Hawaii Holomua, Volume III, Number 22, 27 May 1893 — KA PALAPALA A NORDHOFF. KE KANAKA KAKAU NUPEPA KAULANA O AMERIKA. [ARTICLE]

KA PALAPALA A NORDHOFF. KE KANAKA KAKAU NUPEPA KAULANA O AMERIKA.

O Mx. Kordhoff. oia no kekahi o aa kanaka Kaulana loa o Amerika ma ke kulana kakau nupena, a i keia manawa, oia no ka meakakau no ka nupepa Heraldo Nu loka. be nupepa hoi i hoomaopopo ia ka ikaika a me ka maua o kana mau kalaimanao a puni ke ao nei. Eia 0 Mr. Nordhoff i Honolulu nei, i holo mai oia'e kilo a e ike maka i ke kulana a me na mea i hana ia ma Ilawaii nei, a ua loaa kana mea 1 makemake ai, oia hoi ka oiaio, a ua hoouna aKu oia i kona manao i kana nupepa a ua hoolaha ia mai nei, a eia i Hawaii nei. l’a lilo keia manao o Mr. Nordhoff i mea hoehaeha loa i ka manao o ka poe hoohui aina, a ke hoinoino loa nei lakou iaia a ke hoala nei i ko lakou mau ueanao inaina pilikino maloko o ka lakou mau nupepa. He leta loihi keia, a ua piha he elima kolamu. aka, no ka pomaikai o ko makou jx>e heluhelu, e hooikaika ana makou e lawe mai i na mea ano nui a pau a makou e ike ana, a penei no ia: Ua kakau ia keia palapala ma Honolulu nei ma ka la 25 o Aperila a ua telegarapa ia aku mai Kapalakiko aku a Nu loka ma ka la 2 o Mei, 1893. 0 ka mahele mua loa 0 ua leta nei, e hoike aku ana i ka 'ahui Amerika i ka haule hope a nawaliwali loa o ke kulana hoohui aina iloko o ia mau la mawaena o ka poe mahiko. Ua hoike pu ia no hoi na olelo a kekahi haole kuokoa o Hawaii nei ma kona hooia ana i ka hoomaopopo o ka poe mahiko i ko lakou kulana kupilikii ke ae ia ka hoohui aiua mamuli o ka uele i na limahana. No ka mea, ina e ko ana ka hoohui aina, alaila e kaa ana o Hawaii nei malalo o fla kanawai o Amerika, a o ke panikn ia ana ia o ka ipuka e komo hou mai ai na limahana. E wawahi ia ana ka mana o na aelike kepa, oiai, aole ae ia o ka hookauwa kuapaa ma Amerika. Ma keia, he mea maopopo he kumu kuia nui keia i ko kakou poe mahiko. a aole io no paha eneleanako lakou hopohopo. Aka, ua hoike pu ia uo maloko o ua palapala nei, eia ke hoouna awiwi nei kekahi poe i Kina a me lapana i mau limahana, he mau tausani lehulehu. Eia ka ke kuka pu nei kekahi poe o lakou me nn Pake kuonoono no ka hoao ana e loaa ona mau limahana mai Kina mai, malalo o na manaolaua e loli ae aua ae kulana mai ka hoohui aina a i ka noho hoomalu wale ana mai no a Amerika. Ua ike a maopopo na poe mahiko ina e hoohui ia ana, alaila, e nele loa ana lakou me ka lakou man oihana, oia hoi ka make o ka oihana mahiko, nolaila, ina e hiki ana ia lakou ke hoomalimali a maliu mai o Amerika ma ka aeana mai enohokupaa me ka ikaika ma ke ano hoomalu, alaila, e lanakila ana lakou e kii akua hookomo mai i na ano lahui lehulehu o na aina • i mau limahani, a na Amerika Huipuia e houlele mai i kona mau koa no ka hoomaln ana i na manawa a pau a ua poe mahiko nei • makemake ai ia mea. H« wahi hiohiona poholalo keia 1 ua poe nei, o ke noi mua • hoohui aioa a pau. loli ae la i ka ike ana i ko lakoo piiikia, e hiki ai ke hoomaopopo ia iho e like me ka dm i kaulana—o ko iakou man pono pilikino waie no ka lakod • imi nei, aole hoi o ka poao kaniike o na mea a pan • like me ka na nupepa hoohui aioa • walaau mau mal nei. " Ua hoike ae ka mea kakau i k«kahl mau olelo a ka Ona Miliona o ke Kulaokamaomao imua o kekahī anaina poe mahiko, a malaila, ua hiki ke hoomaopopo i«a ia m* ka moakaka, ua koe loa ola ikahoohui aina. Ua hoakakaoia i kona ipuna kwo m holkp ma i b pomo • kau mai aaa —Iwna o lakon a u«t m* Amerika.*BMhe lauapau ka hhalu kuhihewa okahipoe o lako«L,aka. h»Ma« nei oo nae ka UalMikapa M aohM o Mr. i oo i iioo* . piUaaal

O kekahi mea i hoike ia oia no ke ala ana mai o na Pukiki a koi mai la e haawi ia kekahi knlana no ko lakoo. lahui iloko o ke Aupuni Kuikawa, a ke ole e loaa ia mea, alaila. e h.wpau ana lakou i ko lakou pualikoa kuikawa. 0 keia mea, ua lohe mahui no makou mamua aku nei, a o kekahi a makou i lohe ai, oia no ka hoao o na koa o ke Aupuni Kuikawa e noho mana maluna o ka hooponopono a hookele ia ana o ke Aupuni, a malia paha, oia kekahi kumu nui nana i kono i ka makapeni a keia makamata e kuupau ae i ka hoike ana i kekahi mau mea ano malu. Ma ka hoomau ana mai a ka mea kakau i kona manao, ua olelo ae ia ina e hooponopono koke ole keia poe mahiko hupo, alaila. e ala mai ana no na kanaka Hawali, lapana a me na Pake a koi mai i ko lakou mau pono kaulike, a wahi ana, “ he hiki ole ke hoole ia ke kuleana o na kanaka Hawaii m^ 1 keaahi kulana iloko o ke Aupuni.” Ua hoike ae oia i ke koi ia ana aku o Hon. H. A. Wilimana e komo ae iloko o ke Aupuni Kuikawa ma kekahi kulana. a nolaila, iua he oiaio kela lono, alaila, aole e ko ana, no ka mea, he kue loa 0 Mr. Wilimana i ka hoohui aina. O kekahi o ua mea ano nui maloko o keia palapala, oia no na mea e pili ana la Kuhina Kivini, e olelo ana i na hana apakee a kolo he a ua Kuhina la ma ka hoao ana e hoopuiwa a hoomaka’uka’u i ! ke Aliiaimoku i kumu nonae haaj lele maoli ai i ka Nohoalii. Me kona hoike pu ae i ka lono i ioaa i iaia, ua hui pu a ohumu pu ka o Mr. Dole, Peresidena o ke Aupuni Kuikawa me Kivini ma keia hana, a ua hoolaha ia ae na olelo hoonuinui e hauoli ana ka o Komiaina Blouut ina e hoohm aku ana ke Aliiaimoku i neia Paeīnoku me Amerika; a e holu aku ana ka oia ma keia mua koke iho; a ke manao nei ka oia e hooleie hou mai i na koa a huki hou i ka hae Amenka iluna, a he nui aku na lono hoouluhua oiaio ole l hoolaha ia me ka noanaolana i oia ke kumu o ke Aliiaimoku e haalele maoli aku ai i ka Nohoalii. No na mea e pili ana i ka hila loteri, ua hoike ia ae kekahi mau mea e opa pu ia ai ka poe kue o ke Aupuni Kuikawe i ka apono ana o ke Aliiaimoku i ua hila la, a e lilo loa ai hoi kekahi mau oleloa Kivini i mea e pepehi ana iaia ma ke ano he mau lawelawe pilikino kekahi ana.no ka hookahuli ana i ke Aupani Aliiaimoku. Ua hoike ia kekahi mau olelo a Kivini ma kekahi o kana mau hoike i hoouna ai 1 ke Aupuni Amerika ma ka la 18 o Ianuari, e i .ana, aia ka i kona manawa i haalele iho ai ia Honolulu nei maluna o ka Bosetona (no Hilo) ua poaipani koke ae la kekahi poe aeahankae i ka Moiwahine a ua lawe ae la ia manawa ku( ono no ka hoohoio ana i ka hila loteri iloko o ka Ahaolelo. Ua kapa ae ua o Kivioi i ua hila la ma ke ano he hila kipe Ahaolelo. Ua nui ae ka leo o ka poai mieionan a hoohui aina hoi i ka uwa i keino. ka hewa a me ka popopo lapuwale loa o keia hila loterl a me ka lapuwale pu o ka poai i koi a i kono aku i ke Alhaimoku e apono, a ua kukala ae lakoo oia no kekahi o na kumu nui ► e hiki ole ai ke ku ke Aupuni maikai malalo o ke Aliiaimoku. Aka, wahi a Mr. Nordhoff, aia mamua aku o ka haalele ana iho o Kivini maluna o ka Bosetooa, ua lawehele ia ae imua o ke akea he mau palapala hoopii e noi ana i ka Ahaolelo a me ke Aliiaimoku e hooholo ia a e apono ia ka bila loteri, a he mea maopopo u« ike no o Kivini ia mau mea. Ua hoike ae ka mea kakau ua iae ia keia mau palapala hoopii no iakou na inoa ma kahi o 860, a he poe haole wale no ka nui, a o ko lakou hapanui oia no ka poe-e kokua nei i ka hoohui aina, a he poe kekahi iloko o ke Anpuni Kuikawa, a he poe hoi kekahi e kue loa nei i ka bila loten e like hoi me Kivini e walaau nei. A o kahi nae o ka maihehe noi. oia no ka hoike ana mai nei o Mr. Nordboff i na inoa o kekahi o keia mau poe hookamem i kakao iw» ai ma kela man palapala hoopii • noi ana I ka Ahaolelo a I ole I ka Moiwahine e hooholo U ka hila loleii. He iehnlehu ne inoa o keia poe, aka. me be la, oa lawa keia oo ka hoike ana akn ike ano a hwke kolaba o ko lakoo ano. He poa kaiepa kahi, he poe mahiko . a o ka poe oo kahi o ke Aupuni Koikan.' JJthMkn. • Mr.* Hordkoff t I bo lakon anwlnoa aoie • hlki ke • iv>sv - ■ •* u . .. » .

I holoi la. aka, i keia manawa nae. - ' ua lilo lakou i mau lala no ke Anpuni Kuikawa, ake oleio nei be -i ino ka mea a lakou i kapa mua ai, !a i noi ai e haawi ia mai, no ka * maikai. Ua hoike ae ka mea kakau i kona manaoio. ina paha 5 paakiki i ke Aliiaimoku ma ka hoole ao.e e j ( , I apono i kela bila loleri, ina ua koi ( kela poe e hoohui aina no kona ae 1 ole i ka makemake o ka lehulehu. Aka, wahi ana. pehea iho la ka poe a Kivini i hoiuo ai a i kuamuamu • 1 ai me ka olelo iho ua iakou i kono ■ i ike Aiiiaimoku? Aole anei he mea pono iaia e ahewa aku i kona poe hoaloha ponoi? Ka poe hoi o i kona poai i kakau inoa ai iua mau r , | palapala noi ia e hooholo ia a e * . . apono ia ka bila Ioteri. No na mea e pili aua i kela poe ; > Komite Malama Maluhia, ua hoike ae ka mea kakau —he mea mau e 1 manao ia ana o ka poe kuonoono a • koikoio ka aina ke wae ia ma ia Komite, aka, i keia Komite Mala- ? j 1 i ma Maluhia hoi he mau wahi ku- ! i pakako ekoiu, hookahi eli luawai j , r ■ aniam, hookahi wahi hana piula, i , he wahi mea kuai meaai ahe mau ; ; ! mea kakau inoa kokua bila loteri, 1 i ! a lie elua wale no mau kanaka ano ! kuonoono o loko o ua Komite la. Wahi aoa o Mr. NordhofiF, aia l wale no ikala i kukala ia ai ke “ Aupuni Kuikawa. ao ka la hoi ia | mahope iho o ka hoolele ana mai o > Kivini i na koa i komo aku ai o; i Mr. Dole iloko o neia mau ano i hana hookahuli Aupuni a ae ai e ' lawe ike kulana Pereeideoa. He ■ mea ano nui kona ae ana e lawe i • ka noho Peresidena ma ka aoao o ■ ka poe kipi, no ka mea he kanaka i o Dole i m ihalo ia a i hilinai ia no i kona kauiike a rae ka hoopono, koe t wale no aole he ikaika o kona k«i lana. I Pela no hoi ko ke Aliiaimoku , 1 manao no Mr. Dole-wahi a ka mea 1 kakau—a me Mr. Damou —no ka i mea. ua kamaiiio aku no oia l ke : Aliiaimoku e pili ana no ke kulana > aua ninau aku, ina paha e hiki 1 mai ana i ka manawa ana e naake- ■ make ai e ike i kekahi poe o ke Aupuni Kuikawa no ka wae ana i 1 Aha Kuhina ma ke ano Kumu- , 1 kanawai, alaila, owai la kana poe e ! wae ai, ua pane mai la oia, e * makaukau ana no ia c halawai pu } me Mr. Dole ame Mr. Damon. Ua hoike pu ae no hoi ka mea ; kakau ma kana palapala kaulana, ; aia ika manawa a Kuhina Kivini 5 i apono ai a i ike ai i ke Aupuni 1 Kuikawa, ua awiwi ae la kekahi poe hoohui aina e kau i ko lakou 1 mau hae Amerika, aka, o na hale , oihana kaiepa koikoi, aoie lakou i 1 1 ae; i ka manawa i noi ia aku ai o W. G. Irwin • kau i ka hae ; * Amenka, ua hoole mai la oia me , ka hoowahawaha. Aole no hoi i • ! ae aku ka Hui oC. Burua, ko Ha- } kaiiia ame kekahi poe e ae, aka, me 1 he mea la oka poe a pau i kakau , 5 inoa i kela palapala kokuā hila lo- ' teri ua kau lakou i ko lakou mau hae Amenka, a olakou ka poe e , 1 koi nei i ka hoohui aina. Ua hoike ae no hoi ua mea ka- . 1 kau nei ike ano kupanaha o ke , * Aupuni Kuikawa, no ka mea, oiai , lakou e kapa ana he kulana Aupu- | ni Kuikawa waie iho no keia, me ke kali wale ana no no ka hoohni { aina, eia nae ke hooholo nei i na kanawai, ake hoopau nei, a ke i hookohu nei ina luna Aupuni « i like me ka ono i ko lakou makema- • ke, me ka hooiiio uhaai wale i ke i dala aka lehulehu. I ' 1