Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 26, 8 February 1890 — Page 3

Page PDF (934.82 KB)

KA AHAILONO A KA LAHUI.

 

HONOLULU, FEBERUARI 8, 1890.

 

-----------

 

HALAWAI NUI

---A KA---

AHAHUI MEKANIKA! !

------

Na Haiolelo Hauoli a na Alii a me na Lunamakaainana.

-----

PIHA HAUOLI NA HOA!

---

Ke Keiki o na Pali ka Oi!!!

----

            Ma ka po nei, ua malama ia he halawai nui e ka Ahahui Mekanika e like me ia i hoolaha ia ai.

            Ua hoomaka ia na hana ma ka hora 7:30, ma ka noho hoomalu ana a ka Hope Peresidena o ka Ahahui, McKenzie.

            Mamua ae o ka hoomaka ia ana o na hana o ke ahiahi, ua haawi ia ae la he ekolu mau huro no ka Aoao Hoomaemae Lahui.

            Ua koho ia o Tome K. Nakanaela i mahele olelo no ka Ahahui.

            Na Mr. Mehertens i wehe mua na hana haiolelo, ua olelo mai oia penei: Ua hookumu ia keia Ahahui me 23 wale no hoa, aka, aole i loihi mahope mai ua ulu hikiwawe ae la na lala o keia hui a lehulehu loa. Ua nui no na hoohenehene ia o keia hui, aka, i ka hiki ana o ka huina o na lala o keia hui i ka 500, akahi no a hoomaka ia mai e ike he hui nui ka keia. Ua hoomaikeike mai la oia i na mea e pili ana i na kumuhana o keia hui i hana ai a me na moho hoi a keia Ahahui, a o keia ka mea i puiwa loa ai ka aoao aupuni, a ua hoopuiwa loa ia hoi ka aoao Hoomaemae i ko lakou ike ana i ka ikaika maoli o keia hui i ka la 5 iho nei o keia mahina. Nui ka paipai o na hoa.

            Ma keia manawa na komo mai la ka Peresidena o ka hui oia ke Alii J. Phillips, a ua noi ka paipai o na hoa nona.

            Ma ke kauoha a ka Peresidena, ua ku mai la ke Alii H.G. Crabbe [papai] a olelo mai la penei: ma ka la koho balota iho nei, ua nui kuu hauoli i ka ike ana i ka maluhia maoli o na kanaka ma ia la. Ua kamaiho ia mai la au e kekahi mea oiai au ma ke alanui Kula e pono ia’u e hoi i kauhale e hele i ko’u hoolewa, aka, he hookahi wale no nae a’u hoolewa i ike ai ma kekahi la mai oia no ka hoolewa ia ana a kanu ia o ka aoao Hoomaemae aupuni. Paipai a hehihehi na hoa. Ua kamailio mai o Walakahauki makua ia’u ma ko makou puka ana ae nei e pau ana na poe dala i ka haalele mai i ka aina. Ua olelo aku au iaia aia wale no kela ninau maluna o na mea e hana ia aku ana e makou maloko o ka Hale Ahaolelo.

            Ua kahea ia o D.W. Pua, a ua olelo mai la oia penei:

            He lala au no ka Hui Kalaiaina Hawaii, a o ka Ahahui makua hoi ia, a o keia ahahui he ahahui hou ae nei keia, aka, ua hiki no ke hoomapopo ia ma ka hoohui ia ana ae nei o keia mau ahahui elua a lilo ai laua i hookahi, me he la he mau keiki na ka makuakane a me ka makuahie hookahi, paipai na hoa. Ua hoike mai keia mau ahahui i ko laua kulana ma ka la 5 iho nei o keia mahina, ma ko laua koho lokahi ana i ka paa balota o ka aoao Lahui. Mamua aku o ka la koho ua noi ia mai au aole e holo, e pau ana ko’u inoa i ka holoi ia, aka, aole au i hoolohe aku i kela leo, aka, ua hilinai nui au maluna o oukou a maluna o kuu ahahui no ko’u lanakila. Ua koho ia makou a pau a koe hookahi, aka, eia ka’u ia oukou, i hele makou iloko o ka Hale Ahaolelo a hana a hooko ole i ko oukou makemake, alaila, kii nui ae no ia makou a kipaku ae mailoko mai o kela hale! Paipai hou na hoa.

            Ma keia wahi ua kahea ia o A. Makuisa, a ua olelo mai la oia penei:

            Ke haawi aku nei au i ko’u hoomaikai ia oukou no ka hanohano a oukou i hookau mai ai maluna o’u i keia la, oia hoi he lunamakaainana au no ka Hale Ahaolelo a hana a hooko ole i ko oukou makemake, alaila, kii nui ae no ia makou a kipaku ae mailoko mai o kela hale! Paipai hou na hoa.

            Ma keia wahi ua kahea ia o A. Makuisa ,   a ua olelo mai la oia penei:

            Ke haawi aku nei au i ko’u hoomaikai ia oukou no ka hanohano a oukou i hookau mai ai maluna o’u i keia la, oia hoi he lunamakaainana au no ka Hale Ahaolelo, aka, mamua ae nae o ka ili ana iho o keia hanohano maluna o’u, ua kuleana mua no au iloko o keia ahahui, ma ko’u lilo ana he lala. Ua wehewehe mai la oia i ke kumu nui o ka hoala ia ana o ka Ahahui Mekanika, aole no ia no kekahi kumu okoa, aka, no ka pono no ia o na limahana. He oiaio ua lanakila ae nei kakou, aka, aole loa kakou e hoopalaleha i ka hana ana i na mea e hoomau ia aku ai o ua lanakila ia. O ka noho lokahi ana o keia mau hui a elua aia iloko o laila ka ikaika. Oiai au ma na aina e, ua nui ko’u noonoo ana i ka’u kumuhana i hoala ai e pili ana i ke kue lahui Asia, no ka pomaikai o na limahana o kakou, a me ia no au i hoomau ai i ko’u noonoo ana a hiki i ko’u hoi hou ana mai nei, a oiai no au iluna o ka moku, ua hiki ae la kekahi hoa o keia hui a hoike ae la ia’u, ua hoala a ua kukulu ia he hui no na limahana, a e pono ia oe e komo iloko o keia hui. Aole he mea e ae a’u e hana ai o ka hooko wale aku no i kela hoi, oiai aia ilaila ka iini o ko’u puuwai, a o ka hua hoi ia o ka’u mea i hana ai, nolaila ua komo iho la au i keia hui me ko’u moeuhane mua ole e koho ia ana au i moho no keia hui, aka, ke hauoli nei au i keia po i na hana a oukou i hana ai ma ka la koho balota iho nei, aka mai manao oukou ua pau ae la ka hana ua lanakila kakou, aole loa, o ka mea kai pau, eia hou aku no ua hakoko a hoea mai, nui ka paipai o na hoa.

            Ua kahea ia o Mr. Akoni Rosa, a ua olelo mai la oia penei: E hoomaopopo ia aole au i hakoko no kekahi mea e ae aka, ua hakoko ikaika nui au no ka pono o na kanaka Hawaii. Aole au i kue i ke kumukanawai houaka, ua kue loa au i na hana i hana ia ai a loaa mai ai ua kumukanawai la. Ua hoike mai oia i kekahi mau hana a ka aoao Hoomaemae, oia hoi aia he haole ike i ke ki pu pololei loaa aku la na oihana aupuni. Na lakou no i hana ke kanawai a iluna iho la nae o na kanaka Hawaii na pokai. O ke koho balota oia ka mea oi loa aku o ka maikai mamua o na pu a me na poka. Nui ka paipai a me ka hehihehi o na hoa. Oiai au ma Waialua ua kohu Alii au, hanai ia au e ko laila poe i ka ai a me ka ia a me na mea a pau me ka lilo ole he hookahi keneta mai ko’u pakeke ae a pela no hoi me na Pali ua like no na kaana ana mai o na home oia Apana iaia. A ke hoike aku nei au i ko’u hauoli mamuli o ka hana ia ana o na hana me ka maluhia loa!

            Ua ku mai ka Peresidena J.Phillips a olelo mai la penei: Ua nui na olelo naauao i olelo ia ae nei e o’u mau hoa aole paha he mea i koe, aka he mau wahi olelo pokole wale no ko’u a pau ae: Ke haawi aku nei au i ko’u hoomaikai piha ia oukou a pau no ko oukou wae ana ia’u i moho no keia Hui a me ko oukou koho ana hoi ia’u. Ua ae mai la oukou ia’u me he la he wahi hipa keiki au e alakai ia ana imua o kona mea nana e pepehi—Paipai na hoa. Aka nae he alii au no ka Hale Ahaolelo i keia la. He oiaio he moho au no ka pono o na limahana a o ka limahana oia no ka Moi o na hana a pau !— paipai hou na hoa. Oiai au ma ka Hale Ahaolelo e hooikaika nui no au e hooko a e hoohana i na kumuhana a kakou a e lohe ia no ko’u leo he leo no ka pono o ka aoao Lahui! Paipai a hehihehi hou na hoa.

            Ua hoopanee ia na hana a ka Ahahui a hiki i ka manawa e kahea hou ia mai ai e ka Hope Peresidena.

 

 

KA WAHINE I ALOHA

---I KA---

POE ILOKO O KA EHAEHA.

A ME NA

PALAPU O KA MAI LEPERA!

-----

            Ua hiki ae kekahi leta i ka Lunahooponopono o ka nupepa “Chronicle” ma Kapalakiko penei:

            Nu Ioka Jan. 30—Mawaena o na ee-moku i ku mai nei maluna o ka mokuahi Bothuia i keia la mai ka Hikina mai, oia no ke kaikuahine Rose Gertrude. Ma kona alahele no Kalawao, Molokai, ke kahua o na mai Lepera, kahi hoi ia o na mai lepera e noho u nei. Ua hanau ia oia he 35 makahiki i kaahope aku nei ma Bath, Enelani, a malaila no hoi oia i hanai ia’i a nui a hoonaauao ia hoi. He mau makua waiwai nui kona.

            Ua hooholo iho la ua wahine nei e komo iloko o na hana kokua, a ua komo iho la oia iloko o kekahi hui limaaloha oia hoi ka Hui Sana Dominic. A oiai oia e noho ana malaila, ua hiki aku la ka lono e pili ana i ka moolelo o ka Makua Damiana oiai oia ma Molokai a me kona make ana, a mamuli o keia lono ua ulu nui ae la na kanakanailio nui ana mawaena o na lede e noho hana ana malalo o ua kaikuahine Gertrude nei, ia wa ua hoomaka iho la oia no ka noonoo ana i kana mea e hana ai, a mahope mai ua hooholo loa iho la oia e ku ae a haalele aku i ka aina hanau na makua ka ohana a me na hoaloha a holo mai i Hawaii nei no ka noho ana a make pu me na mai lepera o Kalawao. Ua nui na keakea i hiki aku imua ona no ke ka-ua ana iaia aole e holo mai, aka, ua kuni paa loa ia ka manao aloha hoakanaka iloko o kela wahine aole loa e hiki ke loli ae, ua hoopaa loa ia kona manao e noho pu a e kokua hoi i na poe a pau e noho ana iloko o na ehaeha o ka mai e makau loa ia nei, a ua pane ae oia malaila au e noho ai i na la i koe o ko’u ola ana ma keia ao mauleule.

            Ua ike ia aku ua whaine nei iloko o kona keena o luna o ka mokuahi Bothuia, he wahine ui maopopo oia i ka nana aku a he ano hoihoina koa kona i ka nana aku, a ua nui na haohanau Katolika i akoakoa ae ma ka uwapo e halawai pu me ka malihini. Ua olelo ai oia ia lakou penei: Ke manaolana nei au e hiki aku i Molokai i ka pule ekolu o Feberuari, a e hoao no au e lapaau i ka poe mai me ka’u laau i ike ai he ole, a he oiaio ua nui na hoaloha i haawi mai ia’u me na makana lehulehu no ka poe mai, a e haawi aku ana au ia lakou i keia mau makana ke hiki aku au ilaila. A mahope o ko’u hiki ana aku ilaila, e kuai no au i Piano i mea hoonanea na na mai. Ke manao nei au aole keia he hana na’u, aka, na ke Akua Mana Loa no, a ke nana aku nei au i na ouli o ka holomua o ka’u mea i koho ai. Ua ka-ua ia mai au e ko’u akuakane a me ko’u makuahine e hoopau i ko’u manao holo mai, aka, i ko laua ike ana ua paa loa ko’u manao, a oia manao o’u o ka leo no ia o ke Akua, nolaila, ua haule wale iho la ko kaua manao. Ua haalele aku au i ko’u aina me na hoomaikai ana a ka Epikopo Manning, a o kana olelo hope ia’u aole e hiki iaia ke au’a aku ia’u, oiai, o ka’u mea i koho ai mai ke Akua Mana Loa mai nana.

            Mamua ae o ko’u kau ana iluna o ka mokuahi ma Livapulu, ua hiki mai la he leta ia’u mai ke Keikialii mai o Wale, e haawi mai ana i na hoomaikai nui no ka’u huakai, ua hauoli nui oia i ko’u koho ana e holo no Hawaii ma keia misiona ano nui a’u.

----------------

Na Lono Koho Balota.

---

            Lanakila ka aoao Aupuni ma ka mokupuni o Kauai a me Maui.

 

KAUAI.

            NA ALII—G.W. WILCOX, P.P. Kanoa, Paul Isenberg.

            NA LUNAMAKAAINANA, Hanalei—A.S. Wilcox; Lihue, W.H. Rice; Waimea, V. Knudsen.

 

NA ALII O MAUI.

                        J. Anderson                                          114

                        L. Von Tempsky                                 109

                        W.H. Cornwell                                     111

                        R.D. Walbridge                                    109

                        H.P. Baldwin                                       115

                        W.Y. Horner Sr                                    109

NA LUNAMAKAAINANA O MAKAWAO.

                        Bila Liilii                                             345      kohoia

                        Kala                                                      156       haule

LAHAINA.

                        Wm. White                                           241       kohoia

                        Nakaleka                                              200       haule

                                    Aole i lohe ia mai ko hana a me Wailuku.