
E noho ana ka Papa Nana Koho o ka Apana1, Mahele 2 i keia la ma ka halekula ma alanui Beritania mai ka hora 5 a ka hora 7:30 o keia ahiahi.
E noho ana ka Papa Nana Koho o ka Apana 4, Mahele 1, i keia la maloko o ka Hale Kaawai o na Pake, ma alanui Maunakea, Hora 7 a ka hora 9 o keia ahiahi.
E hoohana aku ana ka makou mau moho i na manao a pau o na kumuhana o na Hui Mekanika a me Kalaiaina no ke keakea ana i ke komo ana mai o @@ limahana o Asia, a o ka poe hoi e hooweliweli @@ ka aina a e hoo@ele nei i na kanaka a me ke kipaku ana hoi i na makamaka haole .— Kumuhana, Aoao Lahui.
“Nui ka makahehi ia o ke Kiai o na Powa”! O keia ae la ke ano like o na olelo a ua wahi nupepa nei. Pololei! Oiai i ka wa a kumahimahi Malulani i haalele iho iho ai i ke keena o kahi loio holo lunakumakaainana i nehinei me ka piha i ka ukane “Kiai o na Powa” a hoolei ana i ke awa o ka Halepupule, a ilaila kahi i keluhelu ia ai o na puple! Pololei hou no! Aohe makemake o na kanaka noonoo maikai e heluhelu i kena ap@@@ welu, Nolaila, o kahi maikai loa ia e hoahu ia ai. Hu! Hu!! Po—le!