Hawaii Holomua, Volume II, Number 15, 9 April 1892 — HE MOOLELO WALOHIA NO KENETE! [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KENETE!

KK KOA n/'ioP/u WIWO Ol.E MOKl'NA XLI. K ka luaku]*ai*au. auhea kou lanakila —K ka Make. auhea kou huelo awa—Ka pilihua a me ka luuluu —Ke alahale o ka walohia —Auwe ! O Kenete iluko oka mauliana a rne ka niauleule—Ka hora hookahi no ke pio ma keia ola ana. l'a uhiia iho ke kuahu nie na j aahu eieele, na kukui ihoiho e ku ana he olenalena, a maluna iho o j kahi eehia e kau mai ana he ke’a. o na nuu mamua iho o ke kuahu ) ua uhi ia me na moena kanikau, a maluna iho o laila i kukuli ai o j K» nete me na moneka elua ma kona mau aoao. me he mea la, na kela mau moneka c kakoo ana i kona kino i hele a pulupe ika nawaliwali. Ua kuni j>aa ia iho ka eehia ma- ' luna o Kenete iloko o ia hora. a ua hookuu aku oia i kona uhane iloko 1 ona hoomana a j>au o keia ao no ka haawi ana aku i kana alana no mua o ke a!o o kc Akua. Ua nui ke aloha i kau ia maluna 0 ka puwuai o kola a me keia kanaka i akoakoa ae ma ua rurai la, i ko lakou ike ana ia Kcncto e kukuli ana me ka naau haahaa, na lima e opea ana ma ka umauma. a me na onohi maka e leha ana no ka ohu halii o ka j>omaikai ma ka l*oli o ka Makua Lani. 0 na jk*c koa i ukali mai ai i na j ]>oe kilo, o lakou jm kekahi i ko- j moliia ia e na kulu wai hune a ko aloha no ka opio Kenete, a ua ]>aa loa ko lakou manao aole i hewa o Kenele o like me ka hoike a kona 1 1 mau holehelona, aua lekahi like j loa no pela ko ke anaina holookoa manao. aka, k«*e wale iho no he hookahi kanaka nona na helohelena o hoiko mai ana i ke ino a me ka lapuw ale o kona mau manao no Kenete, oia ka Makuika o Alana*Iola. 1 ka manawa i j>au ai ko mele . ana a na moneka ika himoni no , ka jhh' make, ia wa iku mai ai o lganatio a haiolelo mai la imua o Ko anaina kanaka no na moa e pili ana ia Kenete, a ma ke ano nui o kona mau mauao, me he nioa la e 1 mai ana oia aole i hewa o Kenete, aole hoi e like me na mea i manao walo ia nona. Aka. i ka wa o aneane ana e pau keia haiolelo, ia wa i lohe ia aku ai ka pa-e ana mai o kekahi leo okalak&la a komo mai la ma na jn?peiao o ka poe c noho ana. a iloko o ko pioloko nui, ike la aku la ke komo ana mai o kekahi kanaka me ke kino kohana, a he wahi lole moe ih) wale no ke uhi ana iaia. *‘K hele, e hele ina kahi e, e hooj*au ika uhai ana mai ia'n! - ’ walii a ke kanuka i komo mai ai me, na wawae kohana c hehi ana maluna o ka papahele j*ohaku, alaila, hele mai la oia a mainua ]K>no o ka pae- : ]>ao oke koahu, kukuli iho la oia a honi iho la i ka pale weleveta e ; halii ana ilalo o ke kahua o ke ku- | ahu. ku ae la a emi hou aku la i hope. a noho pu iho la me na poe moneka. Aole i liwliu mahopeihoo ia manawa. ua hooho ae la ua k&naka nei me ka leo nui. alaila, holo aku la oia me ka mama nui a komo iloko o na ululaau. a hoopioo aku la i na holoholona hihiu. Mamuli o keia haua i uluahewa iho i kela kanaka e hai-hai-a ane iaia iho iloko o ka ulaia pono ole, na ia mea i kono aku i ka manao o na mea a j>au o loko o ke anaina e hoolelo aku i ko lakou mau noonoo anu maluna ona, a ua nui na poe i uhai aku iaia, a ua hoopoina loa ia ko lakou mau manao i ka noonoo

ana ae no K«iete, a ina oia e nsanao ana c holo. aole e hiki i kekahi mea ke ike. aka. ao!e oia i hana ■ ]iela. l’a hoio aku la ua kanaka nei a ma kekahi wahi o ka ululaau. alaila. noho iho la oia ilaio. a hiamoe iho ia. Ua loaa aku oia i ka Makuika e hiamoe ana. hopu iho la oīa ma kona poo a hooluliiuli iho la uie ka pane pu ana iho; "lleaha kou ano e ke kanaka kuene kahiko? E a!a. e ala. u& hiamoe oe. eia nae oe ke auwana nei iloko o koa wa e hiamoe ana!” Aole i ala ae ke kanaka kuene iloko o ia manawa. ua oi loa ae la ka hoho ana o ka hanu o kona ihu i ko ka wa mamua, a ua oolea pn ae la hoi na lala a pau o kona kino, nolaila, kauoha ae la oia i kekahi o kona niau kanaka e hoinoi i ke kuene nena na noonoo i uiupuni ia e ke olohewa iloko o kona rutni moe, a e hoouhi akn maluna ona i kona i kona kihei huluhulu. Ua hooko aku la na kanaka i keia kauoha a ka Makuika, a i ko lakou hala ana aku no ka rumi i moe, ua huli hoi hou mai la na kanaka a pau noloko o ke keena i malama ia ai ke anaina liaipule no Kenele, 1 ka akoakoa ana mai o na mea a pau, ua lohe ia aku la ka leo oka Makua Iganatio e kuhea ana i kela a me keia mea e hoomalu, e naniau, ' no ka mea, e lawelawe ia ana ka oihana liaipule no ka opio, mamua ae o ke kai ana o ka huakai no kahi i hoomakaukau ia no kona lawe ana i na ehaeha o ke kaula li-ka-naka maluna oka amana. No ka Makuika hoi o Alaiuulela, aole oia malaila ia wa. ua hoi akn | | oia no kahi e waiho ana ke kuene, no ka mea, ua piha ia oia i ka ma- | kau a me ka haalulu nona. I ka w& i komo aku ai ka Makuika iloko o ka rumi o ke kuene e waiho ana, ua olelo aku la oia i na kauwa e ku kiai ana iaia e hookaawale, oiai, ua makemake oia e kamailio pu me ke kuene no kekahi ' mea ano nui. I ka hala ana aku o na kauwa, ia wa ua nee koke aku la ka Makuika o Alanadela a ma ka hikee moe ; o ke kuene, alaiia. hawanawana ■ malie iho la oia ma kona pepeiao me ka pane ana iho: “E Aguaa Winetona e, o keia ha- j ua ana iho nei au iloko o keanaina kanaka nui o ka luakini e nana ana ia oe, he mea ia e alako aku ! ana ia kaua iloko o ka hoohioloia o ko kaua mau noonoo a j>au i hookahua ai.” ‘•E kuu haku,” wahi a ke kuene ‘ mai hoalaku mai oe i ko’u mau manao, ua ino a ua pilihua ioa ia au i keia manawa, no ka mea, ua ike iho nei au i na maka o Maeoma iloko o ka rumi pouli o Ka pakaua 0 M&kalapina, a nolaiia, aole loa e • hiki ana i kekahi mea ke hoomao ae i ko’u weliweli no ka hopeua o ka kaua mea e manao nei e ko aku ana. Ia wa. haule hikaka aku la oia mai luna aku o kona wahi moe a w&iho pahu aku la iluna o ka papahele, no ka mea. ua ulnhia ia oia e na manao ino a me na hoopoluluhi mau ia ana o kona kino e na kuko olohewa e loku ana iloko ona 1 kela a me keia manawa. Ua holo paukiki aku ia ka M&kuika a h&pai ae la iaia iluna o kona wahi m«~>e me ka pane ana iho iaia; *‘E pono oe e hooikaika ao ia oe ; iho, no ka mea, ke hoomaka m&i nei ka hapapa hele ana o na uhane i ka po maloko nei o na paleua o ka pakaua o Alanadela. Ma na hora koliu wale o ka po nei, ua halawai iho ia o Iganatio me ka uhaue o kaua aikane aloha i make oia o Eugino, a ma ia ano, ke ala hou mai nei ko'u hoomanao ana i na wa i hala ae, oiai “Ua oki—ua okil” wahi a ke kuene i pane mai ai, a pioloke ae la kona man heleheleoa me he nanaina la no kekahi daimonk> ino o ka po, alaila, lele ae la oia iluna o kono wahi moe me ka anehe ana aku e holo, aka nae, paa e mai la oia i

ka hopu ia e na Hma wikani oka Makuika a hoooohu ia ibo la ilalo o ka j«pabi !e. "E noho malie oe, o iniki ia ea’u ko ihu.” wahi a ka Makuika i pane mai ai. "K hai aku au ika hana ana uhane ia oe ina oe e oluoiu ana e noho malie. a be mea ku i ka weliweli a me ke eehia ka hooma»popo ana ae no ia mau mea.** “Heaha ia mau mea au e hai mai ai?" wahi a ke kuene. "0 ka uhane i ike mua ia i keia jk>, oia no ka uhane o Eugino.” "O! eka MakuiKa, oia no ka uhane ino e uhai mau nei ia'a i na wa a pau la'u e haule iho ai e moe. ana ia uhane no hoi e hoauwana mau nei ia'u e hele iloko o ka hiamoe o ko'u mau maka, aka. ua hoike anei au i kekahi mau mea a kaua e hana ai iloko e kela halepule moneka?” “Aole,” wahi a ka Makuika, ‘*no ka mea, o ko’u alawiki ana e hookaawale ia oe mai loko mai o ka - • luakini, oia ka mea i j>akele ai kaua mai ke komo ana aku iloko o ka j>oino.” “A heaha kekuhi mau inea e ae i ikeia?” Oleio nku la ka Makuika: “O na uhane o kuu kaikuaana a uie kana wahine. Iko laua komo ana mai, ua kaa iho la laua i ko la*Qa mau lima o ka hoomaikai maiuna 0 Kenete, me ke kuhikuhi pu ana ae i ko laua mau manamana lima iluna i ka iani.” “Heaha la auanei ka liana a keia mau uhane ino?” i ninau mai ai ke kuene. la wa, hemo emoole mai la ka : puka o ka rumi o ke keena a laua e noho ana. a komo mai la na kauwa me ko laua mau helehelena i ' hoopioo ia i hele wale a okala ke ike aku. Alaila, pane mai la laua: “E ko makou haku, he keu maoli kela o ka mea kupaianaha a makou i ike mai nei.” “Heaha ia mea kupaianaha?” i ninau mai ai ka Makuika. | "O no kapa kila waihooluu omaj omao i kau ia ma ka paia oka rumi aina, ua pau mai nei i ka haule | ano e ilalo. a ke komo ia inai la e i kekahi mau uhane hookalnkua aui wana o ke aunioe.” “Heaha aku ka mea i koe?” wahi aka Makuika i (>ane mai ai, i “aole anei he hana ano nui ke hoea mai ana ma keia hope aku?” “Ke kaj>a kila! Ke kapa kila!!’’ 1 hooho mai ai kekahi o na kauwa, i “he hoailona keia o ka make ehiki i mai ana —auwe—e na lani! ina he mea oiaio keia oko Kenete niake i ana aole i pono. ehia niea aloha, o ko’u lima kekahi i kokna ma ka hoouna ana iaia e make iluna o ka amana, ua lawehala pu au i kona koko hala ole—auwe—ua make mau wale oia.” “He oiaio no ia, ua ino ko haku, iua pilikia kona lunaikehala a me na wahi a pau.” “E kuu haku,” wahi a ke kauwa i pane mai ai, “o ka haule ano e ana o kela kapa kila oia ka mea i nana i hoopupule loa mai i ko’u mau noonoo ana.” Ma keia wahi eka makamaka heluhelu, e hooki aku ai kaua i ke kamailio ana no ka Makuika a nie kana mau kauwa, a e hoolele ae kaua i ko kaua kilohi ana maluna o kekahi huakai kumakena ma ke alahele o ka amana li-kanaka, iloko hoi o na waimaka a me na luhiehu oke kanikau. na leo uwe o na makamaka a me ua hoaloha, ka makua i ke keiki, a pela hoi ke keiki i ka makua.