Hawaii Holomua, Volume III, Number 219, 10 May 1893 — PAPA HOAKAKA KUAUHAU AINA. [ARTICLE]

PAPA HOAKAKA KUAUHAU AINA.

(Na ko makou Makaula Kiiokilo Kalaiaina.) (Ho< mania.> H« mea pono e loaa ia kakou na hanauna hou ka hoomaopopo ana i ke ano o keia mau hopunaoielo « kamaiiio huikau ia nei. He Alii Aiaupuni, Aimoku, a Aiaina. Maiuua aku o na ia o Kaiani Kauikeauuii Kaleiopapa Hikikaukolii. he paekahi ka oleio ana. aole he huikau e like me ko keia wa e oieio ia nei, o ke Aliiaiinoku. he Aiii Aiaupuui ia, a e ke Aiii Aiaiua, he Aiiiaimoku a Aiaupu ni kekahi oleio ana, noiai.a. ua huikau aku huiiau mai. £ ike ana kakou he elima papa aiaina. Papa Akahi —Ke Lii Aiaupuni. Nona k? mana maiuna o na ’lii a me na makaainana a tne ke aupuui hoiookoa. oia ka mea i pili pono ai keia inoa iaia be Alii Aiaupuni. Pana Elua—Aimoku. He nui a lehuiehu na alii ma keia papa. e like me Wahiiani o Kohala, Wanue o Hamakua, Kulakaloa o Hilo, a pela aku. Ina la o Keawenui-

aumi ke Alii Aiaupuni o //awiii. ua mau mai no v>e’.a ke kaokoa o na olelo ana a hiki mas i na !a o Kauikeaouli. Ua ai ae la o M alawala w. i ka hapa o ka moku 0K0hala, ia Papai w. o Waimea, ia Kaleiopu o Hamakua, ia i’iopiow. 0 Hiio, iii Kukaepipi o Kau, ia Kuakini o Kona He a’.moku ko lakou uei olelo ana. oia haawina hookahi no kai loaa ia Keelik lani no Hawaii, Nahaolelua no Maui. Kekuanaoa no Oahu. a me Kanoa no Kauai. Oka aui olelo e kapa ia nei i keia manawa ma kahi o ka aimoku. oia no ke kiaaina. L’a pili pono a kupono keia aui kapa iuoa he k.aaiua. I. a !aia -:ke hoi ia kakou he manawa KU{X>no a muikai e hoihoi ae ai i keia mau inoa elua ai sa mea hookahi, oia hoi ke Alii Aiaupuui a me ke Aliiaimoku i hookahi napa, a no ia ahi wale no ia inoa e pono ai. E hoakaka aku ana i kahi 1 kaawale ai ke aimoku mai ke aiaupuni mai. Oka mokupuni o Hawaii, ua maheleia eono moku, Kohala, Hamak.ua. Hilo, Puna, Kau ame Kona. 0na ’lii i hoonoho ia e ke ahi aiaupuni maluna 0 keia mau aiua. ua kapa ia lakou be aimoku, e like me ia i hoikeia 1keau o Keawenuiaumi, a o ka hope loa iho nei i ke au o Hikikaukolii, pela iho la ko Hawaii hoonohonoho ana. Aka. ma keKahi muu mokupuni e ae aole no he like l»a, no ki mea, o Maui, ua okioki ia ka aina i moku, i kalana a me ke ahupuaa, aole loa pela ko Hawaii. o kona mau kalana a me na ahupuaa aia iloko o ka moku, he ane ike maopopo ole ia uae i keia wa na kalana iloko o na moku eono o Hawaii. O na alii nae i hoonohoia iluna o na moki], na kalana a me na ahupuaa o Maui, ua kapaia no Jasou he mau aimoku, he ane huikau nae aole e like me ko Hawaii ka moakaka. Papa Ekolu —Ai-kalana. Aia iloko oka moku hookahi e laa o Kohal*» be elima kalana a he mau lele kekahi. He mau alii ke hoonohoia raa keia papa aiaina a me kekahi poe ano koikoi o ka aina, e like me ka ike o na alii aimoku a oka mea paha laia ke aupui i holookoa i ka mea kupono, a aiaina kalana keia. Papa Eha —Aiahupuaa. Aia no keia papa aiaina ma ke kuiana aneane hke aku me ko ka papa ekolu. Papa Elima —Ai-iliaiua. O keia papa aiaina ka papa haahaa loa. no ka mea, aia iloko o ke ahupuaa he ewalu a pii aku ka uui o na Ili. He noi loa ka poe i hoonohoia ma keia papa aiaina. e like me ka ike oka poe maluna ae i ka mea kupono. Malalo aku o keia papa na mahi kihapai a he noho hale kekahi ole1>i ana oia poe. Ma ka aina wai ole. oia hui ka ain* kula, he kihapai kona oleio ana. Ma na aina wai hoi, he loi kona olelo aua. E hoomanao, o ke ahupuaa oi& uo ke kalanaaina be konohiki.