Hawaii Holomua, Volume II, Number 21, 21 May 1892 — “T E K E L A." [ARTICLE]

“T E K E L A."

• « ■* l* MM, a na lkra kon matna «««." Ma ka nupe|>a Aa Uinlii o Ha - j um i o ka Poakolu nei i ike iho ai , maknn i kana pane no ko makou ; manao i puka aku ai maialo o ke ; poo “Ua pau ka ilihune o ka aina j —Ua loaa i ka ‘Leialii' kc Alanui | Hoopau i keia piiikia nui'’ ' E > ike maopopo ka Ls\nlii. aole loa makou i pane i&ia no kona m?.nao hoakaka e pili ana i “Ke Aupuni Moi o Hawaii” i puka ai ma ka j pepa o ka la 12 iho nei. Laikei makou aohe mea a makou e<june ; ai malaila, a uo ia mea o ka hapai ana i ka manao a makou i pane ole ai. be hana hawawa ia. Aka. o ka j makou i j>ane ai, aia ina kona ma- j nao poo oie o ia la*hookahi no, ka j mauao i komo ai ka mea e piii ana ; i ko wakou mea kakau ka “Levi-i- ■ Levi-ole-ia.' T Ma ia manao poo j ole no hoi o ua makamaka la. aole 1 makou i ike e poloai mai ana ia “i j ka poe alo|ia aina. ak>tia lahui e | maliu mai a kaana likē, e wehewe- 1 he like a e hoike ae i na manaoka- . laiaina akea. a e uahola aku i waena \ o ka lehulehu.” Aole no makou i ike he kono oiu auo ma ka mauao nona ke |xx> ‘‘Ke Aupuui Mol o Hawaii.” Ma ka manao mua, bc ka- ' lai manao hoinuino i ku ■ Holoniua a me ke Kuokou,” ka makou i ike iho e i anu, “aohe makou i ike i ko laua puka {>ono ana aku iwuho u ke kni hohouu, ko>- wale iho no ko laua j>akaawili ia ana c kela Boe Niniu iwaho o ka nuku awa, a oia wale no ko luua kulana o ku hei a hiki i keia inanawa.'’ O na olelo anei o Keia ano. he kono anei ia a ua "Leialii" uei i “ka poe aloha aina, aloha alii, aloha lahui, e maliu e kaana like, e wehewehe like a hoike ae i iui manao kalaiama akea, *c ?” Nolaila. aole no makou ka maka aniani bolu ma keia kulana alukai manau hili-hewa nei 0 ua “Leialii” la, aka, no ka hoa nu ia. * Ina uu hoohalahala ua makamaka “Leialii” la nu ko makou olelo e pauaka ia ana out e kela boe niniu iwaho u ka nuku awa; aluila, o makou anei kana i manao ai ua hoihoi i kana ulelo ana mai ma ka helu o ka la 12 iho nei, i ka olelu ana penei, “Ma na nupepa Huwaii eloa e hoopuka ia nei maloko o keia kulanakauhale, oia ka ‘Holomua a me ke Kuokoa,' aohe makou i ike 1 ko laua puka j>ono ana aku iwaho o ke kai hohouu, koe wule iho no ko laua pakaawUi ia ana e kela Poi- Niniu iuaho o ka nukn niea"? Kai no me kau i olelo mai ai ia makou uo ko makuu “j>akaawili ia e kela Boe Niuiu iwaho o ka uuku awa" j>ela no makou i hoikoi hou aku ai i kau olelo ia oe, a eia nae o oe no ia e ka makumaku e kuhala hala mai uei i kau olelo ponoi o ka hoopuka ana. Heaha iho ia hoiia? Mahalo makou i kou mauao i pane m&i nei uo ka mea e pili aua i ka hana aua i Kumukauawai Kaulike uo kakou. oia uo “ka lahui. ma o ka lahui. a ua ku lahui.” oia hoi. “o ua wahaolelo a ku lahui i koho ai mai Uawaii a Kauai. Aka, ku hou paha auanei kuua i | ka pilikia, oiai ke i mai nei oe ma keia manao alakai ou, “Ua hiki uo i ua hoa o ka Ahaolelo ke haua i . Kanawai Ahaelele haua Kumukauawai, a e hoolilo la lakou a j>au i mau elele haua Kumukanawai." Ina ae ole ka hapauui o ka hale Ahaolelo e haua i kauawai oiaauo? Pehea iho la? Ina hoi ae ka hapauui o ua poe la, e like p&ha me keia Kau Ahaolelo ae. no lakou ka hapanui he poe no ka aoao Hoomaomae, a oiai hoi o ko kauawai kahea Ahaelele hana Kumukanawai la au e olelo mai uei, “e hoolilo <tna no i« ia lakou a pau i mau elele h&ua Kumukauawai," aole anei e lilo aua ua Kumukauawai la ma ka *oao o ks hapanui o ka halo, oiai he uuku ka poe ma k& aoao kue aku i ua poe lama ka hapauui oka hale? Hc kuhihewa j>aha Keia alakai manao ou, e ke hoa; aolo ua makou uau no i hoike mai i kou kuhihewa. Ina e hiki ole ana ia hana i keia Kau Ahaolelo ae, i ke kau ahaolelo hea aku e hiki ai? Aole “Ka Leialii" o ka la 12 iho nei i olelo, ina loaa ke Kumukauawai Kaulike hiolo wale mai no na pomaikai iloko nei o ka aina. aole no hoi makou i olelo peia, aka. o “Ka Leialii’' o ka Poakolu nei kai olelo pela, o ka makoo i olelo ai. “e lu helelei mai naa na poe waiwai o waho” i na pomaikai “iloko nti o ka aiua.” Ke ninau uei “Ka Leialii,” Heaha ke kohu o kekahi haU e nohoia e na kanaka ina e paa kona ipuka? A he&ha hoi ka hana pono i ua poe la e hana ai uo keiahale?” Eia ua paae: luaua

paa ka ipuka oka hale, ua kohu no kela hale no ka noho ana o na kanaka no ka mea aia no i ua poe kanaka la ke ti e hemo ai ua puka ia. Oka wehe aku no ika puka ka mea e hemo ai oa puka la. Ina j o ka manao o “Ka Leialii" ma keiia hoohalike. oka loaa ole ana ia Hawaii uei be Kumukanawai Hou, mahope iho o 1887, ke kumu i hooholo ia ai ka Bila Kanawai a Ma1 kiuele [McKinle> J e hoono* ana i |na kopaa a pau e komo dute ole iloko o Amenka Hoipuia, a i lilo ai i kumu hookuemi hope i ka holo aua ake dala iloko nei oka aina, i alaila, o ka loaa ana o ke Kumukanawai hou. e like me ka ua “Leialii” nei e hoakaka nei, oia ka mea e j>au ai keia kanawai hoonoa dute a McKinley maluna oke kopaa, ; alaila, he mea pouo io ke hanaia ona kumukauawai hou i hoopau ia ai kela kanawai a McKinley, ke kanawai naua i hoopilikia mai ia Hawaii nei? Ina ma ka loaa ole I ana o keia kumukauawai kaulike a "Ka e koi uei ke kumu nui oka au’a ana ona mea dala o ka ! aina uei i ka lakou mau dala e like me Bihopa ma a me kekahi poe e ae, alaila. he mea ik>uo ke loaa io onn kumukanawai kaulike e like me ka “Ka Leialii” e koi nei, oiai, o ka ipuka ia e hemo ai na pomaikai i pna ia ai e ke kanawai a Mc Kiuley a j>aa j»u hoi ua eke a ua jx>c mea dala o Houolulu uei? O keia ke kumu o ko uiakou olelu ana ua loaa i ko makou hoa uupej>a ke al&hele e laupai hou uiai ai ua jx)maikai maluna oka aina. oia hoi ka loaa aua oua Kumukanawai Kaulike, a ke lana io uei ko makou uiauao e Joaa io ana keia Kumukanawai Kaulike e lauhue ai ka jx>maikui maluua o ka aiua, a ola hou ua uihana hoowaiwai