Hawaii Holomua, Volume III, Number 252, 28 June 1893 — KA MANAO KAMAHAO O COOLEY. [ARTICLE]

KA MANAO KAMAHAO O COOLEY.

KA LOEA KAKAOLELO KAULANA. [ Hoomauia.] O kekahi o na mahele ano nui o na ol*lo hoakaka a keia kanaka loea a piha naauao e pili ana i keia ninau ano nui, oia no na ruea e pili ana i ke kuleana o ka lahui, na kupa a o na oiwi ponoi hoi o ka aina. Ka mea mua loa e noonoo ia ai raa na hooulu manao hoohui aina a hana kuikahi a pau ma na aina naauao a pau a mawaena hoi 0na lahui uaauao a pau. Ka mea hoi a kakou ka Lahui Hawaii i hoopahaohao ia ai. a kaKou no hoi 1 hoomaopopo ai i ko kakou hookae ia. Ua ike uo kakou ika hoouna ia ana o na Komisina o ke Aup mi Pi Gi i Waainelona me ka heleuluulu a me na hoohanohano ia e na koa a me ka haawi ia o na leo huro e ka poai hoohui a haawi aina. Ua holo paukiki aku lakou maluna o ka mokuahi Kalaudine me ke kaikai pu aku maluna o ko lakou hokua i kekahi wahi bebe omaimai i luaa i ka mai he mauiiawa. oia hoi, he kuikahi h<x>hui aina. Ua hana ia keia kuikahi me ka malu loa. aole loa i waiho la mai kekahi ninau a i ui ia mai paha ka Lahui Hawaii no ko lakou manao e pili-ana i ko lakou aina hanau. aka, me na puuwai pakaha a me na limanui ua hoao ia iho la e lawe aku i ke ea o ko kakou aina a onou maoli aku imua o Amerika Huipuia ma ke ano he makana mai kekahi poe kakaikahi aku, ao kekahi hapa o lakou he poe malihini wale iho no, aole i loaa ke kuonoono a aole hoi he keehina wawae; he pos hoi i uele loa me na manao maikai no na oiwi o ka aina, a i manao nui ole no na hopena e hoea mai ana no Hawaii, koe wale iho no ko laaou mau pomaik&i pilikino. Ko keia ninau ano nui, oia hoi -ka ai ana i ka manao, ka apono a apouo ole o ka lahui no lakou ka aina i ka hoohui a hoolilo ia o ko lakou oneoiwi. aeia naolelo moakaka a onipaa o ka naauao a ua loea Cooley nei:

“O ka mea mua loa e ike maopopo ia aku nei ma keia haawi mai i keia Paemoku i ko kakou aina. oia no keia: Aole i hoao iki ia e hoomaop<'po ia ka makemake 0 ka lehui ponoi ma keia ninau. a 1 ole ia. o kekahi poe e ae paha, k«»e wale no ka poe i lawelawe i ka hana kipi. A o lakou ka poe i »omo pu h kapa ia lakou iho he Aupom Kuikawa, a o laKou keia e hele mai nei a c haawi mai nei i keia makana." Ma keia wahi. ke olelo moakaka mai nei keia loea. aole loa e hiki ke hooiilo ia ka aina hanau o kekahi lahuikanaka me ko laKou boike oie i ko lasou apono a apouo ole hoi; a o ka meaoi loa aKu, aoie e hiki ke oni a hoomakaukau ia ia mau ano hana, mamua ae o ka hooinaopopo e ia ana o ko lakou makemake. 1 kumu hoi e hooiaio ia ai ke auo pakaha a iimanui o keia mau hana i hunakele ia mai ka lahui oiwi aku. eia na uleloa ua loea nei: •‘Nolaila, i Ka Wa a kekahi Koraisina e hele koke mai ai i ku manawa no i kukulu ia ai ke Aupuni Kuikawa, e haawi mai i kona aina ma ke ano he i kekahi Aupuni okoa, o ka inoa wale no o ko lakou Aupuni ma ka hoomaopopo aku, ua Inwa in no ka hoole nna i ko lakou mana Ano e nu makamaka. ke hoomaopopo ae la no kakou i ka hohonu a me ka lipolipo o ka noeau kalaiaina o keia kanaka kamahao a ke Akua i hooloihi mai ai i kona ola a hoea i kekanawalu makahiki i loaa ai ia Hawaii he kakaolelo ma ka aoao kue i ka poe pakaha aina. Aka, mai ke Kai olino o ka naauaoo keia kanaka, ke hele akn nei kakou i ke kai malino o ka hohonu loa, a oia no kona wahi i hooia mai ai i kaoiaio o ka mea a ka Hawaii HoLomoa i olelo mua aku ai. a penei ua mau olelo nei a makou: “O ke Aupuni (de factn) Kuikawa, he Aupuni wale iho no ia no ka manawa, he Kahu malama. Oia hoi—i ka manawa i hoololi ia ai ke kulana o ke Aupuni mai ke ano mua a i ke ano hou. o ka hana mana wale no i ua mana aupuni hou nei oia no ka hookele ana n.a ke uno e malama ia ai ka maluhia a hiki i ka manawa e ku ai ka mana aupuni paa i ae ia e ka lahuikanaka. A o na hana raawaho aku o ia, aole mana, no ka mea, ua ae wale ia no oia ma kona ano Kuikawa (de facto), no ka manawa, me ka loua ole o ka mana e olelo iho ai no ka manaw* mau loa, a he Aupuni paa a kumu paha.” 1 wahi e hoomaopopo !ea ia ai keia mau hoakaka a makou. a e iKe ia ai ka pololei, oia hoi, he kahu malama waiwai wale iho no keia Aupuui Kuikawa a i kapa ia i.oi i kahi mauawa o ka Pi Gi; eia na olelo hoakaka a ua loea nei, “He hoao ana ia e haawi i kekahi mea i hoomana ia ai iakou no ka manawa e hoomau a e malama. a o ka manao mua e luaa ana oia no keia, e a kekahi mea ke haawi ia nei, a e makaala ke Aupuui e haawi ia aku nei.aulee komo iloko o na lauua ana me ke Komiaina i mea e hiki ai ke olelo ia ae ua ike ia kona kulana oiaio.” Ae na makamaka? Na iwi. na io a me ke koko o ka ew« hookahi? Heaha la ka kakou hoomaopopo ana no ke ano, ke kaona a me ka io maoli o ka manao o keia loea? Heaha ka puana aka moe? Aole anei e olelo mai ana— ēmalama ke Aupuni Kuikawa i ka waiwai makamae a lakou i kailiku aku ai mai na kupa aku o ka aina no ka manair<ir wale iho oo? A i ko lakou manawa e apono aku ai, alaila, ua oono, a i ko lakou manawa hoi e ahewa aku ai ua hewa ia ? P«la no ka uanaina a tte na hiohiona o ke akaku a me ka hikimua: aka

ma na hiona a pao, ua hiki ole ke kanalua ia ka oiaio o na wehewehe ana a keia kanaka kaulana —Th:<. M. Cooley. (E hoomau ia aku ana.)